Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych

100%

Krzeszowski T. P.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1994

|

tom 6

29–51

PL

Autor wykorzystuje pojęcie wyidealizowanego modelu kognitywnego (WMK), który mieści w sobie pojęcia konotacji i znaczenia „emotywnego” oraz całość ludzkiego doświadczenia. Celem jego badania jest dotarcie do podstaw doświadczeniowych wartości, które mają korzenie w zmodyfikowanej wersji przedpojęciowych schematów wyobrażeniowych, wcześniej opisanych przez Johnsona i Lakoffa. Wyróżniają oni dwa rodzaje struktur opisujących doświadczenia przedpojęciowe: struktury poziomu podstawowego i kinestetycznych schematów wyobrażeniowych. Znaczenie jest ucieleśnione, wyabstrahowane z kontekstu ludzkich doświadczeń. Struktura poziomu podstawowego jest związana z kategoriami poziomu podstawowego, które definiuje się za pomocą pojęć takich, jak percepcyjne gestalty, zdolność poruszania się i zdolność tworzenia „pełnych obrazów mentalnych”. Ze struktury kinestetycznych schematów wyobrażeniowych pojęcia metaforyczne wyrastają poprzez projekcje metaforyczne z dziedzin materialnych do dziedzin abstrakcyjnych. Wśród tych schematów można wyróżnić: POJEMNIKI, ŚCIEŻKI, POŁĄCZENIA, SIŁY i RÓWNOWAGĘ oraz takie orientacje i relacje, jak: GÓRA – DÓŁ, PRZÓD – TYŁ, CZĘŚĆ – CAŁOŚĆ, CENTRUM – PERYFERIE i inne. Autor dowodzi tezy, że każdy schemat wyobrażeniowy zaproponowany przez Lakoffa i Johnsona musi mieć dodatkowy parametr PLUS – MINUS. Ów parametr ulega aktywizacji w konwencjonalnych i niekonwencjonalnych wyrażeniach językowych, mających swoją podstawę w odpowiednim schemacie. Parametr ów ujawnia się w odpowiednich projekcjach metaforycznych.

EN

The author uses the notion of the Idealized Cognitive Model (ICM), which comprises the notions of connotations and emotive meaning as well as the entirety of human experience. The aim of his study is to arrive at the bases of experiential values which are rooted in a modified pre-notional image schemas that were previously described by Johnson and Lakoff. They distinguish two types of structures depicting pre-notional experience: basic level structures and kinaesthetic image schemas. Meaning is embodied, distilled from the context of human experience. The structure of the basic level is related to the basic level categories, which are defined by such notions as perceptual Gestalts, the ability to move and create ‘full mental images’. Metaphorical concepts arise from the structure of kinaesthetic image schemas through metaphorical projections from the realm of the concrete to the realm of the abstract. Among these schemas, one may distinguish the following: CONTAINERS, PATHS, CONNECTIONS, FORCES and BALANCE, as well as spatial dimensions/orientations and relations such as: UP – DOWN, FRONT – BACK, PART – WHOLE, CENTRE – PERIPHERY, and so on. The author proves that every image schema proposed by Lakoff and Johnson has to have an additional parameter PLUS – MINUS. The said parameter is activated in conventional and unconventional linguistic expressions that are rooted in a particular schema. The said parameter manifests itself in relevant metaphorical projections.

2

Schematy mimetyczne realizowane w gestach

100%

Kraśnicka-Wilk I.

Socjolingwistyka

|

2018

|

nr 32

211–232

PL

Celem artykułu jest omówienie koncepcji schematów mimetycznych (mimetic schema), zaproponowanych przez Jordana Zlateva, i jej zastosowanie w opisie semantyki gestów ikonicznych. Schematy mimetyczne cechuje większa szczegółowość, a więc i mniejszy stopień abstrakcji niż schematy wyobrażeniowe (image schema), dotychczas najczęściej stosowane w badaniach semantyki metafor i gestów. W artykule zostaną omówione właściwości schematów mimetycznych oraz ich porównanie ze schematami wyobrażeniowymi. W części analitycznej zostaną zaprezentowane wyniki badań mających na celu wydobycie tych schematów na podstawie obserwacji gestykulacji i wypowiedzi uczestników podczas trzech sesji zadaniowych.

EN

The aim of the article is to discuss the concept of mimetic schemas, proposed by Jordan Zlatev, and its application in the description of the semantics of iconic gestures. The mimetic schemas are characterized by greater details, and therefore a smaller degree of abstraction than the image schemas, which are most frequently used in the study of metaphors and gestures. The article will discuss the properties of mimetic schemes and their comparison with image schemas. The analytical part will present the results of research aimed at extracting these schemas based on the observation of gestures and statements of participants during three task sessions.

3

La preposizione su e alcuni suoi corrispettivi polacchi – uno studio cognitivo

100%

Malinowska M.

Kwartalnik Neofilologiczny

|

2020

|

nr 1

40-52

PL

Z analizy włoskiego przyimka su w kontekstach przestrzennych wynika, że przyimek ten może być interpretowany poprzez schemat wyobrażeniowy przyległości i podpory. Podpora przywołuje pojęcie powierzchni i kontaktu. W kontekstach przestrzennych trajektor jest wizualizowany jako przylegający do powierzchni landmarka, percepcyjnie nieistotne są granice landmarka, nawet jeśli w realnym świecie mają określoną formę. Granice płaszcyzny, które są percepcyjnie rozmyte, pozwalają na użycie czasowe przyimka su w znaczeniu przybliżonej lokalizacji w czasie. Polskie odpowiedniki to następujące konstrukcje: na+loc, na+acc, po+loc, około(koło)+gen. Struktury na+loc, na+acc są interepretowane poprzez ten sam schemat podpory i przyległości. Konstrukcja po+loc przywołuje dwa schematy wyobrażeniowe: ścieżki oraz podpory i przyległości. Konteksty czasowe wymagają konstrukcji około(koło)+gen, interpretowanej przez schemat blisko – daleko. Przyimek ten przywołuje obraz koła, będącego percepcyjną idealizacją, z landmarkiem zlokalizowanym wewnątrz i trajektorem w przybliżonej odległości od landmarka. W języku polskim schematyczne znaczenie wynika z przyimka i przypadka morfologicznego wymaganego składnią rządu. Taki przypadek jest kompatybilny ze statyczną (miejscownik, dopełniacz) lub dynamiczną (biernik) predykacją.

EN

The analysis of the Italian preposition su in spatial contexts (static, involving undirectional movement or dynamic) leads to the conclusion that su engenders support and contiguity schema interpretation in whatever context it appears. The term support implies terms such as surface and contiguity (contact). In both static and dynamic contexts the location of a trajector is visualized as contigously situated on the surface of the landmark. In both cases the landmark is an idealized plane whose boundaries are perceptively unimportant in a given configuration, even though in the real world they are clearly cut. The boundaries, which are not focalized, render possible the temporal uses of the unit su with the meaning of an approximate location in time. The Polish equivalents of su phrases are the following: na+loc, na+acc, po+loc, około(koło)+gen. The structures na+loc, na+acc involve the support and contiguity schema. The construction około(koło) +gen can be analyzed with near – far schema and applies to the approximate location in space and time in Polish. The schematic meaning is conveyed not only by prepositional units but also by inflectional case governed by prepositions. Usually such a case is convergent with dynamic (accusative) or static (locative, genitive) predication.

4

Kognitywny obraz GNIEWU we współczesnej polszczyźnie

80%

Mikołajczuk A.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1996

|

tom 8

131–145

PL

Celem prezentowanego artykułu było zbadanie, jakie pojęcia i schematy wyobrażeniowe służą użytkownikom polszczyzny do rozumienia gniewu i mówienia o nim. Materiał badań stanowiły polskie nazwy gniewu i różnych jego odcieni oraz zachowań z nim związanych (przede wszystkim związki frazeologiczne). W analizie wykorzystano pojęcia i metody zaproponowane przez Lakoffa w rozdziale na temat struktury angielskiego pojęcia ANGER (G. Lakoff, Women, Fire and Dangerous Things. What Categories Reveal About the Mind, Chicago 1987). W głównej części artykułu – dzięki deleksykalizacji utrwalonych jednostek językowych – można było przedstawić objawy fizjologiczne gniewu, zastygłe w języku, oraz odtworzyć metonimie i metafory pojęciowe, które wspomagają nasze myślenie o gniewie i mówienie o nim. Efektem końcowym pracy było wskazanie trzech grup czynników, współtworzących kognitywny obraz gniewu w polszczyźnie. Należą do nich: (1) proste schematy wyobrażeniowe: RÓWNOWAGA, POJEMNIK, RUCH (W GÓRĘ / W DÓŁ), (2) pojęcia stanowiące klucz do rozumienia gniewu (źródło metafor): BÓL FIZYCZNY, CIĘŻAR, CHOROBA CIAŁA, WŚCIEKLIZNA, SZALEŃSTWA, ZATRUCIE, BURZOWA POGODA, NIEBEZPIECZNE ZWIERZĘ, PRZECIWNIK, DIABEŁ, PUŁAPKA, WIĘZIENIE, MORZE, OGIEŃ, GORĄCA CIECZ, (3) różne aspekty pojęcia GNIEWU: przyczyna, sprawca i obiekt uczucia, subiekt, uczucie i jego ocena, intensywność, głębokość i trwałość uczucia oraz możliwość kontrolowania go, a także objawy uczucia.

EN

The aim of the paper is to establish what concepts and image schemata are utilized by speakers of Polish to understand and talk about anger. The study is based on the material of Polish terms of anger in its various shades (mainly phraseological expressions) as well as patterns of behaviour connected with it. We make use of the concepts and methods proposed by Lakoff (G. Lakoff, 1987, Women, Fire and Dangerous Things. What Categories Reveal About the Mind, Chicago: Chicago Press) in the chapter on the structure of the English concept of ANGER. In the main body of the paper, owing to the delexicalization of some fixed expressions, it has been possible to present the physiological symptoms of anger, “frozen” in language. It has also been possible to reconstruct the metonymies and conceptual metaphors which aid our thinking and talking about anger. The final result of the analysis is the designation of three groups of factors which constitute the cognitive portrait of anger in Polish. These are: 1. Simple image schemata: EQUILIBB.IUM, A CONTAINER, MOVEMENT (UP/ DOWN). 2. Concepts which serve as the key to understanding anger (the source of metaphors): PHYSICAL PAIN, WEIGIIT (7BURDEN?), BODILY ILLNESS, RABIES, MADNESS, POISONING, STOR.MY WEATHER, DANGEROUS ANIMAL, ENEMY, DEVIL, TRAP, PRISON, SEA, FIRE, HOT LIQUID. 3. Various aspects of the concept of anger: the cause, the causer and the object of the emotion, the recipient, the subject, the emotion itself and its evaluation, the degree of its intensiveness, its depth and permanence, the possibilty of bringing it under control, and its symptoms.