Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

„Racz nam wrócić, Panie...”

100%

Siwicka D.

|

nr 2

102-113

PL

Artykuł Racz nam wrócić, Panie... jest rekonstrukcją społecznej historii (od wieku XIX po współczesność) polskiej pieśni patriotyczno-religijnej Boże coś Polskę, a w szczególności jej jednego wersu znanego i śpiewanego w dwóch wersjach: „ojczyznę wolną pobłogosław, Panie” oraz „ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie”. Drobną a zasadniczą różnicę pomiędzy tymi wersjami autorka interptretuje na sposób Derridiański: jako szibbolet – sprawdzian tożsamości osób wykonujących pieśń, hasło tajnego przymierza i znak pozwalający na rozróżnienie „swoich” od „wrogów”. Wskazuje przy tym na trwałość owej funkcji znaczącej, jaką w polskim rytuale patriotycznym pełni wspólne śpiewanie Boże coś Polskę.

2

Del rito ancestral al rito moderno. En torno a Leopardo al sol de Laura Restrepo

72%

Jastrzębska A. S.

|

nr 10

179-194

PL

Niniejszy artykuł omawia powieść Laury Restrepo Leopardo al sol (1993), która proponuje socjokulturową interpretację wpływu narkobiznesu na tradycyjne społeczeństwo. Analizując obecne w utworze poszczególne elementy konwencji i poetyki narco, obserwujemy, że przemoc przedstawiona w Leopardo al sol wykazuje cechy swoistego synkretyzmu, łącząc elementów nowoczesnej cywilizacji spektaklu z elementami archaicznymi, nieodłącznie związanymi z mentalnością zakorzenioną w myśleniu mitycznym i magicznym.

EN

This article proposes an analysis of Laura Restrepo’s Leopardo al sol (1993), a novel that proposes a sociocultural interpretation of the impact of the illegal economies of drug trafficking on traditional society. By analyzing the ingredients of the convention and poetics narco in the text, we observe how the violence represented in Leopardo al sol takes the form of a particular syncretism of modern elements of a civilization of spectacle and archaic elements intrinsic to mentalities anchored in mythical and magical thinking.

3

Rozmowy przy stole w Polsce i w Hiszpanii – analiza zrytualizowanych środków językowych

72%

Urbaniak E.

|

nr 11

1-12

EN

The aim of this paper is to describe and compare the linguistic dimension of the ritual of dining among Polish and Spanish speakers. The act of feasting, very important for the analysed cultures, not only does present a specific scheme, but it is also accompanied by a range of linguistic mechanisms introduced in concrete interactive situations. The present article exposes the most frequent speech acts, ritualized expressions and pragmaticalized constructions that are used during the ritual of dining in the Polish and Spanish communities. The analysis is based on the examples from oral language corpora, created in Poland and in Spain, that is transcriptions of everyday conversations of the members of described communities. The research has shown that both communities share a lot of common values related to dining, nevertheless each one of them presents some characteristic linguistic mechanisms used during the ritual.

PL

Celem opracowania jest opis oraz porównanie warstwy językowej rytuału spożywania posiłków wśród użytkowników języka polskiego i hiszpańskiego. Akt biesiadowania, niezwykle istotny w analizowanych kręgach kulturowych, charakteryzuje się nie tylko określonym schematem zachowań, ale i rozmaitymi środkami językowymi towarzyszącymi konkretnym sytuacjom interakcyjnym. W niniejszym artykule przedstawiono najczęściej występujące akty mowy, rytualizmy językowe oraz spragmatykalizowane środki językowe wykorzystywane podczas rytuału jedzenia wśród społeczności polsko- i hiszpańskojęzycznej. Analiza opiera się na przykładach pochodzących z korpusów języka mówionego, stworzonych w Polsce i Hiszpanii, stanowiących transkrypcje codziennych rozmów członków wymienionych społeczności. Badanie pokazało, że obydwie społecznością łączy wiele wspólnych wartości związanych ze wspólnym spożywaniem posiłków, jednak każda z nich charakteryzuje się nieco odmiennymi środkami językowymi używanymi podczas rytuału.

4

Ritual in sport – an empirical study of table tennis players

72%

Witkowska J.

|

nr 86

43-59

PL

Artykuł został poświęcony analizie specyfiki zjawiska rytuałów i ich społecznego oddziaływania. Działania rytualne mogą być zróżnicowane, a ich cechy charakterystyczne tylko dla określonych grup społecznych. Sfera okołosportowa jest niezwykle bogata w zastosowanie rytuałów, a zainteresowanie tym fenomenem potęgować może fakt, iż sport jest relatywnie słabo przebadanym obszarem pod kątem społecznym. Przy analizie aspektów związanych z omawianymi praktykami, konieczne było odniesienie do mechanizmów psychologicznych, perspektywy antropologicznej oraz kluczowego – ujęcia socjologicznego takich teoretyków jak: Randall Collins, Erving Goffman, czy Émile Durkheim. W dalszej części artykułu pod ogląd zostały wzięte przede wszystkim sporty widowiskowe i wysoce medialne. Dyscypliny te zostały wybrane, ponieważ zawodnicy je uprawiający charakteryzują się wysokim stopniem zastosowania rytuałów oraz są to aktywności, które pozwalają na łatwiejsze zaobserwowanie wielu atrybutów związanych omawianymi praktykami. Priorytetowa w kontekście niniejszego artykuły była analiza badania własnego, przeprowadzonego na profesjonalnych tenisistach stołowych. Kluczową metodą zbierania danych została ankieta internetowa, której wyniki wzbogaciła obserwacja uczestnicząca. Celem badania było poznanie specyfiki rytuałów tenisistów stołowych. Poświęcenie uwagi płaszczyźnie związanej z tenisem stołowym było istotne, ze względu na brak naukowych informacji na temat tej grupy społecznej oraz z uwagi na powszechne stosowanie rytuałów przez badanych zawodników. W efekcie, problematyka rytuałów sportowców, została wzbogacona o informacje dotyczące nawyków zawodników kolejnej, niezwykle interesującej dyscypliny sportowej, jaką jest tenis stołowy.

EN

The article was devoted to analysing the specifics of the phenomenon of rituals and their social impact. Ritual activities can be diverse, and their characteristics are likely to be specific only to certain social groups. The peri-sport sphere is exceptionally saturated with ritual practices, and the interest in this phenomenon may be compounded by the fact that sports are a relatively under-researched area from a social perspective. In analysing aspects related to the practices in question, it was necessary to refer to psychological mechanisms, an anthropological perspective and a key one – the sociological approach of such theorists as Randall Collins, Erving Goffman, and Émile Durkheim. In the remainder of the article, spectator and highly media-oriented sports were primarily scrutinised. These disciplines were chosen because the players practising them are characterised by a high degree of use of rituals, and they are activities that allow for more straightforward observation of many of the attributes associated with the practices in question. Prioritised in the context of this article was the analysis of a self-reported survey conducted on professional table tennis players. The fundamental data collection method was an online survey, the results augmented by participant observation. The purpose of the study was to find out the specifics of table tennis players’ rituals. Devoting attention to the plane associated with table tennis was essential due to the lack of scientific information on this social group and the widespread use of rituals by the players surveyed. As a result, the issue of athletes’ rituals was enriched with information on players’ habits of another exciting sport – table tennis.

5

«Наш цісар». Образ Франца Йосифа в львівській пресі – еволюція від «переможця над повстанцями» 50-их років ХІХ століття до «доброго батька» початку ХХ століття

72%

Кісь Н.

|

2023

|

nr 9

377-388

EN

The article analyzes the changes in the image of Emperor Franz Joseph I as depicted in the local Lviv press. The visits of Franz Joseph to Lviv serve as a reference point for this analysis. There were five visits in total, which allow tracing the transformation of the monarch from an absolute ruler in the mid-19th century to the “father figure” at the beginning of the 20th century. The text highlights how economic and technological progress, liberal reforms, emancipation, the development of national projects by Ukrainians and Poles, as well as other achievements of the second half of the 19th century, influenced the personal history of the emperor. Even in times of growing nationalism, he personified the state and the homeland – the land ruled by the Habsburgs.

PL

Artykuł analizuje zmiany wizerunku cesarza Franciszka Józefa I na łamach lokalnej prasy lwowskiej. Za punkt odniesienia przyjęto wizyty Franciszka Józefa we Lwowie. Było ich pięć i pozwalają one prześledzić przemianę od monarchy absolutnego połowy XIX wieku do „naszego ojca” na początku XX wieku. W tekście ukazano jak postęp gospodarczy i technologiczny, liberalne reformy, emancypacja, rozwój projektów narodowych Ukraińców i Polaków, a także inne osiągnięcia drugiej połowy XIX wieku, wpłynęły na kształt osobistej historii cesarza, który nawet w czasach szerzenia się nacjonalizmu, uosabiał państwo i ojczyznę – ziemię, na której panują Habsburgowie.

6

Współczesne rytuały wchodzenia w dorosłość – osiemnaste urodziny i egzamin dojrzałości w percepcji młodych lubuszan

72%

Trzop B.

|

nr 2

65-81

EN

The word ‘rite’ once inextricably linked to the sacred, does not refer only tothe past. Ritual behavior is still with us today. It is not only associatedwith festive occasions or religious practices, but also with the passagefrom one stage of life to another, or with the assumption of new socialroles. The way these rituals are celebrated, which has changed over thecenturies, is itself a research field. This article is an attempt to look at theissue of entering adulthood through two rites of passage: the 18th birthdaycelebration and the matura examination. In the search for a theoreticalconceptualization, the concepts of researchers such as Arnold van Genepp,Turner and Pierre Bourdieu are briefly discussed. The paper attemptsto answer the following questions: do contemporary rites of passage intoadulthood fit into this type of activity? Is it possible to find a theoreticalconstruct for their description that goes beyond classical descriptions? Arethese rites of passage meaningful to the participants? It is necessary tohighlight the significant moments of our lives, because it is they thatdetermine the meaning of our lives. But they are already in other placesof development, and their celebration is, as always, subordinated to theneeds of the group and fulfils various functions.

PL

Słowo „rytuał”, niegdyś nierozłącznie związane ze sferą sacrum, nie dotyczy jedynie przeszłości. Zachowania o charakterze rytualnym towarzyszą nam w dalszym ciągu, i to nie tylko przy okazji świąt czy praktyk religijnych, lecz także w momentach oddzielających fazy życia czy ich wejścia w nowe role społeczne. Ich sposób celebracji, ulegający na przestrzeni wieków przemianie stanowi sam w sobie obszar badań i analiz. Artykuł to próba spojrzenia na problematykę wchodzenia w dorosłość poprzez realizację dwóch wybranych rytuałów: świętowania osiemnastych urodzin i egzaminu maturalnego. Poszukując konceptualizacji teoretycznej, zostały pokrótce omówione koncepcje takich badaczy jak Arnold van Genepp, Victor Turner czy wreszcie Pierre Bourdieu. W artykule poczyniono próbę odpowiedzi na pytania: czy współczesne rytuały wchodzenia w dorosłość wpisują się w tego typu działania, czy można dla ich opisu znaleźć konstrukt teoretyczny wychodzący poza klasyczne opisy oraz, czy analizowane rytuały mają jakiekolwiek znaczenie dla samych uczestników? Podkreślanie istotnych momentów naszego życia jest nam potrzebne, albowiem one wyznaczają sens naszego życia. Lokują się jednak już w innych miejscach rozwojowych, a sama ich celebracja, jak zawsze, podporządkowuje się wymogom grupy i pełni różnorodne funkcje.

7

Autorska audycja radiowa jako forma rytuału

72%

Jeziński M.

|

tom 53

139-153

EN

The objective of the paper is the interpretation of an author’s radio broadcast in the anthropological context of ritual. I imply that radio broadcast, especially led by a charismatic journalist enjoying the authority status, can be presented as a special kind of media ritual. Its structure and course bear the features of ritual activity, determined by the specific character of the medium in which such a ritual is held. The ritual activity runs in the context of the mass media and is characterized by multi-code features and multitude of parameters, which stem from the fact that in the process of communication the contextual meanings are generated between the journalists and the radio listeners. The category of media ritual will be illustrated in the text by the examples of the selected author’s broadcasts led by Piotr Kaczkowski and Marek Niedźwiecki held in the Programme Three of the Polish Radio in the Eighties of the 20th century.

PL

Celem artykułu jest interpretacja radiowej audycji autorskiej w antropologicznych kategoriach rytuału. Zakładam, że audycja radiowa, zwłaszcza prowadzona przez charyzmatycznego i obdarzonego autorytetem dziennikarza, jest swoistym rytuałem medialnym. Jego struktura i przebieg noszą znamiona działania rytualnego, determinowanego przez specyfikę medium, w jakim do rytuału dochodzi. Działanie rytualne przebiega w kontekście mediów masowych i charakteryzuje się wielokodowością i wielością parametrów, co wynika z faktu, że w procesie komunikacji tworzone są kontekstowe znaczenia na linii radiowi dziennikarze–słuchacze. Kategoria rytuału medialnego zostanie w tekście zilustrowana przykładami z audycji autorskich prowadzonych w Programie Trzecim Polskiego Radia przez Piotra Kaczkowskiego i Marka Niedźwieckiego w latach 80. XX wieku.

8

Rytuały w związku – dyskursywne konstruowanie intymności

72%

Grochalska M.

|

tom 18

331-345

PL

W artykule prezentowane są wybrane wyniki badań przeprowadzonych w ramach projektu „Kobiety w związkach intymnych. Studium empiryczno-krytyczne”. Autorka charakteryzuje praktyki składające się na proces konstruowania intymności w związkach z perspektywy kobiet. Ważnymi składowymi tego procesu są dyskursywnie kształtowane rytuały partnersko-rodzinne. Zostały one przedstawione na podstawie analizy materiału badawczego pochodzącego z pogłębionych wywiadów indywidualnych. Zidentyfikowane rytuały są dwojakiego rodzaju: powszechne, stosowane w wielu związkach, oraz indywidualne, wykreowane na potrzeby tylko jednego związku. Do rytuałów pierwszego typu należą: rytuał poświęcenia dla dzieci, rytuał rodzinnej aktywności, rytuał randkowania, wspólne posiłki, pocałunki na „dzień dobry” i „dobranoc”, obdarowywanie prezentami, „wypłakiwanie się” oraz seks. Natomiast rytuałem drugiego typu jest wieczorne „ocenianie”. Najprawdopodobniej przedstawione rytuały mają swe źródła zarówno w międzypokoleniowym rodzinnym przekazie socjalizacyjnym, jak też w dyskursie publicznym.

EN

The article presents selected results of research conducted within the project „Women in intimate relationships. The empirical and critical study”. The Author characterises practices involved in the process of constructing intimacy in relationships from the women’s perspective. The important components of this process are discursively shaped partnership-family rituals. They are presented as the analysis of research material derived from in-depth individual interviews. The identified rituals are of two types: universal, used in many relationships and individual, created for only one relationship. The rituals of the first type include the ritual of sacrifice for children, the ritual of family activities, the ritual of dating, the sharing of meals, the kisses of “good morning” and “good night”, giving presents, “having a good cry” and sex. On the other hand, the second type of ritual is the evening “assessment”. The presented rituals most likely have their origins both in the intergenerational family relations of socialisation and in the public discourse.

9

Praskie Dzieciątko Jezus jako przykład kontrreformacyjnej teatralizacji wiary

58%

Woszczerowicz Z.

|

nr 16

PL

W artykule podjęłam problematykę kontrreformacyjnej teatralizacji rytuałów kościelnych związanych z figurką Praskiego Dzieciątka Jezus. Wyszczególniłam trzy rodzaje obrzędów: tradycję przebierania rzeźby w wielobarwne stroje, procesje z koronacjami figurki oraz pielgrzymki. W celu przybliżenia jej fenomenu przedstawiłam także krótką historię figurki oraz kultu Dzieciątka Jezus w okresie baroku.

EN

This article concerns issues of the Counter-Reformative theatralisation of church rituals connected with the statue of the Infant Jesus of Prague. The study considers three types of rituals: the tradition of dressing the sculpture in embroidered vestments of different colours, coronation processions, and pilgrimages. It also presents a brief history of the statue and its worship in the Baroque period.

10

Liturgia jako gra w ujęciu Josepha Ratzingera – Benedykta XVI w kontekście współczesnych przemian rytuału katolickiego. Perspektywa kulturoznawcza

58%

Kirchner B.

|

nr 1/267

EN

Catholic liturgy can be analyzed by referring to the concept of game. Johan Huizinga, creating the homo ludens concept, devoted much of his research to the analysis of sacred activities as a game. Reflection on the liturgy as a game allows for a better understanding of contemporary changes taking place in the catholic ritual. The above text begins with the discussion of the issue of the game by Johan Huizinga. Then, based on the works of Romano Guardini and Joseph Ratzinger, the liturgy is described as a game. The text ends with a reference to contemporary problems of the catholic ritual in relation to the Huizinga’s theory.

PL

W ramach trwającej wiele wieków refleksji antropologicznej nad charakterem istnienia człowieka w kulturze doszło do przypisania mu serii immanentnych cech. W wyniku tego powstał np. homo faber czy homo religiosus. Punktem wyjścia tego tekstu jest ujęcie człowieka jako homo ludens („człowiek bawiący się”), którego autorem jest holenderski orientalista, historyk i teoretyk kultury Johan Huizinga. Myśląc o „człowieku bawiącym się”, można wskazać wiele zabaw obecnych w kulturze na przestrzeni wieków i pominąć jednocześnie temat kultu. Huizinga pracując przez lata nad koncepcją homo ludens, sporą jej część poświęca sakralnemu wymiarowi zabawy, co jest niewątpliwie jego sporą zasługą w kulturoznawczej refleksji nad rytuałem. Zagadnieniu zabawy w kulturze zostanie poświęcony początek tekstu. Następnie, w oparciu o dzieła Huizingi oraz niemiecko-włoskiego uczonego Romano Guardiniego i Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, zostanie przedstawione przełożenie teorii zabawy na przestrzeń liturgii. Tekst zwieńczy omówienie współczesnych przemian rytuału katolickiego w kontekście zagadnienia liturgii jako gry.

11

Сакральныя азёры Вiцебска-Пскоўскага памежжа: сiмвалiчны статус у мiфапаэтычнай карцiне свету

58%

Лобач У.

Białorutenistyka Białostocka

|

2016

|

tom 8

PL

W artykule omówiono symboliczny status świętych jezior w tradycyjnym obrazie świata ludności wiejskiej na pograniczu białorusko-rosyjskim (Witebsk-Psków). Analiza materiału pokazuje, że święte jeziora odnoszą się przede wszystkim do ludowego motywu „świątyni, która zapadła się pod ziemię”. Wyjątkowe właściwości wód (uzdrawiające lub niebezpieczne) czynią jezioro miejscem świętym. Jednak żadne z jezior pogranicza nie stanowi kultowego obiektu geografii sakralnej, ponieważ nie zostało włączone do praktyk rytualnych w cyklu kalendarzowym. Legendarne jeziora pełnią funkcję informacyjną i przedstawiają wydarzenia mitologiczne obecne w świadomości lokalnej społeczności.

EN

The article is devoted to the study of the symbolic status of the sacred lakes in the traditional picture of the world of the rural population of the Belarusian-Russian (Pskov-Vitebsk) borderlands. The analysis of folklore materials shows that sacred lakes often relate to the folk motif “the temple which fell through the ground”. The lake sacralization may result from unusual (medical or hazardous) properties of its water. However, none of the holy lake of borderlands is an object of worship in sacred geography because the lakes are not included in the ritual practices of the calendar cycle. Legendary lakes perform informational function and reflect the events of mythological history within the local community.

12

Rytuał współpracy jako narzędzie kształtowania kompetencji społecznych i obywatelskich – na podstawie myśli Richarda Sennetta

58%

Paszenda I.

|

nr 4 (29)

9-27

EN

The subject of the article is the problem of the discrepancy between the actual educational practice in schools and the official policy and declarations regarding shaping social and civic competences, characterized, inter alia, by the ability to cooperate. The aim of the article is to try to answer the question about the causes of weakening the ability to cooperate in the everyday functioning of people and institutions. The answer to this question is analyzed on the basis of the source texts of Richard Sennett, an American sociologist who devoted a lot of space to this problem in his works. In the first part of the article, the author describes the problem of the condition of modern man. In the second part, she presents the problems of changes taking place in today’s world that cause the “corrosion of character” of human. In the third part, she discusses the issue of cooperation ritual and routine, which have the power to educate. The last part of the article, she presents an attempt to answer the question about what one needs / what one can to be changed in contemporary education, so that the development of competencies important from the point of view of functioning in the contemporary world has become an essential tool for education and upbringing.

PL

Przedmiotem artykułu jest problem rozdźwięku między rzeczywistą praktyką w szkołach a oficjalną polityką i deklaracjami dotyczącymi kształtowania kompetencji społecznych i obywatelskich, charakteryzujących się między innymi umiejętnością współpracy. Celem artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o przyczyny osłabienia umiejętności współpracy w codziennym funkcjonowaniu osób i instytucji. Odpowiedź na to pytanie jest analizowana na podstawie tekstów źródłowych Richarda Sennetta, amerykańskiego socjologa, który tej problematyce poświęcił wiele miejsca w swoich pracach. W pierwszej części artykułu autorka opisuje problem kondycji współczesnego człowieka. W części drugiej przedstawia problematykę zmian zachodzących w dzisiejszym świecie, które powodują „korozję charakteru” człowieka. W części trzeciej omawia zagadnienie rytuału współpracy oraz rutyny, które to posiadają moc kształcącą. W ostatniej części artykułu prezentuje próbę odpowiedzi na pytanie o to, co trzeba/można zmienić we współczesnej edukacji, aby kształtowanie ważnych z punktu widzenia funkcjonowania we współczesnym świecie kompetencji stało się zasadniczym narzędziem kształcenia i wychowania.

13

«Lemma»: Jay Wright’s Idiorrhythmic American Theater

58%

Daddario W.

|

nr 4

121-140

PL

Esej przedstawia sztukę Jaya Wrighta Lemma jako wyzwanie historiograficzne, a także jako dzieło idiorytmicznego teatru amerykańskiego. Spójna z dorobkiem poetyckim, dramatycznym i filozoficznym Wrighta Lemma odsłania szerokie intelektualne horyzonty poety, które pozwalają mu skonstruować żywą, dynamiczną i złożoną wizję amerykańskiego życia. Wyczarowaną w jego sztuce „Amerykę” przenika wiele tradycji, które zazwyczaj oddziela się od siebie w dyskursie akademickim: zachodnioafrykańska kosmologia, filozofia oświeceniowa, teoria jazzu, starożytny teatr grecki, neobarokowe modyfikacje chrześcijańskiej teologii, prekolumbijskie autochtoniczne sposoby poznania, etymologiczne związki hiszpańskiego i gaelickiego, materialność poezji Johna Donne’a oraz życie zniewolonych Afrykanów w Nowym Świecie. Jaki jest cel teatralnego sztukmistrzostwa Wrighta? Jak podejść do tekstu o tak różnorodnych źródłach intelektualnych i literackich? Autor odpowiada na te pytania i podsumowuje wywód postulatem, by traktować Lemmę jako bardzo potrzebny punkt widzenia, z którego można zobaczyć czarny i amerykański teatr poza dobrze znanym terytorium Black Arts Movement.

EN

This essay presents Jay Wright’s play Lemma as a historiographical challenge and also as a piece of idiorrhythmic American theater. Consonant with his life’s work of poetry, dramatic literature, and philosophical writing, Lemma showcases Wright’s expansive intellectual framework with which he constructs vivid, dynamic, and complex visions of American life. The “America” conjured here is steeped in many traditions, traditions typically kept distinct by academic discourse, such as West African cosmology, Enlightenment philosophy, jazz music theory, Ancient Greek theater, neo-Baroque modifications of Christian theology, pre-Columbian indigenous ways of knowing, etymological connections between Spanish and Gaelic, the materiality of John Donne’s poetry, and the lives of enslaved Africans in the New World. What is the purpose of Wright’s theatrical conjuration? How do we approach a text with such a diverse body of intellectual and literary sources? The author answers these questions and ends with a call to treat Lemma as a much needed point of view that opens lines of sight into Black and American theater far outside the well-worn territory of the Black Arts Movement.

14

Культавыя крынiцы Вiцебска-Смаленскага памежжа: сiмвалiчны статус i рытуальныя функцыi

58%

Лобач У.

Białorutenistyka Białostocka

|

2015

|

tom 7

PL

Artykuł został poświęcony analizie źródeł kultu na pograniczu witebsko-smoleńskim. Badania terenowe i analiza materiału etnograficznego pozwala stwierdzić, że zarówno w przeszłości, jak i obecnie źródła kultu pełnią funkcję centrum rytualnego, w którym ma miejsce komunikacja człowieka z Bogiem w celu odwrócenia złego losu, wydarzeń czy chorób. Cechą charakterystyczną miejscowej tradycji jest częstotliwość legendarnej treści w świątyni, która przeszła przez ziemię i na miejscu której pojawił się cudowne źródło. Do cech regionalnych można także zaliczyć znaczną ilość tzw. „piatinka” związanych z obrazem św. Paraskiewy Piatnicy, do którego wierni pielgrzymują w dziewiąty lub jedenasty piątek po Wielkanocy.

EN

The article is devoted to the examination of cult sources in Vitebsk-Smolensk borderline. Field studies and the analysis of folklore-ethnographic material reveal that in the past and present cult sources perform the function of ritual centre where communication between God and Man takes place. Its aim is to eliminate misfortunes and illnesses. The frequency of legendary plot in the temple is a specific feature of local tradition. Regional specificity is also characterized by a number of sacred sources “pyatsinka” that refer to the picture of “Paraskyevy Pyatnytcy” to which people go on a pilgrimage on the 9th or the 11th Friday after Easter.

15

Geertz a antropologiczne dyskusje wokół religii

51%

Szafrański A. A.

|

nr 1

5-17

EN

Among various anthropological questions religion surely takes the central position. The author of the article tries to show C. Geertz’s conception of religion as the background of evolutionist and functional debates about it. He departs from perceiving religion in the categories of a social fact towards treating it as a system of symbols. The model suggests a certain closed circulation of connected elements: ethos and worldview, mutually confirming each other. Worldview is an element of the natural structure of the world. This suggests that it is the only possible and natural way of acting and perceiving the world, consolidated by religious and emotional experience that is an element of the ritual. In the situation of social change religious symbols seem to lose their influence, turning into various forms of ideology – a phenomenon Geertz called “ideologization of religion”. This is done owing to the victory of “commonsensical cognition” over religious cognition. By the very fact the religious lifestyle – “religiousness” – is transformed into “religious-mindedness”. The struggle between them is the “struggle for reality”.