Celem artykułu jest przedstawienie polityki klastrowej realizowanej na poziomie Unii Europejskiej w latach 2006-2020. Uwaga skupiona została na działaniach podejmowanych przez Komisję Europejską. Osiągnięcie celu wymagało przeprowadzenia analizy literatury poświęconej klastrom oraz opracowań o charakterze praktycznym. Na początku przybliżono istotę i wybrane modele polityki klastrowej. Następnie przedstawiono zapisy najważniejszych dokumentów UE odnoszących się do gron. Dalej zaprezentowano wybrane dotychczasowe działania i inicjatywy Komisji na rzecz wspierania struktur klastrowych, a także założenia przyjęte w tym zakresie na bieżący okres programowania. Analiza aktywności podjętych na rzecz wspierania klastrów we Wspólnocie pozwala na wysunięcie wniosku, że skupiają się one na dwóch obszarach, tj. wzmacnianiu współpracy pomiędzy podmiotami oraz zarządzaniu klastrami. Działania te mają na celu zapewnienie lepszych warunków do powstania w UE większej liczby światowej klasy gron.
Działania poszczególnych rządów oraz prowadzona przez nie polityka gospodarcza i rozwojowa powinny uwzględniać w swoich założeniach rozwój innowacji i innowacyjność. Podejmowane inicjatywy, takie jak wsparcie przedsiębiorstw czy inwestycje w edukację, powinny być nakierowane na pozyskiwanie nowych technologii i innowacji. Kraje kształtują swoje narodowe systemy innowacji w sposób bardziej lub mniej świadomy, co wynika m.in. z poziomu rozwojowego danego kraju oraz zdolności podmiotów krajowych do absorbcji wiedzy i działania z wykorzystaniem innowacji, np. w sferze produkcji. Jednym z takich celowych działań rządów może być wsparcie idei klastrów w ramach prowadzonej polityki klastrowej. To właśnie klastry są dogodnym miejscem do kreowania innowacyjności w regionach i dlatego stanowią ważny element w narodowych systemach innowacji. Celem artykułu jest przedstawienie struktur klastrowych jako elementów wchodzących w skład narodowych systemów innowacji oraz ich roli w kreowaniu innowacyjności przedsiębiorstw. Klastry i inicjatywy klastrowe to obecnie jedno z częściej używanych narzędzi polityki przemysłowej i technologicznej oraz polityki innowacyjnej poszczególnych państw. Niewątpliwie jednym z elementów polityki innowacyjnej kraju powinna być skutecznie prowadzona i celowa polityka klastrowa, klastry bowiem stanowią lokalne systemy innowacji i mogą stanowić efektywnie działający fragment narodowych systemów innowacji
Artykuł przedstawia ogólną analizę instrumentów wsparcia klastrów kreatywnych w oparciu o opisane, istniejące instrumenty wsparcia ze środków publicznych. Instrumenty wsparcia klastrów są bezpośrednią konsekwencją prowadzonej polityki innowacyjnej i klastrowej na poziomie UE, kraju (polityka narodowa) oraz regionu. Ze względu na swoją specyfikę klastry kreatywne wymagają również specyficznych instrumentów wsparcia dostosowanych do sposobów zarządzania wiedzą w klastrze oraz prowadzonych przez klaster aktywności. W nowym okresie programowania (2014–2020) przewidziano różne formy wsparcia w których mogłyby uczestniczyć bezpośrednio lub pośrednio klastry kreatywne.
EN
The paper presents the general analysis of exiting instruments supporting creative clusters using described information about existing public support for clusters. Instruments for supporting clusters are the direct consequence of innovation policy and cluster policy realized on the EU, national and regional level. Because its specificity creative cluster needs specific instruments of support adapted to the methods of knowledge management in the cluster and activities carried out by the cluster. In the new programming period (2014–2020) varied forms of support have been provided, involving directly and indirectly creative clusters.
Klastry stanowią istotny element każdej gospodarki. Obecność struktur klastrowych w gospodarce świadczy bowiem o poziomie jej rozwoju, a także wskazuje na jej potencjał oraz dalsze perspektywy rozwojowe. Ze względu na różnorodność struktur klastrowych nie ma dla wszystkich jednolitego zestawu instrumentów wspierających ich rozwój. Konieczne jest stosowanie różnych, odpowiednio dostosowanych do danego typu klastra instrumentów. Celem opracowania jest przedstawienie możliwości uzyskania przez klastry dofinansowania w ramach budżetu na lata 2014-2020.
5
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Polityka klastrowa, która została wypracowana przez instytucje Unii Europejskiej, a która jest wdrażana od wielu lat bezkrytycznie przez instytucje państwowe, jest niedopasowana do realiów polskiej gospodarki oraz relacji społeczno-gospodarczych, a przez to nieefektywna. Ostatnie badanie wykonane przez Delloite Business Consulting S.A. Benchmarking klastrów w Polsce - 2010 Raport z badania1 wskazuje, że organizacje klastrowe w Polsce nie są rozwinięte i borykają się z problemami finansowymi oraz problemem nieufności przedsiębiorców wobec swojego otoczenia biznesowego i instytucji państwowych. Raport ten potwierdził stwierdzenia zawarte w raporcie PAG, który zostanie omówiony w dalszej części tej publikacji. Polityka klastrowa jest realizowana przez Urzędy Marszałkowskie, co nie przynosi zakładanych rezultatów, bowiem politycy są bardziej zainteresowani tworzeniem nowych inicjatyw klastrowych niż wspomaganiem i rozwijaniem tych, które sami pomagali powoływać do życia. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie koncepcji rozszerzenia kompetencji oraz zakresu działalności Specjalnych Stref Ekonomicznych o działalność brokera klastra. W opinii autorów ustawowe przydzielenie SSE roli brokera klastra, bazując na modelu działań odgórnych {top -down), może przynieść pozytywne rozwiązania i zapewnić budowanie klastrów przez profesjonalne organizacje, posiadające zarówno know-how, odpowiednie zasoby ludzkie oraz istniejące struktury organizacyjne. Wraz z rozwojem idei klastrów zostały podjęte próby doprecyzowania pojęcia klastra oraz stworzenia spójnej typologii oraz metodologii. W literaturze przedmiotu można odnaleźć wiele odmiennych definicji klastra oraz metod badawczych, które były tworzone w zależności od postawionych celów badawczych. Pomimo braku spójnej teorii klastra i zarzutów wobec propagatorów tej koncepcji2 idea klastra stała się podstawowym narzędziem polityki interwencyjnej państwa i dominującą koncepcją współczesnej ekonomii politycznej. Pojęcie klastra, wprowadzone przez Michaela Portera, rozważane jako pojęcie z zakresu nowej ekonomii geograficznej, nie zawiera w sobie wskazania, w jaki sposób podmioty skupione w nim mają współpracować ze sobą, ani jaki powinny przyjąć model działalności operacyjnej. W swojej strukturze klaster to heterogeniczna mieszanka różnych organizacji, instytucji i przedsiębiorców o ukierunkowanych zadaniach i różnej strukturze zatrudnienia nastawionych na osiąganie odmiennych celów. W klastrze pojawia się nieskończona ilość interakcji i działań mających na celu zdobycie przewagi konkurencyjnej. W ramach swobody prowadzenia działalności gospodarczej każdy z podmiotów znajdujących się w klastrze może podejmować formalne i nieformalne działania, które mają na celu podjęcie współpracy zarówno z partnerami, jak i konkurentami. W przypadku aktorów klastra, pomiędzy którymi zachodzą relacje, nie każde nieformalne działanie znajduje zrozumienie wśród konkurencji. W ramach prowadzonych działań przedsiębiorca lub instytucja, która działa w sposób nieformalny, może narazić się na zarzut np. nieuczciwej konkurencji. Wraz ze zwiększeniem interakcji pomiędzy aktorami zwiększa się także zakres możliwych rodzajów działalności, które wymagają, aby klaster posiadał sformalizowaną formę organizacyjną. Mimo założeń, że powiązania sieciowe nie wymagają formalnych rozwiązań, okazuje się, że zdecydowana większość istniejących sieci współpracy i struktur klastrowych poszukuje formalnych form koordynacji, które ułatwiają współdziałanie.3 Organizacje klastrowe stają się partnerem do rozmowy dla podmiotów zewnętrznych prowadząc skuteczny lobbing na rzecz aktorów klastra. Mogą także prowadzić projekty na rzecz klastra, na które, jako podmiot prawny, mogą zdobywać zewnętrzne finansowanie. Poprzez efekt synergii i połączenie działań wielu aktorów klastra organizacja klastrowa jest w stanie podjąć się zadań, które przekraczałyby możliwości działania indywidualnych aktorów i wzmocnić przepływ wiedzy oraz rozwój kapitału społecznego wewnątrz klastra.
EN
Since last two decades, the cluster concept developed by Porter has been widely used as the tool for policy makers to intervene in regional agglomeration and industrialization process. The European Union introduced Cluster Based Policy to its members, aiming on spreading idea of cluster among them, and providing best practices by basing on researches done on existing clusters in Western Europe. The basic assumption of the EU bottom-up CBP is to support recognized cluster initiatives and provide financial means for start up. In this model, the market should prove whenever the cluster initiatives were strong enough to grow up or decease. Poland does not have national CBP and the national policy is based on European recommendations. These recommendations do not fit to Polish social and economic reality. Poland is considered as the one of post-communism countries with all the social and economical limitations appearing from that fact. The citizens and entrepreneurs still do not trust each other as well as they do not trust in government and its institutions. The mentality of people has not caught up the wave of economical changes yet. During last decade in Poland there were established many cluster initiatives. After initial euphoria, especially among politicians, within a period of 2-3 years almost all cluster initiatives and cluster organization in Poland have gotten into financial and organizational troubles. They exist; however, either do not act or act in order to find financial sources to cover basic operational costs, such as the costs of an office, stuff or current payments, thus they are not focused on cluster projects at all. The cluster policy in Poland seems to be ineffective and inappropriate tailored to our social and economical conditions. The authors would like to propose to change bottom-up policy and let government take a part in establishing and supporting cluster organizations in Poland. The Polish government has a tool to intervene on the regional market to create agglomeration processes leading to establishing clusters. The Polish Government legislated the act on Special Economic Zones and thus prepared a useful tool to support regional development. SEZ territorially cover all regions of Poland. So far SEZ have been responsible over attracting investors to the zones by providing them with: fiscal support, help in start-ups, facilitating with governmental institutions and education. The last world crisis showed, it is not so hard to attract a new investor, but it is very hard to keep the investment in region. Due to its long experience and already existing organizational structures SEZ are perfect to undertake the role in cluster policy as the cluster brokers and facilitate all cluster projects. SEZ as the broker of cluster could bring a benefit to the actors of the clusters and increase regional development and competitiveness.
W artykule przeanalizowano, w jakim stopniu naukowe rozumienie skupień gospodarczych (klastrów) i metody ich identyfikacji znajdują odniesienie w krajowej polityce klastrowej i na jakich konkretnych ujęciach i wyborach się ona zasadza. Omówiono założenia współczesnej polityki klastrowej w Polsce, a następnie zreferowano osiem ugruntowanych metod identyfikacji gron. Posługując się czterostopniową skalą, określono stopień zgodności pomiędzy siedemnastoma kryteriami stosowanymi do wyłaniania krajowych klastrów kluczowych i metodami identyfikacji. Doszukano się nikłych powiązań w kryteriach: „masy krytycznej”, na które składa się liczba członków klastra i ich struktura, „koncentracji”, wyrażonym udziałem podmiotów w określonej odległości od koordynatora, i „potencjału gospodarczego” opartym na wielkości zatrudnienia i wartości sprzedaży.
EN
The article discusses the extent to which the national (Polish) cluster-based policy reflects scientifically-based industrial cluster identification methods as well as policy selection criteria. The framework of the current Polish cluster-based policy is discussed, followed by the presentation of eight well-grounded cluster identification methods. A four-level qualitative scale was used to determine the degree of compliance of 17 selection criteria with the identification methods. Only insignificant links were found in such criteria as “critical mass” (the number of the cluster members and the cluster structure), “concentration” (the number of the entities acting within some distance from their coordinator) and “economic cluster’s potential” (employment rate and sales values).
The article investigates cluster approach to arrange economic policy in world countries. Cluster implication is discussed as a formation with its specifics and main characteristics. Cluster policy contents, essence, goals, types and differences are reviewed. Practical implementation of cluster policy in leading European countries is researched; problems and achieved results are determined. The problem of identifying and building up cluster formations is debated. Challenges and prospects for creating territorial clusters are determined together with cluster policy implementation in Ukraine as well as public and regional policy in supporting clusters’ development is reviewed. The article proves that public authority bodies’ activities in the sphere of cluster model implementation for Ukrainian industry development should be directed on activating the government role in cluster formation on the basis of public-private partnership as well as on creating favorable macro-economic, information and legal-regulatory environment to develop cluster-type business networks.
The aim of the conducted empirical analysis was to identify the cluster, which was implemented on the basis of two organizations operating in the ICT industry. The observed low activity of clusters in the socio-economic space, with the exception of projects co-financed from public funds, was the main incentive to conduct the study. The implementation of the assumed objective was reduced to seeking an answer to the question to what extent the national networks meet the cluster identification criteria. The objects analyzed were highly effective in creating a network of connections, new organizational entities as well as personal involvement in the functioning of many entities. The positive quantitative image of both networks, however, did not coincide with the positive functional verification based on the catalogue of features required for the cluster. In addition to formal doubts regarding referring to the established networks of organizational links as clusters, there appear natural doubts about the effectiveness of these entities in the context of theoretical assumptions, and finally the legitimacy of financing such initiatives from public funds.
9
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W październiku 2010 roku Ministerstwo Gospodarki ogłosiło zmianę polityki klastrowej w Polsce i wprowadzenie brokera klastra w postaci Specjalnych Stref Ekonomicznych jako instytucji wspierającej rozwój klasteringu w Polsce. Ministerstwo Gospodarki nie wskazało szczegółowych zadań poszczególnych agencji i roli samorządu oraz planu wdrożenia nowej polityki przedstawiając luźną koncepcje oparta o specjalne strefy ekonomiczne. Pierwszym celem niniejszej pracy jest przeanalizowanie obecnego stanu polityki klastrowej w Polsce i przedstawienie bieżących kompetencji agencji rządowych oraz samorządu regionalnego w kontekście wspierania klasteringu. Natomiast drugim celem jest postawienie pytań o role brokera klastra i warunki ukonstytuowania jego działalności w ramach Specjalnych Stref Ekonomicznych na gruncie prawa polskiego oraz powiazania go z innymi aktorami klastra w ramach potrójnej heliksy.
EN
In October 2010 the Ministry of Economy announced new concept of cluster based policy in Poland by introducing Special Economic Zones as a cluster broker as the institution supporting growth of clustering process in Poland. The Ministry of Economy did not specified goals of each agencies and self-government institutions as well as the plan of implementation of the new policy. There was only provided a concept based by Special Economic Zones. The first goal of this paper work is to analyze current cluster based policy in Poland, and to show competencies of government agencies and regional selfgovernments in the context of supporting clustering process. The second goal is to evaluate the role of a cluster broker, Polish law regulations concerning broker performed by Special Economic Zones, and its interactions with other cluster actors in the frames of triple helix.
Powszechnie uważa się, że do zjawisk zachodzących w klastrach gospodarczych należą współpraca i przepływy wiedzy. Ich generowanie stało się w ostatnim czasie jednym z głównych celów zakładania i promowania sformalizowanych inicjatyw i organizacji klastrowych (które można określić wspólnym mianem porozumień klastrowych). Poprzez politykę klastrową UE (która stanowi jedno z międzynarodowych uwarunkowań kształtowania innowacyjności i rozwoju polskiego przemysłu) tematyka ta stała się aktualna również w Polsce. W publikacjach podejmujących to zagadnienie nie podejmowano dotychczas próby analizy mechanizmów powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami tworzącymi porozumienia klastrowe. Celem tego artykułu jest przedstawienie przykładowego sposobu badania relacji współpracy i przepływów wiedzy pomiędzy przedsiębiorstwami w porozumieniach klastrowych. Badaniem empirycznym objęto przedsiębiorstwa Swarzędzkiego Klastra Producentów Mebli oraz Klastra Spożywczego Leszczyńskie Smaki, w których przeprowadzono wywiady z właścicielami lub osobami na kierowniczych stanowiskach. Do przeanalizowania odpowiedzi wykorzystano ostatnio coraz popularniejszą w badaniach metodę analizy sieciowej, zwaną też analizą sieci społecznych (ang. Social Network Analysis, SNA). Wyniki badania prowadzą do kilku wniosków. Po pierwsze, firmy chętniej współpracowały ze sobą niż dzieliły się wiedzą przydatną w działalności gospodarczej. Po drugie, jakkolwiek w badanych porozumieniach istniał związek pomiędzy intensywnością współpracy i dzieleniem się wiedzą w parach przedsiębiorstw, nie zachodził związek pomiędzy tymi wielkościami a bliskością geograficzną między firmami (gdyż wpływ na badane procesy miały również czynniki pozageograficzne). Wreszcie wykazano, że im bardziej centralna była pozycja przedsiębiorstw w sieciach współpracy i dzielenia się wiedzą (tzn. im bardziej aktywne były przedsiębiorstwa w nawiązywaniu relacji wewnątrz porozumień klastrowych), tym większa była ich innowacyjność. Na podstawie udowodnionych zależności sformułowane zostały rekomendacje dla koordynatorów porozumień klastrowych. Wskazano także propozycje dalszych badań empirycznych procesów zachodzących w klastrach, obejmujące również inne funkcjonalności analiz sieciowych
EN
Cooperation and knowledge flows are widely believed to be phenomena taking place in economic clusters, and their generation has recently become one of the main aims of establishing and promoting formalised cluster initiatives or cluster organisations (called cluster agreements). EU cluster policy has caused that the issue of clusters has recently been brought to attention also in Poland. Among the many publications concerning clusters, only a few discuss mechanisms of relations among firms engaged in cluster agreements. The aim of this article is to present an example of an investigation of relations concerning cooperation and knowledge sharing among firms in such agreements. An empirical study was based on interviews with the owners or managers of firms in two cluster organisations operating in Western Poland: the Swarzędz Cluster of Furniture Producers and the Leszno Flavours Food Cluster. Their answers were then analysed using the Social Network Analysis method, which is becoming more and more popular in scientific research nowadays. The results allow for formulating several conclusions. First, while there is a correlation between the intensity of cooperation and knowledge sharing for every pair of firms inside a cluster agreement, there is no correlation between those two processes and the geographical proximity between pairs of firms (because other factors also influence the inclination to cooperate and share knowledge). Secondly, firms are more ready to cooperate than to exchange knowledge. Finally, the more central the position of an enterprise in cooperation and knowledge-flow networks (i.e., the more active it is in establishing relations within cluster agreements), the higher its innovativeness. On the basis of the observed relations, recommendations for coordinators of cluster agreements were formulated. Further empirical studies of processes in clusters that could employ other functionalities of network analysis are also proposed.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.