Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Obraz Cerkwi unickiej w obwodzie białostockim na początku XIX wieku

100%

Matus I.

|

2015

|

tom 15

587-608

EN

Uniate Church in the Republic of Poland was established as a result of the Brest Union in 1596. During the following centuries it evolved towards Latin Church. Mainly on the basis of the adopted by zamoyski synod (1720) resolutions it underwent widespread Latinizing and Polonization. It concerned the dogma, liturgy, church services, rituals, laity and clergy. The interiors of the churches were changed, iconostasis, sacrificial tables and altars equipped according to the Greek rite were removed. The main and side altars, confessionals, pulpits, organs and other Latin utensils were introduced instead. The actions of the Basilian congregation were of equal significance. As a result of those changes the Uniate Church gradually wondered off from the eastern rite bringing itself closer to the Latin one. The Polonization was in full swing. Old Slavonic was replaced by Polish. From that moment on this was the language of prayers, sermons, religious singing and communication with the priests. At the turn of the 18th and 19th centuries Polonization of the Unite Church was advanced. The prestige of the clergy and of the Church as an institution didn’t raise, what was expected at the moment of introducing the union, the same could be said about its economic situation. All that was leading to the fall. The situation was worsened by the fact that the church founders, most often of the different faith weren’t interested in supporting financially the churches of their serfs. The sad picture of the Uniate Church emerges from the deans’ inspections from the end of 18th and the beginning of 19th century. In the Bialystok district constituting the religious and ethnic borderland Latinizing and Polonization of the Uniate Church were the most intensive.

2

Zdolność polskiego przemysłu do zaopatrzenia Sił Zbrojnych RP w ciężarówki klas tonażowych średniej i ciężkiej

100%

Brach J.

|

nr 523

77-94

PL

Artykuł jest poświęcony zdolności polskiego przemysłu do zaopatrzenia Sił Zbrojnych RP w ciężarówki klas tonażowych średniej i ciężkiej. Kwestia ta jest istotna z dwóch zasadniczych powodów. Po pierwsze, aktualnie w wymiarze czysto taktycznym i po części strategicznym transport wojskowy bazuje na pojazdach kołowych – ciężarówkach, zabudowach, przyczepach oraz naczepach różnych klas i typów. I po drugie, obecne władze mocno – ze względów po części politycznych – stawiają na krajowy przemysł i krajowych dostawców. Celem tego artykułu jest wskazanie, na ile dzisiaj rodzimy przemysł – podmioty o wyłącznie polskim kapitale – jest w stanie zabezpieczyć dostawy niezbędnego naszemu wojsku taboru samochodowego klas tonażowych średniej i ciężkiej. Artykuł powstał głównie na podstawie analizy dedykowanych temu zagadnieniu jawnych i parajawnych artykułów, publikacji i dokumentów wewnętrznych zainteresowanych stron, w tym opublikowanych w opracowaniach naukowych i prasie fachowej, uzupełnionych przez wnioski własne autora.

3

Pierwszy rok szkolny na Pomorzu Zachodnim z perspektywy 75-lecia polskiego regionu

88%

Kozłowski K.

|

2020

|

nr 2

9-25

PL

W 1945 roku rozpoczął się, w trudnych uwarunkowaniach, proces budowania polskiego regionu na Pomorzu Zachodnim. Doniosłą rolę odegrała w tym zakresie oświata. Na wschodnich obszarach regionu już wiosną tego roku, staraniem mieszkających tam jeszcze przed wojną Polaków, organizowano polskie szkoły. W zachodniej części okręgu, w tym w Szczecinie, pierwszy polski rok szkolny organizowały władze państwowe, a głównie kuratorium zachodniopomorskiej oświaty, którym kierował przez kilka miesięcy znany humanista, literat dr Stanisław Helsztyński. Jego następcą we wrześniu 1945 roku został Józef Kania. Pierwsze polskie placówki oświatowe działały w oparciu o założenia programowe funkcjonujące w II Rzeczypospolitej. W Szczecinie pierwszy polski rok szkolny zainaugurowano 4 września 1945. Niniejszy artykuł prezentuje uwarunkowania historyczne, polityczne, społeczne towarzyszące budowie polskiego szkolnictwa na Pomorzu Zachodnim.

EN

In 1945, under harsh conditions, began the process of building the Polish region in Western Pomerania. In this field education played an important role. Thanks to the efforts of the Poles living there before the war, polish schools were organized in the eastern parts of the region already in the spring of this year. In the western part of the district, including Szczecin, the first Polish school year was organized by the state authorities, mainly The Education Office of Western Pomeranian, which was, for several months, headed by a well-known humanist, writer Dr. Stanisław Helsztyński. In September 1945 his successor became Józef Kania. The first Polish educational institutions operated on the basis of program assumptions functioning in The Second Polish Republic. In Szczecin, the first Polish school year was inaugurated on September 4, 1945. This article presents historical, political and social conditions accompanying the building of Polish education in Western Pomerania.

4

Language Contact Between Lithuanian and Polish in the Historical Anthroponymy of Kėdainiai Town of the Seventeenth and Eighteenth Centuries

63%

Ragauskaitė A.

|

tom 45

PL

Niniejszy artykuł omawia litewskie tendencje antroponimiczne charakterystyczne dla mieszkańców Kiejdan w XVII i XVIII wieku, podkreślając charakterystyczne przypadki polonizacji oraz najistotniejsze czynniki, które wpłynęły na zapis antroponimów w księgach miejskich. Z siedemnasto- i osiemnastowiecznych zapisów (24 księgi miejskie z lat 1623–1799) wyekstrahowano 505 przypadków nazwisk mieszkańców Kiejdan. Dla porównania, w opracowaniu uwzględniono również przykłady z księgi chrztów z lat 1752–1799, prowadzonej przez kościół parafialny św. Jerzego w Kiejdanach. W omawianych zapisach źródłowych stosowano głównie antroponimy o modelu dwuczłonowym (użycie imienia i nazwiska lub imienia, które pełniło funkcję nazwiska), gdzie pierwszym elementem było imię chrzestne zapisywane po polsku lub po łacinie. W zapisach siedemnastowiecznych nazwiska polonizowano: odnotowano oczywiste przypadki zmian fonetycznych, niektóre nazwiska nie miały końcówek, niektóre litewskie przyrostki patronimiczne i deminutywne zastępowano przyrostkami słowiańskimi, słowiańskie przyrostki patronimiczne -ewicz, -owicz dodawano do nazwisk, które nie miały przyrostków. Mimo że slawizacja antroponimów była charakterystyczna dla Kiejdan w XVII wieku, nie była jednak szczególnie intensywna ze względu na uwarunkowania pozajęzykowe i historyczne. Kiejdany były ośrodkiem reformacji i litewskości, który posługiwał się językiem litewskim w życiu publicznym miasta. Ten element litewskości można również dostrzec w analizowanych źródłach historycznych. W księgach kiejdańskich z XVIII wieku antroponimy występują przeważnie w formach spolszczonych. W tym okresie dominowały słowiańskie przyrostki patronimiczne -ewicz, -owicz.

EN

This article presents Lithuanian naming trends specific to residents of Kėdainiai in the seventeenth and eighteenth centuries, underlining characteristic cases of Polonisation of their personal names and the most significant factors that affected the recording of anthroponyms in town books. Historical records from the seventeenth and eighteenth centuries (24 Kėdainiai register books from 1623–1799) were used to extract 505 cases of names of Kėdainiai residents. For comparison, the study also considers examples from the 1752–1799 register of christenings kept by St George’s Church of Kėdainiai Parish. The sources under consideration mostly relied on the binary nomination model (using a name and a surname or a personal name that performed the function of the latter), where the first component was a Christian name written in Polish or Latin. In seventeenth-century records, surnames were Polonised: obvious cases of phonetic alterations were noted, some surnames had no endings, some Lithuanian patronymic and diminutive suffixes were replaced with Slavic suffixes, and Slavic patronymic suffixes -evič, -ovič were added to names without suffixes. However, the Slavicisation of anthroponyms particular to Kėdainiai residents in the seventeenth century was not very intense due to extralinguistic and historical circumstances. In the Grand Duchy of Lithuania, the town of Kėdainiai was a Reformist centre of Lithuanianness, and the Lithuanian language was used in the public life of the town. This element of Lithuanianness can also be noticed in the analysed historical sources. Anthroponyms were mostly Polonised in Kėdainiai register books from the eighteenth century. Slavic patronymic suffixes -evič, -ovič were predominant in this period.

5

Udział Kościoła w propagandzie na rzecz Ziem Odzyskanych (1945-1949)

63%

Cichocka M.

|

2019

|

nr 1

55-81

PL

Celem artykułu było ukazanie i ocena udziału Kościoła katolickiego w uprawianej w latach 1945-1949 propagandzie na rzecz Ziem Zachodnich i Północnych. Teza zaś brzmi: Kościół katolicki w Polsce odgrywał świadomą i celową rolę w procesach polonizacji Ziem Odzyskanych między innymi uprawiając na ich rzecz propagandę. W roku 1945 w interesie Polski i Kościoła leżało trwałe zintegrowanie Ziem Zachodnich i Północnych z resztą kraju. Jednym z elementów koniecznych do osiągnięcia tego celu był przyjazd na te ziemie Polaków, ich adaptacja, zaangażowanie w odbudowę i zagospodarowanie oraz pozostanie na stałe. W nie znające precedensu, przedsięwzięcie zaangażowano przede wszystkim siły państwowe, które miały doprowadzić do realizacji polityki faktów dokonanych prowadzonej przez Józefa Stalina. Zajęcie Ziem Zachodnich było wówczas zgodne z polską racją stanu, dlatego włączyły się w to dzieło również ośrodki naukowe i Kościół. Zaraz po wojnie rozpoczęto akcję propagandową na rzecz Ziem Odzyskanych skierowaną do Polaków z województw centralnych (by ułatwić im zaakceptowanie zmian granicznych), do mieszkańców Kresów Wschodnich (by nadać sens ich migracji na zachód) oraz do społeczeństwa tworzącego się na terenach poniemieckich (by pozostali i zaczęli utożsamiać się z nową małą ojczyznę). Propaganda uprawiana przez Kościół różniła się od tej stosowanej przez państwo i ośrodki naukowe głównie tym, że odwoływała się do haseł ponownej chrystianizacji tych, protestanckich dotąd ziem. Specyficzny pod tym względem był region Pomorza Zachodniego, najsłabiej powiązany historycznie z Polską i długo borykający się z próżnią osadniczą. Stąd propaganda była tu bardziej intensywna, wykorzystywano w niej lokalną prasę katolicką i kościelną (zwłaszcza: "Tygodnik Katolicki" oraz "Zarządzenia Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej"), która stanowi podstawowe źródło do badań poruszanego problemu. W roku 1949, wraz ze zmianą polityki władz państwowych, działalność propagandowa na rzecz Ziem Odzyskanych straciła na znaczeniu. Jest to również ważna cezura ze względu na możliwości funkcjonowania Kościoła, które zostały od tego roku poważnie ograniczone, również w zakresie uprawianej przezeń propagandy.

6

The Diet of Galicia and Lodomeria in Relation to the Government at the Dawn of the Constitutional Era in Austria

51%

Dziadzio A.

|

nr 3

EN

The Diet of Galicia and Lodomeria had no legally binding means to influence the activity of the government. Despite the unsuccessful attempt to strengthen its position relative to the government administration, the Diet used its available powers to affect the administrative actions of the government. The results of these interpellations were varied. In cases where the local interests and those of the Vienna government were divergent, the Diet was not able to persuade the government to alter its policy, as demonstrated by the futile efforts to convince the government to take a more liberal position on the matter of the Polish refugees. However, in cases where the national interest and the political plans of the central government could be reconciled, the actions of the Diet were more effective. The central government cooperated with the autonomous Galician institutions on matters like education or military service.

PL

Galicyjski Sejm Krajowy nie miał efektywnych środków prawnych, dzięki którym mógłby wiążąco wpływać na działania namiestnictwa. Próba wzmocnienia stanowiska wobec administracji rządowej zakończyła się niepowodzeniem. Nie znaczy to jednak, że Sejm nie starał się wykorzystywać przysługujących mu uprawnień do wywierania wpływu na czynności administracyjne namiestnictwa. Interpelacje i wezwania kierowane do namiestnika były mniej lub bardziej skuteczne. W sprawach, w których interesy kraju i władz centralnych wyraźnie się rozmijały, Sejm nie mógł liczyć na zmianę w postępowaniu namiestnictwa. Dowodzą tego między innymi wysiłki Sejmu w celu skłonienia administracji rządowej do prowadzenia bardziej liberalnej polityki wobec polskich uchodźców. Tam, gdzie interesy kraju dawały się pogodzić z polityką rządu, oddziaływanie Sejmu na namiestnictwo przynosiło lepsze efekty. Pokazuje to po części współdziałanie organów autonomicznych i rządowych Galicji w takich sprawach, jak szkolnictwo czy służba wojskowa.