Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Development of the algorithmic software and information supplies for the linguistic ontology based on structured electronic encyclopedic resource formation method

100%

Mykhailiuk A. , Teslyuk V.

Informatyka, Automatyka, Pomiary w Gospodarce i Ochronie Środowiska

|

2014

|

tom nr 2

62--67

EN

Intellectualization of the information retrieval process requires appliance of the specialized linguistic resources. The domain specific linguistic ontology might be one of such resources. This article presents software organization method for automated formation of the ontological knowledge base by converting structured encyclopaedic resource to the appropriate ontology objects. The concepts ontology database creation procedures, concepts hierarchies and associative relations networks are presented and also studies of the qualitative and quantitative composition of the current experimental ontology based on Ukrainian Wikipedia segment are performed.

PL

Intelektualizacja procesu wyszukiwania informacji wymaga urządzenia z wyspecjalizowanymi zasobami lingwistycznymi. Specyficzna ontologia językowa może być domeną jednego z takich zasobów. W artykule przedstawiono oprogramowanie do automatycznego tworzenia bazy wiedzy ontologicznej przez konwersję zorganizowanych zasobów encyklopedycznych do odpowiednich obiektów ontologicznych. Przedstawiono koncepcję procedury tworzenia bazy danych ontologii, koncepcję hierarchii oraz sieci relacji, a także przeprowadzone badania jakościowego i ilościowego składu bieżącej ontologii eksperymentalnej opartej na ukraińskiej wersji Wikipedii.

2

Wykładniki ekwiwalencji w wybranych inwentarzach z XVIII wieku

84%

Osowski B.

Gwary Dziś

|

2021

|

tom 14

219-226

EN

Exponents of equivalence in inventories from the 18th century. The article presents the exponents of equivalence by means of which equivalence is determined in a text. The intra-system relation (within a single language), disregarding equivalence in translation, has been considered. Equivalence is a semantic relationship that connects at least two elements (equivalents). The equivalents are corresponding in a text i.e. they have a common reference (e.g. Yankees = Americans), and may assume the form of single words or longer phrases (e.g. Japan = The Land of Cherry Blossoms). Dialectologists can find equivalence useful as it can be applied in a text to juxtapose literary and dialectal units. Syntactic, punctuation and lexical means have been distinguished.

PL

Artykuł przedstawia wykładniki ekwiwalencji, za pomocą których jest ona w tekście ustanawiana. Będziemy rozważać relację wewnątrzsystemową, w obrębie jednego języka, na boku pozostawiając ekwiwalencję w przekładzie. Ekwiwalencja to relacja semantyczna łącząca co najmniej dwa elementy (ekwiwalenty). Ekwiwalenty są równoważne w danym tekście, tj. mają wspólny referent (np. Jankesi = Amerykanie), i mogą przyjmować formę pojedynczych wyrazów lub dłuższych fraz (np. Japonia = Kraj Kwitnącej Wiśni). Ekwiwalencja może być przydatna dla dialektologa, ponieważ może służyć w tekście do zestawiania jednostek literackich i gwarowych. Wyróżniono środki składniowe, interpunkcyjne i leksykalne.

3

Pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA w słowniku tykocińskim Zygmunta Glogera

84%

Kuryłowicz B.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2022

|

tom 56

351-365

EN

The subject of the article is the dialect lexis forming the semantic field CIAŁO CZŁOWIEKA (The Human Body), extracted from the 19th-century dictionary of folk dialect by Zygmunt Gloger (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). The author describes the structure of the field, shows the meaning of the lexemes forming this field, determines the place of the words within it, presents the semantic relations (synonymy, polysemy, hyponymy and meronymy) between the words. The analysis shows that Gloger recorded 298 lexemes referring to the human body, with the largest number of names grouped in subfields 1. body, its parts, physical features, appearance (110) and 4. physiological activities and states, fitness and efficiency of the body, senses, diseases, and treatment (98), and the most frequent type of semantic relation is synonimy.

PL

Przedmiotem artykułu jest leksyka gwarowa tworząca pole semantyczne CIAŁO CZŁOWIEKA, wyekscerpowana z XIX-wiecznego słownika gwary ludowej Zygmunta Glogera (Słownik gwary ludowej w okr. tykocińskim). Autorka opisuje strukturę pola, pokazuje znaczenie leksemów tworzących to pole, ustala miejsce wyrazów w jego obrębie, prezentuje relacje semantyczne (synonimię, polisemię, hiponimię i meronimię) między wyrazami. Z przedstawionej analizy wynika, że Gloger zanotował 298 leksemów dotyczących ciała człowieka, najwięcej nazw grupują podpola 1. ciało, jego części, cechy fizyczne, wygląd (110) i 4. czynności i stany fizjologiczne, sprawność i wydolność organizmu, zmysły, choroby, leczenie (98), a najczęstszym typem relacji semantycznej jest synonimia.

4

Relacje semantyczne w polskich i niemieckich terminach wielowyrazowych z zakresu prawa

84%

Woźniak J.

Linguistica Copernicana

|

2018

|

tom 15

EN

The tendency to use multi-word terms is different in the Polish and German languages for specific purposes. The studies of both languages indicate high productivity of syntagmatic derivation in Polish terminology, whereas in German terminology the preferred word formation process is composition. For both the multi-word terms and compound terms not only the structural relations between the components are significant, but also the semantic relationships between the head and the modifier of the term. In Polish and German literature a number of attempts have been made to classify the semantic relationships of multi-word and compound terms. The purpose of this article is to present the selected semantic relationships between Polish legal terms and to show similarities and differences between Polish terms and their equivalents in German.

PL

Tendencja do stosowania terminów wielowyrazowych jest różna w polskich i niemieckich językach specjalistycznych. Dotychczasowe badania tekstów specjalistycznych obu języków wskazują na wysoką produktywność derywacji syntagmatycznej w polskich, a kompozycji w niemieckich terminach.Komponenty terminów wielowyrazowych łączy określony stosunek semantyczny, t.j. relacja między nadrzędnikiem i podrzędnikiem. Relacje te są na tyle zróżnicowane, że nie udało się jak dotąd stworzyć jednej klasyfikacji, która uwzględniałaby je wszystkie. Zarówno w literaturze polskiej jak i niemieckiej powstało jednak wiele zestawień podejmujących próbę sklasyfikowania relacji między komponentami zarówno terminów wielowyrazowych jak i kompozycji.Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie na podstawie wybranych opracowań polskich i niemieckich relacji semantycznych między komponentami polskich prawnych i prawniczych terminów wielowyrazowych, następnie ukazanie podobieństw i różnić, które mogą wystąpić między polskimi terminami i ich odpowiednikami w języku niemieckim.

5

The Prototypicality of Semantic Opposition in the Light of Linguistic Studies and Psycholinguistic Experiments

67%

Mikołajczak-Matyja N.

Studies in Polish Linguistics

|

2018

|

tom 13

|

nr 1

1-23

PL

Artykuł stanowi próbę wykorzystania efektów analiz językoznawczych, w tym wyników badań korpusowych, oraz rezultatów eksperymentów psycholingwistycznych do przedstawienia relacji opozycji semantycznej w terminach koncepcji prototypów pojęciowych. Zawarto w nim syntezę poglądów językoznawców na temat czynników wyznaczających prototyp kategorii relacji opozycji semantycznej i próbowano określić zależności między tymi czynnikami. Wskazano konieczność odróżniania prototypowych i kanonicznych przykładów tej relacji. Przeanalizowano rezultaty najważniejszych badań korpusowych dotyczących relacji opozycji w celu znalezienia sposobów określania stref peryferyjnych i wyznaczania granic tej relacji na podstawie realnych kontekstów użycia. Podkreślono szczególną rolę par opozycyjnych wyodrębnionych z kohiponimicznych zbiorów wieloelementowych w budowaniu pogranicznych stref kategorii opozycji. Określono, na podstawie wybranych prac, które techniki badań psycholingwistycznych mogą dostarczać dowodu na realność psychologiczną prototypowego charakteru kategorii relacji opozycji, a które mogą stać się podstawą odróżniania prototypu kategorii od kanonu. W podsumowaniu zaproponowano semantyczne, korpusowe i psycholingwistyczne kryteria ustalania miejsca konkretnego przykładu relacji w strukturze kategorii opozycji semantycznej, czyli warunki klasyfikowania przykładów jako, odpowiednio: a) należących do ścisłego centrum kategorii, b) pozostających w pobliżu centrum, c) znajdujących się w części peryferyjnej, d) stanowiących zmienne pogranicze kategorii.

EN

This paper aims to use the results of linguistic analyses, including corpus studies, and psycholinguistic experiments to present the relation of semantic opposition in terms of the prototype theory of concepts. A synthesis of linguists’ views on the factors defining the prototype of the category of semantic opposition is presented, and an attempt is made to determine the relationship between these factors. The need to distinguish prototypical and canonical examples of the relationship is also indicated. The results of the most important corpus studies concerning the relation of opposition are analysed in order to find ways of delineating the peripheral zones and the boundaries of the relation based on real contexts of use. The particular role of opposition pairs extracted from cohyponymic multi-element sets in forming the boundary areas of the category of opposition is highlighted. It is determined, on the basis of selected studies, which psycholinguistic techniques can provide evidence of the psychological reality of the prototypical nature of the category of semantic opposition, and which may serve as a basis for distinguishing the prototype of the category from the canon. In conclusion, some semantic, corporal, and psycholinguistic criteria are proposed for locating particular examples of the relation within the structure of the category of semantic opposition – that is, conditions for classifying examples as, accordingly: a) belonging to the strict centre of the category, b) lying near the centre, c) located in the peripheral part, or d) forming the fuzzy boundary of the category.

6

Kreowanie znaczeń w utworach Haliny Poświatowskiej

67%

Mazepus J.

Językoznawstwo

|

2013

|

nr 7

99-113

EN

Words have usually several different, interrelated meanings., Langacker paid attention to the ambiguity resulting from these properties in characterizing of the foundations of cognitive grammar. Meanings of words are tied mutually in a systematic way thanks to several cognitive processes which allow to see the internal structure of semantic relations. Halina Poświatowska’s poetry is undoubtedly a superb material showing these dependences, symbolic signs, figures of speech or semantic conversions. Her rich creation is unusually poly-sensory and various in respect of metaphorical visualizations. There is no doubt that in the lingual universe of the poet, lexemes picture the activity of all senses, both on emotional level, as well as mental or purely physical experiences level, which enable the readers to see interpretations of the chosen fragments of poems.

PL

Słowa mają zazwyczaj kilka różnych, powiązanych ze sobą znaczeń. Langacker zwracał uwagę na wynikającą z tych właściwości niejednoznaczność w charakterystyce podstaw gramatyki kognitywnej. Znaczenia słów są ze sobą powiązane w sposób systematyczny dzięki kilku procesom poznawczym, które pozwalają dostrzec wewnętrzną strukturę relacji semantycznych. Poezja Haliny Poświatowskiej jest niewątpliwie znakomitym materiałem ukazującym te zależności, znaki symboliczne, figury retoryczne czy konwersje semantyczne. Jej bogata twórczość jest niezwykle polisensoryczna i różnorodna pod względem metaforycznych wizualizacji. Nie ulega wątpliwości, że w językowym uniwersum poetki leksemy obrazują działanie wszystkich zmysłów, zarówno na poziomie emocjonalnym, jak i na poziomie przeżyć psychicznych czy czysto fizycznych, dzięki którym czytelnik może dojrzeć interpretacje wybranych fragmentów wierszy.

7

Hiponimia i meronimia w słownictwie agrarnym XVII-wiecznych dzieł Jakuba Kazimierza Haura

59%

Galilej C.

Roczniki Humanistyczne

|

2016

|

tom 64

|

nr 8: Lingwistyka korpusowa i translatoryka

75-96

EN

This article presents a section of seventeenth-century Polish lexis, excerpted from three prominent guidance and encyclopedic opuses of Jakub Kazimierz Haur (author of agrarian treatises widely-read over two centuries), included in hyponymy and meronymy relations. Studies have shown that it is impossible to cover all agricultural terms with one hyponymic or meronymic pattern – even with very generalized one. Such patterns need to be constructed separately for each type of vocabulary (from a category of people, plants, animals, artifacts, measures etc.), although some lexical-semantic fields from a given category may have similar and convergent structure in some places, especially at the upper levels of the hierarchy, e.g. in the hyponymic set: gadzina (farm animal) – bydło (cattle); drób (poultry) – kogut (rooster), kura (hen); koń (horse), krowa (cow); baran (ram), owca (sheep) or the meronymic one: budynek (building) – dach (roof), węgieł (quoin); izba (chamber), pokój (room); okół (cattle yard) – chlew (pigpen), obora (cowshed); piwnica (cellar), loch (dungeon). Holonymy and Meronymy share a common component, ie. an element of concluding the meaning, and on the other hand, they differ in the structure of the hierarchy which each of them form. Both analyzed semantic relations organize the lexical resource collected from the texts of Haur in terms of seventeenth-century agricultural terminology. Hyponymy, seeking for the element of similarity, and meronymy, trying to integrate the part and the whole, contributed to the separation of internally coherent and externally differentiated groups of vocabulary which sometimes have complex semantic relations.

PL

Niniejszy artykuł prezentuje wycinek polskiej leksyki XVII-wiecznej, wyekscerpowanej z trzech popularnych dzieł poradnikowo-encyklopedycznych Jakuba Kazimierza Haura (autora poczytnych przez dwa stulecia traktatów o tematyce agrarnej), ujętej w relacje hiponimii i meronimii. Badania wykazały, że nie da się objąć jednym schematem hiponimicznym lub meronimicznym – nawet bardzo uogólnionym – wszystkich terminów rolniczych. Takie układy trzeba konstruować osobno dla poszczególnych typów słownictwa (z kategorii ludzi, roślin, zwierząt, artefaktów, miar itd.), choć niektóre pola leksykalno-semantyczne z danej kategorii mogą mieć podobną, zbieżną w niektórych miejscach strukturę, zwłaszcza na górnych poziomach hierarchii, np. w układzie hiponimicznym: gadzina – bydło; drób – kogut, kura; koń, krowa; baran, owca lub meronimicznym: budynek – dach, węgieł; izba, pokój; okół – chlew, obora; piwnica, loch. Holonimię i meronimię łączy wspólny składnik, tj. element zawierania się znaczenia, różni je natomiast struktura hierarchii, jakie każda z nich tworzy. Obie analizowane relacje semantyczne porządkują zebrany z tekstów Haura zasób leksykalny w zakresie XVII-wiecznej terminologii rolniczej. Hiponimia w wyniku poszukiwania elementu podobieństwa, meronimia zaś przez próby zintegrowania części i całości przyczyniły się do wydzielenia wewnętrznie spójnych i zewnętrznie odróżnianych grup słownictwa o niekiedy skomplikowanych związkach znaczeniowych.

FR

Cet article présente une fraction du lexique polonais du XVIIe siècle, issue de trois œuvres populaires de caractère conseillant et encyclopédique de Jakub Kazimierz Haur (l’auteur des dissertations agraires largement lues pendant deux siècles) et incluse dans les relations d’hyponymie et de méronymie. Des études montrent qu'il est impossible de trouver un modèle hyponymique ou méronymique – même un modèle très général – pour tous les termes agricoles. Tels systèmes doivent être construits séparément pour chaque type de vocabulaire (selon les catégories tels que: personnes, plantes, animaux, artefacts, mesures etc.), bien que certains champs lexicaux et sémantiques de la catégorie particulière puissent avoir une structure similaire et convergente dans certains points, en particulier aux niveaux supérieurs de la hiérarchie, par exemple, dans un système hyponymique: gadzina (animaux de ferme) – bydło (bovins) ; drób (volaille) – kogut (coq), kura (poule); koń (cheval), krowa (vache); baran (mouton), owca (brebis) ou méronymique : budynek (bâtiment) – dach (toit), węgieł (coin de bâtiment); izba (pièce), pokój (chambre) ; okół (ferme) – chlew (porcherie), obora (étable); piwnica (cave), loch (cachot). L’holonymie et la méronymie possèdent un composant commun: un élément de contenir le sens, et ils diffèrent dans la structure de leurs hiérarchies. Les deux relations sémantiques analysées organisent le matériau lexical trouvé dans les textes de Hair dans le cadre de la terminologie agricole du XVIIe siècle. L’hyponymie, à la suite de la recherche d’un élément de similitude, et la méronymie, en essayant d’intégrer les fragments et l’ensemble, ont contribué à la séparation des groupes de vocabulaire qui ont parfois des relations sémantiques complexes et qui sont cohérents à l’intérieur et différents à l’extérieur.