Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Pozostać czy wyemigrować? Autochtoni i Ukraińcy w województwie pilskim w latach 1975–1989 w dokumentach Służby Bezpieczeństwa

100%

Słabig A.

Zapiski Historyczne

|

2013

|

tom 78

|

nr 2

59-97

EN

In the Piła Province established in 1975, two small groups of inhabitants were recorded who diff ered from the rest of the population in terms of their origin and cultural identity. They were indigenous inhabitants (Polish natives) and Ukrainians deported there within the “Akcja Wisła” campaign (1947). Indigenous inhabitants who lived mainly in the area of Złotów were referred to as Krajniacy. Compared with other communities from the former Polish-German borderland, Krajniacy identified themselves most strongly with Polishness and found it relatively easy to adjust to new social-political conditions after WWII. Ukrainians from south-east Poland were subjected to a long-lasting process of assimilation. Dispersed in a foreign surrounding, they found it diffi cult to maintain their cultural and religious identity. The deterioration of Poland’s economic situation aft er 1975 made many young indigenous inhabitants and Ukrainians leave the country. The former emigrated mostly to West Germany, which provided them with full civic rights and social benefits; the latter chose Canada – a country inhabited by over a million of people of Ukrainian origin. Some of them became social activists. They revived the activity of the Ukrainian Social-Cultural Society and institutions of the quasi-official Greek Catholic Church. Some indigenous inhabitants expressed their will to join bodies open only to people of German national identity, which had not yet been legalized. Ukrainians and representatives of the Polish indigenous population were considered “suspicious” and, until the end of 1989, they were invigilated by the Security Service. The article is based on the documentation of operational activities connected with cases under the operational code-names of “Moor” and “Ideowcy”.

2

Die sozialoekonomischen Determinanten von Streiks in Polen 1945–1948

100%

Chumiński J.

Central European Papers

|

2018

|

tom 6

|

nr 1

13-36

EN

In the years 1945–1949, there were at least 1,220 strikes in Poland, of which the majority – 73 % – took place in three voivodships: Lodzkie, Silesian and Krakow, and in two industries: mining and textiles – over 56 %. The article presents the socio-economic conditions of strikes, in particular the relationship between socio-demographic characteristics of the workers’ milieu and the intensity of strike actions. The responses of the political authorities and the security apparatus to the strike actions organized by the workers were also taken into account.

3

Ślubowanie duchowieństwa w województwie wrocławskim na wierność Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej i Jej Rządowi w kwietniu 1953 r. oczami aparatu represji

100%

Klementowski R.

Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka

|

2021

|

tom 76

|

nr 4

35-93

EN

The Decree of February 9, 1953 on appointments of clergy to church positions was a legal act crowning a broad array of actions aiming at subjugation of the Catholic Church to the communist authorities by forcing the clergy to make a pledge of allegiance to the state, and by gaining influence on filling church positions. This problem is presented through a reconstruction of the realization of the act of making the pledge – on the example of Lower Silesia and from the point of view of the political police. The pledge action was for the security apparatus not only another task within the scope of its responsibilities, but also an opportunity to build up its own position in the power structures of a totalitarian state. In the current study, lists of priests allowed and not allowed to make the pledge were reconstructed; the author describes the selection process of the clergy members, how did the involved priests react and – in the end – what meaning the whole operation had for the security apparatus. The conclusions are presented in the context of a stereotypical view that repressions against the Catholic Church were unusually harsh.

4

Zbrodnie komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. Sprawa śmierci Zbigniewa Simoniuka (1981-1983)

100%

Koszel-Pleskaczuk B.

Facta Ficta. Journal of Theory, Narrative & Media

|

2021

|

tom 7

|

nr 1

191-210

EN

Bożena Koszel-Pleskaczuk in the paper Crimes of the communist security apparatus. The case of death of Zbigniew Simoniuk (1981-1983) propose to analyze the neglected issue concerning the methods used by the apparatus of repression to provoke or pretend self-aggression of the victim. In the vast literature on the subject relating to the security apparatus there is a lack of studies in which the theme of the criminal activity of these services towards the opposition has been analyzed, treating of the „self-aggression”; of the victim. The aim of the article is an attempt to complement the oversimplified view of the past relating to the communist special services and to determine the methods and means which the security apparatus used to eliminate the threat to the authorities of the People’s Republic of Poland. To that end, the author analyses source material concerning Simoniuk’s death, as well as the documentation of the Provincial Office of Internal Affairs in Białystok, the Provincial Public Prosecutor’s Office in Białystok, and the Ministry of Internal Affairs in Warsaw and the Sejm of the Republic of Poland. The 20th century was characterized by the formation of strong social movements. This phenomenon occurred in different forms and with different intensity in different decades. Social movements, in turn, aroused the reaction of the ruling elite. A particular intensity could be observed in the 1980s. The tools used by the repressive apparatus often came down to discrediting the opposition and its individual representatives. Today there is talk about the victims of communism, but the crimes that accompanied the brutal policy of the communist authorities remain in many cases unexplained. The phenomenon of violence is immanent to the functioning of society, it occurs in all radical social transformations. Its forms and intensity remain an open question. One of them is the case of Simoniuk’s death in 1983. The official cause of death was suicide by hanging. An in-depth analysis of source materials will enable us to reconstruct the reality in which the victim was subjected to repression. The paper’s compositional structure will be accompanied by an introduction, six subtitles, and a conclusion.

5

Towarzystwo Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i jego funkcjonowanie w powojennych realiach

86%

Sychowicz K.

Roczniki Humanistyczne

|

2018

|

tom 66

|

nr 2: Historia. Zeszyt specjalny

307-320

PL

Założone w 1922 r. Towarzystwo Przyjaciół KUL (wpisane do rejestru stowarzyszeń 1 grudnia) w celu „szerzenia idei wyższych szkół katolickich i niesienia pomocy KUL” przyczyniło się do włączenia osób świeckich do pracy na rzecz utrzymania i pogłębiania kultury religijnej. Powstałe w okresie II Rzeczypospolitej Towarzystwo, skupiające początkowo przede wszystkim absolwentów, w okresie powojennym stało się jedyną organizacją społeczną o charakterze masowym wspierającą Kościół rzymskokatolicki w Polsce. Wraz z upływem czasu rosło zainteresowanie aparatu bezpieczeństwa działalnością uczelni i związanego z nią Towarzystwa. Kulminacyjnym momentem ingerencji władz komunistycznych w życie KUL-u i związanego z nim Towarzystwa stało się aresztowanie 1 kwietnia 1952 r. rektora uczelni ks. Antoniego Słomkowskiego. Organizując tygodnie kultury chrześcijańskiej, sesje i sympozja, Towarzystwo Przyjaciół KUL przyczyniało się do intelektualnego pogłębiania katolicyzmu, stanowiąc jednocześnie przeciwwagę dla brutalnej ekspansji komunizmu w Polsce. Zarówno w tym okresie, jak i później jeden z najważniejszych problemów związanych z funkcjonowaniem KUL-u stanowiły finanse. Dzięki pracy Towarzystwa przetrwał KUL najcięższe lata.

EN

The Society of Friends of the Catholic University in Lublin was set up in 1922 ( it was added to the register of associations on 1st December, 1922) in order to propagate the ideas of catholic universities and give support to the Catholic University in Lublin. It caused that secular people were implemented to preserve and intensify the religious culture. The Society was established in the period of the II Rzeczypospolita, it was the association mainly for alumnus but in the period after the war it was the only one organisation of social nature, giving support for the Roman Catholic Church in Poland. In the meantime, the Security apparatus was showing interest of the Society and its activity. The most cumulative moment of interference the communistic authorities into Catholic University in Lublin and the association connected with it was on the 1st April 1952 when the rector of the university priest Antoni Słomkowski was arrested. Different events were organised: weeks of Christian culture, sessions and symposiums; it was done to stop the brutal expansion of communism in Poland. Meanwhile and late, the funds were the main problem connected with functioning the Catholic University in Lublin. Thanks to the working the University in Lublin was able to outlast and continue its activity.

6

An analysis of U.S. Custom and Border Protection’s tripartite Mexico border security policy

86%

Garrett T. M.

Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym

|

2018

|

tom 21

|

nr 4

89-111

EN

The Custom and Border Protection (CBP) border security policy was explicitly presented by former Acting Commissioner of CBP, David Aguilar, in testimony before the United States Senate Homeland Security and Governmental Affairs Committee (HSGAC) on April 4, 2017 in testimony on the subject of “Fencing Along the Southwest Border.” Important for discussion here are the key components of the DHS/CBP/Border Patrol’s strategy, or sets of policies, laying forth elements of the border walls (including barriers, fences), personnel, and technology in order to hinder, or intercept, undocumented migrants (homo sacer) from entering the United States illegally-all socially constructed. Aguilar notes in his opening remarks “Maintaining a safe and secure environment along the U.S.-Mexico border is critical. A safe and orderly border that is predicated on the strong rule of law deprives criminal organizations, drug cartels, and criminal individuals the opportunity to thrive.” In Aguilar’s testimony, when pressed by Ranking Member Senator Claire McCaskill, he set forth the current needs for CBP/Border Patrol priority of the three elements in the following order: (1) Technology (border surveillance), (2) Personnel (numbers of agents along the border), and, (3) The Border Wall (physical infrastructure: fences, walls, and vehicle barriers). The security apparatus affects dwellers along the Rio Grande and undocumented border crossers, demonstrated here with an analysis of the application of President Trump’s Zero Tolerance policy (April 6–June 20, 2018). The security framework applied in this paper will consist of theoretical approaches assessing border surveillance as a panopticon, the use of Border Patrol agents for apprehending, detaining and removing homo sacer, and the symbolism of the border wall as a spectacle and simulacrum-all understood in the pursuit of USA border security policy.

7

Działalność prymasa Stefana Wyszyńskiego w perspektywie aparatu bezpieczeństwa

72%

Dziurok A.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2022

|

tom 29

|

nr 1

258-269

EN

The functionaries of the security apparatus, who kept Primate Stefan Wyszyński under surveillance throughout his term in office, drew a simplified vision of his activities, reduced to the political and social sphere. They emphasized his anti-communist attitude, noting at the same time systematically “hostile” speeches. Attention was paid to his centralism and autocratic management of the Church, but at the same time he was perceived as a personality of great format, completely devoted to the Church. At the very end of his life, the security apparatus painted a slightly different picture of the Primate, pointing to his patriotism, ability to reach agreement and political sense.

PL

Funkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa, którzy inwigilowali prymasa Stefana Wyszyńskiego przez cały okres jego urzędowania, kreślili uproszczoną wizję jego działalności, zredukowaną do aktywności na płaszczyźnie politycznej i społecznej. Podkreślali jego antykomunistyczne nastawienie, odnotowując przy tym systematycznie „wrogie” wystąpienia. Zwracano uwagę na centralizm i autokratyzm w zarządzaniu Kościołem, ale równocześnie dostrzegano w nim osobowość wielkiego formatu oraz człowieka oddanego bez reszty Kościołowi. Pod sam koniec życia prymasa aparat bezpieczeństwa kreślił już nieco inny jego obraz, wskazując na jego patriotyzm, zdolność do porozumienia i polityczny rozsądek.

8

Zespół dla pola silnika asynchronicznego wysokiego napięcia typu CZIP-1M

72%

Woliński K.

Napędy i Sterowanie

|

2003

|

tom R. 5, nr 3

40--42

PL

Pierwsze zespoły cyfrowe dla pola silnika asynchronicznego wysokiego napięcia pojawiły się w ofercie producentów krajowych na początku lat 90. ubiegłego wieku. Rozwój techniki mikroprocesorowej w tej dziedzinie powodował doskonalenie rozwiązań w zakresie ochrony pracy silników asynchronicznych wysokiego napięcia. Zespoły dla tego typu pola wysokiego napięcia były wyposażone w nowe rodzaje zabezpieczeń, przystosowywanie do współpracy z coraz doskonalszymi modelami cieplnymi silników oraz oferowały szeroką gamę różnego rodzaju charakterystyk rozruchowych.

9

Działania aparatu bezpieczeństwa wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

72%

Dziurok A.

Roczniki Humanistyczne

|

2018

|

tom 66

|

nr 2: Historia. Zeszyt specjalny

37-57

PL

Katolicki Uniwersytet Lubelski w okresie Polski Ludowej znajdował się nieustannie pod kontrolą aparatu bezpieczeństwa. Rozpracowanie uczelni prowadzono w ramach spraw obiektowych o kryptonimie „Olimp”, a następnie „Ciemnogród”. Z uwagi na ponadregionalną rangę uniwersytetu działania operacyjne podejmowały nie tylko lubelskie struktury UB/SB, ale także centrala pionu antykościelnego. Niektóre zadania angażowały jednostki regionalne aparatu bezpieczeństwa na terenie całego kraju. UB/SB utrudniało awans naukowy pracownikom KUL-u uważanym za wrogów systemu, wspierało zaś lojalnych wykładowców. W ramach działań dezintegracyjnych skłócano kadrę profesorską ze sobą, pogłębiano niepewność co do dalszych losów szkoły, prowadzono działania kompromitujące niektórych wykładowców itd. Od 1949 r. systematycznie rozbudowywano sieć agenturalną, która w latach 80. liczyła kilkudziesięciu tajnych współpracowników (zarówno wykładowców, jak i studentów). Mimo długoletnich intensywnych działań aparatu bezpieczeństwa nie udało mu się podporządkować i spacyfikować środowiska KUL.

EN

The Catholic University of Lublin (KUL) in the period of People’s Republic of Poland was constantly under the control of the security apparatus (UB/SB). The surveillance on the university was conducted in frame of the object case code-named “Olimp” and then “Ciemnogród”. Due to supra-regional importance of the university, operational activities were undertaken not only by Lublin’s UB/SB structures but also by the headquarters of the anti-church division. Some tasks got regional units of the security apparatus involved in throughout the country. The UB/SB hindered scientific advancement of the KUL employees considered enemies of the system and supported loyal lecturers. As part of the disintegration efforts, university staff members were played off against professors, uncertainty surrounding further school fate was intensified, some teachers were compromising, etc. Since 1949, an agent network was systematically expanded, which in the 1980s included dozens of secret collaborators (both lecturers and students). Despite many years of intense security measures, the security apparatus failed to subdue and pacify the KUL environment.

10

Duchowieństwo Kościoła katolickiego na Warmii i Mazurach wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji z 26 października 1952 r. w ocenie aparatu bezpieczeństwa

72%

Syrwid R.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2022

|

tom 318

|

nr 3

434-460

EN

This article presents an assessment by the security apparatus of the attitudes of the clergy of the Catholic Church in the Olsztyn province towards the election campaign and the elections to the Sejm of the Polish People’s Republic of the first term of 26 October 1952. The analysis was made on the basis of a document prepared by the employees of Department V of the Voivodeship Office of Public Security in Olsztyn for the needs of Department V of the Ministry of Public Security in Warsaw. It contains selected characteristics of lay and religious clergy, as well as general characteristics of female and male religious orders – drawn up in terms of their attitude to participation in the electoral act. In the presented material – with its dichotomous division into “positive” and “hostile” clergy – the information on the behavior of the so-called “patriotic priests” and on the repressions applied to the clergy contesting the progressing process of Stalinisation of the state system is of particular importance.

PL

W artykule przedstawiono ocenę postaw duchownych Kościoła katolickiego na terenie województwa olsztyńskiego wobec kampanii wyborczej i wyborów do Sejmu PRL I kadencji z 26 października 1952 r., dokonaną przez aparat bezpieczeństwa. Analizie został poddany dokument opracowany przez pracowników Wydziału V Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Olsztynie na potrzeby Wydziału V Departamentu V Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. Zostały w nim zamieszczone wybrane charakterystyki duchownych świeckich i zakonnych, jak i ogólne zakonów żeńskich i męskich – sporządzone pod kątem ich stosunku do udziału w akcie wyborczym. W prezentowanym materiale – przy zastosowanym w nim dychotomicznym podziale na kler „pozytywny” i „wrogi” – istotne znaczenie posiadają zwłaszcza informacje o zachowaniach tzw. księży-patriotów oraz dotyczące represji zastosowanych wobec duchownych kontestujących postępujący proces stalinizacji systemu ustrojowego państwa.

11

Przez wodę i ogień. Alians Andrzeja Wiercińskiego ze Służbą Bezpieczeństwa – zarys problematyki

72%

Łagosz Z.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2022

|

nr 20

463-480

EN

The article is an attempt to show the cooperation of an undeniably outstanding scientist, Andrzej Wiercinski (1930–2003), with the security apparatus of the Polish People’s Republic. The text is based on documents deposited in the Archive of the Institute of National Remembrance which make up the job dossier of a secret collaborator alias “Alik”.

PL

Artykuł stanowi próbę ukazania współpracy wybitnego naukowca, jakim bezsprzecznie był Andrzej Wierciński (1930–2003), z aparatem bezpieczeństwa PRL. Tekst oparty jest na zdeponowanych w Archiwum IPN dokumentach składających się na teczkę pracy TW ps. „Alik”.

12

Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986) – ksiądz, publicysta, działacz Stowarzyszenia PAX, tajny współpracownik i major Służby Bezpieczeństwa na etacie niejawnym

72%

Krzysztofiński M.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2022

|

nr 20

481-522

EN

The article shows the creation and functioning of the periodical Ancora. Pismo katolików poświęcone zagadnieniom odnowy soborowej Kościoła in personal and structural terms. Father Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986), a priest of the Przemyśl diocese since 1943, a personal information source of the Security Service, and finally its clandestine officer, played a major role in this endeavour. The text is a contribution to further in-depth research into the disintegration activities carried out by various structures of the repressive apparatus in the Polish People’s Republic, with particular emphasis on the significance of Department IV of the Security Service of the Ministry of the Interior in this field.

PL

Artykuł ukazuje powstanie i funkcjonowanie periodyku „Ancora. Pismo katolików poświęcone zagadnieniom odnowy soborowej Kościoła” w ujęciu personalnym i strukturalnym. W tym przedsięwzięciu główną rolę odegrał ks. Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986), kapłan diecezji przemyskiej od 1943 r., osobowe źródło informacji SB, wreszcie jej funkcjonariusz na etacie niejawnym. Tekst jest przyczynkiem do dalszych pogłębionych badań nad działalnością dezintegracyjną prowadzoną przez różne struktury aparatu represji w PRL ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia na tym polu Departamentu IV SB MSW.

13

The Faces of Estonian Sovietisation: A Look Back. Notes on the publication: Sovietisation and violence: the case of Estonia. 2018. Tartu: University of Tartu Press, ed. Meelis Saueauk, Toomas Hiio. Proceedings of the Estonian Institute of Historical Memory. Eesti Mälu Instituudi toimetised 1 (2018). 335 pp. ISBN 9789949778249. ISSN 2613–5981

58%

Bułhak W.

Institute of National Remembrance Review

|

2021-2022

|

tom 3

371-397

EN

This article critically discusses the publication entitled Sovietisation and violence: the case of Estonia, edited by Meelis Saueauk and Toomas Hiio, published in 2018 by the University of Tartu Press as the first volume of the Proceedings of the Estonian Institute of Historical Memory series. The author of this article refers in detail to several of the studies and articles published in the volume, most of which were written by researchers associated with its publisher, the Estonian Institute of Historical Memory. In terms of content, as the reviewer notes, the publication’s aim is to introduce the international academic reader to the topic of the forced Sovietisation of Estonia in the 20th century. The author will attempt to assess to what extent the discussed volume lives up to the hopes placed in it. Overall, he concludes that despite all the errors and omissions noted, the publication’s desired aim was achieved, while also showing the above-named institution’s potential as a scholarly research unit with ambitions reaching beyond the local academic market.

14

Represje o charakterze personalnym wymierzone w duchownych Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeszowskiem w latach 1944-1968

58%

Rak A.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2016

|

nr 23

247-273

EN

This article presents the array of methods which was used by communists in order to break the power and decrease the rank and role of Catholic Church in Rzeszów voivodship. Communists did it in special way like attacking directly into individuals-priests (there were personal repressions against them) who shaped the Catholic Church. This is an outline which includes selected forms of repressions, for example: legal case and imprisonment caused by priestly activity, attempt of discrediting as well as the fol-lowing cases: battery, intimidations and blackmail. An outline is based on records which are held in archive of Institute of National Remembrance in Rzeszow (reports, infor-mation, some notes, some studies, dispatches and reports which come from substructures of security apparatus and others materials which are developed by security service (pro-ceedings, investigative dossiers, and different kinds of characteristics etc.) The inquiry carried out in archive of Institute of National Remembrance in Rzeszow complement ma-terials which are held in State Archive in Rzeszow (documents developed by different Religious Departments).

15

W poszukiwaniu porównawczej syntezy aparatu represji w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1954. Uwagi na temat pracy Molly Pucci, "Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe", New Haven–London: Yale University Press 2020, ss. 378

58%

Bułhak W.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2021

|

nr 19

943-975

EN

The text is a review article of Molly Pucci’s work, Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe published in 2020 by Yale University Press. The reviewer critically discusses the main theses of the analysed work. He states that the author’s main research objective was a comparative description of the role of the coercive apparatus in the seizure of power by communists in Poland, Czechoslovakia and East Germany (i.e. in the north-western part of the Soviet sphere of influence in Europe established as a result of World War II), and an answer to the question to what extent the course of these parallel processes, as well as the manner of reproducing the imposed Soviet model, was in fact similar in individual countries, until the emergence of the ‘common international security space’, composed of ‘almost identical police states’. Thus, as the reviewer states, the book is an attempt to synthesise the first phase of the security apparatuses in the three countries. The reviewer emphasises with appreciation that the author discusses the processes mentioned in a systemic manner, as an important, if not the key part of the forced, top-down construction of a communist-type state. That objective required a powerful coercive apparatus in all the countries mentioned, although not to the same extent. He also considers it rational to focus on those units of the respective national repressive apparatuses which played a key role first in the seizure and "consolidation" of power by the pro-Moscow communists, and then became their pillar of powers both in organisational and operative terms; not forgetting the cells involved in searching for the imaginary enemy within their own ranks, that is, the quintessence of a proper "security service". Above all, however – according to the reviewer – the work offers a whole range of important, though sometimes debatable, interpretative ideas and research questions strongly anchored in the researched, diverse literature on the subject and in Polish, Czech and German archives. Consequently, it will become an important point of reference not only for Polish researchers of the security apparatus, also for critical approaches or those undermining the findings and interpretations proposed by the author. In conclusion, the reviewer states that the discussed book by Molly Pucci, although imperfect in several minor details, undoubtedly fully meets the academic criteria, which make it possible to consider this book as one of the first serious comparative syntheses of the security (repression) apparatus in relation to the periods of the system’s implementation and mature Stalinism. Thus, the book can also be given the title of a pioneering work (next to Nikita Petrov’s texts). The reviewer also suggests that this work should be published in Polish by the IPN.

PL

Autor artykułu recenzyjnego książki Molly Pucci Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe, wydanej w 2020 r. przez Yale University Press, krytycznie omawia główne tezy analizowanej pracy. Konstatuje przy tym, że podstawowy cel badawczy Autorki stanowiło porównawcze opisanie roli aparatu przymusu w przejmowaniu władzy przez komunistów w Polsce, Czechosłowacji i w Niemczech Wschodnich, a także odpowiedź na pytanie, na ile przebieg tych równoległych procesów oraz sposób odwzorowania narzucanego modelu sowieckiego były w poszczególnych krajach podobne, aż do powstania „wspólnej międzynarodowej przestrzeni bezpieczeństwa” (common international security space) złożonej z „niemal identycznych państw policyjnych”. Tym samym – jak stwierdza recenzent – książka stanowi próbę syntezy pierwszej fazy istnienia aparatów bezpieczeństwa w trzech wymienionych krajach. Recenzent z uznaniem podkreśla, że Autorka widzi przywołane procesy w ujęciu systemowym jako ważną, o ile nie kluczową część wymuszonej, odgórnej budowy państwa typu komunistycznego. Do tego niezbędny był – we wszystkich wymienionych krajach, choć nie w takim samym stopniu – potężny aparat przymusu. Za racjonalne uznaje też skupienie się przez Autorkę na tych pionach, służbach czy wydziałach odpowiednich krajowych aparatów represji, które odegrały zasadniczą rolę najpierw w przejęciu i „utrwalaniu” władzy przez promoskiewskich komunistów, aby potem stać się ich kluczową częścią zarówno w sensie organizacyjnym, jak i operacyjnym; nie zapominając przy tym o komórkach zajmujących się poszukiwaniem wyimaginowanego wroga we własnych szeregach, czyli na kwintesencji właściwej „bezpieki”. Przede wszystkim jednak – zdaniem recenzenta – praca oferuje cały szereg ważnych, choć bywa, że i dyskusyjnych pomysłów interpretacyjnych i pytań badawczych silnie zakotwiczonych w przebadanej, różnorodnej, literaturze przedmiotu i w archiwaliach polskich, czeskich i niemieckich. Dzięki temu stanowić będzie ważny punkt odniesienia, także do ujęć krytycznych, czy podważających ustalenia i interpretacje proponowane przez Autorkę. W konkluzji recenzent stwierdza, że książka Molly Pucci, jakkolwiek niedoskonała w rozmaitych drobnych szczegółach, bez wątpienia całkowicie spełnia naukowe parametry pozwalające uznać ją za jedną z pierwszych poważną porównawczych syntez aparatu bezpieczeństwa (represji) w odniesieniu do okresów implementacji systemu i dojrzałego stalinizmu. Tym samym też można jej nadać tytuł pracy pionierskiej i umieścić obok prac Nikity Pietrowa). Recenzent sugeruje też wydanie tej pracy w języku polskim przez IPN.

16

Koegzystencja – nadzór – rywalizacja. Aparat bezpieczeństwa wobec kadr zarządzających gospodarką w pierwszych trzech dekadach Polski Ludowej

58%

Klementowski R.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2023

|

nr 21

225-254

EN

The subject of the article is the relationship between civilian secret service officers and personnel managing economic entities in the first three decades of the Polish People’s Republic. By discussing the tasks of the security apparatus carried out in enterprises and various institutions providing services to the economy, the author shows the context of this relationship which took place amidst Poland’s systemic transformations in Poland after World War II, namely: the formation of a totalitarian system and the fiasco of this project, followed by the construction of the foundations of an authoritarian system with all its consequences for the functioning of the people involved in both the economy and the special services.

PL

Tematem artykułu są relacje między funkcjonariuszami cywilnych służb specjalnych a kadrami zarządzającymi podmiotami gospodarczymi w trzech pierwszych dekadach PRL. Omawiając zadania aparatu bezpieczeństwa realizowane w przedsiębiorstwach i różnych instytucjach zajmujących się obsługą gospodarki, autor ukazuje kontekst tytułowych relacji – przekształcenia systemowe w Polsce po II wojnie światowej: kształtowanie się ustroju totalitarnego i fiasko tego projektu, a następnie budowanie zrębów systemu autorytarnego ze wszelkimi tego konsekwencjami dla funkcjonowania osób związanych zarówno z gospodarką, jak i służbami specjalnymi.

17

Zeznanie Ewarysta Zwierzewicza - pierwszego komendanta Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych jako źródło do badań nad historią konspiracji związanej z ruchem narodowym

58%

Resel P.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2023

|

tom 41

|

nr 1

380-400

EN

After the end of World War II, the security apparatus took action against the soldiers of the Polish independence underground. From 1947, Ewaryst Zwierzewicz, who during the German occupation carried out the duties of the commander of District IX Łódź of the National Armed Forces, was subjected to investigation by the Voivodeship Office of Public Security in Łódź. Communist repressions against the hero of the above article culminated in his arrest and conviction by the Voivodeship Court in Zielona Góra in 1954. The aim of this article is to analyse Zwierzewicz’s testimony, which was written during the investigation conducted against him by officers of the Voivodeship Office of Public Security in Zielona Góra. The testimony constitutes noteworthy archival material, as the hero of the article played a special role in both the pre-war and wartime history of Łódź. The source reveals a lot of hitherto unknown information about the soldiers of the national underground, which opens up a wide range of new research possibilities. Apart from the analysis of the testimony’s structure, the subject of this article was also the comparison of its content with other archival materials and with the literature on the subject. As a result of the research carried out, on the basis of Zwierzewicz’s testimony it was possible to reconstruct the life of the hero of the article, as well as three selected stories from his life.

PL

Po zakończeniu II wojny światowej komunistyczny aparat bezpieczeństwa skierował działania przeciwko żołnierzom polskiego podziemia niepodległościowego. Od 1947 r. Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi rozpracowywał m.in. Ewarysta Zwierzewicza. Odgrywał on szczególną rolę zarówno w przedwojennej, jak i wojennej historii Łodzi, gdyż w czasie okupacji niemieckiej był komendantem Okręgu IX Łódź Narodowych Sił Zbrojnych. Kulminację represji wobec niego stanowi aresztowanie i skazanie go przez Sąd Wojewódzki w Zielonej Górze w 1954 r. na karę więzienia, utratę praw publicznych i grzywnę. Przedmiotem artykułu jest analiza zeznania Zwierzewicza, które zostało sporządzone podczas śledztwa prowadzonego przeciwko niemu przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Zielonej Górze. Źródło to zawiera wiele nieznanych dotąd informacji na temat żołnierzy konspiracyjnego podziemia narodowego, które otwierają nowe możliwości badawcze. Poza omówieniem struktury i zawartości zeznania, autorka porównała jego treść z innymi materiałami archiwalnymi oraz literaturą przedmiotu. W wyniku przedstawionych w artykule badań, na podstawie zeznania Zwierzewicza udało się zrekonstruować losy bohatera artykułu, a także trzy wybrane historie z jego życia: udział, w charakterze oskarżonego, w procesie z 1936 r. w sprawie napaści na przedsiębiorstwa będące własnością Żydów, zdekonspirowanie przez Gestapo łódzkich struktur Narodowej Organizacji Wojskowej oraz kontakty ze Stanisławem Dowborem, działaczem lewicy, związanym w czasie wojny z konspiracją narodową.

18

„Więzień skryty i obcy obecnemu ustrojowi” - komunistyczny aparat bezpieczeństwa wobec pułkownika Franciszka Studzińskiego „Rawicza”, „Kotliny ” (1893-1964)

51%

Rogut D.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2021

|

nr 2

579-602

PL

Franciszek Studziński wstąpił w 1914 r. na ochotnika do Legionów Polskich, gdzie służył w 1 pułku piechoty, z którym przeszedł cały jego szlak bojowy. Działał także w konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. W niepodległej Polsce służył w 25 pułku piechoty, z którym przeszedł całą wojnę polsko-bolszewicką. Za bohaterstwo na polu walki został odznaczony Krzyżem Srebrnym V Klasy Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Służył w Korpusie Ochrony Pogranicza na stanowisku dowódcy 6 Batalionu Granicznego w Iwieńcu, a następnie w innych jednostkach Wojska Polskiego. Jesienią 1939 r. przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Latem 1941 r. zbiegł z obozu i przedostał się do Warszawy. Od 9 grudnia 1941 r. pełnił obowiązki komendanta Okręgu Tarnopol ZWZ-AK. W sierpniu 1944 r. został aresztowany przez sowiecki kontrwywiad i osadzony w więzieniu w Kijowie. Później przewieziono go do obozów dla jeńców wojennych i internowanych NKWD 174-454 w Diagilewie koło Riazania, a w lipcu 1947 r. do obozu nr 150 w Griazowcu. 4 listopada 1947 r. wrócił do Polski. Pomimo niepowodzenia prowokacji ubeckiej, przeprowadzonej w październiku 1952 r. (propozycja przystąpienia do rzekomego Zrzeszenia WiN), został aresztowany w grudniu 1952 r. i skazany na prawie 5 lat więzienia. Wyszedł na wolność w 1955 r. na fali odwilży politycznej. Schorowany, żyjąc skrajnej biedzie, zmarł 23 maja 1964 r. Jego losy w okresie drugiej okupacji sowieckiej i kolaboracyjnych rządów komunistycznych stanowią egzemplifikację historii tysięcy jemu podobnych żołnierzy i oficerów WP, AK, Zrzeszenia WiN oraz innych organizacji niepodległościowych, którzy poświęcili swoje życie dla Ojczyzny.

19

Duchowni katoliccy zaangażowani w działalność obwodu buskiego "Służba Wolnej Polsce" w świetle dokumentów aparatu bezpieczeństwa

51%

Trepka T.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2016

|

tom 125

263-282

PL

Działalność księży Stanisława Połetka oraz Stefana Rzemieńca stanowiła przykład bezkompromisowej walki z dyktaturą komunistyczną w Polsce. Byli oddanymi sługami nauki Kościoła katolickiego oraz obrońcami suwerenności i demokracji. Zapłacili za to wysoką cenę. Skazani na kary bezwzględnego pozbawienia wolności mieli poddać się indoktrynacji Polski „ludowej”. W latach 1949-1955 duchowni stanowili cel numer jeden dla władz partyjno-państwowych, których próbowano zmarginalizować za wszelką cenę, m.in. poprzez podkopywanie ich autorytetu i poparcia społecznego. Mimo nagonki na polskich duchownych, pozostali oni aż do 1989 roku najbardziej nieprzejednanymi oponentami poprzedniego systemu.

EN

The activity of priests Stanisław Połetka and Stefan Rzemieniec was an example of an uncompromising fight with the communist dictatorship in Poland. They were devoted servants of the Catholic teaching and defendants of the sovereignty and de-mocracy, for which they paid a high price. Sentenced to absolute imprisonment, they were to be subjected to indoctrination of the “People’s” Poland. In the years 1949 - 1955 clergy constituted the main aim for the state and party authorities, which tried to marginalise them as much as possible, among others by undermining their authority and social support. Despite the smear campaign, Polish priest remained the most intransigent opponents of the system until 1989.

20

Sylwetka biskupa Wilhelma Pluty z lat 1962-1965 w relacji i działaniu twórców teczki operacyjnej ministerstwa spraw wewnętrznych kryptonim „Kruk”

44%

Śmierzchalski-Wachocz D.

Studia Paradyskie

|

2021

|

nr 31

175-201

PL

Po przejęciu władzy komuniści polscy początkowo ukrywali swoje rzeczywiste nastawienie do Kościoła katolickiego. W związku z tym w latach 1944-1947 unikano otwartej walki z duchowieństwem. Po osiągnięciu pierwszego celu, już z początkiem 1949 roku podjęto zmasowane uderzenie na Kościół katolicki. Walkę tę prowadzono na wiele sposobów z różną intensywnością, przy czym głównym wykonawcą dyrektyw partii w tym względzie było jej „zbrojne ramię”, czyli Urząd Bezpieczeństwa, a następnie Służba Bezpieczeństwa. Osoba biskupa traktowana była przez kierownictwo pionu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych niezwykle priorytetowo. W walce z Kościołem katolickim inwigilacja lub ewentualne rozpracowanie biskupów należało do spraw szczególnej wagi. Od 1963 roku podstawowym narzędziem tej walki była – zarówno jako zbiór niezbędnych informacji dotyczących biskupa, jak i zapis planów oraz kronika podejmowanych przez bezpiekę działań – właśnie Teczka Ewidencji Operacyjnej na Biskupa (TEOB).Mutacją TEOB-y, czyli teczki na biskupa, jest odnaleziona przez autora w zasobach Instytutu Pamięci Narodowej teczka pt. „Sprawa kontrolna – Pluta Wilhelm. 1962-1986. Kryptonim Kruk” o numerze archiwalnym 5446/K. W opisie zasobu archiwum IPN otrzymała ona sygn. IPN BU 0608/241 i została odtajniona 18 czerwca 2009 roku. Do chwili powstania Instytutu Pamięci Narodowej teczka znajdowała się na stanie Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Teczka w dwóch tomach obejmuje w sumie 280 stron. Lata graniczne założonej sprawy to rok 1962, czyli podjęcie przez biskupa Wilhelma Plutę starań o uzyskanie paszportu na wyjazd do Rzymu i udział w obradach Soboru Watykańskiego II, oraz 5 kwietnia 1986, czyli jej zamknięcie w konsekwencji tragicznej śmierci biskupa w wypadku samochodowym. W planach komunistycznego szefostwa MSW teczka sprawy krypt. „Kruk” miała być przekazana do Biura „C”, czyli Centralnego Archiwum MSW dopiero w 1989 roku, a ulec wybrakowaniu, czyli zostać zniszczona w 2005 roku.Teczka operacyjna MSW pt. „Sprawa kontrolna – Pluta Wilhelm. 1962-1986” jest świadectwem wrogich działań, które aparat bezpieczeństwa PRL prowadził przeciwko biskupowi Wilhelmowi Plucie, ordynariuszowi najpierw ogromnego ordynariatu gorzowskiego, a od 1972 roku diecezji gorzowskiej. Prowadzone przez SB działania, opisane w tej teczce, nie były tylko bierną obserwacją postaw, zachowania i prowadzonej posługi pasterskiej przez biskupa gorzowskiego, ale czynną świadomą, celową i nade wszystko szkodliwą ingerencją w działalność tego hierarchy i przede wszystkim człowieka i obywatela państwa polskiego. Zarysowana na kartach tej teczki sylwetka biskupa Pluty jest dowodem, że jego słowa głoszone do wiernych miały potwierdzenie w jego życiu. Oczywiście biskup Pluta miał jak każdy człowiek swoje przywary, słabości i niedoskonałości, jednak jego wady nie pomniejszały jego wyjątkowości jako niestrudzonego, rozmodlonego pasterza Kościoła gorzowskiego, który nie poszedł na układ z walczącym z Kościołem katolickim i wiarą w Boga reżimem komunistycznym.

EN

The profile of bishop Wilhelm Pluta, 1962-1965 in the relationship and activities of the creators of the operating file of the ministry of internal afairs cryptonym „raven (Kruk)” After taking power, the Polish communists initially concealed their true attitude towards the Catholic Church. Therefore, in the years 1944-1947, an open fight with the clergy was avoided. After achieving the first goal, already at the beginning of 1949, a massive attack was launched against the Catholic Church. This fight was carried out in many ways with varying intensity, the main executor of the party's directives in this regard was its „armed arm“, i.e. the Security Ofice, and then the Security Service. The bishop was treated by the management of section IV of the Ministry of the Interior as a very high priority. In the fight against the Catholic Church, surveillance or possible investigation of bishops was of particular importance. From 1963, the basic tool of this fight was - both as a collection of necessary infor mation about the bishop, as well as a record of plans and a chronicle of actions taken by the security services - the Bishop Operations File (TEOB). A mutation of TEOBs, i.e. a file for the bishop, is the file entitled „Control case - Pluta Wilhelm. 1962-1986. Code name“ Kruk ”, archive number 5446 / K. In the description of the resources of the archive of the Institute of National Remembrance, it received reference number IPN BU 0608/241 and was declassified on June 18, 2009. Until the establishment of the Institute of National Remembrance, the file was in the state of the Central Archives of the Ministry of Internal Affairs. The two-volume folder contains a total of 280 pages. The boundary years of the established case, i.e. 1962 - that is, the efforts made by Bishop Wilhelm Pluta to obtain a passport to travel to Rome and participate in the deliberations of the Second Vatican Council, and its closure on April 5, 1986, is a consequence of the bishop‘s tragic death in a car accident. In the plans of the communist leadership of the Ministry of Internal Affairs, the cryptonym. „Kruk“ was to be handed over to the „C“ Office, that is the Central Archives of the Ministry of Internal Affairs, only in 1989, and was to be scrapped, that is, destroyed in 2005. The operating file of the Ministry of Internal Affairs entitled „The case of control - Pluta Wilhelm. 1962-1986 „is a testimony to the hostile actions that the security apparatus of the People‘s Republic of Poland carried out against Bishop Wilhelm Pluta, the bishop of first the huge Gorzów Ordinariate, and from 1972 the Gorzów diocese. The activities carried out by the Security Service, and described in this file, were not only a passive observation of the attitudes, behavior and pastoral ministry carried out by the bishop of Gorzów, but an active, conscious, purposeful and, above all, harmful interference in the activities of this hierarch and, above all, of a man and citizen of the Polish state. The profile of Bishop Pluta outlined on the pages of this file confirms that his words to his faithful were confirmed in his life. Of course, Bishop Pluta had his vices, weaknesses and imperfections, but his flaws did not diminish his uniqueness as a tireless, prayerful pastor of the Gorzów Church, which did not make a deal with the communist regime fighting against the Catholic Church and faith in God.