Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Postulat realizacji wartości moralnych.

100%

Wachowicz D.

Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej. Filozofia

|

2000

|

tom Nr 5(581)

7-10

PL

Człowiek doświadcza wielu rozmaitych wartości. Bardzo ważne w jego życiu sąwartości moralne. One w szczególności domagają się wcielania w życie. Postulat realizacji wartości odnosi się do człowieka, jego działań i czynów i jest związany z powinnościowym ich charakterem.

2

Problem argumentacji w teologii moralnej – istota i potrzeba uwspółcześniania

75%

Zadykowicz T.

Roczniki Teologiczne

|

2015

|

tom 62

|

nr 3: Teologia moralna

5-20

EN

The exposition of moral theology devoid of adequate arguments for the presented theses will always be too superficial, cursory and not profound enough. This is why the task for theologians-moralists is to look for such ways of detailed arguments that would be adequate for the existing social and religious-moral situation. The traditional way of argumentation „from authority” today should be considered definitely insufficient, which, however, does not mean questioning its validity in general. Similarly, the strictly theological argument may not be rejected. However, faith and love should be treated in this argumentation not only as single duties, but as uniform principles integrating the whole morality. Justification of the theological type, because of the modern moral-social situation and the character of culture, however, has to be complemented with personalistic and pragmatic aspects, which may be aided by the adequate use of data coming from the so-called science of man. The „new” argumentation should also to a greater degree take into consideration the new meaning of some concepts and the specificity of the addressee's circles.

PL

Wykład teologii moralnej, pozbawiony adekwatnej argumentacji przedstawianych tez, będzie zawsze zbyt powierzchowny, pobieżny i mało pogłębiony. Dlatego zadaniem teologów moralistów jest poszukiwanie adekwatnych do aktualnej sytuacji społecznej i religijno-moralnej sposobów szczegółowych uzasadnień. Tradycyjny sposób argumentacji „z autorytetu” należy uznać dzisiaj za zdecydowanie niewystarczający, co jednak nie oznacza zakwestionowania jego wartości w ogóle. Podobnie zresztą nie można odrzucić argumentu stricte teologicznego. Wiara i miłość w tej argumentacji winny być jednak traktowane nie tylko jako pojedyncze obowiązki, ale także jako jednolite zasady integrujące całą moralność. Uzasadnianie typu teologicznego, ze względu na współczesną sytuację moralno-społeczną oraz charakter kultury, musi być jednak uzupełnione o aspekty personalistyczne oraz pragmatyczne, czemu może służyć odpowiednie wykorzystanie danych tzw. nauk o człowieku. „Nowa” argumentacja winna także w większym stopniu uwzględniać nowe znaczenie niektórych pojęć oraz specyfikę środowiska adresata.

3

Etyka (w) codzienności wychowania – od nieuchronności do możliwości

63%

Walczak A. , Łódzki U. , Anna Walczak – doktor habilitowany p. U. Ł. , Anna Walczak – doctor habilitatus p. o. t. U. o. Ł.

Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne

|

2016

|

tom 2

|

nr 1

PL

Codzienność wychowania jako skrzyżowanie światów życia pedagoga i wychowanka, będąca wieloznaczną i zróżnicowaną, zmienną, bo tworzącą się, racjonalną i nieracjonalną et cetera, nie pozwala na „przycięcie” w rozmiarze uniwersalnym zasad i przewidywanych efektów etycznego działania. Jest placem gry między nieuchronnością i możliwością etycznego działania pedagogicznego. Tym samym w artykule została podważona zasadność tworzenia kodeksu etycznego jako „dokumentu” uprawomocniającego status profesji pedagoga. Towarzyszy temu przekonanie, że niezmiernie trudno wyważyć deontologię z poszanowaniem prawa pedagoga do autonomii podmiotowej, jak również z docenieniem przeżywania przez niego i wychowanka codzienności wychowania.

EN

The The everyday reality of education as the crossroads intertwining the lifeworlds of the educator and pupil, being ambiguous and diverse, variable, because creating itself, rational and irrational, et cetera, does not allow for “trimming” in a universal dimension the principles and the expected effects of ethical action. It is a playing field between inevitability and the possibility of ethical pedagogical action. Thus, the article called into question the legitimacy of creating a code of ethics as a “document” validating the status of the profession of an educator. This is accompanied by the belief that it is extremely difficult to balance deontology with respecting the right of the educator to the personal autonomy, as well as the appreciation of his/her and the pupil's experiencing of the everyday reality of education.

4

Bezosobowe i osobiste racje w moralności

63%

Górnicka-Kalinowska J.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2017

|

nr 4

5

Kultura pracy. Pomiędzy niezależnością i powinnością

63%

Wołk Z.

Rocznik Lubuski

|

2020

|

tom 46

|

nr 1

233-247

EN

Work culture is a personality trait that results from personality dispositions and professional competence of individuals. Professional work has undergone numerous and radical changes and it still evolving. Today, in the conditions of market economy, it has a signiﬁcant impact on people and their lives. It facilitates fulﬁlling their needs; however, this entails high costs, namely the necessity to submit to the requirements of the employer and work environment. This limits the feeling of independence, all the more so that work entails numerous obligations. A high level of employee’s work culture may signiﬁcantly reduce such costs and activate a person’s driving traits that enhance their autonomy and independence. Instrumental dispositions are essential in this area; however, directional dispositions are of key importance here. Improving such dispositions and equipping employees with ways to enhance their personality may lead to the development of their feeling of independence. As a consequence, employees tend to consider work obligations to be the result of their own choices and decisions.

PL

Kultura pracy stanowi cechę osobową człowieka będącą wypadkową jego indywidualnych dyspozycji osobowościowych i kompetencji zawodowych. Praca zawodowa przeszła liczne i radykalne przemiany i wciąż znajduje się w procesie przemian. Współcześnie, w warunkach gospodarki rynkowej jej wpływ na ludzi i ich życie jest znaczące. Umożliwia realizację potrzeb, jednakże wiążą się z tym znaczne koszty, m.in. związane z koniecznością podporządkowania się wymaganiom pracodawców i środowiska pracy. Ogranicza to poczucie niezależności, tym bardziej, że z pracą wiążą się liczne powinności. Wysoki poziom kultury pracy reprezentowany przez pracownika może znacząco je minimalizować i przyczyniać się do aktywowania mocy sprawczych pracownika wzmacniających jego samodzielność i niezależność. Dotyczy to dyspozycji instrumentalnych, w szczególności jednak dyspozycji kierunkowej. Ich doskonalenie oraz wyposażanie pracowników w sposoby doskonalenia własnej osobowości mogą prowadzić do poczucia niezależności pracownika, a powinności będą przezeń traktowane jako rezultaty ich własnych wyborów i decyzji.

6

Henryk Elzenberg w sprawie granic etyki niezależnej

63%

Wiśniewski R.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2017

|

nr 4

7

O pojęciu wartości ujemnej u Henryka Elzenberga

63%

Stępnik A.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2017

|

nr 4

8

Troska, zatroskanie, troskliwość – niespecyficzne przedmioty badań pedagogiki ogólnej

54%

Żywczok A.

Forum Pedagogiczne

|

2018

|

tom 8

|

nr 1

105-118

EN

Referring to the current status of knowledge in the field of pedagogics and related sciences (especially philosophy, psychology, medicine, political sciences, theology), the author emphasizes the significance of interdisciplinary category of care (and semantically related terms such as “concern”, “taking care”, “consideration”, “thoughtfulness”) for the development of general pedagogics as a pedagogical sub-discipline. Apart from explaining the lexical differences and indicating differences between the aforementioned terms, the author also analyzes the scientific understanding of care (as, among others: a moral norm and obligation, social interaction, disposition, attitude) and the relationship between care and other moral qualities. The author also shows the conditions of the process of upbringing a thoughtful human being and stages of interiorization of the analyzed quality. Hermeneutic methods seem justified in order to comprehensively cognize the quality of care.

PL

Odwołując się do dotychczasowego stanu wiedzy z zakresu pedagogiki i nauk pokrewnych (zwłaszcza filozofii, psychologii, medycyny, politologii, teologii), w treści artykułu autorka zaakcentowała znaczenie interdyscyplinarnej kategorii troski (oraz terminów zbliżonych semantycznie, takich jak: „zatroskanie”, „troszczenie się”, „zatroszczenie się”, „troskliwość”) w rozwoju subdyscypliny pedagogicznej – pedagogiki ogólnej. Oprócz wyjaśnień leksykalnych prowadzących do wykazania różnic między wskazanymi terminami, przeanalizowała naukowe ujęcie troski (jako m.in.: normy i powinności moralnej, relacji społecznej, dyspozycji, postawy) oraz powiązania troski z innymi wartościami moralnymi. Autorka ukazała jednocześnie uwarunkowania procesu wychowania człowieka troskliwego oraz etapy interioryzacji analizowanej wartości. Posłużenie się metodami hermeneutycznymi oraz analizą logiczną i argumentacją w badaniu problematyki troski wydaje się uzasadnione, biorąc pod uwagę konieczność jej pogłębionego poznania.

9

The Stateczne gniazdo

51%

Toman A.

Family Forum

|

2021

|

tom 11

287-311

EN

In my essay The sober nest i wrote about families from XIXth century and twenty years before the second world war. i noticed that in the second half of XIXth century the culture stopped idealizing a family and presented it as the ambivalent background. But there was conservative structure, too – duties were found more important than emotions. Families were regarded rather as economical entities: the Mincel in The doll by Bolesław Prus or the Boryna in The peasants by Władysław Reymont are examples. i recalled Anna Karenina by Lew Tołstoj with the motto: ’Merry families are all similar; every unhappy family is unhappy in their own way’. This novel describes conservative families as patriotic, useful, but oppressive. In The magic hill Tomasz Mann characterizes the sober family as a bit milder. Michał Szołochow in his novel The silent Don accents paternalism in the Melechow family – parents don’t take care of Grzegorz’s needs. The heroes of the novel La regenta by Leopold Alas are similar: too conservative family thinks they know what is good for the protagonist who feels like an object. Ulloa manor by Emilia Bazan demitologises the family institution who makes Julian become a priest and orders Marcelina to marry a man she finds dishonest. The Portuguese writer Eco Queiros presents a bourgeoise family objectively and ironically. The novel The old people and the ephemeral things by Louis Couperus is similar. The Forsyte saga by John Galsworthy describes the ‘heroic’ aspect of the family institution and Arsieniew’s life by Iwan Bunin seems to glorify old-fashioned, Russian gentry families.

PL

W mojej pracy Stateczne gniazdo pisałam o rodzinach z XIX wieku i dwudziestolecia międzywojennego. Zauważyłam, że w II połowie XIX wieku kultura przestała idealizować rodzinę i przedstawiała ją jako środowisko ambiwalentne. Lecz jednocześnie była to także struktura konserwatywna – powinności uważano za ważniejsze od uczuć. Rodziny traktowano raczej jako jednostki produkcyjne: przykładami są Minclowie w Lalce Bolesława Prusa lub Borynowie w Chłopach Władysława Reymonta. Przywołałam Annę Kareninę Lwa Tołstoja wraz z mottem: ”Wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne, każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób”. Ta powieść opisuje rodziny zachowawcze jako patriotyczne, pożyteczne, ale opresyjne. w Czarodziejskiej górze Tomasz Mann charakteryzuje stateczną rodzinę jako trochę łagodniejszą. Michał Szołochow w powieści Cichy Don akcentuje paternalizm w rodzinie Melechowów – rodzice nie liczą się z potrzebami Grzegorza. Bohaterowie powieści Regentka Leopolda Alasa są podobni: zbyt konserwatywna rodzina myśli, że wie, co jest dobre dla protagonistki, która czuje się jak rzecz. Dwór w Ulloa Emilii Bazan demitologizuje instytucję rodziny, która każe Julianowi zostać księdzem, a Marcelinie poślubić człowieka, którego uważa ona za osobę nieuczciwą. Portugalski pisarz Eco Queiros przedstawia rodzinę mieszczańską w sposób rzeczowy i sarkastyczny. Powieść Ludzie starzy i sprawy przemijające Louisa Couperusa jest podobna. Saga rodu Forsyte’ów Johna Galsworthy’ego opisuje „heroiczny” aspekt instytucji rodziny, zaś Życie Arsieniewa Iwana Bunina zdaje się gloryfikować staroruskie rodziny szlacheckie.

10

Primum ethicum et primum anthropologicum et primum metaphysicum conventuntur

51%

Biesaga T.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2018

|

tom 39

|

nr 3

37-49

PL

Zasadniczą ideę artykułu wyraża jego tytuł w sformułowaniu: Primum ethicum et primum anthropologicum et primum metaphysicum conventuntur. Autor tekstu argumentuje, że w akcie poznania dana nam jest cała złożona, bogata rzeczywistość. Ów spontaniczny i powszechny akt kontaktu z rzeczywistością dzielimy na węższe zakresowo doświadczenia, stojące u podstaw poszczególnych dyscyplin filozoficznych. Czynimy to dla uchwycenia specyfiki różnych aspektów owej bogatej rzeczywistości. Artykuł dowodzi, że jedność tych doświadczeń i oparta na niej jedność dyscyplin filozoficznych polega na tym, że podany w oparciu o doświadczenie etyczne czy antropologiczne opis tego, jakie coś jest, okazuje się niewystarczający, gdyż prowokowany jest pochodzącymi z doświadczenia metafizycznego pytaniami: dlaczego to jest takie, jakie jest. Opis w etyce powinności moralnej, domaga się na terenie antropologii odpowiedzi na pytanie: dlaczego powinienem, to co powinienem, oraz na terenie metafizyki odpowiedzi: dlaczego ostatecznie powinienem to, co powinienem. W ten sposób poznanie rozdzielone w punkcie wyjścia wymienionych dyscyplin na różne doświadczenia, łączy się w punkcie dojścia w całość, podczas wyjaśniania opisywanych w tych doświadczeniach faktów.

EN

The aims and scopes of this paper are expressed in its title, namely the phrase: Primum ethicum et primum anthropologicum et primum metaphysicum conventuntur. The author of the text argues that in the act of cognition we are given a full, complex and rich reality. That spontaneous, common and broad contact with the reality may be divided into experiences which are narrower in their scopes and stand at the cores of different philosophical disciplines. The latter is done to allow capturing the specificities of different aspects of this rich reality. The paper proves that the unity of these experiences along with the resulting unity of philosophical disciplines is based on the fact that the ethical-experience or anthropological-experience-based description of what something is like, turns out to be insufficient, because it is implied by a question of metaphysical experience: why is this like it is. From the perspective of anthropology the description in ethics of moral obligations requires answering the question: why should I do what I should do. In the sphere of metaphysics the latter requires answering another question: why in the end should I do what I should do. In this way, the process of cognition, which is separated into different experiences at the starting points of the mentioned philosophical disciplines, integrates in the end into one unified concept. The latter takes place through the explanation of the facts described in these experiences.

11

Aspekty temporalne powinności w logice deontycznej: od von Wrighta do Thomasona

51%

Popławski P.

Edukacja Filozoficzna

|

2023

|

nr 75

67-91

PL

Celem artykułu jest omówienie początków zainteresowania aspektami temporalnymi obowiązków w logice deontycznej. Badany okres to lata 1951–1981. Najpierw autor przybliża dyskusję dotyczącą obowiązków warunkowych i wyodrębnia tam pierwszy aspekt: czas powinności. Później charakteryzuje myśli Patricii Greenspan, która wprost wykorzystuje ten aspekt do rozwiązania paradoksu Chisholma. Następnie omawia przekonania Héctora-Neri Castanedy, który wyróżnił inne aspekty: czas na realizację obowiązkowego czynu, czas wypowiedzenia lub powstania obowiązku i czas, gdy wypowiedź lub zdanie stwierdzające powinność jest prawdziwe. Potem autor rozpatruje poglądy Richmonda Thomasona, który przedstawił system formalny logiki deontycznej ufundowany na logice temporalnej. Na końcu zostają podsumowane zmiany w zainteresowaniu aspektami temporalnymi.

EN

The aim of the article is to discuss the beginnings of interest in the temporal aspects of obligations in deontic logic. The analyzed period is the years 1951–1981. First, the author presents a discussion on conditional oughts. There he also singles out the first aspect: the time of the oughtness. Later, he characterizes the views of Patricia Greenspan, who explicitly used this aspect in her attempt to solve the Chisholm paradox. Then, the author discusses the views of Héctor-Neri Castaneda, who highlighted other aspects: the time of the action one ought to do, the time of utterance or of the making of an ought-statement, and the time of the truth of an ought-statement. Next, the author discusses Thomason Richmond’s views, who presented a formal system of deontic logic based on temporal logic. At the end, he summarizes the changes in interest in temporal aspects in analyzed period.

12

Tożsamość a rozumienie siebie

51%

Maciejczak M.

Studia Philosophiae Christianae

|

2011

|

tom 47

|

nr 1

97-132

EN

The article consists of two parts: the first – The Decline of the Ethical Aspect – presents the most important element of the current ethical situation. It presents the fact that, because of changes taking place in social reality, the means that hitherto supported the process of the formation of an individual’s self-knowledge and autonomy of action, are now disappearing. A consequence of the elimination of ethical values from the individual’s life is an ever further reaching process of disintegration of identity, which fosters consumerist attitudes. The second part – Working on Oneself – shows means of building up and preserving one’s identity. The most important of these means is the obligation of knowing oneself. Self-knowledge is the necessary condition of overcoming the crisis, an obligation to oneself that does not consist in possession of a theory confirmed by facts concerning ourselves. Finally, the article contains an assessment of the chances of putting these indications into practice.

PL

Artykuł podejmuje zagadnienie rozpadu tradycyjnych wartości, które zacierają się lub stają się całkowicie zależne od sytuacji. Nie mogą przebić się w złożonych kontekstach współczesnego świata, tracą siłę obowiązywania I, w efekcie, przestają motywować działania. Przynależność do grupy, narodu, religii lub nakaz sumienia przestają być czynnikami regulującymi postępowanie I tworzącymi więzi między ludźmi. Taki stan rzeczy nasuwa pytanie o środki pozwalające jednostce kształtować własną tożsamość. Artykuł składa się z dwóch części. Część pierwsza - Zanikanie aspektu etycznego - przedstawia najważniejsze elementy aktualnej sytuacji etycznej. Ukazuje fakt, że z powodu zmian rzeczywistości społecznej zanikają środki, które dotąd wspierały proces kształtowania samowiedzy jednostki I jej autonomię działania. Następstwem eliminacji wartości etycznych z życia jednostki jest coraz dalej sięgający proces rozpadu jej tożsamości, co sprzyja postawom konsumpcyjnym. Druga część – Praca nad sobą – wskazuje środki konieczne do tworzenia I zachowania tożsamości. Najważniejszym z nich jest powinność poznania siebie. Samowiedza jest niezbędnym warunkiem przezwyciężenia kryzysu, powinnością wobec siebie, która nie polega na dysponowaniu pewna teorią, potwierdzaną przez fakty nas dotyczące. Artykuł zawiera w końcu ocenę realizacji szans owych wskazań.

13

Filozofia życia. Kilka argumentów przeciw eutanazji

51%

Łagosz M.

Przegląd Humanistyczny

|

2015

|

tom 59(1 (448))

31-40

PL

This paper is the answer to ideology of a “good death” (euthanasia). I consider some ontological statements about life and death and some ethical motivations too. In this light I show that legalization of euthanasia is problematical.

14

Filozoficzno-prawna analiza „Czystej nauki o prawie” Hansa Kelsena

51%

Guz T.

Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

|

2018

|

tom 13

|

nr 15 (2)

85-95

EN

“Return to positivism” is made by Kelsen in his interpretation of the objective existence of law due to his a priori departure from the rational knowledge of “God” (Socrates, Plato, Aristotle, Cicero, Saint Thomas Aquinas) as the supreme lawgiver. At the same time, he supports such subjectivist and at the same time relativistic directions of thought, such as Hegel’s absolute idealism or socialistcommunist materialism of Marx and Engels. Consequently, he rejects the classical science of natural law as objective, universal and absolutely binding every human being in understanding, establishing and interpreting law in human communities organized in states. Cicero calls them “initium juris” of all constituted law. Paradoxically, therefore, Kelsen’s “theory of law” sounds “pure”, since apart from being addicted to these trends, he additionally depends in a formal and material sense on Darwin’s materialistic theory of evolution, Kant’s idealist transcendental philosophy and Comte’s naturalist positivism. The result of this process is Kelsen’s positivist postulate of the total isolation of “pure law science” from natural and supernatural “ethics and theology”. The objective and real ordo entis is transformed into a completely subjectivized ordo mentis, and the order of good and justice as the goals and effects of righteousness is changed into the “order of interests”, which is governed by the uncontrollable playfulness of the stronger in the state. Kelsen’s positive promise of the liberation of humanity and law from the “ideology” of “traditional science about law” becomes one of the most dangerous intellectual trends of the twentieth and twenty-first century, which should be overcome for the objective good and objective justice of modern generations of people.

PL

„Zwrotu ku pozytywizmowi” dokonuje Kelsen w swojej interpretacji obiektywnego bytu prawa z racji na jego a priori odejście od racjonalnego poznania „Boga” (Sokrates, Platon, Arystoteles, Cyceron, św. Tomasz z Akwinu) jako najwyższego Prawodawcy. Wspiera się on przy tym na takich subiektywistycznych i zarazem relatywistycznych kierunkach myślowych, jak np.: absolutny idealizm Hegla czy socjalistyczno-komunistyczny materializm Marksa i Engelsa. Konsekwentnie więc odrzuca klasyczną naukę o prawie naturalnym jako obiektywnym, powszechnym i absolutnie wiążącym każdego człowieka w rozumieniu, stanowieniu i intepretowaniu prawa w społecznościach ludzkich zorganizowanych w państwa. Cyceron nazywa je „initium juris” wszelkiego prawa stanowionego. Paradoksalnie więc brzmi Kelsenowska „teoria prawa” jako „czysta”, skoro poza uzależnieniem się od wspomnianych trendów dodatkowo uzależniona jest w sensie formalnym i materialnym od materialistycznej teorii ewolucji Darwina, idealistycznej filozofii transcendentalnej Kanta i naturalistycznego pozytywizmu Comte’a. Efektem tego procesu jest pozytywistyczny postulat Kelsena o całkowitej izolacji „czystej nauki prawa” od „etyki i teologii” naturalnej i nadprzyrodzonej. Obiektywne i realne ordo entis zostaje zamienione na całkowicie zsubiektywizowane ordo mentis a porządek dobra i sprawiedliwości jako celów i skutków prawa słusznego zamienione jest na „porządek interesów”, którym kieruje niczym nieopanowana swawola silniejszych w państwie. Pozytywistyczna obietnica Kelsena wyzwolenia ludzkości i prawa z „ideologii” „tradycyjnej nauki o prawie” staje się jednym z najniebezpieczniejszych trendów intelektualnych XX i XXI w., którą dla obiektywnego dobra i obiektywnej sprawiedliwości współczesnych pokoleń ludzi należy przezwyciężyć.

15

A Commentary on Kant’s Introduction of the Concept of Transcendental Deduction

51%

Woleński J.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

|

2022

|

tom 100

11-19

PL

Celem artykułu jest pokazanie miejsca analogii prawniczej przy wprowadzeniu przez Kanta pojęcia dedukcji transcendentalnej, rozumianej jako metoda uzasadniająca konieczne twierdzenia o przedmiotach i zawierające element normatywne. To prowadzi do stwierdzenia, że, w perspektywie filozofii transcendentalnej, zachodzą podobieństwa pomiędzy powinnością epistemiczną a powinnością prawną.

EN

The aim of this paper is to show the place of legal analogy in Kant’s introduction of the concept of transcendental deduction. After remarks on Kant’s use of the term “deduction,” transcendental deduction is characterised as the method justifying necessary statements about objects. It is argued that this method has normative elements. This leads to asserting similarities between epistemic obligation and legal obligation in the framework of transcendental philosophy.

16

Performatywność języka a powinność moralna

51%

Rozmarynowska K.

Studia Philosophiae Christianae

|

2018

|

tom 54

|

nr 2

129-146

EN

The topic of this paper is the role of language in creating moral obligation. Drawing upon J. Austin’s and J. Searle’s speech act theory, the author analyzes the power of words to create obligations by using the example of promise-making. She tries to identify the conditions that must be fulfilled for a specific utterance to make a subject morally obligated, and discusses the challenges to Searle’s theory. The author concludes that the performative function of the language can only explain an object dimension of promise-making . Therefore, it is crucial to take a different research perspective to reveal its subjective source.

PL

Przedmiotem rozważań podjętych w artykule jest rola języka w tworzeniu powinności moralnej. W nawiązaniu do klasycznej teorii aktów mowy J. Austina i J. Searle’a, autorka, na przykładzie czynności obiecywania, bada, na czym polega „powinnościorodna” moc słów. Zastanawia się również, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby określona wypowiedź nakładała na jej autora moralne zobowiązanie. Przeprowadzone analizy, obejmujące również stanowisko krytyczne wobec koncepcji Searle’a, ujawniają ograniczenia, jakie wynikają z tezy, mówiącej, że to język tworzy powinność. Odwołując się do funkcji performatywnej, jaką pełni język, możemy wyjaśnić jedynie przedmiotowy wymiar obietnicy. Zrozumienie jej podmiotowego źródła wymaga zajęcia odmiennej perspektywy badawczej.

17

Poczucie powinności moralnej jako odkrywanie własnej tożsamości w kontekście religijnego milczenia

51%

Śnieżyński K.

Analiza i Egzystencja. Czasopismo Filozoficzne

|

2019

|

tom 45

79-97

EN

The sense of moral obligation as a disclosure of identity in the context of keeping silent for religious purposes This article is in the form of a diptych: for both presentational and conceptual purposes it falls into two parts that complement each other. The sense of moral obligation (considered with reference to the case of the philosophy of Immanuel Kant), and that of moral dissatisfaction with oneself associated with it, are experiences common to humanity in general that also perhaps serve more than any others to convince us of the existence of our unique personal identity. Such a disclosure of our identity is born from within the inner quietude of a human being, in their conscience, which requires a state of such quietude if it is to speak out from within us. We shall present such a disclosure of human identity here in the form of a number of overlapping theoretico-practical moves conducted at the level of thought, firstly in predominantly philosophical terms (the logos of philosophy), then with a balance maintained between religion and philosophy (the logos of the Christian religion and that of philosophy), and finally and centrally in a predominantly religious context (Christianity). The discovery of one’s identity via the perspective of moral obligation, with its two elements (one fixed, the other changeable), has been formulated verbally thus: “I know that I should, so...” The first element takes us nowhere, with “I know that I should” just reflecting one’s awareness of moral obligation. The second, however, sets us on a path, reflecting as it does the context in which moral consciousness contributes to discovering and experiencing the truth about a human being and his or her identity. In the first part of the diptych, this context is found to consist in the following: (1) personal identity seen in the light of the logos of philosophy; (2) religious identity seen in the light of the logos of religion and mysticism; (3) dialogical identity seen in the light of the logos of philosophy and religion; (4) identity seen in the light of the logos of the Christian religion, construed as not threatened by the philosophy of Kant; (5) identity seen in the light of the philosophy of Kant, construed as having nothing to fear from Christianity; (6) identity seen in the light of the philosophy of Kant, with the latter construed as someone grateful to God for what he has not revealed to us; (7) identity seen in the light of the criticism that Kant’s logos fails to allow for the sincerity of Christian prayer.

18

Karol Wojtyła’s dispute with Max Scheler over the concept and role of conscience in morality

44%

Biesaga T.

Logos i Ethos

|

2023

|

tom 61

|

nr 1

85-97

PL

Artykuł, za przeprowadzonymi w swej habilitacji przez Karola Wojtyłę badaniami etyki Maksa Schelera, ujawnia zbyt ciasne ujęcie przez wymienionego fenomenologa przeżycia etycznego i z tego powodu zbyt wąskie i błędne ujęcie sumienia oraz jego roli w moralności. Zacieśnienie przez Schelera swych analiz przeżycia etycznego do emocjonalnego przeżywania wartości i wglądu w ich istotę, prowadzi w konsekwencji do wykluczenia sprawczości realnego podmiotu działania, czyli do wykluczenia obiektywnego pragnienia dobra, które to pragnienie jest aktem samodeterminacji, kierowanej faktem powinności moralnej i kategoryczną normatywnością sumienia. Scheler utożsamił „pragnienie dobra” z „emocjonalnym odczuciem, że jestem dobry”. Samo emocjonalne, pasywne przeżywanie wartości nie jest jednak sprawczością i realizacją czynu. W spełnianiu czynu chodzi o dobro jako takie, przeniknięte wartością i powinnością moralną wraz z kategorycznym nakazem sumienia. Dobroć moralna czynu przenika wewnętrznie cały dynamizm jego realizacji. Wyjaśnieniem tego rodzaju spełniania się osoby w czynie jest potencjalność i realizacja natury osoby ludzkiej. W przeżyciu etycznym mamy więc do czynienia nie tylko z emocjonalnym doświadczaniem wartości, ale także z przeżywaniem powinności moralnej, z przeżywaniem norm, w tym najbliższej nam, czyli nakazie sumienia, z zaangażowaniem naszej woli do realizacji wartościowego i moralnie nakazanego czynu, jako szczytowego spełniania się osoby.

EN

The article, following Karol Wojtyła’s study of Max Scheler’s ethics in his habilitation dissertation, reveals the above-mentioned phenomenologist’s overly narrow view of ethical experience and, for this reason, a narrow and erroneous account of conscience and its role in morality. Scheler’s narrowing of his analyses of ethical experience down to the emotional experience of values and insight into their essence led, as a consequence, to the exclusion of the causality of the real subject of action, i.e. to the exclusion of the objective desire for good, which is an act of self-determination guided by the fact of moral duty and the categorical normativity of conscience. Scheler equated “wanting good” with “the emotional feeling that I am good”. However, the emotional, passive experiencing of values alone is not the causation and performance of an act. The performance of an act is about good as such, permeated by value and moral duty along with the categorical imperative of conscience. The moral goodness of an act internally permeates the entire dynamism of its performance. The explanation for this kind of personal fulfilment in the act is the potentiality and realization of the nature of the human person. Thus, in the ethical experience, we are dealing not only with the emotional experience of value, but with the experience of moral duty, with the experience of the norm, including the one closest to us, that is, the imperative of conscience, with the involvement of our will towards the performance of a valuable and morally commanded act, as the apex of personal fulfilment.

19

Powinność w strukturze przestępstwa nieumyślnego

44%

Fronczak A.

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny

|

2013

|

tom 75

|

nr 3

99-110

EN

In Polish criminal law doctrine, a duty has been traditionally regarded as one of the preconditions for the attribution of negligence (the unwitting unintentional guilt). Primarily, such understanding resulted from the provisions of article 14 2 of the Criminal Code of 1932 and article 7 2 of the Criminal Code of 1969. On the basis of the dogmatic analysis of the structure of an unintentional crime, a duty of anticipation (which is of essence in both cases, i.e. in the event of a lack of care as well as in the event of negligence) is not equivalent to a duty of potential mental experience, but rather to a duty of specific conduct. With regard to unintentional crimes which occur because of a lack of caution, the duty of appropriate conduct amounts to a duty to observe and adhere to a certain rule of conduct, or otherwise a criminal act will be committed. Thus, construction of a duty as a normative category within the structure of an unintentional crime is done and satisfied at the level of illegality or unlawfulness rather than guilt.

PL

W polskiej doktrynie prawa karnego powinność traktowana była tradycyjnie jako jedna z przesłanek przypisania niedbalstwa (nieświadomej winy nieumyślnej). Wynikało to przede wszystkim z brzmienia art. 14 § 2 Kodeksu karnego z 1932 r. i art. 7 § 2 Kodeksu karnego z 1969 r. Analiza dogmatyczna struktury przestępstwa nieumyślnego wskazuje jednak, że powinność przewidywania – leżąca u podstaw zarówno lekkomyślności, jak i niedbalstwa – nie oznacza obowiązku potencjalnego przeżycia psychicznego, ale obowiązek określonego zachowania. W wypadku przestępstw nieumyślnych (do ich popełnienia dochodzi wskutek braku ostrożności) ten obowiązek właściwego zachowania sprowadza się do powinności przestrzegania tej reguły postępowania, której wykluczenie doprowadziło do realizacji znamion nieumyślnego czynu zabronionego. Tym samym powinność jako kategoria normatywna w strukturze przestępstwa nieumyślnego wyczerpuje się na poziomie bezprawności, a nie winy.