Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Stosunek Rzymu do powstania styczniowego

100%

Kania J.

Sympozjum

|

1999

|

nr 1(4)

81-109

PL

Losy Powstania Styczniowego zależały w znacznym stopniu od masowego udziału w nim chłopów. Tych dla powstania mogli pozyskać księża katoliccy, cieszący się znacznym zaufaniem włościan. Do jakich środków i metod uciekał się rząd carski, by temu niebezpieczeństwu zapobiec, jest przedmiotem dociekań niniejszego artykułu.

2

Spis treści

80%

Sympozjum

|

1999

|

nr 1(4)

111-111

PL

Spis treści numeru 1(4) (1999) Sympozjum poświęconego tematowi: "Kościół katolicki na Litwie i Białorusi w XIX i XX wieku"

3

Polityka rosyjska wobec Kościoła katolickiego na Litwie i Białorusi (po roku 1863)

70%

Radwan M.

Sympozjum

|

1999

|

nr 1(4)

31-62

PL

Polityka rosyjska wobec Kościoła katolickiego na Litwie i Białorusi (po roku 1863)

4

Franciszek Waligórski - poeta z Lwowa i Krosna oraz jego potomkowie

60%

Iwańska K.

Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny

|

2013

|

nr 16

194-232

5

Tradycje powstania styczniowego i ich rola w wychowaniu patriotycznym młodego pokolenia (w świetle wspomnień z zaboru rosyjskiego) – w 150. rocznicę zrywu niepodległościowego z 1863 roku

60%

Nawrot-Borowska M.

Przegląd Pedagogiczny

|

2013

|

nr 1

61-76

PL

Rok 2013 jest rokiem 150. rocznicy wybuchu powstania styczniowego. Wspomnienia Polaków żyjących w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku często przesycone są fragmentami dotyczącymi tego wydarzenia – niemal w każdym z pamiętników tego okresu znajdujemy bardziej lub mniej obszerne informacje poświęcone zrywowi niepodległościowemu Polaków z 1863 roku. Przedstawione w poniższym tekście fragmenty wspomnień i pamiętników pozwalają prześledzić, w jaki sposób w rodzinach polskich kultywowano tradycje powstania styczniowego, w którym udział brali często członkowie rodzin, a także wskazać, jak patriotyczna atmosfera domów kształtowała osobowość młodego pokolenia, zwracając uwagę na sprawy narodowe i budząc wrogi stosunek do carskiej Rosji. Tradycja powstania styczniowego, jak wynika z dokonanych ustaleń, stanowiła istotny czynnik w wychowaniu patriotycznym młodego pokolenia. Rodziła szacunek dla członków rodzin – powstańców, uczyła historii narodu i rodziny, powodowała narastające często uczucia nienawiści do zaborcy. Przejawami kultywowania tejże tradycji były żywe wciąż w polskich rodzinach historie losów powstańców – uczestników walk, tajne obchody rocznic powstania, śpiewanie pieśni powstańczych, czytywanie zakazanej literatury, składanie wieńców na grobach powstańców.

6

Święty Rafał Kalinowski - patriota

60%

Gil H. C.

Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny

|

1998

|

nr 2

64-72

7

W 130 rocznice powstania styczniowego patriotyczna uroczystosc w Gorkach Kampinoskich

60%

Tuzin B.

Puszcza Kampinoska

|

1994

|

nr 1

1-2

8

Duchowieństwo katolickie diecezji płockiej w okresie powstania styczniowego

51%

Grzybowski M. M.

|

2013

|

tom 5

s. 25-42

PL

Narodowy zryw powstańczy w 1863 r. odbił się szerokim echem nie tylko w Królestwie, ale także na Litwie i Białorusi. Wzięły w nim udział wszystkie warstwy społeczne Polaków. Do tego niezwykłego zrywu włączyło się także duchowieństwo katolickie diecezjalne i zakonne. W diecezji płockiej około 180 duchownych za swoją działalność patriotyczną i narodową w różny sposób było represjonowanych. Wielu z nich skazanych było na katorgi syberyjskie, osiedlenie w odległych regionach cesarstwa, więzienie i inwigilację. Także duchowieństwo zakonne doznało represji, zwłaszcza przez kasatę wielu klasztorów. Wszystko to utrudniało realizowanie misji Kościoła, choć nie złamało woli i ducha w walce o prawa Kościoła i Narodu.

EN

The author described the participation and role of the Catholic clergy of Plock Diocese in the January Uprising.

9

Edward Jurgens (1824-1863) a powstanie styczniowe

51%

Stogowska A. M.

|

2013

|

tom 5

s. 43-53

PL

Edward Jurgens (1824-1863) przywódca „Millenerów” i „białych” w powstaniu styczniowym. Pochodził z Płocka. Tu urodził się w ewangelickiej rodzinie rzemieślniczej. Ukończył Gimnazjum Gubernialne w Płocku oraz studia prawnicze w Dorpacie (dziś Tartu). Już jako uczeń związany był z tajnymi stowarzyszeniami młodzieży. Pracę tę kontynuował w Warszawie, po ukończeniu studiów. Stał się przywódcą ruchu niepodległościowego młodzieżowego. Organizował manifestacje patriotyczne. Jednak był przeciwnikiem powstania, które mogło przynieść Polsce niepodległość. Jako wyznawca pracy organicznej, uważał że niepodległość Polski uzyskać można drogą przemian społecznych. Współpracował z ziemianinem Andrzejem Zamoyskim i przemysłowcem Leopoldem Kronenbergem w obozie „białych”. Wybuch powstania wpłynął na zmianę jego decyzji i przystąpił do „czerwonych”. W powstaniu jednak nie brał udziału, gdyż został aresztowany 23 lutego i zmarł w więzieniu w nocy z 2 na 3 sierpnia 1863 roku. Historycy uznają, że jako przywódca młodzieży przygotował grunt do wybuchu wystąpienia zbrojnego i odegrał znaczącą rolę w walce o nieodległą ojczyznę Polskę.

EN

The author presents Edward Jurgens (1824-1863), who was one of the most important activists of the indenpendence movement before the January Uprising.

10

Powstanie styczniowe na Mazowszu Północnym. Kilka uwag w sprawie dotychczasowych badań i kierunków dalszych poszukiwań badawczych

51%

Zygner L.

|

2013

|

tom 5

s. 85-93

PL

Mimo opublikowania wielu prac i studiów historycznych, nasza wiedza o powstaniu styczniowym na Północnym Mazowszu, choć już dziś znacznie pełniejsza, posiada jeszcze sporo luk i niewiadomych. Zauważalne jest to zwłaszcza w odniesieniu do całościowego opracowania wypadków poprzedzających wybuch powstania, stanu organizacji „czerwonych” i „białych” na Mazowszu Północnym w dniu wybuchu powstania i wreszcie kwestii organizacji powstańczej w terenie. Być może najmniej zauważalne jest to w przypadku Mazowsza Płockiego. Dość bogato przedstawia się również literatura dotycząca bohaterów powstańczych, a zwłaszcza Zygmunta Padlewskiego oraz zapomnianego jeszcze do niedawna innego powstańczego bohatera – Tomasza Kolbego. Sporo wiemy również na temat zaangażowania duchowieństwa diecezji płockiej, a także zakonów z terenu tej diecezji, w sprawę powstania. Warto też zwrócić uwagę na ciekawe studia, które dotyczyły udziały Włochów w powstaniu styczniowym na Północnym Mazowszu czy też udziału ludności żydowskiej. Mniej opracowane jest zagadnienie udziału w powstaniu na Mazowszu wychowanków Polskiej Szkoły Wojskowej w Genui-Cuneo. Powstańcze epizody opisane w monografiach poszczególnych miast Północnego Mazowsza, a także w studiach dotyczących poszczególnych regionów, np. ziemi przasnyskiej, ziemi pułtuskiej, ziemi gostynińskiej czy ziemi zawkrzeńskiej, które ukazały się w ostatnim okresie pozwalają już dzisiaj na pewne bardziej ogólne podsumowanie powstania styczniowego w tej części Mazowsza. Przy czym wydaje się, że tylko grupowe (zespołowe) badania, podjęte w zakresie aspektów militarnych, społecznych, politycznych, kulturowych i religijnych powstania styczniowego na Mazowszu Północnym, a także wydarzeń poprzedzających wybuch powstania oraz skutków zrywu powstańczego, prowadzone przez różnych specjalistów, ze szczególnym uwzględnieniem prac regionalnych, mogą stać się podstawą nowoczesnej i wyczerpującej syntezy w tym zakresie.

EN

The article presents the state of research on the January Uprising in Northern Mazovia.

11

Ugoda polsko-rosyjska a kwestia zachowania tożsamości zniewolonego narodu w poglądach Zygmunta Wielopolskiego (sprawa listu otwartego do poznańskiego „Orędownika” w 1880 r.)

51%

Nowak M.

Roczniki Humanistyczne

|

2017

|

tom 65

|

nr 2: Historia

63-82

PL

Artykuł charakteryzuje poglądy Zygmunta Wielopolskiego, lidera konserwatywnych ugodowców Królestwa, w kwestii tożsamości narodowej Polaków w warunkach zaboru rosyjskiego. Przyczynkiem tego był jego list otwarty skierowany do poznańskiego „Orędownika” na początku 1880 r. Wielopolski starał się w nim zaprezentować swoje credo polityczne, które niosło z sobą obronę polskiej racji stanu, ograniczone w warunkach intensywnej rusyfikacji Królestwa po powstaniu styczniowym, do zachowania tradycji narodowej oraz języka i kultywowania wiary przodków. Jawnie stawiana kwestia obrony tożsamości Polaków przez Wielopolskiego miało neutralizować powszechne oskarżenia rodzimej opinii publicznej o apostazję narodową zwolenników ugody z caratem. List do „Orędownika” miał sprzyjać zerwaniu z izolacją Zygmunta Wielopolskiego po upadku powstania styczniowego oraz przyczynić się do pozyskania szerszego poparcia ze strony środowisk mieszczańskich i inteligenckich.

EN

The article describes the attitude of Zygmunt Wielopolski, leader of the supporters of the Polish-Russian settlement, towards national traditions and identity. In 1880 Zygmunt Wielopolski sent an open letter to the journal “Orędownik” [The Advocate] published in Poznań. The author presented there his political credo and defended the Polish national interest constrained by intense Russification of the Kingdom of Poland following the failure of the January Uprising. Wielopolski appealed to compatriots and requested them to keep the Polish language and cling on to the Catholic religion of their fathers , perceiving these as the most important things during the partition of Poland. Wielopolski’s open defense of the Polish identity was aimed at neutralising the common accusations of the national apostasy of the supporters of the Polish-Russian settlement. The letter to “Orędownik” was to break the isolation of Zygmunt Wielopolski after the fall of the January Uprising and contribute to gaining broader support from the bourgeois and intellectual circles.

12

Losy zesłańców syberyjskich w twórczości Aleksandra Sochaczewskiego

51%

Stołoska-Fuz K.

|

2013

|

tom 5

s. 64-84

PL

Wstępem do artykułu poświęconego losom zesłańców syberyjskich w twórczości Aleksandra Sochaczewskiego jest krótkie omówienie systemu kar przewidzianych wobec powstańców 1863 roku. W pracy wymieniono różne rodzaje zesłania stosowane wobec insurgentów: katorgę, osiedlenie, osadzenie i zamieszkanie. Zgodnie z Ukazem carskim z maja 1863 roku wszystkich zatrzymanych podzielono na pięć grup w zależności od zaangażowania w sprawy narodowe i wymierzano wobec nich stosowną karę. Jednym z uczestników demonstracji patriotycznych organizowanych w Warszawie na początku lat sześćdziesiątych XIX w., aktywnie współpracującym z obozem czerwonych był Aleksander Sochaczewski (właściwie Sonder Lejb), dzieląc następnie los tysięcy katorżników. W artykule przedstawiono jego życie począwszy od dzieciństwa spędzonego w Iłowie, poprzez okres warszawski zakończony aresztowaniem i wyrokiem śmierci zamienionym pod szubienicą na 22 lata katorgi. Wrodzony talent artystyczny ledwie ukształtowany w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, w klasie prof. Józefa Simmlera, sprawił że już w czasie podróży na Syberię bohater artykułu czynił notatki malarskie postanawiając poprzez sztukę dać świadectwo męczeństwa narodu polskiego. Pobyt na zesłaniu wpłynął na psychikę twórcy, który po powrocie z Syberii, w 1884 roku, w malarstwie szukał ukojenia. Sochaczewski, jak przedstawiono w artykule, specjalizował się w scenach rodzajowych obrazujących życie na zesłaniu. Uwidaczniał na swych pracach m.in. sceny zakuwania w kajdany, drogę na katorgę, ucieczkę więźniów czy śmierć na bezdrożach Syberii. Największą i najbardziej znaną pracą Sochaczewskiego jest Pożegnanie Europy stanowiące dzieło życia twórcy. Temu obrazowi poświęcono w artykule więcej miejsca, charakteryzując m.in. niektóre postacie upamiętnione przez artystę na płótnie. Kolekcja będąca własnością Muzeum Historycznego m. st. Warszawy stanowi obecnie depozyt Muzeum Niepodległości w Warszawie. Prace artysty prezentowane są w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a więc w miejscu gdzie zaczęła się gehenna zarówno Sochaczewskiego jak i wielu Polaków oddanych sprawie narodowej.

EN

The article says about Aleksander Sochaczewski (1843-1923), the artist whose painting shows the fate of the insurgents of the January Uprising sent to Siberia.

13

Stracone gniazdo. Norwid – Szermentowski

51%

Chlebowska E.

Studia Norwidiana

|

2016

|

tom 34

81-99

EN

This article is an interpretative attempt of the forlorn drawing made by Norwid in the mid-1770s, entitled Scena symboliczna [A symbolic scene] (also known as Aniołowie smierci [Angels of Death]). The drawing relates to a painting by Józef Szermentowski, entitled Stracone gniazda [The Lost Nests] (1865), which presented a gloomy vision of a village in the region of Kielce and which was an allegory of the defeat of the Polish nation after the collapse of the January Uprising. The comparative analysis of both depictions allows pinpointing the interdependences between the two works, which shed more light on the meaning of Norwid’s highly enigmatic composition. The analysis also takes into account the personal relationship between the two artists, who came close in Szermentowski’s late days. The article pursues three potential interpretation paths, relying on the assumption that Norwid was inspired by the younger colleague’s work. Yet, none of the three is pinpointed as privileged so that, ultimately, the question of the topic of Norwid’s depiction remains open. It is observed, at the same time, that Scena symboliczna is a regular example of Norwid’s scarce plastic legacy in that it favours literary values over plastic mastery. The work shows evident tensions of senses and meanings, which cannot be either satisfactorily or satisfyingly conveyed via the drawing techniques employed by Norwid.

14

Ostatnie tygodnie życia generała Zygmunta Padlewskiego

51%

Stogowska A. M.

|

2013

|

tom 5

s. 54-63

PL

Generał Zygmunt Padlewski (1836-1863) był Naczelnikiem powstania styczniowego w województwie płockim. Urodził się w Czerniawce Małej na Ukrainie. Otrzymał staranne wykształcenie wojskowe w korpusie kadetów i Akademii Artyleryjskiej w Petersburgu. Służył w gwardii carskiej. Nawiązał kontakty z Kołem Oficerów Polaków, którzy przygotowywali powstanie w Królestwie Polskim. We Włoszech był wykładowcą w Polskiej Szkole Wojskowej. Po powrocie do Warszawy został naczelnikiem miasta, a po wybuchu powstania wojennym naczelnikiem województwa mazowieckiego. Stoczył wiele bitew na terenie guberni płockiej. Po bitwie pod Ciechanowem otrzymał patent generalski. Aresztowany przez wojska carskie na ziemi dobrzyńskiej między Borzyminem a Studzianką, został przewieziony do Płocka. Tu stanął przed sądem i otrzymał wyrok śmierci. Został rozstrzelany w Płocku na placu ćwiczeń wojska rosyjskiego za rogatkami płońskimi. W Płocku gen. Z. Padlewski stanowi symbol patrioty polskiego, który oddał swe młode życie za ojczyznę. Jego imieniem została nazwana ulica i szkoła. Corocznie na miejscu Jego stracenia odbywają się manifestacje patriotyczne.

EN

The subject of this article is the activity of general Zygmunt Padlewski (1836-1863), the head of the January Uprising in the province of Plock.

15

Ruszyć masy, odzyskać Polskę… Figura żołnierza-obywatela w polskiej myśli politycznej przed 1945 r.

41%

Kuligowski P.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2015

|

nr 5

499-507

PL

Artykuł omawia rolę i znaczenie figury żołnierza-obywatela w polskiej myśli politycznej przed 1945 r. Poczynając od jej oświeceniowych i protosocjalistycznych początków, ukazuję jej przemiany w XIX w. (przede wszystkim w okresie międzypowstańczym 1831-1863) oraz reaktywacje po rewolucji 1905-1907 i podczas drugiej wojny światowej. Zasadniczą tezą tekstu jest przeświadczenie, iż żołnierz-obywatel na gruncie polskim cechował się demokratyzmem i miał charakter rewolucyjny. Innymi słowy, jego aktywność miała nie tylko przynieść odzyskanie niepodległości, ale także przekształcić strukturę społeczną w sposób zasadniczy. U podstaw tej koncepcji stała bowiem chęć umasowienia ruchu powstańczego poprzez uwłaszczenie chłopstwa i uczynienie z tej warstwy nowoczesnej wspólnoty politycznej – narodu.

EN

This article discusses the role and significance of the soldier-citizen in polish political thought before 1945. Starting with the Enlightenment and protosocialist origins, I show the changes during the 19th century (mainly during the period between the 1831 and 1863 uprising) and reactivation after the revolution 1905-1907 and during the Second World War. The main thesis of the text is an acknowledgment that thecharacter of soldier-citizen in Poland was both democratic and revolutionary. In other words, his activity was supposed to bring not only Polish independence, but also a fundamental change in the social structure. At the core of this concept was the widening the uprising movement by the enfranchisement of the peasantry and the convertion of this strata to the modern political community - the nation.

16

Jak Norwid widział rolę słowa w powstaniu?

41%

Kozłowska A.

Studia Norwidiana

|

2015

|

tom 33

17-27

EN

The article shows that in the centre of Norwid’s reflection on the January Uprising there was the problem of the word. It was just around the issue of the word that in fact all motifs concentrated that were significant for Norwid’s thought about the Uprising; the issue was a peculiar axis concentrating the poet’s views and deeds of that period. The word, to which Norwid so often referred, was not a poetic word. Norwid’s attention during the Uprising was focused on writing on political and social subjects, and especially on establishing a journal that would compensate for deficiencies of the press of that time that the poet regarded as being on a very low level. The planned newspaper’s first function was to provide the reader with reliable and impartial information, that – according to Norwid – is an ethical instrument; it leads to the truth, and ultimately to minimizing the need to shed blood. The newspaper’s propaganda role seemed to be the most distinctive aim. The impressive, persuasive dimension of influencing the reader by the word was not, however, in the poet’s interpretation limited to “conducting the readers’ opinions”, or sometimes even leading foreign recipients. The planned journal was to influence Russia in a special way. The fundamental aim, for which – in Norwid’s opinion – acts should be performed, acts which consisted in using the word, was connected with the issue of work and with the necessity to build a new Polish consciousness – or indeed, with restructuring the consciousness in such a way that the real place of Poland and Poles in Europe could be considered. The thesis about the need of “the work of thought” was closely connected with important motifs in Norwid’s thought: the integral concept of the man and of the nation, with the conviction about the key role of intelligence, and with the issue of “earliness” and recognition of kairos.

17

„Bystro czytać w dziejach”, czyli o pewnym wystąpieniu Norwida w rocznicę Powstania Styczniowego

41%

Dambek-Giallelis Z.

Studia Norwidiana

|

2015

|

tom 33

191-217

EN

The paper is concerned with the legacy of the January Uprising in Cyprian Norwid’s social and political thought. It discusses in detail the poet’s address in the Polish Library in 1875. The author considers the issue of Norwid’s attitude towards the defeat and to the post-uprising mourning. She also precisely analyzes the meaning of Markos Botsaris’s song The Testament that the poet translated.

18

Książka opracowana po latach – rozprawy i szkice o Norwidzie sprzed lat kilkudziesięciu

31%

Łuczak B.

Studia Norwidiana

|

2014

|

tom 32

326-345

EN

The text is a review of the book entitled Poeta i myśliciel. Rozprawy i szkice o Norwidzie (A Poet and a Thinker. Studies and Sketches on Norwid) published in 2013. The book was prepared in the Center for Studies of Cyprian Norwid’s Work of the Catholic University of Lublin as the 17th item in the series “Studia i monografie” (“Studies and monographs”); it contains 13 texts written by Tadeusz Makowiecki who lived in the years 1900-1952, concerning the issues connected with the person of Norwid, with his work and its reception. The studies and sketches contained in the book were published in the years 1926-1952, but until now they were scattered in various publications. The material was collected and edited by Edyta Chlebowska and Włodzimierz Toruń. Among Makowiecki’s works published in the book texts are found with a critical character: a review of Zofia Szmydtowa’s publication Norwid wobec tradycji literackiej; an opinion about reception of the poet’s works – Z batalii o Norwida; short sketches touching the poet’s biography: T.T. Jeż a Norwid, in which the author investigated may be the first case of the poet’s life influencing literature; and Z lat szkolnych Cypriana Norwida; Makowiecki’s doctoral thesis Młodzieńcze poglądy Norwida na sztukę; articles bringing up the questions connected with the poet’s social-political views: Norwid wobec powstania styczniowego, Norwid a rok 1848; a synthetic disquisition Norwid myśliciel; the text Stygmat ruin w twórczości Norwida, referring mainly to some aspects connected with the presence of ancient motifs in the poet’s works; and finally studies containing interpretations of particular poems: “Promethidion Norwida a “Dworzanin” Górnickiego, Promethidion, Za kulisami “Tyrteja” (together with Irena Sławińska) and Fortepian Szopena. Makowiecki’s “Norwidian” works were read and appreciated even earlier, among others by Konrad Górski and Marek Buś. Despite the flow of time a considerable number of the Norwidist’s observation have not become out of date.