Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Komisja Kultury KC PZPR – „dziecko” gomułkowskiej stabilizacji

100%

Chojnowski A.

Dzieje Najnowsze

|

2016

|

tom 48

|

nr 3

PL

The Culture Commission of the Central Committee of the Polish United Workers’ Party – a “Child” of the Gomułka–era StabilisationThe Culture Commission was established in the summer of 1957 and replaced the Department of Culture at the Central Committee of the Polish United Workers’ Party (CC PUWP). The Department had been composed of the employees the CC PUWP, but the Commission included both representatives of the Party and state bureaucracy as well as members of assorted milieus (under the condition that they belonged to the PUWP). In 1957 the CC PUWP created, alongside the Culture Commission, also a Foreign Commission, a Science Commission, a Publications Commission, etc. The notion to entrust public issues to institutions combining representatives of the apparatus of power and delegates of the interested milieus was characteristic for the Polish variant of the anti–Stalinist “thaw” and did not possess a counterpart in other states of the Soviet bloc. The Culture Commission emerged, if one were to perceive it via the prism of later events, during a transition period. The team created by Władysław Gomułka, who on a tide of de– Stalinisation assumed in October 1956 the function of First Secretary of the CC PUWP, attempted to rapidly stifle social emotions and, at the same time, to devise its own model of governance, a task that naturally required much time. Initially, the authorities regarded the question of culture as secondary. The Party intended to retain general control over this domain, but resigned from “control” and came to terms with pluralism within assorted forms of artistic expression. In 1958 there even emerged a pro–decentralisation conception, namely, to supplant the Ministry of Culture and Art with a Committee of Culture and Art composed of representatives of national councils, central offices, art associations, and social and professional organisations. Gradually, however, such tendencies waned, since the Party–state apparatus could not be itself within a social dialogue formula and preferred ruling by resorting to methods of prohibitions and injunctions. On their part, artistic circles, and men of letters in particular, called for expanding the sphere of creative freedom and, in particular, for a restriction of censorship. In this fashion a conflict between the two sides continued to grow. In the opinion of certain members of the Commission it was to represent the interests of representatives of the arts, especially as regards the freedom of expression and financial questions. Others perceived it as an expert institution assisting the Party leadership in formulating a cultural policy programme. The most permanent outcome of the functioning of the Commission involved numerous gathered data concerning cultural life in different parts of Poland. Otherwise, the Commission proved to be not very active and incapable of designating its realms of activity. In 1960 the Central Committee reactivated the Department of Culture and thus supervision over culture was restored to Party bureaucracy. The Commission was not dissolved but it gradually faded and the last traces of its existence come from 1964.

2

Język jako świadectwo polskiej tożsamości narodowej Warmiaków i Mazurów. Utwory realizmu socjalistycznego na usługach propagandy związanej z Ziemiami Odzyskanymi

84%

Piekarska A.

Prace Literaturoznawcze

|

2017

|

nr 5

243–261

EN

This article presents a vision of the history of Warmia and Masuria created by the Social Realist propaganda. The author proves that social realist writers and poets made the Polish language a symbol of the Polish identity of the inhabitants of Warmia and Masuria. For this purpose she inspects who and in what circumstances used the Polish language, in what way people expressed their commitment to the language, and what value it had for the people living in former East Prussia. She shows that it was Polish schools, teachers, magazines, folk artists as well as peasants that played a special role. The author analyzes poems and short stories written in the time of Social Realism which were to prove the forever-lasting Polish identity of the Regained Territories.

3

Ukryty powab kina z czasów słusznie minionych

84%

Rutkowska T.

Kwartalnik Filmowy

|

2020

|

nr 111 Zmysły i afekty

267-273

PL

Recenzja książki Justyny Jaworskiej pt. „Piękne widoki, panowie, stąd macie”. O kinie polskiego sockonsumpcjonizmu (2019), która otrzymała przyznawaną przez miesięcznik „Kino” prestiżową nagrodę im. Bolesława Michałka za lata 2018-2019. Jaworska analizuje filmy zrealizowane na początku lat 70., w epoce Edwarda Gierka, która uchodziła za czas względnego dobrobytu, co obudziło w społeczeństwie polskim dążenie do poprawy sytuacji materialnej. Autorka szuka odzwierciedlenia tych tendencji w filmach uchodzących wówczas za nieudane („słabe” w rozumieniu Vattimo) i sytuujących się poza kanonem dzieł, które zaznaczyły się w świadomości społecznej. Jej analizy dokonywane przez pryzmat obecnych diagnoz kulturowych – jak wskazuje recenzentka – są znakomicie napisane, błyskotliwe i przenikliwe, choć czasami kontrowersyjne. Kluczowym motywem tych filmów jest porażka egzystencjalna będąca udziałem większości bohaterów.

EN

A review of Justyna Jaworska’s book “Piękne widoki, panowie, stąd macie”. O kinie polskiego sockonsumpcjonizmu [“Beautiful Views, Gentlemen, You Have From Here”: About the Cinema of Polish Soc-consumptionism] (2019), which was awarded the Bolesław Michałek Award by the monthly Kino for the period 2018-2019. Jaworska analyzes films made in the early 1970s, in the era of Edward Gierek, which was regarded as a time of relative prosperity that awakened in Polish society the aspirations to improve the material situation. Jaworska looks for a reflection of these trends in films that were considered unsuccessful (and “weak” in Vattimo’s meaning of the word) at the time and found themselves outside the canon of works that were marked in the social consciousness. Her analyses made through the prism of current cultural diagnoses – as the reviewer points out – are brilliant, excellently written and penetrating, although sometimes controversial. The key theme of these films is the existential failure that most of the protagonists have experienced.

4

Przemiany przestrzenne i architektura Łodzi w realizmu socjalistycznego

84%

Stefański K.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2007

|

tom T. 52, z. 1-4

113-120

PL

Okres panowania doktryny realizmu socjalistycznego należy do najciekawszych w urbanistyce i architekturze miast polskich po II wojnie światowej. Wprowadzone w latach trzydziestych w Związku Radzieckim zasady socrealistycznej architektury i urbanistyki, po 1945 roku znalazły zastosowanie w krajach, które znalazły się w tzw. "obozie socjalistycznym", w tym i w Polsce. Obowiązywały one do przełomu, jaki miał miejsce w 1956 roku. W odróżnieniu od innych krajów obozu komunistycznego doktryna socrealizmu w sztuce została wówczas w Polsce odrzucona w sposób zdecydowany. Wprowadzone odgórnie w 1949 roku formy architektoniczne i zasady urbanistyki miały być odbiciem "socjalistycznej treści" życia w państwie budującym nowy ustrój. Opierając się na racjonalnych i humanistycznych przesłankach miały zapewniać jak najlepsze warunki życia, zaspokojenie odpowiednich wymagań bytowych, higienicznych i technicznych. Ich zadaniem było odzwierciedlać życie szerokich mas ludu pracującego, ale jednocześnie życie to w aktywny sposób kształtować. Podstawową funkcją architektury i urbanistyki w myśl zasad doktryny realizmu socjalistycznego było pomagać w rewolucyjnym zadaniu przebudowy świadomości społecznej: "Architekt społeczeństwa budującego socjalizm jest nie tylko inżynierem gmachów i ulic, lecz inżynierem dusz ludzkich. Ma on możność oddziaływania na masy ludzkie wszędzie i zawsze - jego zadania w tym względzie są więc szersze niż literata czy muzyka". Ukształtowana w myśl tych zasad nowa zabudowa miast, miasteczek i osiedli miała wśród ludności budzić uczucia dumy z osiągnięć socjalizmu, ukazywać jej jasne perspektywy lepszego i godniejszego życia w nowej rzeczywistości, życia w domach z szerokim dostępem słońca i świeżego powietrza, pośród jasnych szerokich ulic i placów.

EN

The époque of socialistic realism -1949-1956 - belongs to the most interesting in the history of Polish architecture. It had a significant influence over the urban planning and architecture of the largest Polish cities. Its particularly left its stigma on Warsaw, reconstructed from time war destruction, but also marked its presence in other cities: Cracow (Nowa Huta district), Gdańsk, Wrocław, and also Poznań. The situation of Łódź was specific. The city did not suffer major destruction in the war period, its centre has dense development and for this reason there was no possibility to introduce larger architectural complexes in this area. In this situation, the Bałuty district, with the Old Town, located in the Northern part of the city, was selected as area for new investment. This terrain was characterised by chaotic and shabby buildings. German occupants arranged there a Jewish ghetto, which was connected with the demolition of some building and the devastation of others. This was used after 1945, when more demolitions were conducted and new residential complexes designed. This concerned the Old Town Square, which was built with houses with arcades, referring to the architecture of Polish cities in the XVI-XVII centuries. The architecture of buildings at ul. Zachodnia and Wojska Polskiego was different. Here, large scale residential buildings with neo-classical form were built. The largest complex became housing estate no. 1 between the streets Wojska Polskiego, Franciszkańska, Tokarzewskiego and Obrońców Westerplatte. New development was introduced there by numerous demolitions. The network of streets was regulated, some new ones were formed whereas old ones were extended. However, these actions lacked consequence and currently this district is evidence of the defeat of the socialistic realism doctrine. Several buildings characteristic of this époque were erected in the city centre. They include. Dom Partii (currently the head office of the court) erected in 1949-1952 according to the plans of I. Gutman, modified by the "Warsaw tigers": W. Kłyszewski, J. Mokrzyński and E. Wierzbicki, the building of the Łódź University of Technology at ul. S. Żeromskiego (1953-1956; author unknown) and the sport hall at Al. Politechniki (1954-1957; architect: W. Prochaska, K. Lisowski). A unique idea was the anonymous design, published in 1954, which assumed demolition of a large part of the city centre and the erecting there of the massive building of the Palace of Culture and Science. Fortunately, these plans were not realised.

5

Słowacka sorela. Globalność a lokalność realizmu socjalistycznego

84%

Kal E.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2022

|

tom 84

|

nr 2

367-392

EN

The paper is dedicated to Slovak Socialist Realism, colloquially called Sorela. The actual topic is the relations between the unifying tendency imposed by Soviet Union theoreticians and its local Slovak version. Furthermore, the question is asked about the status of Slovak art in the Czechoslovak artistic life monopolized by the regime authorities. In the paper the presence of Slovak art in state-wide exhibitions is discussed (including the peculiar ‘Artistic Harvest’ cycle), and so are the results of state commissions and important national/Slovak shows. Furthermore, the distinctness visible in stylistic and thematic topoi is pointed to. The most important idiom and identity element is found in the topic of the Slovak National Uprising, at the same time complying with the most important criteria of Socialist Realism. Slovak Socialist Realism proves to have been a non-homogenous tendency, containing both references to Soviet models (Medvecká, Belan, Čemický), and unconventional images, drawing either from the local tradition (Benka), or Modernism (Guderna).

PL

Tekst poświęcony jest słowackiemu realizmowi socjalistycznemu, potocznie nazywanemu sorela. Podjęto w nim problematykę relacji między unifikującym kierunkiem narzuconym przez teoretyków ZSRR a lokalną słowacką jego wersją. Postawiono też pytania o status sztuki słowackiej w zmonopolizowanym przez władzę czechosłowackim życiu artystycznym. W artykule omówiono obecność sztuki słowackiej na wystawach ogólnopaństwowych (w tym specyficznych Plastycznych plonów), efekty państwowych zamówień oraz ważne krajowe/słowackie pokazy. Wskazano głównie na odrębności zauważalne w stylistycznych i tematycznych toposach. Najważniejszym idiomem i elementem tożsamości był temat Słowackiego Powstania Narodowego, spełniając zarazem najważniejsze kryteria socrealizmu. Słowacki socrealizm okazuje się on nurtem niejednorodnym, zawiera i nawiązania do wzorów radzieckich (Medvecká, Belan, Čemický), i obrazy niekonwencjonalne, czerpiące bądź z lokalnej tradycji (Benka), bądź modernizmu (Guderna).

6

Realizm socjalistyczny w architekturze mieszkaniowej Lwowa (od 1939 r. do II połowy lat 60. XX w.)

84%

Gabrel M.

Biuletyn PAN. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju

|

2006

|

nr 227

7

"Źle jest, poezjo moja, że jeszcze nie jesteś prosta jak kij". Elementy samokrytyki w twórczości Romana Bratnego, przedstawiciela pokolenia "pryszczatych"

84%

Piekarska A.

Prace Literaturoznawcze

|

2016

|

nr 4

179-199

EN

The article presents self-criticism in the works of one of the main representatives of the "the spotty". The author proves that not only older writers strive to settle the past but also young socialist realist poets try to apologise for their weaknesses. The aim of the article is to show the mechanism of self-criticism in the poetry by Roman Bratny - focusing on what made him create pieces of writing of this type and on which "mistakes" he admitted having made. To reach this aim, the author analyses poems by Bratny which were published in the times of social realism. She shows how the poet tries to adapt to the enslaved society, in which self-criticism is a consistent element of literary life.

8

Architektura Warszawy w czasach stalinowskich. Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa - symboliczny kamuflaż

84%

Baraniewski W.

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2010

|

tom T. 55, z. 3

65-73

PL

Powojenne plany przebudowy centrum Warszawy, związane były z politycznym zamiarem przekształcenia "klasowego" charakteru śródmieścia. W centralnych partiach miasta miały się znaleźć monumentalne osiedla robotnicze i państwowe lokale sklepowe i usługowe. Pierwszą próbą (i jedyną zrealizowaną w tej skali), była budowa Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. Jej realizacja miała stworzyć podstawy nowej urbanistyki i architektury realizmu socjalistycznego. Monumentalna, poszerzona Marszałkowska, miała prowadzić od centrum do pl. Unii, z nowoprojektowanym placem centralnym MDM (dziś pl. Konstytucji). Konieczność pozostawienia i odbudowy kościoła Zbawiciela, spowodowała komplikacje przestrzenne, wynikające z ideowej niezgodności budowli sakralnej i socjalistycznego osiedla. Bryłę kościoła próbowano przesłonić wysokościowcem, lub zneutralizować ideowo dekoracją rzeźbiarską. Brak wzorów formalnych i decyzji co do treści rzeźb spowodował, że zrealizowana na MDM dekoracja ma charakter kamuflażu i nie posiada zamierzonego radykalizmu ideowego.

EN

After World War 2, plans to rebuild the centre of Warsaw were connected with the political objective to transform the "class" aspect of the city's central quarter. Downtown Warsaw was to see monumental housing estates for workers and state-owned shopping and service areas. The first attempt (and the only one realized on this scale) was the construction of the Marszałkowska Housing Estate known as MDM. It was to lay the foundations for new urban planning and socialist architecture. The monumental, widened Marszałkowska street was to run from the centre to Unii square, through a brand-new central square (now Konstytucji square). The necessity to preserve and reconstruct the Church of the Saviour (Zbawiciela) caused spatial complications, resulting from the ideological conflict between a temple and socialist housing. There was an attempt to hide the church behind a high-rise block or neutralize it with sculptures. A lack of formal examples and decisions on the theme of the sculptures meant that the decorations finally realized for MDM have the nature of camouflage and do not carry the intended radical ideology.

9

Edmund Goldzamt (1921–1990). Refleksyjny dogmatyk

67%

Skalimowski A.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2021

|

tom 66

|

nr 4

171–189

EN

The article presents the biography of Edmund Goldzamt, an architect whose scientific biography has not been told yet. Born in 1921 in Lublin, educated in the USSR, he returned to Poland in 1952. Despite his modest design achievements, he played a significant role in the Stalinization of Polish cultural life. The ideological theses he developed (drawing on Soviet guidelines) were the driving force in introducing the doctrine of socialist realism in Polish architecture and urban planning. In addition, Edmund Goldzamt was a longtime theoretician and educator; he lectured at the Faculty of Architecture of the Warsaw University of Technology and had a scientific career at the Polish Academy of Sciences. After 1956, he revised his ideological views and devoted himself to research on the social determinants of architecture and urban planning.

10

Monitoring rozwoju regionalnego z wykorzystaniem Systemu Informacji Przestrzennej

67%

Parteka T.

Biuletyn PAN. Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju

|

2003

|

nr 206

11

Stalinowska wizja kultury: projekt i realizacja – mecenat w warunkach upolitycznienia

67%

Blecharczyk K.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2015

|

tom 6

|

nr 2

93-109

PL

Mecenat Stalina nad radziecką literaturą i sztuką został w pełni sformalizowany na początku lat trzydziestych XX w. Polityczne podporządkowanie wszystkich dziedzin kultury oraz próba jej dostosowania do ściśle określonych ideologicznych i partyjnych norm znalazły odzwierciedlenie we wprowadzonej w 1934 r. doktrynie realizmu socjalistycznego. Celem kultury stalinowskiej była sakralizacja władzy oraz pełna unifikacja i podporządkowanie życia obywateli Związku Radzieckiego socjalistycznej wizji. Osoba wodza reprezentuje tu ideę państwa, przez co zyskuje szczególny, transcendentny wymiar, przekładający się także na relację z kulturą. Stalin będąc architektem najdoskonalszego, totalnego dzieła sztuki, jakim miał być socjalizm, zyskał status nie tylko opiekuna życia kulturalnego oraz mecenasa literatury i sztuki, ale najwybitniejszego, wszechmocnego stwórcy. Stalinowska rewolucja kulturalna miała na celu wypełnienie totalnego planu wodza, jakim było stworzenie radzieckiego człowieka i nowego świata.

EN

Stalin’s patronage over soviet art and literature was completely formalized at the beginning of the 1930’s. Political subordination of all domains of culture and its ideological and party standardization were expressed by implementation of socialist realism doctrine in 1934. The very purposes of Stalinist culture were power sacralisation, fully unification and subjugation of the Soviet Union citizens life to the socialist vision. Figure of the leader represents the idea of state that yielded him as a new transcendent dimension. Stalin as an architect of excellent and total piece of art—the socialism, obtained a new special status—became not only a sponsor of entire cultural life, but also the notable, almighty creator. The main goal of Stalinist cultural revolution was to realize the total plan of its leader: creation of the Soviet Man and the new world.

12

Strategia państwowej autoprezentacji: sztuka ZSRS w Warszawie 1933 r.

59%

Kossowska I.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

tom 68

|

nr 4

205-235

EN

The article analyses the critical reception of the Soviet art exhibition, which was organised at the Warsaw Institute of Art Propaganda in March 1933. The exhibition was in line with the tendency, which intensified in the 1930s, to highlight the cultural specificity of individual nation states through appropriately arranged exhibitions of native art, which travelled around Europe. The Warsaw exhibition of contemporary art of the USRR, brought from the 1932 Venice Biennale Internazionale d’Arte, can also be seen as an attempt to improve mutual relations between the Second Republic of Poland and the USSR in the context of the non-aggression pact signed on 25 July 1932. The proposal to show the exhibition to the Polish audience came from Boris Nikolayev, representing the All-Union Society for Cultural Relations with Foreign Countries, which was in fact an instrument of communist propaganda. The Warsaw exhibition enjoyed great interest among the audience. It was expected to present revolutionary, radically avant-garde art, coupled with the social and political goals of the Bolshevik revolution. Instead, the exhibition displayed proletarian art, which glorified the victorious communist system in a broadly conceived realistic convention. Most critics assessed the exhibition negatively, seeing it as a propaganda showcase of the USSR, not an all-inclusive representation of the Soviet art scene. For reviewers supporting the avant-garde, it was striking to see a break with the principles of revolutionary aesthetics. For commentators sympathising with neoclassicism, neorealism or colourism, the political profiling of the topics of the artworks on display was glaring. However, a general consensus was reached regarding the low artistic quality of the presented material. Commentators were looking for a style understood as an idiosyncratic unity of form and theme that would express the essence of the new political system of the USSR. The best testimony to the fact that they had not found such a style was Konrad Winkler’s conclusion: „The Lenin of the Soviet art has not yet been born”.

PL

Artykuł zawiera analizę krytycznej recepcji wystawy sztuki sowieckiej, która została zorganizowana w warszawskim Instytucie Propagandy Sztuki w marcu 1933 r. Ekspozycja wpisywała się w nasilającą się w latach 30. tendencję do akcentowania specyfiki kulturowej poszczególnych państw narodowych poprzez odpowiednio sformatowane wystawy sztuki rodzimej, podróżujące po europejskich ośrodkach. Warszawski pokaz współczesnej sztuki Kraju Rad, przywieziony z odbywającego się w 1932 r. w Wenecji Biennale Internazionale d’Arte, można zarazem postrzegać jako próbę poprawy wzajemnych relacji między II Rzeczypospolitą a ZSRS w kontekście podpisanego 25 lipca 1932 r. paktu o nieagresji. Propozycja pokazania ekspozycji polskiej publiczności wyszła od Borysa Nikołajewa, reprezentującego Wszechzwiązkowe Stowarzyszenie Łączności Kulturalnej z Zagranicą, będące de facto instrumentem komunistycznej propagandy. Warszawska wystawa cieszyła się olbrzymim zainteresowaniem publiczności. Spodziewano się sztuki rewolucyjnej, radykalnie awangardowej, sprzężonej ze społeczno-politycznym przewrotem bolszewickim. Tymczasem ujrzano sztukę proletariacką, opiewającą w realistycznej najczęściej konwencji wielkość zwycięskiego ustroju komunistycznego. Większość krytyków oceniła ekspozycję negatywnie, widząc w niej propagandowo sformatowaną wizytówkę Kraju Rad, a nie reprezentację sowieckiej sceny artystycznej. Dla recenzentów wspierających awangardę uderzające było zerwanie z pryncypiami rewolucyjnej estetyki. Dla komentatorów sympatyzujących z trendami nowego klasycyzmu, neorealizmu czy koloryzmu rażące było polityczne sprofilowanie tematyki prac. Konsensus osiągnięto natomiast odnośnie niskiego poziomu artystycznego prezentowanego materiału. Komentatorzy poszukiwali bowiem stylu rozumianego jako oryginalna jedność formalno-tematyczna wyrażająca istotę nowego ustroju ZSRS. Konkluzja Konrada Winklera brzmiąca: „Lenin sztuki sowieckiej jeszcze się nie narodził”, zaświadcza o tym, że takiego stylu nie odnaleźli.

13

Edmund Goldzamt (1921-1990). Refleksyjny dogmatyk

59%

Skalimowski A.

Kwartalnik Historii Nauki i Techniki

|

2021

|

tom T. 66, nr 4

171--189

EN

The article presents the biography of Edmund Goldzamt, an architect whose scientific biography has not been told yet. Born in 1921 in Lublin, educated in the USSR, he returned to Poland in 1952. Despite his modest design achievements, he played a significant role in the Stalinization of Polish cultural life. The ideological theses he developed (drawing on Soviet guidelines) were the driving force in introducing the doctrine of socialist realism in Polish architecture and urban planning. In addition, Edmund Goldzamt was a longtime theoretician and educator; he lectured at the Faculty of Architecture of the Warsaw University of Technology and had a scientific career at the Polish Academy of Sciences. After 1956, he revised his ideological views and devoted himself to research on the social determinants of architecture and urban planning.

14

Why socialist realism? Space and propaganda – the birth of myth

59%

Kwiatkowski J. W.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2018

|

tom 39

|

nr 4

145-161

EN

There is no single definition of social realism, nor is there a single name - either in Europe or in the world, for the entire propaganda and artistic movement. Technically speaking, the name of socialist realism is not widely used in Russia itself, but its role is difficult to overestimate in the birth of the new myth, a new transcultural code that grew nearly 10 years after the October Revolution as a result of the rejection of the constructivist conquest by the political establishment. The article goes back to the search not only of the definition but of the origin of socialist realism, setting out new paths of his cognition. The role of propaganda in the recent history of Russia, is generally underestimated.

PL

Nie ma jednej definicji socrealizmu, nie ma również jednej nazwy – tak w Europie jak i na świecie, zarówno dla propagandy jak i całego ruchu propagandowo-artystycznego. Formalnie rzecz ujmując, nazwa socrealizm nie jest powszechnie używania również w samej Rosji, jednak jego rolę trudno przecenić w narodzinach nowego mitu, nowego kodu transkulturowego jaki wyrósł blisko 10 lat po rewolucji październikowej w wyniku odrzucenia przez polityczny establishment zdobyczy konstruktywizmu. Poniższy artykuł sięga do poszukiwań nie tylko definicji, ale i genezy socrealizmu, wytyczając nowe szlaki jego poznania. Powszechnie nie docenia się roli propagandy w najnowszej historii Rosji.

15

Propagandowy obraz społeczeństwa powojennego Elbląga w powieści Janiny Dziarnowskiej pt. „Miasto nowych ludzi”

59%

Gliniecki T.

Studia Elbląskie

|

2019

|

tom 20

127-146

EN

"City of new people" is a title of socialist realistic novel from early 1950s, which described the development of new communities in postwar Recovered Territories. An author of the novel, Janina Dziarnowska, was a Polish writer, social activist and communist. In the novel, the city of Elbląg (yet unnamed in the plot) was presented as an example of a place where the victorious left wing influences were fighting with the opponents wanting to restore country’s previous political system. Image of the city and its’ settlers was described in the novel with great detail and bluntly. At the same time, it was full of propaganda and one-sided depictionof the social restoration after Second World War.

PL

"Miasto nowych ludzi" to tytuł powieści socrealistycznej z początku lat 50. XX w., która opisywała budowę nowej społeczności po II wojnie światowej na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Jej autorką była Janina Dziarnowska, polska pisarka, działaczka społeczna, komunistka. W powieści przedstawiony został nienazwany w treści Elbląg jako przykładowe miasto, w którym ścierały się siły zwycięskiej lewicy z przeciwnikami chcącymi przywrócić dawny ustrój kraju. Powieściowy wizerunek miasta i osiedlających się tu ludzi, niejednokrotnie dokładny w detalach i dosadności, propagandowo i jednostronnie przedstawiał dokonującą się po wojnie przebudowę społeczną.

16

Przedstawiać dalej. O Realizmie bez granic Rogera Garaudy’ego

42%

Ronge G.

Forum Poetyki

|

2019

|

nr 15-16

94-109

EN

The article discusses the largely forgotten concept of realism developed by the French Marxist philosopher Roger Garaudy in his book D’un Réalisme Sans Rivages [Realism without borders]. In the first part of the article, I discuss the context in which the book was discussed when it was first published in Poland in 1967. I compare and contrast Garaudy’s observations with Polish critics, who, at the time, were also actively and passionately discussing the question of realism. Specifically, I refer to Julian Kornhauser and Adam Zagajewski’s Świat nie przedstawiony [The unrepresented world] and Janusz Sławiński’s Rzut oka na ewolucję poezji polskiej w latach 1956-1980 [The evolution of Polish poetry from 1956 to 1980]. In the second part of the article, I analyse the selected fragments from Garaudy’s book, demonstrating that D’un Réalisme Sans Rivages may inform contemporary literary criticism and theory. I try to answer the question whether and how the tools proposed by the French thinker may be useful in describing contemporary literary phenomena and how his ideas can be used to formulate a new, not necessarily Marxist, concept of realism.

PL

Artykuł prezentuje, w dużej mierze dzisiaj zapomnianą, koncepcję realizmu autorstwa francuskiego filozofa marksistowskiego Rogera Garaudy’ego, zawartą w jego książce Realizm bez granic. W pierwszej części odtworzono kontekst, w jakim funkcjonował polski przekład eseju, który ukazał się w 1967 roku. Tezy francuskiego myśliciela zestawione zostają z innymi głosami w toczącej się wówczas w Polsce z dużą intensywnością dyskusji o realizmie. Przywołano m.in. postulaty Juliana Kornhausera i Adama Zagajewskiego z ich książki Świat nie przedstawiony oraz diagnozy Janusza Sławińskiego ze szkicu Rzut oka na ewolucję poezji polskiej w latach 1956–1980. W części drugiej zaproponowano kilka ujęć książki Garaudy’ego, które być może pozwolą uznawać Realizm bez granic za przydatny również w ramach dzisiejszej dyskusji teoretycznoliterackiej. Postawione zostaje pytanie o to, czy i w jaki sposób zaproponowane przez francuskiego myśliciela narzędzia mogą być przydatne do opisu współczesnych zjawisk literackich i jak poszczególne elementy jego koncepcji można wykorzystywać do formułowania nowych, już niekoniecznie marksistowskich koncepcji realizmu.