Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Dilemmas in the editing of historical sources: factors influencing translation using the example of texts from the turn of the 18th and 19th centuries

100%

Balogh M.

Kwartalnik Neofilologiczny

|

2021

|

nr 4

578-592

PL

Zasady edytorstwa źródeł historycznych są od dekad dyskutowane, jednak większości dylematów nie będzie się dało jednoznacznie rozwiązać. Do takich zaliczyć możemy decyzję o tłumaczeniu obcojęzycznego źródła na język polski. Decydować o niej powinno kilka czynników, przede wszystkim zaś: 1. praktyka edytorska; 2. język źródła; 3. Rodzaj tekstu i odbiorca publikacji; 4. dostępność oryginału dla badaczy epoki. Każdy z tych aspektów zasługuje na osobne rozważenie.

EN

The principles of editing historical sources have been discussed for decades, but most of the dilemmas cannot be unequivocally resolved. These include the decision to translate a foreign language source into Polish. Several factors should be taken into consideration, above all: 1. The editorial practice; 2. The language of the source; 3. The type of the text and the recipient of the publication; 4. The availability of the original for researchers of the era. Each of these aspects deserves separate evaluation.

2

Regulacje prawne dotyczące genezy i kształtowania się statusu służb pożarnictwa oraz ochrony przeciwpożarowej na ziemiach polskich na przestrzeni XIV–XIX w.

100%

Witczak D.

Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej

|

2019

|

tom Nr 72 (tom 4)

79--94

PL

Autor podejmuje próbę dokonania analizy kształtowania się statusu jednostek pożarniczych, jak również organizowania ochrony przeciwpożarowej na ziemiach polskich na przestrzeni XIV–XIX w. W pracy ujęto także zagadnienia organizacji ochrony przeciwpożarowej poprzez analizę aktów prawnych. Warto wskazać, że w przedmiotowej tematyce brak jest kompleksowych, zarówno ogólnych, jak i regionalnych, badań z tejże dziedziny. Podejmując jednak próbę przybliżenia statusu organizacji pożarniczych na ziemiach polskich w tak obszernym okresie, warto oprzeć się na dostępnych źródłach bibliograficznych, monografiach, zapiskach muzealnych, zakonnych, a także specjalistycznej prasie traktującej o bezpieczeństwie pożarowym. Zaznaczyć należy, iż działania związane z gaszeniem pożarów były rożnie nazywane na przestrzeni lat. Były to m.in.: akcje ratownicze, akcje ratunkowe, działania ratownicze czy też działania ratowniczo-gaśnicze. Wynikało to z braku legalnej definicji tych pojęć. W artykule szczególną uwagę poświęcono reformie ochrony przeciwpożarowej proponowanej przez Andrzeja Frycza Modrzewskiego.

EN

The author tries to analyze the development of the status of fire units and fire safety in Poland over the 14‒19 century. The paper describes the problems of establishing the fire protection by analyzing the legal acts concerning it. It is worth seeing that there is a lack of complex, both general and regional research in this field. When taking a closer look at the fire organizations operating in Poland in such an extensive range, it is worth relying on the available bibliographic sources, monographs, museum and monastic notes as well as specialist literature about fire safety. It should be noted that fire fighting activities were named differently over the years. They were called, among others, rescue operations, saving operations or rescue and firefighting activities. It resulted from the lack of legal definition of these terms. The article focuses on the reform of fire protection proposed by Andrzej Frycz Modrzewski.

3

Zróżnicowanie postaw wobec konsultacji społecznych w Polsce jako przejaw regionalnego zróżnicowania tradycji obywatelskich

100%

Peisert A.

|

tom LXVI

|

nr 3

97-113

PL

Artykuł podejmuje już nienową, ale wciąż interesującą tematykę wpływu różnic regionalnych na postawy i zachowania obywatelskie, wychodząc z założenia, że bardzo istotnym czynnikiem różnicującym tradycje obywatelskie na obszarze Polski jest uprzednia przynależność obszaru do danego mocarstwa zaborczego. Osobny obszar stanowią ziemie przyłączone do Polski w 1945 r., które w okresie zaborów bez wyjątku należały do Prus. W opracowaniu wskaźnikiem omawianego zróżnicowania są głównie postawy i zachowania wobec konsultacji społecznych. Do przygotowania opracowania wykorzystano wyniki badania partycypacji obywatelskiej w Polsce zrealizowanego w ramach programu „Decydujmy razem”, finansowanego przez Unię Europejską, udostępnionego dzięki uprzejmości Fundacji Instytutu Spraw Publicznych w Warszawie.

EN

This article presents the not new, but still fascinating, subject of the impact of regional differences in Poland on civic attitudes and behaviour. It is based on the assumption that the territories subject to the Prussian Partition, the Russian Partition or the Austrian Partition, respectively, of Poland in the 19th century still have very important differences in their civic traditions in today’s Poland. The so called Northern and Western Territories incorporated into Poland after WWII (and formerly belonging to Prussia) are a separate issue and are discussed separately. In the article, the main indicator of this differentation consists of the attitudes and behaviours with respect to social consultations. This article utilises outputs of the research into civic participation which was carried out within the framework of the programme “Let’s decide together”, financed by European Union and accessed thanks to the Foundation of the Public Affairs Institute in Warsaw.

4

Zainteresowanie obiektami obronnymi w krajobrazie kulturowym obszaru wideł Wisły i Pilicy w dobie rozbiorowej

100%

Jastrzębski C.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2008

|

tom nr 10

439--446

5

The Commission of National Education and its transformation from 1773 to 1794

100%

Bartnicka K. , Dormus K.

Rozprawy z Dziejów Oświaty

|

2018

|

tom 55

9-60

EN

The unexpected news about the suppression of the Society of Jesus by Pope Clement XIV arrived in Warsaw in September 1773 during the Sejm summoned for the purpose of ratifying the First Partition of the territory of the Polish–Lithuanian Commonwealth. The pope decided to subordinate the schools and the estate owned by the Jesuits to the secular clergy. Despite the pope’s recommendation, the parliamentarians decided to nationalise post-Jesuit schools and their estate. A central state office, the Commission of National Education, was established to supervise those schools. The post-Jesuit estate, converted into an educational fund under the authority of the Commission, would be used solely for the operations of schools and teachers as well as for a profound education reform. The Commission was instituted on 14 October 1773 and took charge of education and public schools without exceptions. In 1776, despite many obstacles, it assumed full control over its educational fund and commenced work immediately. Despite the belief generally held today, in its 20 years of existence, the Commission of National Education was significantly transformed on several occasions and did not operate without stopping. What was invariable were the concept and objective of the Commission and its schools: to raise an enlightened, public-oriented and happy man, a good citizen and patriot, capable of building a happy and wealthy society and a strong state. In 1795, Poland lost its independence for 123 years, but owing to the Commission’s activity, a new nation was born that was prepared to fight for its freedom.

6

Model duchowości kapłańskiej na podstawie dzieł biskupa janowskiego Piotra Pawła Beniamina Szymańskiego OfmCap (1857-1867)

80%

Majek M.

Teologiczne Studia Siedleckie

|

2016

|

nr XIII/13

116-132

PL

Biskup Beniamin Szymański zdecydowanie rozgraniczał duchowość zakonną i du-chowość księdza diecezjalnego. Uważał, że zakonnik kapucyński miał nieustannie dążyć do doskonałości, zatem do osobistej świętości, przez realizację rad ewangelicznych. Natomiast księża diecezjalni winni ustawicznie pogłębiać świadomość wielkiej godności sakramentu święceń. Oni bowiem uświęcają się przez sprawowanie obowiązków wynikających z przyję-tego sakramentu. Wzrastają zaś w życiu wewnętrznym pogłębiając swoją formację intelektu-alną i duchową. Wyrazem tego jest ich gorliwość w głoszeniu słowa Bożego, udzielania sa-kramentów świętych, także troską o estetyczny wygląd świątyni. Biskup Szymański propo-nował księżom i swoim wiernym świeckim jako pomoc w duchowym wzrastaniu nabożeń-stwa maryjne, zwłaszcza majowe. Kult Matki Bożej prowadzi do Boga bogatego w miłosier-dzie.

XX

Bishop Beniamin Szymański definitely differentiated monastic piety and piety of a diocesan priest. He thought that Capuchins were supposed to continuously aim to perfection, to perso-nal holiness through realization of evangelical advice. Priests were supposed to continuously deepen the awareness of great dignity of The Sacrament of Holy Orders. They sanctify them-selves through performing duties resulting from the received Sacrament. They grow inwardly deepening their intellectual and spiritual formation. To express this they eagerly proclaim the Word of God, administer sacraments, they take care of an aesthetic image of the church. Bishop Szymański proposed to his priests and worshippers Marian devotions, especially May Devotions to the Blessed Virgin Mary as help in their spiritual growing. The cult of the Virgin Mary leads to God who is rich in mercy.

7

Wczasy w mieście, czyli przyczynek do historiograficznych „przyczynków” Szymona Askenazego

80%

Wierzbicki A.

Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej

|

2019

|

nr 11

PL

Artykuł jest próbą wykazania, że myśl historyczna wybitnego przedstawiciela nurtu neoromantyczno-niepodległościowego w historiografii polskiej końca XIX i pierwszych dziesięcioleci XX w., Szymona Askenazego, najwyrazistszy charakter odnajdowała nie w jego dużych dziełach historycznych czy dokonaniach edytorskich, lecz w historiograficznych formach mniejszych, które określał on, bodaj jako jedyny z ówczesnych dziejopisów, mianem „wczasów historycznych”. Co więcej, nierzadko to właśnie w owych „odpoczynkowych” formach pisania historii odnaleźć można najciekawsze wątki konstytuujące jego „całościowe” ujęcie dziejów politycznych Polski i Europy w XVIII i XIX w.

EN

This article aims to show that the historical thought of Szymon Askenazy, a distinguished representative of the neo-romantic school of Polish historiography of the late nineteenth and early twentieth centuries, was most distinctive not in his greatest works or editorial accomplishments, but in the smaller forms to which he referred, probably as one of the first historians, as ‘historical holidays’. The most interesting strands of his interpretation of Polish and European history in the eighteenth and nineteenth centuries are often to be found in these ‘leisure’ forms of writing.

8

Взгляды Н. И. Кареева на проблематику разделов Речи Посполитой в оценке польской историографии

80%

Кручковский Т.

Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej

|

2018

|

nr 10

PL

W artykule omówione zostały zasadnicze zagadnienia z zakresu upadku Polski i stosunków polsko-rosyjskich tego okresu w historiozoficznej koncepcji Nikołaja Kariejewa (jednego z głównych rosyjskich historyków nurtu liberalnego z przełomu XIX i XX w.) w ujęciu tego aspektu twórczości rosyjskiego uczonego w polskiej nauce historycznej (przede wszystkim w pracach Tadeusza Korzona, Aleksandra Rembowskiego, Juliusza Bardacha i Mariana Henryka Serejskiego). The article discusses the fundamental problems of the history of Poland’s collapse and Polish-Russian relations of that period in the historiosophical concept of Nikolai I. Kareev (one of the main Russian historians of the liberal trend at the turn of the 20th century) in this aspect of the work of a Russian scholar in Polish historical science (primarily in works by Tadeusz Korzon, Aleksander Rembowski, Juliusz Bardach and Marian Henryk Serejski).

9

Tradycje oświatowe i kształtowanie się szkolnictwa na terenie Wierzbnika do 1915 roku

80%

Rutkowska W.

Rozprawy z Dziejów Oświaty

|

2020

|

tom 57

197-228

EN

The article aims to present the process of creating and organising education in Wierzbnik, now part of Starachowice, from the city’s foundation until 1915, ie the onset of the Austrian occupation and the beginning of the reconstruction of Poland. It discusses the education policy of the Russian authorities, examines the role of teachers in the local community and their social position and shows the impact of education on society and its growing literacy. The research was based on sources from the State Archives in Radom and Kielce.

10

Access of higher education and study for Poles in the second half of 19th century

70%

Bartnicka K.

Czasopismo Techniczne. Nauki Podstawowe

|

2014

|

tom R. 111, z. 1-NP

13--35

EN

In the 19th century, in Poland divided among Russia, Austria and Prussia, the occupants hindered access to education for Poles. Fighting the restrictions, the Poles organized scientific institutions, published texts enabling self-study and founded high and academic private schools. In the Polish Kingdom in 19th century these schools were mostly clandestine, becoming legal at the beginning of 20th century. In Galicia, polonized high schools and universities in Lwów and Kraków educated students, including women, from all occupied territories. Many studied abroad. People educated in the second half of 19th century rebuilt the system of higher education in Poland Reborn.

PL

W XIX w., w Polsce podzielonej między Rosję, Austrię i Prusy, zaborcy utrudniali Polakom dostęp do wykształcenia. Walcząc z ograniczeniami Polacy organizowali instytucje naukowe, wydawali publikacje ułatwiające samokształcenie, zakładali średnie i wyższe szkoły prywatne. W Królestwie Polskim w XIX w. przeważnie tajne, od początku XX w. legalne. W Galicji spolonizowane szkoły średnie i uniwersytety we Lwowie i Krakowie kształciły studentów, w tym kobiety, ze wszystkich zaborów. Wiele osób studiowało za granicą. Ludzie wykształceni w drugiej połowie XIX w. odbudowali szkolnictwo wyższe w Polsce Odrodzonej.

11

Pretekst, aktualizacja, parabola. Rozrachunki ze współczesnością i rozważania o problemach uniwersalnych w kostiumie oświeceniowym (w literaturze polskiej lat 1956–1989)

61%

Kaczyński P.

|

nr 2

153-169

PL

„Parabola” w odniesieniu do literatury XX wieku jest terminem wieloznacznym. Nazywa się tak utwory, których fabuła generuje lub przenosi z tradycji umowny kod, odsyłając do znaczeń ogólniejszych, jak i te, w których „znaczeniem ukrytym »pseudohistorycznego« utworu jest jego aktualne odniesienie” (Anna Nasiłowska). W literaturze polskiej po roku 1956 odwołującej się do epoki oświecenia, paraboliczność w pierwszym rozumieniu jest charakterystyczna dla utworów sięgających do tradycji oświecenia zachodniego. W przypadku niektórych dzieł można mówić o obu znaczeniach. Polemizując z oświeceniowym myśleniem utopijnym jednocześnie nawiązują do jego wschodnioeuropejskich realizacji, zawierają więc również element aktualizacji. Kiedy natomiast fabularną osnowę utworu stanowi wyłącznie polska historia lub literatura, dominują skojarzenia ze współczesnością. Zarówno jednak w utworach, które odnoszą się do historii Polski, jak tych, które przedstawiają raczej mentalny aspekt epoki oświecenia, przeważają barwy ciemne. Autorzy szukający w tamtych czasach punktów odniesienia dla współczesnych problemów, zamiast Wieku Świateł przedstawiali raczej obraz Wieku Mroków – mroków ludzkiej duszy i równie mrocznych wytworów ludzkiego umysłu w wymiarze społecznym i politycznym.

EN

The term “parable” in reference to the 20th century literature is ambiguous. It is used to name the pieces the plot of which generates or transfers a conventional code from tradition, referring to more general meanings, as well as to those in which “the hidden meaning of a ‘pseudohistorical’ piece is its real reference” (Anna Nasiłowska). In the Polish literature after the year 1956 referring to Enlightenment, the parabolic in the first meaning is characteristic of works that recall the tradition of the Western Enlightenment. In some pieces it is allowed to speak of two meanings. Entering into polemics with the utopian thinking of the Enlightenment, they simultaneously turn to its East-European realisations, thus also contain an element of update. However, if the piece’s structure plot is made exclusively of Polish history or literature, then associations with the present dominate. Yet, in works that invoke Polish history as well as in those that offer a rather mental aspect of the Age of Reason, dark colours prevail. Authors who in those times looked for points of reference for present problems, instead of the Age of Enlightenment presented rather a picture of the Age of Darkness—the gloom of human soul and equally gloomy figments of human mind in the social and political dimension.

12

Polnische Freiheitsbewegungen und die Polen in CAROLINE PICHLERS Autobiographie und ihren Briefen an HELMINA VON CHÉZY

61%

Szarszewska K.

Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen

|

2022

11-32

EN

The article investigates the political engagement of CAROLINE PICHLER, one of the most important female intellectuals of the Romantic and Vormärz eras. It studies PICHLER’S attitude towards the partitions of Poland and Polish struggles for independence in the 19th century and aims to reconstruct her contacts with Polish intellectuals in Vienna. For the purpose of contextualization, a literary biography of the now forgotten female writer will be shown, and the historical background will be explained. The reconstruction of PICHLER’S views will be based on her hitherto unpublished and unexplored correspondence with the poet and publicist HELMINA VON CHÉZY, which is currently held in the Jagiellonian Library in Cracow, and on the little-known passages of PICHLER’S memoirs Denkwürdigkeiten aus meinem Leben.

PL

W artykule podjęta została próba udzielenia odpowiedzi na pytanie o stosunek austriackiej pisarki epoki romantyzmu i „Vormärz”, założycielki jednego z najważniejszych salonów literackich Wiednia – CAROLINE PICHLER do rozbiorów Polski i polskich walk niepodległościowych w XIX wieku. Artykuł bada poglądy i zaangażowanie polityczne Pichler oraz dąży do odtworzenia jej kontaktów z Polakami przebywającymi w tym czasie w Wiedniu. Opis poglądów pisarki dokonywany jest na podstawie analizy jak dotąd niepublikowanej i niezbadanej korespondencji prowadzonej z poetką i publicystką HELMINĄ VON CHÉZY, która jest obecnie przechowywana w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie oraz na podstawie fragmentów jej pamiętników Denkwürdigkeiten aus meinem Leben [Wspomnienia z mojego życia]. W artykule nakreślone zostało również tło historyczne oraz przypomniana została literacka biografia CAROLINE PICHLER.

DE

Der Beitrag untersucht das politische Engagement CAROLINE PICHLERS, einer der wichtigsten weiblichen Intellektuellen der Epoche der Romantik und des Vormärz. Er geht der Frage nach, welche Einstellung die Schriftstellerin zu den Teilungen Polens und den polnischen Freiheitsbewegungen im 19. Jahrhundert hatte und setzt sich zum Ziel, ihre Kontakte zu den polnischen Intellektuellen in Wien zu rekonstruieren. Darüber hinaus werden historische Hintergründe erklärt und Einblicke in die literarische Biographie der heute vergessenen Schriftstellerin gegeben. Die Rekonstruktion der Ansichten Pichlers erfolgt anhand ihrer bislang unveröffentlichten und nicht erforschten Korrespondenz mit der Dichterin und Publizistin HELMINA VON CHÉZY, die derzeit in der Jagiellonen Bibliothek in Krakau aufbewahrt wird, sowie anhand der wenig bekannten Passagen aus PICHLERS Memoiren Denkwürdigkeiten aus meinem Leben.