Gentryfikacja ekonomiczna oznacza nadanie większej wartości materialnej określonej przestrzeni poprzez zwiększenie atrakcyjności danego miejsca. W przypadku małych złóż kopalin skalnych o trwale zaniechanej eksploatacji i niewielkich zasobach o znaczeniu lokalnym, bardziej efektywne społecznie i gospodarczo jest wykreślenie złoża z bilansu i umożliwienie zmiany sposobu zagospodarowania terenu. Przykładem wspólnych starań gminy i właściciela nieruchomości gruntowej w granicach złoża jest przypadek złoża porfiru Miękinia Wschód, skreślenie którego z ewidencji zasobów pozwoli na stworzenie parku technologicznego z poszanowaniem georóżnorodności obszaru i tradycji górnictwa skalnego w tej okolicy.
EN
Economic gentrification means assigning more material value to a specific area by increasing its attractiveness and upgrading the space. For small deposits of raw minerals with permanently discontinued exploitation (historical meaning) and scarce resources, it is more socially and economically efficient to withdraw deposit from the resources balance and enable changes in the management of that area. The Miękinia Wschód case study is one of the example where both the community and investor want to withdraw the deposit from the resources balance. T hen the possibility for the creation of a technological park with geodiversity and mining rock tradition in this area will appear.
Rozwój górnictwa surowców skalnych uwarunkowany jest przez wiele czynników m.in. takich jak: konieczność ochrony środowiska, podporządkowanie się planom zagospodarowania przestrzennego, uwarunkowania formalno-prawne i społeczne, kwestie ekonomiczno-finansowe. Istotnym czynnikiem jest ograniczenie dostępności do złóż położonych na terenach objętych ochroną lub przeznaczonych do zagospodarowania w sposób kolidujący z górnictwem odkrywkowym, ponieważ blisko 30% powierzchni kraju jest objęte tzw. wielkoprzestrzennym systemem obszarów chronionych (parki krajobrazowe i in.). Gęsta zabudowa kraju stanowi poważne ograniczenie w zagospodarowaniu złóż z uwagi na możliwość szkodliwego oddziaływania na infrastrukturę. W wyniku trwającej eksploatacji surowców skalnych dochodzi do wielkoprzestrzennych zmian krajobrazu. Proces zagospodarowania tych terenów wymaga interdyscyplinarnych konsultacji i zaangażowania różnych grup zawodowych i konsultacji społecznych. Nierozwiązanym problemem pozostaje bowiem ich zagospodarowanie w taki sposób, aby były harmonijnie wkomponowane w przestrzeń miejską lub otwartą przestrzeń podmiejską, a nie były „gorącym” tematem i przedmiotem konfliktów ekologicznych. Obiekty działalności wydobywczo-górniczej na Śląsku są wyraźnym dowodem historii gospodarczej całego kraju. Dziwić nas powinien fakt, iż w obliczu otaczania wielką troską innych obiektów historycznych (pałace, dwory, zamki, kamienice itd.) i uznawania ich za zabytki, obiekty związane z kilkusetletnim okresem historii przemysłu stanowią nadal dla wielu osób zarządzających rozwojem przestrzeni Górnego Śląska temat nie wart upamiętnienia. Co więcej, traktuje się je jako elementy środowiska, które trzeba jak najszybciej „posprzątać”, jako coś wstydliwego i brzydkiego. Często wynika to z braku świadomości i wiedzy na temat rzeczywistych wartości tych obiektów. W wyniku żywiołowych i nieprzemyślanych działań pseudo rekultywacji utracono już wiele niepowtarzalnych form krajobrazowych.
EN
The article discusses landscape changes caused by both surface and underground mining of all minerals in Poland. The authors try to point to possible ways of management of post-mining and post-industrial areas as regions of large potential of geological and scenic values. Development of mining in Poland is conditioned, among other factors, by the need for environment protection, spatial management plans, formal-legal and social conditions, and economic-financial matters. Another important factor is restrictions in accessibility of deposits situated within legally protected areas (over 30% of the country’s area is covered by so called large-scale system of protected areas) or assigned for management in a way which collides with surface mining. What also seriously restricts management of deposits is dense architecture of the country (resulting in a risk of unfavorable effect on the infrastructure). Continuous exploitation of rock minerals results in large scale spatial changes of the landscape. The process of managing these areas requires interdisciplinary consultations and involvement of different professional groups, as well as participation of communities. The key point, however, is always in managing them in a way that complies with the surrounding values, harmonious composition in the urban space or open suburban space. The objects of mining activities in Silesia are a clear record of the economic history of the whole country. What is surprising is the fact that in the light of taking much care of other historical objects (palaces, courts, castles, tenement houses) and regarding them as monuments, objects related to several hundred years’ history of industry are still an issue which is not worth commemorating for many people who deal with spatial development of the Upper Silesia. This often results from lack of awareness and knowledge about actual values of such objects. Unrestrained and indeliberate pseudo-reclaiming actions have already resulted in destruction of many unique landscape forms. The article discusses examples of the most interesting and spectacular for the landscape anthropogenic objects with the most distinct forms. These are related to deep vertical rock walls, man-made geological exposures, mining waste disposal sites – heaps that are formed as a result of rock mineral exploitation. The authors also describe particular examples of positive actions in management of post-exploitation spaces; these are mainly examples from abroad, though. The authors also point to the need for selected objects to be covered by particular forms of legal protection in order to prevent rock objects, which are frequently unique, from devastation. According to the Nature Protection Act of 16.04.2004 (Journal of Laws, No. 92, Item 880), environmentally valuable objects can be protected by establishing the most appropriate protection form for them (national park, reserve, landscape park, nature-landscape complex, protected landscape area, ecological ground or documentation post, or by including them in the international network of protected areas Natura 2000). Following the act, mining-geological objects can be protected in two cases: if the development of biological processes, frequently triggered by human activities, has caused valuable and diversified ecosystems to form in them, or if they are regarded as worth protecting their geological values – inanimate nature reserves (e.g. reserves of the Świętokrzyski region). Most usually, however, geological-mining objects also have a chance for unofficial protection, if they are located within other forms of animate nature protection, such as forest, steppe or meadow reserves, etc. From the legal point of view, there are two basic forms, landscape reserve and inanimate nature reserve. More and more often, lower range protection forms, namely documentation posts and protected landscape areas or nature-landscape complexes, are established in areas of former exploitation hollows and quarries by means of a resolution of a district council. Reserve protection in his case aims at protecting the remains of former rock and ore exploitation hollows, natural limestone rock formations and communities of xerothermic vegetation. Such exposures are often places where rarely found rock formations with effects of karstic weathering, rock outcrops of interesting tectonic and mineralization, and rare species of plants and animals occur.
Various types of artificial habitats are associated with the modified landscapes. Among them are abandoned sand and gravel pits. These sites have a varied terrain. The presence of slopes, elevations, depressions and ponds creates favorable conditions for the colonization and development of species from very different habitats. Exploitation of raw materials and the accompanying infrastructure lead to total or partial degradation of the natural vegetation cover and to the development of new short-lived unstable systems. Abandoned sites at various stages of secondary succession are characterized by remarkable species diversity and richness. The habitats these species come from also have a significant effect on species composition and richness in the abandoned sites. At 31 abandoned sand and gravel pits near wiecie, 503 species of vascular plants have been found. As many as 161 species are alien anthropophytes (archeophytes, kenophytes and ephemerophytes). The sites with the greatest number of alien species are sites near meadows growing on the slopes of the Wda valley and suburban ruderal sites. The sites with the least number of alien species are sites near re-established forest communities and sites covered with hygrophilous tall herbaceous species and shrubs.
W pracy przedstawiono wyniki oznaczeń właściwości wodnych gleb na obszarze podlegającym wpływom działalności eksploatacyjnej ZGE „Janina” w Libiążu. Ze względu na zbliżony skład granulometryczny wyznaczone krzywe charakterystyki wodnej badanych gleb były mało zróżnicowane Jedynie dla poziomów próchnicznych krzywe nieco odbiegały od pozostałych. Uzyskane wyniki badań laboratoryjnych wskazują również, że omawiane gleby charakteryzują się małą retencyjnością wodną i dużą przepuszczalnością. Gleby tego typu są powszechnie uznawane za podatne na procesy degradacji hydrologicznej. Wyznaczone właściwości wodne gleb pozwalają na stwierdzenie, że w kolejnych latach należy się liczyć się z nasileniem procesów degradacji hydrologicznej omawianego terenu wraz z postępującymi deformacjami geomechanicznymi powierzchni.
EN
The results of investigations of soil water properties on the area influence by exploitation activity of the ZGE „Janina” in Libiąż were presented in the work. Regarding similar texture determined soils water characteristics curves were low differentiated. Only for humus horizons and for samples containing loose sands the curves abandoned from the other ones. Obtained results show either small water retention and high water permeability. Soils of such types are regarded as very susceptible for processes of hydrological degradation. Determined water properties of soil allow to state that during the following years on examined area process of hydrological degradation and geomechanical deformations of ground surface will extend.
W latach 2007-2008 badano przydatność wybranych gatunków roślin miododajnych do rekultywacji wapna poflotacyjnego użyźnionego osadami ścieków komunalnych na poeksploatacyjnym terenie Kopalni Siarki „Jeziorko”, a także wzrost różnych form wierzby na tym podłożu. Stwierdzono, że najlepiej wschodziły nasiona ogórecznika lekarskiego, gorczycy jasnej, facelii błękitnej, gryki zwyczajnej, obydwu form nostrzyku białego, ostrzenia pospolitego, słonecznika zwyczajnego i nawłoci pospolitej, słabiej przelotu pospolitego, rutwicy lekarskiej, ostrożenia warzywnego i ostropestu plamistego, a najsłabiej niecierpka Roylego i balsaminy, groszku leśnego, omanu wielkiego i czosnku cuchnącego. Z badanych roślin miododajnych jednorocznych najbardziej przydatne do rekultywacji okazały się: gryka zwyczajna, nostrzyk biały, ogórecznik lekarski, facelia błękitna i gorczyca jasna, a najmniej niecierpek Roylego i ostropest plamisty. Z dwuletnich nostrzyk biały, chaber nadreński, ostrzeń pospolity i urzet barwierski. Wśród wieloletnich największą bujnością na tym podłożu cechowały się: nawłoć pospolita, późna i kanadyjska, szałwia okręgowa i lekarska, kocimiętka naga i właściwa i hyzop lekarski, mniejszą przegorzan pospolity i ruski, rutwica lekarska i serdecznik pospolity, a najsłabszą dziurawiec zwyczajny, groszek leśny i oman wielki. Odnotowano pozytywne oddziaływanie roślin miododajnych na kształtowanie się właściwości chemicznych wapna poflotacyjnego. Wierzba (Salix sp.) bardzo dobrze rozwija się na bezglebowym gruncie wapna poflotacyjnego. Wystąpiły wyraźne różnice w procencie przyjęć nasadzeń oraz wysokości testowanych form.
EN
In the years 2007-2008 a suitability of some species of honey plants for reclamation of soil-less ground of flotation lime enriched with sludge in post-exploitation area of the Jeziorko Sulphur Mine was evaluated. The growth of Salix sp. was a separate aspect of the research. The best seedlings were observed in Borago officinalis, Sinapis alba, Phacelia tanacaetifolia, Fagopyrum esculentum as well as in both forms (annual and biennial) of Melilotus albus, Cynoglassum officinale, Helianthus annuus and Salidago virga aurea. The germination of Anthyllis vulneraria, Galega officinalis, Cirsium oleraceum and Silybum marianum was weaker. Impatieus glandulifera, Impatieus balsamina, Lathynis silvester, Inula helenium and Allium odorum showed the weakest germination of all the tested species. Among the annual honey plants the most usable in land reclamation turned out to be Fagophyrum esculentum, M. albus, B. officinalis, P. tanacaetifolia and S. alba whereas I. glandulifera and S. marianum were the least useful. Among the biennial form M. albus, C. rhenana, C. officinale and Isatis tinctoria were found suitable. From the perennial plants the most luxuriant in this soil appeared S. virga aurea, S. serotina, S. canadensis, Salvia verticillata, S. officinalis, Nepeta nuda, N. cataria and Hyssopus officinalis, while such plants as Echinops ritro, E. ruthenicus, G. officinalis and Leonurus cardiaca showed lower vigour. H. perforatum, L. silvester and I. helenium were found to be the least exuberant among the evaluated plants. The positive effects of honey plants upon the formation of chemical properties of flotation lime were observed. Willows (Salix sp.) grew a very well on soil-less post-flotation substrate. Layerage and height of the willow forms showed a significant differentiation.
The paper presents results of floristic research on vascular plants in the abandoned limestone quarry in Tyniec. Altogether, 104 species representing 26 families were found. The species composition of the plant communities in the quarry was characteristic of dry grassland and meadow communities. The degree of synanthropization was 97.1%. Carlina acaulis was the only protected species found in the quarry.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.