W artykule ukazano proces odbudowy sportu w szkolnictwie w Polsce po zakończeniu drugiej wojny światowej oraz kształtowanie się nowego modelu sportu szkolnego w latach 1945–1953. Był to szczególny okres dźwigania się kraju ze zniszczeń wojennych i wprowadzania nowego systemu ustrojowego, który wywarł decydujący wpływ na rozwój szkolnictwa i nową organizację sportu szkolnego. W pierwszych latach po wojnie nastąpił dynamiczny rozwój zwłaszcza szkolnictwa zawodowego. Utworzono nowe typy szkół zawodowych. Nastąpiło upowszechnienie wielu dyscyplin sportu w szkołach, wprowadzono także nowe formy współzawodnictwa sportowego. W 1950 r. ukazało się zarządzenie Ministra Oświaty, które ujęło w ramy organizacyjne szkolny ruch sportowy. Szkolne koła sportowe zorganizowane w 1950 r. we wszystkich szkołach ogólnokształcących, liceach pedagogicznych i wyżej zorganizowanych szkołach podstawowych dawały młodzieży możliwość uprawiania sportu w godzinach poza obowiązkowymi lekcjami wychowania fizycznego. Artykuł powstał na podstawie dotychczasowej literatury przedmiotu oraz w oparciu o zachowane źródła archiwalne i prasowe.
EN
In the article the rebuilding process of sport in polish education after the Second World War and the formation of a new model of school sports in the years 1945–1953 were presented. It was a special period of raising the country from the ravages of war. A new political system was introduced that had a significant impact on the development of education and a new organization of school sports. In the first years after the war the dynamic development of vocational education was particularly observed. New types of vocational schools were created. Many sport disciplines were promoted in schools. Additionally, new forms of sport competitions were introduced. In 1950 the Minister of Education published regulation that included school sports in the framework of education. The school sports groups organized in 1950 in all secondary schools, pedagogical high schools and higher organized primary schools gave students opportunity to do sport in additional time. The article is based on the existing literature and on the preserved archival sources and press materials.
Ever since its founding in 1894, the Ukrainian sport association Sokił tried to propagate physical fitness, healthy lifestyle, gaining muscles and upholding moral principles in accordance with its statutory goal. While the association promoted patriotism and national traditions, it did not forget about its deeply rooted independence goals. By unifying its branches around the Ukrainian nationalism, Sokił, in due course, became the guardian responsible for the nation’s education process. To strengthen the nationalistic awareness, the association used its statute, laws, member duties, ceremonials, bylaws but also the banner, anthem, emblems, hierarchical emblems and distinctions, and above all, the Sokił uniform. Aside from being eye-catching, the uniform was supposed to symbolize the movement and the association itself. It was the flagship that emphasized belonging to the organization and a bridge that connected all social spheres of society which followed the Sokił spirit of honest labor and fighting for its ideals. By serving an esthetic and propagandist function, the uniform became the indicator of organizational solidarity and as such its ownership became part of the member duties.
PL
Od chwili powstania, w roku 1894, ukraińskie towarzystwo gimnastyczne „Sokił” starało się realizować główny cel statutowy, jakim było propagowanie kultury fizycznej, zdrowego stylu życia, wyrabianie tężyzny fizycznej i wartości moralnych. Prowadząc przy tym szeroko zakrojoną, wielokierunkową działalność manifestującą patriotyzm i promocję rodzimych tradycji, nie zapominano w nim również o ukrytych głębiej celach niepodległościowych. Jednocząc własne filie wokół ukraińskiej idei narodowej, „Sokił” z czasem, w sposób autonomiczny, stał się „strażnikiem” procesu narodowo-wychowawczego. Umacnianiu narodowej świadomości miał służyć między innymi, opracowany z dbałością, fundament ustrojowy towarzystwa, na który składały się: statut, prawa, obowiązki członków, ceremoniał, regulaminy, ale również i sztandar, hymn, odznaczenia, hierarchiczne wyróżniki, a nade wszystko jeden z najbardziej rzucających się w oczy atrybutów, mający w sposób jednoznaczny kojarzyć się zarówno z ruchem sokolim jak i z samym towarzystwem – organizacyjny strój. Strojowi, wyznaczono nie tylko rolę wizytówki towarzystwa, mającej podkreślać przynależność do jednej formacji, ale swego rodzaju pomostu, łączącego i zrównującego wszystkie warstwy narodu, świadome słusznej pracy i walki za podstawowe idee sokolstwa. Pełniąc funkcję estetyczną i propagandową mundur stał się wyznacznikiem organizacyjnej solidarności, a jego posiadanie zaliczano w zakres obowiązków członków towarzystwa. Ale zanim sokilski mundur zyskał swój ostateczny wygląd, przeszedł szereg zmian, o czym stanowi niniejsze opracowanie. Jest ono jedną z części poświęconych mało znanemu i pomijanemu w piśmiennictwie, fragmentowi działalności towarzystwa - wspomnianemu ideologicznemu fundamentowi, którego strój był istotnym elementem.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.