Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

W przededniu narodzin nowoczesnej doktryny państwa prawa? Stosunek polskich liberałów do idei rządów prawa w początkach XIX wieku

100%

Gałędek M.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2021

|

nr 3 (61)

15-29

PL

W artykule przeprowadzona została analiza problemu stosunku przedstawicieli polskiej elity intelektualnej i politycznej do idei rządów prawa w początkach XIX w. Na wstępie przedstawiono rozwój tej koncepcji, poddając weryfikacji tezę, iż podłożem ideowym dla zasady państwa prawa była myśl oświeceniowa, na bazie której wykształciła się doktry-na liberalna. Poczynione uwagi służyły do poszukiwania odpowiedzi na pytanie o cha-rakterystykę modelu rządów ustanowionych mocą Konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 r. Podjęto się wykazania, iż skoro istniejące do 1831 r. Królestwo było państwem, w którym obowiązywała jedna z najbardziej liberalnych konstytucji w pierwszej połowy XIX w., to akt ten spełniał wszystkie warunki, które były wymagane dla powstania pań-stwa prawa według standardów przyjętych w tym stuleciu. Rozważania te kończą uwa-gi o dalszej ewolucji polskiej myśli liberalnej, jaka nastąpiła w latach dwudziestych. Zaczęła ona odróżniać się od liberalnych założeń, na jakich zbudowana została niemiecka doktryna Rechtstaat. Paradoksalnie były one bliższe polskiemu liberalizmowi we wcze-śniejszym (proto-liberalnym) stadium jego rozwoju w czasach Księstwa Warszawskiego.

EN

The article analyzes the problem of the attitude towards the idea of the rule of law of rep-resentatives of the Polish elite at the beginning of the 19th century. The author presents the development of the idea of the rule of law in the introduction. He verifies the thesis that the ideological basis for the concept of the rule of law was the Enlightenment thought on the basis of which the liberal doctrine developed. He used it to seek an answer to the question about the characteristics of the model of government established by the Con-stitution of the Kingdom of Poland of 1815. The author attempted to prove that, since the Kingdom (existing until 1831) with one of the most liberal constitutions in the first half of the 19th century was in force, then this act met all the conditions required for the es-tablishment of the rule of law according to the standards adopted in that century. These considerations conclude with remarks on the further evolution of Polish liberal thought in the 1820s. It began to differ from the liberal assumptions on which the German Recht-staat doctrine was built. Paradoxically, Rechtstaat concept had much more in common to Polish liberalism in the earlier (proto-liberal) stage of its development in the times of the Duchy of Warsaw (1807–1815) than of the Kingdom of Poland (1815–1831).

2

Legalność jako zgodność z intencją prawodawcy. Rozumienie legalności w pracach Józefa Nowackiego

84%

Tobor Z.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2023

|

tom 36

|

nr 3

34-43

EN

The issue of legality is one of the most important threads in the scientific achievements of Professor Józef Nowacki. He distinguished two ways of understanding legality: a stronger one, which boils down to determining the compliance of behaviour with the contents of a duly enacted provision, and a weaker one, when the only legal basis is an obligation to employ a specific kind of evaluation. In the author’s opinion, Nowacki’s idea does not adequately take into account the fundamental problems with determining the meaning of a legal provision, i.e., problems of interpretation. The proposition that legality means compliance with the contents of a provision transfers the burden of making findings in this respect onto the subject interpreting it. The author discusses two approaches to statutory interpretation, i.e., the eclectic approach, in which there is no universal criterion for the correctness of interpretation, and the categorical approach, in which it is assumed that such a criterion exists. He points out that only a categorical approach can be reconciled with the idea of the rule of law and the role of judges as faithful agents of the legislator. Therefore, he proposes that compliance with the intention of the legislator should be taken as a criterion for the correctness of the interpretation. When legality is approached this way, the need to distinguish its stronger and weaker versions disappears. The qualification of a behaviour as legal or illegal will be based on the criterion of compliance with the intention of the legislator.

PL

Problematyka legalności stanowi jeden z najistotniejszych wątków w dorobku naukowym Profesora Józefa Nowackiego. Wyróżniał on dwa rozumienia legalności: mocniejsze, sprowadzające się do ustalenia zgodności zachowania z postanowieniami należycie ustanowionego przepisu i słabsze, gdy jedyną podstawą prawną jest nakaz kierowania się określoną oceną. W opinii autora koncepcja J. Nowackiego nie uwzględnia w należyty sposób rzeczywistych problemów z ustalaniem znaczenia tekstu prawnego, tj. problemów interpretacyjnych. Stwierdzenie, że legalność to zgodność z treścią przepisu przenosi bowiem ciężar ustaleń w tej materii na podmiot dokonujący jego interpretacji. Autor omawia dwa podejścia do wykładni prawa, tj. podejście eklektyczne, w którym zakłada się brak uniwersalnego kryterium poprawności wykładni i podejście kategoryczne, w którym zakłada się, że takie kryterium istnieje. Wskazuje, że jedynie podejście kategoryczne daje się pogodzić z ideą rządów prawa i rolą sędziów jako wiernych powierników (faithful agents) prawodawcy. Proponuje zatem, by jako kryterium poprawności wykładni przyjąć zgodność z intencją prawodawcy. W takim ujęciu znika potrzeba rozróżniania legalności w wersji mocniejszej i słabszej. Kwalifikacja zachowania jako legalnego lub nielegalnego następować będzie w oparciu o kryterium zgodności z intencją prawodawcy.

3

Niedostrzeżona nielojalność ustawodawców. Przykład z czasów walki o „praworządność” i „dobrą zmianę”.

84%

Barut A.

|

tom 2(XXII)

19-30

EN

: The aim of the article is constitutional-legal and philosophico-legal analysis of the effects of one of the verdict of the Polish Constitutional Court. In this ruling, the authority found one of the provisions of the Personal Income Tax Act unconstitutional. Pursuant to Art. 190 paragraph 4 of the Constitution, such a ruling allows for the resumption of proceedings ended with a final administrative decision. It would have seemed that taxpayers can take advantage of this possibility. However, the Tribunal postponed the entry into force of its ruling, and the legislator started a kind of “race” with the citizens, and before the ruling entered into force, introduced a provision that even more limited taxpayers rights than a provision found unconstitutional, which in turn meant both for tax administration authorities and the administrative courts that any resumption is impossible. The author indicates this practice as an example of the destruction of the institutional nature of law, i.e. its predictability and symbolic dimension, which makes it part of a global trend. He also points out that this practice took place at a time when a fierce political struggle was taking place in Poland between the supporters of the ruling Law and Justice party and the opposition describing itself as liberal-democratic, the former ones used the slogans of defending the rule of law the latter ones of defending the „common man” against the arbitrariness of the judiciary. A practice which annihilates the rule of law and at the same time clearly violates rights has not been noticed, however.

PL

Celem artykułu jest konstytucyjno-prawna i filozoficzno-prawna analiza skutków jednego z orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego. W orzeczeniu tym organ ten stwierdził niekonstytucyjność jednego z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 190 ust. 4 Konstytucji takie orzeczenie daje możliwość wznowienia postępowania zakończonego ostateczną decyzją administracyjną. Wydawałoby się, że podatnicy mogą z takiej możliwości skorzystać. Trybunał odroczył jednak wejście w życie swojego orzeczenia, a ustawodawca podjął z obywatelami swoisty „wyścig”, i zanim orzeczenie weszło w życie, wprowadził przepis jeszcze bardziej ograniczający prawa podmiotowe niż przepis uznany za niekonstytucyjny, co z kolei stanowiło zarówno dla organów administracji skarbowej, jak i sądów administracyjnych argument, że o żadnym wznowieniu nie może być mowy. Autor wskazuje tę praktykę jako przykład destrukcji instytucjonalnego charakteru prawa, to jest jego przewidywalności i wymiaru symbolicznego, co wpisuje ją w trend o charakterze światowym. Wskazuje również, że praktyka ta miała miejsce w czasie, gdy w Polsce toczyła się zacięta walka polityczna między zwolennikami rządzącej partii Prawo i Sprawiedliwość oraz opozycją określającą się jako liberalno-demokratyczna, w której posługiwano się, z jednej strony, hasłami obrony rządów prawa, a z drugiej – obrony „zwykłego człowieka” przed arbitralnością sądownictwa. Problem praktyki, która unicestwia zasadę rządów prawa, a zarazem w oczywisty sposób narusza prawa podmiotowe, nie został jednak dostrzeżony.

4

Cztery zagadki o rządach prawa: Dlaczego? Co? Gdzie? I kogo to obchodzi? Część II

84%

Krygier M. , Mikołajczyk-Graj K.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2012

|

tom 2(5)

5-19

PL

Central among the many obscurities that attend the rule of law are those named in the title of the article. The first part contains some preliminary remarks and attempt to answer the first question. This attempt is based on distinguishing to ways of understanding what rule of law is. By the first way rule of law is a theological concept, i.e. to know what it is we have to know its aims and by the second, anatomical one, the most important thing to understand it are rules and institutions that are usually conceived as its part. The authors holds a position that only the first way is appropriate and gives his own interpretation of aims of rule of law. This aim is legal reduction of the possibility of arbitrary exercise of power that is connected with four important reductions – of domination, of fear, of indignity, and of confusion.

5

Strategies of the Polish government in the rule of law dispute with the European Commission

84%

Cianciara A. K.

Przegląd Europejski

|

2018

|

nr 1(47)

57-73

EN

The objective of this article is to identify, analyse and assess the effectiveness of strategies undertaken by the Polish government in its rule of law dispute with the European Commission (2016–2018), while taking into account the broader political context in the European Union. The main hypothesis stipulates that until the Commission's launch of the article 7.1 TEU in December 2017, strategic goals of the government concentrated at the national level (consolidation of domestic electoral support), rather than at the European level (damage control and dispute resolution). Weakness of the European-level strategy can be attributed to Polish decision-makers' erroneous assumptions and assessment with regard to the political situation in Europe and the logic of political game in the EU.

PL

Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja, analiza i ocena skuteczności strategii rządu RP w sporze o praworządność z Komisją Europejską (2016-2018), z uwzględnieniem szerszego kontekstu politycznego w Unii Europejskiej. Hipoteza główna stanowi, że do momentu uruchomienia przez Komisję procedury z art. 7.1 TUE w grudniu 2017 roku, strategiczne cele rządu koncentrowały się na poziomie krajowym (mobilizacja krajowego poparcia), a nie na poziomie europejskim (minimalizacja strat i rozwiązanie sporu). Słabości strategii na poziomie europejskim należy upatrywać w błędnych założeniach i błędnej diagnozie ośrodka decyzyjnego w Polsce co do sytuacji politycznej w Europie oraz co do logiki gry politycznej w UE.

6

Wyzwania pandemiczne a przemiany w prawie i praktyce ustrojowej wybranych państw europejskich

84%

Robel J.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2022

|

nr 2 (66)

65-76

PL

W artykule zaprezentowano przemiany, jakie zaszły w prawie i praktyce ustrojowej państw w wyniku przeciwdziałania kryzysowi związanemu z pandemią Covid-19. Autor wskazując na wyzwania pandemiczne jak i na działania podejmowane przez rządy wybranych państw należących do Rady Europy, wskazał iż swoiste tępo zmian najbardziej można było dostrzec w ramach konstruowania i wprowadzania w życie przepisów dotyczących stanów nadzwyczajnych. Ostrożniej podchodzono natomiast do kwestii modyfikacji konstytucji.

EN

The article presents the changes that have taken place in the laws and systemic practice of states as a result of counteracting the crisis related to the Covid-19 pandemic. The author, pointing to pandemic challenges as well as actions taken by governments of states belonging to the Council of Europe, pointed out that the peculiar bluntness of changes could be most noticed in the construction and implementation of regulations on states of emergency. On the other hand, the issue of modifying the constitution was approached more carefully.

7

Zasada rządów prawa i przemiany ustrojowe w Polsce

84%

Godłów-Legiędź J.

|

nr 3

5-27

EN

The aim of this paper is to shed new light on what the rule of law really means in Poland’s post-socialist transition. In the first part of the article, we focus on the interpretations of the rule of law principle and its relationship to the democratic principle of majority rule. We highlight two different interpretations of the rule of law that stem from the negative and positive concepts of freedom. In the second part, we look for the causes behind the rule of law crisis in Poland. Referring to the course of Poland’s political and economic transition, we refer to the disputes around the Balcerowicz Plan as well as the tendency to interpret the rule of law in light of the positive concept of freedom. We also mention the confrontational style of the political discourse and the process of “legislative inflation.” The paper attempts to defend the thesis that undermining the role of the Constitutional Tribunal in such circumstances is not the way to rectify faults in the social system, but it may deepen the “legislative inflation” process, turning Poland away from the path of reform and reconciliation.

PL

Artykuł ma dwa cele: pogłębienie rozumienia relacji między zasadą rządów prawa i demokracją oraz próbę wyjaśnienia przyczyn kryzysu rządów prawa w Polsce. Napisany został na podstawie badania literatury źródłowej i literatury przedmiotu. W artykule przyjęto interdyscyplinarną perspektywę ekonomii instytucjonalnej. Prezentacja koncepcji rządów prawa ujawnia, że nie ma jednej niebudzącej wątpliwości interpretacji tej zasady. Trudności wynikają z braku jednolitej interpretacji wolności i sprawiedliwości. W ślad za negatywną koncepcją wolności idzie koncepcja rządów prawa, w której akcentuje się konieczność ograniczenia władzy, wagę procedur prawnych i sprawiedliwości formalnej, czyli równego traktowania wszystkich obywateli. Przekonanie o konieczności urzeczywistniania przez państwo sprawiedliwości społecznej prowadzi do rozszerzenia interpretacji rule of law w duchu wolności pozytywnej. Skłonność do interpretacji rule of law w duchu pozytywnej koncepcji wolności jest ważnym źródłem kryzysu rządów prawa w Polsce. Syntetyczne spojrzenie na bieg wydarzeń i spory w Polsce pokazują, że wśród różnych przyczyn kryzysu rządów prawa w Polsce można wskazać także specyfikę sytuacji transformacji, konfrontacyjny styl dyskursu politycznego i proces pomieszania rządzenia ze stanowieniem prawa. W takiej sytuacji podważanie instytucji Trybunału Konstytucyjnego nie jest drogą do uzdrowienia sytuacji, lecz może pogłębiać proces inflacji prawa i oddalać społeczeństwo od drogi reformy opartej na stopniowym doskonaleniu prawa.

8

Cztery pytania o rządy prawa: Dlaczego? Co? Gdzie? I kogo to obchodzi? Część I

84%

Krygier M. , Mikołajczyk-Graj K.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2011

|

tom 2(3)

5-19

PL

Spośród wielu niejasności dotyczących rządów prawa centralnymi są te, które zostały wskazane w tytule artykułu. Pierwsza część tekstu zawiera wstępne uwagi oraz próbę odpowiedzi na pierwsze z tytułowych pytań. Próba to jest oparta na rozróżnieniu dwóch sposobów rozumienia, czym są rządy prawa. Zgodnie z pierwszym z nich, rządy prawa są pojęciem celowościowym, tj. by wiedzieć, czym one są, trzeba znać ich cel. Drugi ze sposobów, określony jako anatomiczny, wskazuje, że najważniejszym dla zrozumienia omawianego pojęcia jest poznanie reguł i instytucji, które zazwyczaj postrzega się jako składowe rządów prawa. Autor stoi na stanowisku, że tylko pierwsza droga jest właściwa oraz proponuje własną interpretację celów rządów prawa. Celem tym jest prawne ograniczenie możliwości arbitralnego sprawowania władzy. To natomiast związane jest z czterema ważnymi redukcjami: dominacji, strachu, upokorzenia i niepewności.

EN

Central among the many obscurities that attend the rule of law are those named in the title of the article. The first part contains some preliminary remarks and attempt to answer the first question. This attempt is based on distinguishing two ways of understanding what rule of law is. By the first way rule of law is a theological concept, i.e. to know what it is we have to know its aims and by the second, anatomical one, the most important thing to understand it are rules and institutions that are usually conceived as its part. The author holds a position that only the first way is appropriate and gives his own interpretation of aims of rule of law. This aim is legal reduction of the possibility of arbitrary exercise of power that is connected with four important reductions – of domination, of fear, of indignity, and of confusion.

9

Interpretation of the Right to an Effective Remedy in Freedom of Expression Cases in the Light of the Rule of Law Principle

84%

Milašiūtė V.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2022

|

nr 2(31)

7-21

PL

Artykuł koncentruje się na ochronie wolności słowa sędziów i prokuratorów, którzy korzystają z tej wolności w ramach swoich obowiązków zawodowych, aby promować rządy prawa, co niekiedy naraża ich na negatywne konsekwencje. Wychodząc od analizy wyroku ETPC w sprawie Kövesi v. Rumunia omówiono m.in. kwestie charakteru i wymogów jakościowych środka odwoławczego. ETPC wymaga skutecznych środków prawnych w tym zakresie, ale nie wyklucza jednoznacznie możliwości stosowania środków pozasądowych. UE z kolei wymaga stosowania sądowych środków odwoławczych, chyba że istnieją szczególne, oparte na prawie UE powody, które uzasadniają możliwość skorzystania z pozasądowego środka odwoławczego. Argumenty teoretyczne oparte na materialnej koncepcji państwa prawa przemawiają za koniecznością stosowania sądowego środka odwoławczego. Opracowanie stanowi uzupełnienie badań nad niezawisłością sędziowską w świetle zasady rządów prawa. Łączy analizę dorobku ETPC, regulacji prawa UE oraz perspektywę teoretyczną.

EN

The paper focuses on the protection of freedom of expression of judges and prosecutors who exercise this freedom in their professional capacity to promote the rule of law, but suffer negative consequences as a result. Starting with the ECtHR Kövesi v. Romania judgment, the issues of whether legal remedy, in this context, should necessarily be judicial and what quality requirements it should meet are analysed. The paper finds that the ECtHR requires effective remedies in this field, but does not clearly exclude a possibility of non judicial remedies. The EU law, on the other hand, requires judicial remedies unless there are very limited EU law-based reasons (notably, constitutional identity arguments) that justify a possibility of a non-judicial remedy. Theoretical arguments based on substantive conception of the rule of law support the need for a judicial remedy. The study is an addition to the research into judicial independence in the light of the rule of law. It connects the ECtHR, EU law and theoretical perspectives.

10

Poland versus the basic eu principles of the rule of law

84%

Świątkowski A. M.

Roczniki Administracji i Prawa

|

2021

|

tom 4

|

nr XXI

197-207

PL

Prawo pracy i polityka społeczna Unii Europejskiej analizowane z perspektywy Rzeczypospolitej Polskiej ujawniają poważną różnicę pomiędzy poglądami polskich organów państwowych i instytucji UE na sprawy zatrudnienia i zabezpieczenia społecznego regulowane przez krajowe przepisy prawa pracy obowiązujące w RP. TSUE orzekł, że RP nie wypełniła zobowiązań wynikających z członkostwa w UE. Władze państwowe RP starają się podważyć tę koncepcję w ramach „reformy sądownictwa”. Nie zwracają uwagi na jej sedno, jakim jest dobrowolne ograniczenie suwerenności państwa w sprawach dotyczących autonomii sędziów i niezawisłości sądów, ale kwestionują ingerencję instytucji unijnych w sprawy dotyczące organizacji sądownictwa.

EN

The employment law and social policy of the European Union, analyzed from the perspective of the Republic of Poland, reveal a serious difference between the views of Polish state authorities and EU institutions on employment and social security matters regulated by national labour law provisions in force in the RP. The CJEU ruled that the RP failed to fulfill the obligations resulting from the membership in the EU. The state authorities of the RP are trying to undermine this concept as part of the “reform of the judiciary”. They do not pay attention to its core, which is the limitation of state sovereignty in matters relating to the autonomy of judges and the independence of courts, but contest the interference of EU institutions in matters relating to the organization of the judiciary.

11

Ewolucja teorii rozumowania prawniczego Neila MacCormicka

84%

Sopiński M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2019

|

tom 1(19)

63-78

PL

Podstawową tezą pracy jest stwierdzenie ewolucyjności (dwuetapowości) teorii rozumowania prawniczego Neila MacCormicka. Dlatego też została ona omówiona przy użyciu metody diachronicznej. Najpierw zaprezentowano podstawowe elementy teorii rozumowania prawniczego składające się na dzieło Legal Reasoning and Legal Theory (1978). Następnie spróbowano – na przykładzie Rhetoric and the Rule of Law (2005) przedstawić kluczowe zmiany, jakie na przestrzeni lat dokonały się w podejściu MacCormicka do zagadnień związanych z teorią rozumowania prawniczego. Najważniejszą z nich wydaje się stopniowa rewizja poglądów szkockiego filozofa dotycząca roli wnioskowania dedukcyjnego w procesie rozumowania sędziowskiego. Prowadzi ona do rozszerzenia logicznych aspektów teorii rozumowania prawniczego MacCormicka (sylogizm prawniczy) o aspekty retoryczne (argumentacyjność prawa) oraz etyczne (idea rządów prawa). Ewolucja teorii rozumowania prawniczego MacCormick może być uważana za modelowy przykład zmian zachodzących we współczesnej filozofii prawa.

EN

This paper traces, examines, and demonstrates Neil MacCormick’s theory of legal reasoning and its evolution. MacCormick’s views were shaped gradually so his theory could be divided into two main stages. Therefore, the use of the diachronic approach is justified. The aim of this paper is to analyse the difference between the theses of the theory of legal reasoning explained in Legal Reasoning and Legal Theory (1978) and general revisions to this theory marked in Rhetoric and the Rule of Law (2005). According to the author, the most important change in MacCormick’s theory of legal reasoning is an examination of the role of deductive reasoning in the process of judicial reasoning. This change leads to an extension of the logical aspects of MacCormick’s theory of legal reasoning (legal syllogism) to include rhetorical aspects (argumentative character of law) and ethical aspects (the idea of the rule of law). The evolution of the MacCormick’s theory of legal reasoning seems to be a model example of the changes in contemporary philosophy of law.

12

Strategies of the Polish government in the rule of law dispute with the European Commission

84%

Cianciara A. K.

|

tom 2018(1)

57-73

EN

Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja, analiza i ocena skuteczności strategii rządu RP w sporze o praworządność z Komisją Europejską (2016–2018), z uwzględnieniem szerszego kontekstu politycznego w Unii Europejskiej. Hipoteza główna stanowi, że do momentu uruchomienia przez Komisję procedury z art. 7.1 TUE w grudniu 2017 roku, strategiczne cele rządu koncentrowały się na poziomie krajowym (mobilizacja krajowego poparcia), a nie na poziomie europejskim (minimalizacja strat i rozwiązanie sporu). Słabości strategii na poziomie europejskim należy upatrywać w błędnych założeniach i błędnej diagnozie ośrodka decyzyjnego w Polsce co do sytuacji politycznej w Europie oraz co do logiki gry politycznej w UE.

13

Access to justice on EU level: The long road to implement the Aarhus Convention

84%

BECHTEL S. D.

Opolskie Studia Administracyjno-Prawne

|

2021

|

tom 19

|

nr 2

19-42

PL

Po ponad 15 latach przystąpienia UE do Konwencji z Aarhus, prawodawstwo Unii wciąż jeszcze nie zapewnia swoim obywatelom dostępu do sprawiedliwości jak określone jest to w w/w Konwencji. Szczególnie ograniczone pozostają możliwości sądowego sprzeciwu wobec naruszeń prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej przez unijne instytucje czy organy. W efekcie występuje brak odpowiedzialności wobec prawa Unii, co z kolei podważa idee praworządności oraz ochrony środowiska i zdrowia ludzi. Niniejszy artykuł opisuje długą drogę jaką UE przechodzi w procesie wdrażania Konwencji z Aarhus. Autor analizuje bieżącą propozycję wysuniętą przez EU w sprawie wniesienia poprawek do tej Regulacji oraz wyjaśnia dlaczego w takiej formie nie byłyby one wystarczające do zapewnienia zgodności z Konwencją, pozostawiając w gestii Rady oraz Parlamentu Europejskiego konieczność dopilnowania aby prawo międzynarodowe było respektowane. Z szerszej perspektywy, wydłużający się proces odzwierciedla istotne kwestie unijnej ramy prawnej, jakie związane są z instytucjonalną równowagą i ‘przekonstytucjonalizowaniem’ systemu obowiązującego w Unii Europejskiej.

EN

More than 15 years after the EU’s accession to the Aarhus Convention, EU legislation does not yet ensure that members of the public have access to justice as envisaged by the Convention. Specifically, the possibilities to judicially challenge contraventions of EU environmental law by EU institutions and bodies remain very limited. The result is a lack of accountability to EU law, which undermines the rule of law and the protection of the environment and human health. This article describes the EU’s long road to implement the Convention. It analyses the EU’s current legislative proposal to amend the Aarhus Regulation and explains why it would not, in this form, suffice to ensure compliance with the Convention, leaving the Council and European Parliament to ensure that international law is respected. More broadly, the lengthy process reflects wider issues of the EU legal framework, related to the institutional balance and the overconstitutionalisation of the EU’s standing regime.

14

Recenzja: Aleksandra Kustra-Rogatka, Iwona Wróblewska, Wojciech Wołoch, Osobliwy Sąd. Idea sądownictwa konstytucyjnego w kontekstach rządów prawa, demokracji i praw jednostki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2021, ss. 242.

84%

Kiełpiński K.

|

nr 2

625-633

EN

Constitutional judicature is a subject of dispute in the field of legal science, mainly at the level of philosophy of law and legal theory. In this connection, a book has been reviewed which deals with an interesting topic. In the individual chapters of the book, the authors provide answers to many questions, in the field of constitutional justice. Many of the problems indicated by the authors can be encountered in social, political and scientific life. The aim of the published review is to present the thoughts of the authors who, by means of analysis, reconstruction and critical reflection, have linked constitutional justice to three ideas: the rule of law, democracy and individual rights. It is worth emphasizing that the three ideas cited do not form a harmonious triad, nor an a priori reality. The creation of this type of monograph was possible thanks to the use of various research methods, dogmatic-legal, philosophical, historical, philological. The singularity of the court (judicial review) is not a point of reference, to create groups of supporters and opponents of constitutional justice. A comprehensive examination of the idea of constitutional justice creates a new catalogue of arguments for the use of, inter alia, the development of scientific research, the conduct of public debate and the broad education of the public.

PL

Sądownictwo konstytucyjne stanowi przedmiot sporów w obszarze nauk prawnych, głównie na poziomie filozofii prawa i teorii prawa. W związku z tym została poddana recenzji monografia, która porusza obecnie interesującą tematykę w obszarze zasad konstytucjonalizmu. Autorzy w poszczególnych rozdziałach udzielają odpowiedzi na wiele pytań z zakresu sądownictwa konstytucyjnego. Z wieloma zasygnalizowanymi problemami można spotkać się w życiu społecznym, politycznym i naukowym. Celem opublikowanej recenzji jest zaprezentowanie myśli autorów, którzy za pomocą analizy, rekonstrukcji i krytycznej refleksji połączyli sądownictwo konstytucyjne z trzema ideami: rządów prawa, demokracji i praw jednostki. Warto podkreślić, że przywołane trzy idee nie tworzą harmonijnej triady, ani apriorycznej rzeczywistości. Stworzenie tego typu monografii było możliwe dzięki wykorzystaniu różnych metod badawczych: dogmatycznoprawnej, filozoficznej, historycznej, filologicznej. Osobliwość sądu (judical review) nie stanowi punktu odniesienia, do tego, aby stworzyć grupy zwolenników oraz przeciwników sądownictwa konstytucyjnego. Zbadanie wszechstronne idei sądownictwa konstytucyjnego tworzy nowy katalog argumentów do wykorzystywania m.in. w rozwoju badań naukowych, prowadzenia debaty publicznej oraz szeroko pojętej edukacji społeczeństwa.

15

Living with the Rules: Gender and the Rule of Law in Herodotus’ Histories

67%

Tank H.

|

tom 80

389-403

EN

What does “the rule of law” mean to an ancient historian, Herodotus? This paper uses modern legal theories and a sociological model to consider how he presents the concept in his Histories. The author takes a novel approach in that she considers the rule of law from a gender perspective. She argues that law is as much about social and cultural rules, which involve women as much as men, as it is about institutional practices which exclude women and reinforce an ideology of female inferiority. She also shows that the rule of law is a powerful normative ideal which Herodotus uses to interrogate power. The author uses the theoretical model of law developed by the English legal scholar HLA Hart, who argues that rules have a social as well as a legal dimension (the “internal” view of law), that is, how rules are perceived by community members, and how normative behaviours are enforced by that community. She also uses the work of a legal anthropologist, Leopold Pospίčil, and feminist legal theory, to argue for a wider definition of the rule of law than that used by most contemporary scholars. She uses three case studies to show that the rule of law is a powerful force in the Histories precisely because it combines external coercive force, internal rule of conduct and normative ideal.

16

Exclusive vs. Inclusive Social Populism? A Comparative Legal Analysis of Welfare Policies in Hungary and Poland Under Populist Regimes

67%

Dzięgielewska A.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2021

|

nr 6 (64)

237-256

PL

Niniejszy artykuł poddaje krytycznej analizie główne cechy poszczególnych społeczno-ekonomicznych ram prawnych polskiego i węgierskiego populizmu, w celu ustalenia, czy są one czynnikami świadczącymi o specyfice tych systemów. Zasada równości służy jako schemat teoretyczny przy ocenie obu wizji socjalnych. W oparciu o to kryterium, przy ocenie obu modeli socjalnych pojawiają się zasadnicze różnice, odsłaniając tym samym perspektywę ekskluzyjnego i inkluzyjnego systemu polityki socjalnej. Kolejną zasadniczą konkluzją, jest fakt, że to nie tylko model socjalno-ekonomiczny decyduje o specyfice populizmu w obu krajach, ale jego zręczne zestawienie z argumentami natury kulturowej. Polski i węgierski populizm należy więc definiować przy uwzględnieniu w pierwszej kolejności ram socjalnych, a po wtóre przez pryzmat elementu kulturowego leżącego u podstaw populistycznej retoryki obu krajów. Połączenie kwestii socjalnych z kulturowymi tworzy więc zasadnicze tło populizmu w jego polskim i węgierskim wydaniu.

EN

This article critically examines the main features of respective socio-economic legal frameworks to determine whether they constitute the specificity of Polish and Hungarian populism. The principle of equality serves as a theoretical framework for the assessment of both types of social design. Based on this legal criterion, differences in the social visions of both countries emerge, unveiling the perspective of an exclusive and inclusive social design. However, the conclusion appears that it is not the social-economic model itself that determines the specificity of populism in both countries but its juxtaposition with cultural arguments. Polish and Hungarian populisms are thus defined primarily by social frameworks and secondary by the rhetoric’s cultural component. The combination of social issues with those of cultural kind forms the substantive background of populism in its Polish and Hungarian editions.

17

The end goal of the post-communist transition in Bulgaria: societal transformation or EU membership?

67%

Popova L.

Przegląd Europejski

|

2020

|

tom 2020(4)

79-94

EN

Zakończenie zimnej wojny zaowocowało bezprecedensową sytuacją geopolityczną w Europie, stanowiącą wyzwanie dla bezpieczeństwa na kontynencie i dla dotychczasowej integracji europejskiej. Jedynym rozwiązaniem tego geopolitycznego problemu była integracja postkomunistycznych krajów Europy Środkowo-Wschodniej (EŚW) z Unią Europejską (UE). Kraje EŚW musiały więc przejść głębokie reformy społeczno-gospodarcze, jednocześnie realizując nowy program polityki zagranicznej z dala od orbity Rosji. UE była postrzegana jako rozwiązanie na wszystkie istniejące problemy. Zaprezentowane w niniejszym artykule badania, przeprowadzone w Bułgarii, wskazują, że przygotowanie do spełnienia kryteriów członkostwa, które z pozoru odpowiadały celom transformacji, zastąpiło odpowiednią reformę strukturalną. Tym samym przystąpienie do UE, zamiast być instrumentem osiągania trwałych, długoterminowych celów, stało się celem samym w sobie, jak gdyby miało być międzynarodowym potwierdzeniem udanej transformacji. Spowodowało to w efekcie, że przeprowadzone reformy stały się formalnością, były częściowe i powierzchowne, a co za tym idzie odwracalne. W wyniku następuje pogorszenie rządów prawa i obserwujemy fasadową demokrację.

18

Authoritarianism as a “Wicked Problem” in Contemporary International Relations

67%

Ficek R.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2022

|

tom 65

|

nr 2

97-118

PL

Niniejszy artykuł ma na celu zaprezentowanie koncepcji autorytaryzmu, który – przedstawiony w kategoriach „niegodziwego problemu” współczesnego świata – wydaje się być poważnym wyzwaniem dla współczesnych stosunków międzynarodowych, zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym. Autor artykułu definiuje pojęcie autorytaryzmu jako formę ustroju politycznego, w którym władza i zasoby materiałowo-ludzkie państwa zostały scentralizowane, zawłaszczone i oddane do dyspozycji jednostki bądź elitarnej grupy „trzymającej władzę”. W ten sposób zostały ograniczone na płaszczyźnie politycznej i gospodarczej możliwości integracyjne państwa autorytarnego z globalnym systemem stosunków międzynarodowych, a istotne instytucje administracyjne państwa zostały zmanipulowane, zafałszowane i zawłaszczone. Zastosowana metoda badawcza pozwala na reinterpretację omawianych zagadnień w złożonej – choć specyficznej – formie systemowej, charakterystycznej nie tylko dla krajów i regionów niestabilnych czy politycznie upadłych, ale także państw politycznie stabilnych i gospodarczo rozwiniętych. Przeprowadzana analiza pozwala ponadto na przedstawienie i reinterpretację problemu współczesnych reżimów autorytarnych w kategoriach, które nie tylko definiują, ale często legitymizują jedne z najbardziej despotycznych, autokratycznych i hegemonistycznych systemów politycznych czasów współczesnych.

EN

This study aims to explore the concept of authoritarianism, which – presented in terms of the “wicked problem” of the contemporary world – seems to be a severe challenge to present-day International Relations (IR), both theoretically and practically. The author of the article defines the concept of authoritarianism as a form of the political system in which the power and material resources of the state have been centralised, appropriated, and put at the disposal of either an individual or an elitist group “in power.” In this way, the possibilities of integrating the authoritarian state – both politically and economically – with the global system of international relations are limited, and the vital administrative institutions of the state have been manipulated and appropriated. The applied research method allows for interpreting the discussed issues in a complex – albeit specific – systemic form, characteristic not only for politically fragile or declining countries and regions but also for politically stable and economically developed ones. The author’s analysis allows for the presentation and reinterpretation of the issue of contemporary authoritarian regimes concerning international relations in terms that not only define but often legitimise some of the most despotic, autocratic, and hegemonistic forms of the political systems in modern times.

19

Rządy prawa a gospodarka: uwagi socjologa prawa

67%

Skąpska G.

|

2016

|

tom LXV (65)

|

nr 3

23-40

PL

Celem tego artykułu jest analiza realizacji zasady rządów prawa oraz nieformalnych ram funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej w Polsce. Punkt wyjścia dla analizy stanowi teza Maksa Webera o znaczeniu rządów prawa dla sukcesu obrotu gospodarczego. Teza ta jest podstawą dla krytycznej analizy procesów tworzenia prawa, jego stosowania oraz faktycznego funkcjonowania prawa w szeroko rozumianym obrocie gospodarczym w sytuacji dogłębnych przemian ustrojowych. W jego pierwszej części pokrótce zajmę się klasycznym, utrwalonym w socjologii twierdzeniem na temat związków pomiędzy prawem a efektywną gospodarką. Dokonam analizy krytycznej owego klasycznego twierdzenia. W części drugiej i trzeciej przejdę do analizy problemów związanych z tworzeniem prawa oraz jego stosowaniem i przestrzeganiem w kontekście powstawania gospodarki wolnorynkowej na gruzach gospodarki państwowej, centralnie sterowanej, w oparciu o wyniki badań empirycznych, którymi kierowałam. Scharakteryzuję pokrótce kluczowe kwestie relacji pomiędzy organami państwa a aktorami gospodarczymi. W podsumowaniu zajmę się współczesną krytyką formalistycznie pojmowanej zasady rządów prawa w odniesieniu do przemian politycznych i gospodarczych w E uropie Środkowo-Wschodniej w nawiązaniu do idei, jakie towarzyszyły tym przemianom i spróbuję sformułować taka koncepcje państwa prawa, która uzgadniałaby socjologiczne aspekty tworzenia i stosowania prawa.

EN

The aim of this paper is to analyze the realization of the rule of law principle and the functioning of the informal market economy framework in Poland. The starting point for this analysis is Max Weber’s thesis on the importance of the rule of law for economic success. In the context of Poland’s deep political systemic transformation, this thesis forms the foundation for a critical analysis of the creation, application, and actual functioning of law in economic relations, as broadly understood. In the first part of the paper I discuss and critically analyze the classic thesis – broadly accepted in sociology – regarding the interrelationship between law and an effective economy. In the second and the third parts of the paper, I analyze the matter of law’s creation, application, and observance against the backdrop of a market economy emerging from the ruins of a central, state command economy. The analysis herein is based on empirical data from research conducted under my supervision. Next follows a brief review of the crucial issues concerning the relationship between state agencies and economic actors. The final part of this paper investigates contemporary criticism of the formalistic rule of law principle with regard to the social and economic transformations in Central Eastern Europe. I refer to ideas which were key to these transformations, and propose a rule of law concept which would consider the sociological aspects of law’s creation and application.

20

Transitional Justice and the Constitutional Crisis: The Case of Poland (2015–2019)

67%

Krotoszyński M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2019

|

tom 3(21)

22-39

EN

During the last four years the situation in Poland has been a matter of interest to the worldwide legal community mostly due to the constitutional crisis. Yet, the years 2015–2019 were also a time of a revival of transitional justice measures, such as cleansing the public sphere of communist symbols, remodelling of lustration law, and further reduction of pensions of communist secret service employees and officers. In this paper I argue that these spheres are interconnected and that Poland’s constitutional crisis has a transitional justice dimension. I start with an overview of retrospective instruments dealing with the communist past introduced in the last four years. Next, I turn to the constitutional crisis itself, discussing its possible explanations and transitional justice aspects. In the end I claim that the dramatic constitutional backsliding that Poland has recently experienced can be explained not only as a power grab, but also as a result of the tension between the rule of law and the principle of individual responsibility on one hand – and the resort to collective accountability in an attempt to get what the government sees as justice on the other.

PL

W ciągu ostatnich czterech lat sytuacja w Polsce stała się przedmiotem zainteresowania międzynarodowych gremiów prawniczych przede wszystkich ze względu na kryzys konstytucyjny. Lata 2015-2019 były jednak także okresem powrotu do narzędzi rozliczeń z przeszłością, wśród których wymienić można usuwanie symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej, zmianę modelu lustracji oraz dalsze obniżenie emerytur funkcjonariuszy i pracowników organów bezpieczeństwa państwa PRL. W artykule stawiam tezę, że sfery te są ze sobą wzajemnie powiązane, kryzys konstytucyjny ma zaś wymiar retrospektywny. Tekst zaczynam od przedstawienia mechanizmów sprawiedliwości tranzycyjnej dotyczących okresu komunistycznego wprowadzonych w Polsce w ostatnich czterech latach. Następne omawiam możliwe wyjaśnienia kryzysu konstytucyjnego i jego aspektów związanych z rozliczeniami z przeszłością. Analiza prowadzi mnie do wniosku, że dramatyczne zmiany ustrojowe, które współcześnie dotknęły Polskę, mogą być wyjaśnione zarówno w kategorii walki o władzę, jak i jako rezultat konfliktu pomiędzy zasadą rządów prawa i zasadą indywidualnej odpowiedzialności – a odwołaniem się do odpowiedzialności zbiorowej w celu zaspokojenia tego, co rządzący uznają za sprawiedliwość.