Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Czy Arminiusz był reformowanym teologiem? O stosunku Arminiusza do własnej tradycji teologicznej

100%

Dorocki D.

|

nr 7: Teologia ekumeniczna

85-104

EN

Jacob Arminius is a figure historically associated with the Reformed tradition. His theology was in a large measure reflection of this tradition. However in some important points Arminius’ views were in open contradiction to the post-reformation Calvinism. This article attempts to find an answer for the question about theological identity of the Dutch reformer. The author proposes to struggle with this problem in reference to four theological themes, characteristic for Reformed Protestantism, that is: God’s sovereignty and glory, covenant theology, monergistic soteriology and predestination. The analysis, which has been made, indicates that Leiden’s professor strongly emphasized God’s sovereignty over the creation and affirmed the opinion that an ultimate end of divine actions, including salvific acts, is His glory. But lie never forget to add that the Creator by His external activity communicate His goodness. The Arminian covenant theology also fits into the stream of Reformed thought. Its shape docs not differ from the widely accepted interpretation of this issue in the era of “early orthodoxy.” The most important differences occur in the context of soteriology. Arminius’ understanding of the relation grace-free will differed from the radical monergistic Calvinism. Due to the doctrine of prevenient grace one can speak about limited synergism in his ease. So it is in the matter of predestination. God, according to the Dutch reformer, elects to salvation according to His foreknowledge concerning the free acceptance of the grace by man. He reprobates those who stubbornly remain in their sins and, in spite of the grace, do not want to convert. Ultimately, Arminius should be considered as a “critical” Reformed theologian.

PL

Jakub Arminiusz to postać historycznie związana z tradycją reformowaną. W dużej mierze jego teologia była odbiciem tej tradycji. W pewnych jednak istotnych kwestiach poglądy Arminiusza stały w jawnej sprzeczności z postreformacyjnym kalwinizmem. Niniejszy artykuł stara się więc znaleźć odpowiedź na pytanie o teologiczną tożsamość holenderskiego reformatora. Autor proponuje, by zmierzyć się z tym problemem w nawiązaniu do czterech motywów teologicznych, charakterystycznych dla reformowanego protestantyzmu. Chodzi o Bożą suwerenność i chwałę, teologię przymierza, monergistyczną soteriologię oraz predestynację. Poczyniona analiza wykazała, żc lejdejski profesor mocno podkreślał Bożą suwerenność nad stworzeniem oraz zgadzał się z opinią, żc ostatecznym celem Bożych działań, w których mieszczą się akty zbawcze, jest Jego chwała. Nic zapominał jednak dodać, żc Stwórca poprzez zewnętrzną aktywność udziela swej dobroci. W nurt myśli reformowanej wpisywała się także arminiańska teologia przymierza, która swym kształtem nic odbiegała od powszechnie przyjętej interpretacji tego zagadnienia w dobie tzw. wczesnej ortodoksji. Najpoważniejsze różnice pojawiają się w kontekście soteriologii. Anniniuszowe rozumienie relacji łaska-wolna wola odbiegało od skrajnie monergistyczncgo kalwinizmu. Z uwagi na naukę o uprzedzającej łasce można mówić w jego przypadku o ograniczonym synergizmie. Nic inaczej ma się u lejdejczyka kwestia predestynacji. Według holenderskiego reformatora Bóg wybiera do zbawienia zgodnie ze swą odwieczną wiedzą o akceptacji łaski przez człowieka. Potępia tych, którzy uparcie trwają w swoich grzechach i mimo łaski nic chcą się nawrócić. Ostatecznie więc należy uznać Arminiusza za „krytycznego” teologa reformowanego.

2

Teologiczny postkalwinizm

100%

Jaskóła P.

|

nr 7: Teologia ekumeniczna

75-83

EN

Article first depicts some theories illustrating the influence of John Calvin on contemporary theological heritage of his teaching. Four levels of visible influence were then enumerated. These in turn arc connected to the development reformed orthodoxy, Puritanism, neoorthodoxy and to liberation theology.

PL

Artykuł ukazuje kilka teorii ilustrujących wpływ Jana Kalwina na teologiczne dziedzictwo jego nauki. Wylicza cztery płaszczyzny widocznych wpływów. Związane są one z rozwojem ortodoksji reformowanej, purytanizmu, neoortodoksji oraz teologii wyzwolenia.

3

Jan Hus – 600 lat później

100%

Grygiel J.

Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej

|

2016

|

tom 66

237-243

PL

W dniu 14 stycznia 2016 roku w holu Biblioteki Jagiellońskiej otwarto wystawę Jan Hus – 600 lat później, zorganizowaną przez Czeskie Centrum w Warszawie oraz Bibliotekę Jagiellońską. Otwarciu towarzyszył polsko-czeski panel dyskusyjny. Wzięli w nim udział ze strony czeskiej dr Petr Janyška i mgr Jakub Smrčka, a ze strony polskiej dr Paweł Nowakowski oraz dr Tomasz Graff. Ilustracje stanowiące ekspozycję wraz z tekstami w wersji polskiej i angielskiej umieszczono na 18 tablicach, ukazujących życie i działalność Jana Husa, jego edukację, aktywność uniwersytecką, pisarską, kaznodziejską i śmierć na stosie w roku 1415.

EN

The exhibition entitled Jan Hus 600 years later – organized by the Czech Center in Warsaw – was opened at the Jagiellonian Library on 14th January 2016. It was followed by a discussion panel, the Czech part of which was represented by Petr Janyška Ph.D. and Jakub Smrčka M.A., while the Polish part was represented by Paweł Nowakowski Ph.D. and Tomasz Graff Ph.D. The exhibition consisted of illustrations with explanatory notes in Polish and Czech placed on 18 boards showing the life and work of Jan Hus, i.e. his studies, his academic and literary career, his preaching and his death at the stake in 1415.

4

Eschatologia anglikańska

100%

Kopiec P.

Roczniki Teologii Ekumenicznej

|

2011

|

tom 3

133-149

EN

Eschatological question have a central place in the structure of faith. Asking about life after death is of deeply existential nature, connected with the most immanent human’s desires and hopes. In the structure of the theological systems of the Christian confessions however, eschatology stays behind, as it is treated as a non-scientific story. It concerns theology of all Christian churches. Anglican theology looks for the via media, a middle way between protestant and catholic traditions and compiles different trends of theological thinking. Its most appropriate description is provided by the rule of comprehensiveness, which means the inclusion into Anglican confession various attitudes toward theological questions. The rule of comprehensiveness refers also to the eschatology – within Anglican system one could find various images of heaven and hell and various ideas of life after death. Three main doctrines should be here enumerated – the universalism, which assumes salvation for all human beings, traditional belief on hell and the annihilation. Which one is preached depends often of the time and the social relation of epoch.

5

Doctrinal Controversies of the Carolingian Renaissance: Gottschalk of Orbais’ Teachings on Predestination

100%

Stefańczyk A.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

tom 65

|

nr 3

53-70

PL

Artykuł podejmuje próbę scharakteryzowania trzech kluczowych kontrowersji doktrynalnych w epoce renesansu karolińskiego, mianowicie: sporu o Eucharystię, sporu o tzw. trina deitas oraz o predestynację. Trzon artykułu stanowi kontrowersja o predestynację, której głównym bohaterem był Gottschalk z Orbais. Artykuł referuje cztery węzłowe kwestie związane z tym problemem: (i) pojęcie Boga, (ii) rozumienie łaski, natury i wolnej woli, (iii) relacji przedwiedzy do predestynacji, (iv) nauki o Odkupieniu, tj. w szczególności stosunku sprawiedliwości do miłosierdzia. Tekst w przeważającej mierze jest próbą interpretacji tekstów z epoki, głównie Gottschalka z Orbais i jego adwersarza Hinkmara z Reims. We wnioskach artukuł wskazuje na trudności w dyskutowanym problemie i przedstawia perspektywę rozwiązania problemu w wiekach następnych.

XX

The article attempts to characterize three key doctrinal controversies in the Carolingian Renaissance, namely: the disputes over the Eucharist, the so-called trina deitas, and predestination. The core of the article is an exposition of the controversy concerning predestination, whose main protagonist is Gottschalk of Orbais. The article discusses four crucial issues related to the problem: (i) the concept of God, (ii) the understanding of grace, nature and free will, (iii) the relation of foreknowledge to predestination, and (iv) the doctrine of redemption, i.e., specifically the relationship between justice and mercy. The article is largely an attempt at an interpretation of the texts of the epoch, mainly those of Gottschalk of Orbais and his adversary, Hincmar of Reims. The conclusions point to difficulties in the issues discussed and outline what attempts at solving this problem have taken place in the coming centuries.

6

Eschatologia anglikańska

100%

Kopiec P.

|

2011

|

tom 3(58)

133-149

EN

Eschatological question have a central place in the structure of faith. Asking about life after death is of deeply existential nature, connected with the most immanent human’s desires and hopes. In the structure of the theological systems of the Christian confessions however, eschatology stays behind, as it is treated as a non-scientific story. It concerns theology of all Christian churches. Anglican theology looks for the via media, a middle way between protestant and catholic traditions and compiles different trends of theological thinking. Its most appropriate description is provided by the rule of comprehensiveness, which means the inclusion into Anglican confession various attitudes toward theological questions. The rule of comprehensiveness refers also to the eschatology – within Anglican system one could find various images of heaven and hell and various ideas of life after death. Three main doctrines should be here enumerated – the universalism, which assumes salvation for all human beings, traditional belief on hell and the annihilation. Which one is preached depends often of the time and the social relation of epoch.

7

Tożsamość człowieka - między stwórczym aktem a autokreacją

100%

Strumiłowski J.

|

tom 11

|

nr 1

147-161

EN

The human’s current experience gives an evidence about his or her ability to self-creation (i.e.: identity formation) in the context determined by the nature. The neuroscience researches, trying to describe the process on various levels of human existence (psychological, bodily, especially neurobiological), prove that thesis. Some areas of self-creation of that kind are contrary to certain theological thesis that underline the God’s creative act. This act determines not only the human nature in a broad sense, but also a specific shape of human existence, that appears for example in God’s vocation to a particular way of life. The article analyses potential spheres of conflict, searching both the range and the character of interaction between human self-creation and creative act of God. Moreover, the article attempts to redefine the sphere of interpretation of that dependence, putting in the analysis’ centre not the partial personal perspectives (God’s and man’s perspectives), but the perspective of relation conceived as essentially primary in respect to the personal perspective.

PL

Potoczne doświadczenie człowieka świadczy o jego zdolności do autokreacji (kształtowania własnej tożsamości) w obrębie wyznaczonym przez naturę. Badania z zakresu neuroscience potwierdzają tę tezę, starając się opisać ów proces na różnych poziomach ludzkiej egzystencji (psychologicznej, cielesnej – zwłaszcza neurobiologicznej). Z niektórymi obszarami tak rozumianej autokreacji stoją w sprzeczności pewne tezy teologiczne podkreślające Boski akt stwórczy, który określa nie tylko ogólnie pojętą naturę ludzką, ale i konkretny kształt ludzkiej egzystencji, realizujący się np. w powołaniu lub wybraniu przez Boga do konkretnego życia. Artykuł poddaje analizie potencjalne przestrzenie konfliktu, pytając zarówno o zakres, jak i o charakter interakcji między autokreacją człowieka i stwórczym aktem Boga. Ponadto w artykule zostaje podjęta próba przeformułowania przestrzeni interpretacji owej zależności, osadzając w centrum analizy nie cząstkowe perspektywy osobowe (perspektywa Boska lub ludzka), lecz perspektywę relacji rozumianej jako istotowo pierwotna w stosunku do perspektywy osobowej.

8

Dziedzictwo Jana Kalwina

100%

Jaskóła P.

Rocznik Teologiczny

|

2018

|

tom 03

329-346

PL

Artykuł najpierw ukazuje kilka teorii ilustrujących wpływ Jana Kalwina na współczesne społeczeństwo, by następnie skoncentrować się na ściśle teologicznym dziedzictwie jego nauki. Wyliczono sześć płaszczyzn widocznych wpływów. Związane są one z rozwojem kapitalistycznej gospodarki, etyką pracy, procesami demokratycznymi w polityce, purytanizmem, ortodoksją i neo-ortodoksją reformowaną oraz teologią wyzwolenia.

EN

The article depicts, firstly, several theories illustrating the influence of John Calvin on contemporary society, then focuses on the strictly theological legacy of his teaching. Six levels of visible influence are then enumerated. These in turn are connected to the development of the capitalist economy, ethics of work, democratic processes in politics, Puritanism, reformed orthodoxy and neo-orthodoxy as well as to liberation theology.

9

Ograniczone odkupienie i skuteczne powołanie. Tezy kalwinizmu dortrechckiego w literaturze współczesnego ewangelikalizmu polskiego

88%

Karczewski Z.

|

2014

|

tom 56

|

nr 2

169-182

PL

Kalwinizm, dominujący nurt teologii reformowanej, jest głównym źródłem współczesnej teologii ewangelikalnej. Od synodu w Dortrechcie (Holandia) w 1619 r. przedstawiany bywa za pomocą twierdzeń, określanych jako „pięć punktów kalwinizmu” i prezentowany za pomocą akronimu TULIP (od pierwszych liter owych twierdzeń w języku angielskim). Autor niniejszego artykułu prezentuje obecność w polskiej literaturze ewangelikalnej po 1989 r. dwóch pojęć: limited atonement – ograniczone pojednanie oraz irresistible grace (effectual calling) – nieodparta łaska (skuteczne powołanie). Obie tezy są dyskutowane w publikacjach polskich autorów ewangelikalnych (baptyści, wolni chrześcijanie, zielonoświątkowcy). Dogmatyki autorów zachodnich (Ch. C. Ryrie, B. Milne, T.C. Hammond) wydawane przez polskie środowisko ewangelikalne także zawierają omówienie obu punktów. Analiza tekstów prowadzi do wniosku, iż poza wąską grupą autorów z Ewangelicznych Kościołów Reformowanych większość polskich ewangelikalistów jest sceptyczna wobec akceptacji obu doktryn, a zwłaszcza tezy o ograniczonym pojednaniu.

EN

Calvinism, a dominant trend in the reformed theology, is a main source of modern evangelical theology. Since synod in Dordrecht (Netherlands) in 1619 it is presented through thesis, called “five points of Calvinism” and is presented using acronym TULIP (from first letters of the thesis in English). Author of the article is describing the presence of two of the terms in Polish evangelical literature after 1989: limited atonement and irresistible grace (effectual calling). Both thesis are disputed in publications of Polish evangelicals (Baptists, Brethren, Pentecostals). Dogmatics of Western authors (Ch. C. Ryrie, B. Milne, T.C. Hammond), published by Polish evangelical circle, have included description of both terms, also. Texts analysis is leading to the conclusion, that except narrow group of authors from Evangelical Reformed Chrurches, majority of Polish evangelicals is skeptical to accept both doctrines, especially the thesis of limited atonement.

10

„Liberum arbitrium” w filozofii średniowiecznej w kontekście teorii deterministycznych

88%

Szocik K.

|

nr 2

105-123

EN

This paper analyzes the concept of 'liberum arbitrium' in the philosophy of Augustine, Anselm and Thomas Aquinas. It underlines their compatibilist connection between the freedom of choice and deterministic factors. Each of them has defended liberum arbitrium, being aware of the potential difficulties related to God’s influence on human fate.

PL

Artykuł analizuje koncepcje liberum arbitrium w filozofii Augustyna, Anzelma i Tomasza z Akwinu. Wskazuje na kompatybilistyczne łączenie przez nich wolności wyboru z istnieniem czynników deterministycznych. Każdy z nich bronił liberum arbitrium, dostrzegając potencjalne trudności związane z wpływem Boga na losy człowieka.

11

Eriugena's De Praedestinatione: the Project of Rationalisation of Faith and its Critics

88%

Kijewska A.

Roczniki Filozoficzne

|

2017

|

tom 65

|

nr 3

71-98

PL

De praedestinatione Eriugeny miało być jego głosem w kontrowersji wywołanej przez Gottschalka z Orbais wokół predestynacji. Dzieło to, choć odrzucało poglądy Gottschalka na temat podwójnej predestynacji, spotkało się z ostrą krytyką i potępieniem. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy było niewątpliwie Eriugeny specyficzne rozumienie wolności woli, czemu przyjrzę się w innym tekście. Tutaj chciałabym się skupić na drugiej, istotnej przyczynie odrzucenia dzieła Eriugeny, którą był — jak sądzę — jego prescholastyczny projekt racjonalizacji wiary w duchu św. Augustyna, ale z zastosowaniem „metody” Boecjusza i Capelli. Wydaje się, że współcześni Eriugeny nie byli jeszcze gotowi na przyjęcie jego idei vera philosophia, która zarazem jest vera religio. Mistrzami Eriugeny byli tutaj Ojcowie Kościoła i jego intencją było kontynuowanie na swój własny sposób ich drogi zrozumienia wiary.

EN

The De praedestinatione of John Scottus Eriugena was intended as a contribution to a controversy sparked off by Gottschalk of Orbais concerning predestination. This work met with trenchant criticism and condemnation even though it firmly rejected Gottschalk’s views on double predestination. One of the reasons for this hostile reception was undoubtedly Eriugena’s singular conception of the freedom of will, a subject I intend to discuss elsewhere. In the present text, however, I would like to focus on another important cause of the rejection of Eriugena’s treatise. In my opinion, this second reason was a pre-scholastic project of rationalization of the faith in the spirit of St. Augustine and using the method of Boethius and Martianus Capella. It would appear that Eriugena’s contemporaries were not ready for the favorable reception of his idea of the vera philosophia that was the same as the vera religio. Yet, as Goulven Madec once rightly observed, the vera ratio of Scotus was closely bound up with the lux mentium which is nothing else than God revealing himself in the human language of the Scriptures. Eriugena’s masters and models were the Church Fathers and his intention was to continue their efforts to achieve an understanding of the faith in his own, personal way.

12

Niepokalane Poczęcie. Czy łaska Odkupienia działa wstecz?

63%

Zatwardnicki S.

|

tom 14

|

nr 2

EN

Marian dogmas are often being criticised. In case of the Immaculate Conception the following question is asked: how had been the redemption possible before Christ redeemed people? It is worthwhile to meditate the contents hidden in this Marian dogma, for the Mother of God’s unique vocation gives light to all the people’s vocation. The Immaculate Conception reveals the following truths: relation between the eternal will of God (predestination) and the will of man (freedom); relation between the divine grace and human cooperation; connection between temporality and eternity.

13

Niepokalany wyjątek od reguły. Powołanie chrześcijan w świetle maryjnego dogmatu

51%

Zatwardnicki S.

Teologia w Polsce

|

2015

|

tom 9

|

nr 1

161-187

PL

W wyjątkowej relacji Boga i Matki Pana kryje się model obowiązujący wszystkich chrześcijan (nie tylko katolików), który należy odkryć. Na Niepokalane Poczęcie można patrzeć jak na wyjątek, z którego daje się odczytać reguła współpracy człowieka z Bogiem w realizacji Jego odwiecznego planu zbawienia.

EN

It is worthwhile to meditate the contents hidden in this Marian dogma, for the Mother of God’s unique vocation gives light to all the people’s vocation. The Immaculate Conception reveals the following truths: relation between the eternal will of God (predestination) and the will of man (freedom); relation between the divine grace and human cooperation; connection between temporality and eternity. The article also underlines an ecumenical aspect of the dogma’s contents. The author engages in polemics against the widespread (even among Catholics) opinion, according to which the Immaculate Conception should be an expression of the sola gratia principle.

14

Niepokalany wyjątek od reguły. Powołanie chrześcijan w świetle maryjnego dogmatu

51%

Zatwardnicki S.

Teologia w Polsce

|

2015

|

tom 9

|

nr 1

161-187

EN

It is worthwhile to meditate the contents hidden in this Marian dogma, for the Mother of God’s unique vocation gives light to all the people’s vocation. The Immaculate Conception reveals the following truths: relation between the eternal will of God (predestination) and the will of man (freedom); relation between the divine grace and human cooperation; connection between temporality and eternity. The article also underlines an ecumenical aspect of the dogma’s contents. The author engages in polemics against the widespread (even among Catholics) opinion, according to which the Immaculate Conception should be an expression of the sola gratia principle.

PL

W wyjątkowej relacji Boga i Matki Pana kryje się model obowiązujący wszystkich chrześcijan (nie tylko katolików), który należy odkryć. Na Niepokalane Poczęcie można patrzeć jak na wyjątek, z którego daje się odczytać reguła współpracy człowieka z Bogiem w realizacji Jego odwiecznego planu zbawienia.