Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

"Świat to ciało Boga". Granice metafory z punktu widzenia doktryny katolickiej

100%

Maliszewska A.

Teologia w Polsce

|

2016

|

tom 10

|

nr 1

119-133

EN

“World is God’s body” is a metaphor developed in feminist theology. This paper tries to examine this metaphor by the lens of catholic church teaching. For this purpose poses a question of proper relation between God and world, of incarnation and human nature. The article tries to show the assumptions on which the metaphor “world is God’s body” is built and to name errors which it can produce while not forgetting about its positive sites.

PL

„Świat to ciało Boga” jest metaforą rozwijaną na gruncie teologii feministycznej. Niniejszy tekst stara się zbadać tę metaforę przez pryzmat nauczania Kościoła katolickiego. W tym celu mierzy się z pytaniem o właściwe rozumienie relacji pomiędzy Bogiem a światem, rozumienie Wcielenia, natury człowieka. Artykuł próbuje również ukazać założenia, na jakich budowana jest metafora „świat to ciało Boga” oraz nazwać błędy, do jakich może prowadzić, nie zapominając przy tym o jej pozytywnych stronach.

2

„Świat to ciało Boga”. Granice metafory z punktu widzenia doktryny katolickiej

100%

Maliszewska A.

Teologia w Polsce

|

2016

|

tom 10

|

nr 1

119-133

PL

„Świat jako ciało Boga” jest metaforą rozwijaną na gruncie teologii feministycznej. Niniejszy tekst stara się zbadać tę metaforę przez pryzmat nauczania Kościoła katolickiego. W tym celu mierzy się z pytaniem o właściwe rozumienie relacji pomiędzy Bogiem a światem, rozumienie Wcielenia, natury człowieka. Artykuł próbuje również ukazać założenia, na jakich budowana jest metafora „świat to ciało Boga” oraz nazwać błędy, do jakich może prowadzić, nie zapominając przy tym o jej pozytywnych stronach.

EN

“World is God’s body” is a metaphor developed in feminist theology. This paper tries to examine this metaphor by the lens of catholic church teaching. For this purpose poses a question of proper relation between God and world, of incarnation and human nature. The article tries to show the assumptions on which the metaphor “world is God’s body” is built and to name errors which it can produce while not forgetting about its positive sites.

3

Czy procesy naturalne mogą realizować cele nadnaturalne?

94%

Bugajak G.

|

2020

|

tom 68

|

nr 4

89-109

EN

The aim of the paper is to seek such an interpretation of the presence and activity of God in nature that could harmonize important truths of faith with scientific understanding of the world, governed in its evolution by chance and devoid of any direction. The search is taken in a few steps. Firstly, classic accounts of teleology are indicated, with the conclusion that the only way of the understanding an idea that the world is purposeful is that in terms of inner teleology: the world is directed not so much by God but towards God. Contemporary discussions about the possibility of God’s aims being realized in nature often concentrate on the notion of general or special divine action. Drawing on some accounts of GDA and SDA the paper supports the view that strict delimitation of what is natural and what divine in a given case is probably impossible. One of the reasons of this impossibility is captured by the principle of the causal closure of the world. With relation to this principle, a need to revise some classic accounts of the miraculous is pointed to. Particularly, “the miracle of the human” does not need any special divine interventions, any special guidance of the evolutionary processes (which are, in any case, truly random), if one accepts a hypothesis of the underdetermination of the goal of creation: If God’s aim is that a special being emerges in nature, able to maintain a conscious relation with its Creator, then such a being (called Human in theology) does not need to be a representative of the species Homo sapiens. Finally, panentheism is pointed to as a truly Christian view of the world; the world which is “fate and destiny” of God himself (Karl Rahner). In such a perspective, the details of the evolutionary development of the world cease to be relevant for religion, and religion frees itself finally from “error and superstition” (John Paul II).

PL

Celem artykułu jest poszukiwanie takiej interpretacji obecności i działania Boga w świecie, jaka pozwoliłaby zharmonizować istotne prawdy wiary z naukowym obrazem świata, którego ewolucja jest rządzona przypadkiem i pozbawiona kierunku. Poszukiwanie to jest realizowane w kilku krokach. Odwołując się do różnych koncepcji celowości wskazuje się najpierw, że jeśli można mówić o tym, że świat ma taką cechę, to nie w sensie zmierzania w określonym kierunku (nauki przyrodnicze takiego kierunku nie wykrywają, więc najrozsądniej jest przyjąć, że go nie ma), lecz w sensie celowości wewnętrznej: świat ze swej natury jest skierowany na Boga. Współcześnie o Bożej celowości w świecie mówi się często w kategoriach ogólnego lub szczególnego działania Boga (general lub special divine action). Artykuł, podejmując tę kwestię zmierza do wniosku, że odróżnienie aspektu naturalnego od nadnaturalnego w danym zdarzeniu jest przypuszczalnie niemożliwe. Na jeden z powodów tej niemożliwości wskazuje tzw. zasada domknięcia przyczynowego, dlatego jest ona analizowana w kolejnym punkcie artykułu. Wskazuje się tutaj między innymi na konieczność zrewidowania niektórych klasycznych koncepcji cudu. W odniesieniu zaś do takich przełomowych zdarzeń z dziejów świata, jak powstanie życia czy pojawienie się człowieka, proponuje się hipotezę niedookreśloności celu stworzenia: Bóg może realizować swoje cele w świecie rządzonym przez autentyczny przypadek, jeśli cele te są rozumiane odpowiednio subtelnie. Na przykład, jeśli celem Boga jest pojawienie się w świecie istoty zdolnej do nawiązania z nim świadomego kontaktu (zwanej w teologii Człowiekiem), to istota taka niekoniecznie musiała przyjąć postać przedstawiciela gatunku Homo sapiens. Na koniec wskazuje się na panenteizm jako na właściwą, prawdziwie chrześcijańską wizję świata, który jest „losem i przeznaczeniem” samego Boga (Karl Rahner). W tej perspektywie, detale ewolucyjnego rozwoju świata przestają być religijnie istotne, a sama religia uwalnia się ostatecznie-po części pod wpływem współczesnej nauki-„od błędu i przesądu” (Jan Paweł II).

4

Tomáš Halík’s Concept of God as the Depth of Reality

84%

Jasiński K.

Collectanea Theologica

|

2023

|

tom 93

|

nr 3

89-118

PL

Celem artykułu, którego punktem odniesienia są wybrane dzieła czeskiego filozofa i teologa Tomáša Halíka, jest krytyczna analiza jego koncepcji Boga. Dystansuje się on od idei Absolutu jako konstruktu rozumu ludzkiego, a zwraca się w kierunku pojęcia Boga jako bytowej podstawy świata. Odrzuca koncepcję Absolutu wyobcowanego i odseparowanego od świata, a przyjmuje wizję Boga ukrytego w głębi rzeczywistości i pozwalającego doświadczyć swej bliskości na różne sposoby. Artykuł składa się z trzech zasadniczych części. W pierwszej zostaje poddana krytyce koncepcja Boga filozofów, utożsamianego z Pierwszym Poruszycielem świata i Bytem Najwyższym. W drugiej zarysowano wizję Boga jako fundamentu i głębi bytu oraz związane z nią zagadnienia panteizmu, panenteizmu i osobowości Boga. W trzeciej natomiast zostaje zwrócona uwaga na zasadnicze sposoby przeżycia boskiej obecności i bliskości, do których należą doświadczenie przyrody i wydarzeń historycznych, przeżycie ludzkiego wnętrza („ja głębszego”) i spotkanie z drugim człowiekiem, zwłaszcza z osobą zranioną i cierpiącą.

EN

The purpose of this article, whose point of reference are selected works of the Czech philosopher and theologian Tomáš Halík, is to critically analyse his concept of God. He distances himself from the idea of the Absolute as a construct of human reason and turns to the concept of God as an ontic foundation of the world. He rejects the concept of the Absolute alienated and separated from the world and embraces the vision of God hidden in the depths of reality and allowing us to experience his proximity in various ways. In the first part of the article, the philosophers’ concept of God, identified with the First Mover of the world and the Supreme Being, is critiqued. In the second part, the vision of God as the foundation and depth of being and the related issues of pantheism, panentheism and the personality of God are outlined. In the third part, attention is given to the fundamental ways of experiencing His presence and proximity, which include the experience of nature and historical events, the experience of the human interior (“deeper self”) and the encounter with another person, especially a wounded and suffering one.

5

Rozważania o apofatycznej kategorii „negacja negacji”

84%

Brylla D.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2017

|

tom 38

|

nr 1

65-76

PL

Artykuł podejmuje problematykę podwójnej negacji, egzemplarycznej dla teologii apofatycznej. Rozpoczyna od kazusów Majmonidesa oraz Mistrza Eckharta, co stanowić będzie pretekst do rozważań, w których analizowana kategoria ukazana zostanie z nieco innego punktu widzenia: umieszczona zostanie w kontekście relacji ontologicznej tego, co skończone, i tego, co nieskończone, a dalej potraktowana zostanie od strony „pozytywnej”. Pomimo tego, że „negacja negacji”, jako element (negatywnej) mistycznej kontemplacji, pozostaje poza racjonalną interpretacją (jak całe doświadczenie mistyczne), kategoria ta możliwa jest do uchwycenia w swoistej metaanalizie, tj. jako kategoria filozoficzno-teologiczna.

EN

The article deals with the category of double negation, representative of the apophatic theology. It begins with mystical theologies of Maimonides and Meister Eckhart. Next, the article presents the category in question from quite a different perspective – it attempts to place it in the context of the ontological relationship between the finite and the infinite and look at it from a “positive” angle. Although, the “negation of negation” as the element of (negative) mystical contemplation remains beyond rational interpretation (as mystical experience in general), this category can, in fact, be “grasped” in type of metaanalysis, i.e. as a philosophical and theological category.

6

PASJA ŁĄCZENIA – KATOLICKA TEOLOGIA NATURALNA JÓZEFA ŻYCIŃSKIEGO

84%

Hołda M.

Roczniki Filozoficzne

|

2012

|

tom 60

|

nr 4

195-217

EN

The passion for unifying is one of the most characteristic features of Józef Życinski’s thought. It is also noticeable in the area of natural theology which he proposes. This theology can be named ‘catholic’. Życiński takes care of compatibility of his results with the doctrine of The Catholic Church. He tries to unify different streams and points of view in one conception. He stands for methodological naturalism which is not inconsistent with looking for ultimate explanations of reality beyond science. Życiński accepts panentheism inspired by philosophy of Whitehead as the most plausible theory of correlation between God and the world. This paper shows the project of synthesis which can be found in books and articles by Życiński, points the elements which his natural theology is built of, and indicates the questions and problems connected with this theory. Finally, there is shown the importance of Życinski’s natural theology which ranks to “new natural theologies”.

PL

Pasja łączenia jest jedną z najbardziej charakterystycznych cech myśli Józefa Życińskiego. Jest ona widoczna także w obszarze proponowanej przez niego teologii naturalnej. Teologię tę można określić jako ‘katolicka’. Życiński dba o to, by osiągane przezeń wyniki nie stały w sprzeczności z nauczaniem Kościoła Katolickiego. Stara się również łączyć w jednym stanowisku różnorodne nurty i punkty widzenia. Opowiada się za naturalizmem metodologicznym, który nie stoi w sprzeczności z poszukiwaniem ostatecznych wyjaśnień rzeczywistości poza nauką. Jako najbardziej zadowalającą koncepcję relacji Boga i świata przyjmuje, inspirowany filozofią Whiteheada, panenteizm. Artykuł ukazuje projekt syntezy, który wyłania się z książek i artykułów Życińskiego, wskazuje na elementy, z których zbudowana jest jego teologia naturalna i sygnalizuje pytania i trudności, które wiążą się z jego propozycją. Na koniec ukazana zostaje doniosłość teologii naturalnej Życińskiego, jako dającej się zaliczyć do „nowych teologii naturalnych”.

7

Pantheism

84%

Forrest P.

Roczniki Filozoficzne

|

2016

|

tom 64

|

nr 4

67-91

EN

In this paper I have had two aims. One was to describe a number of pantheist or near pantheist religious attitudes, including the influence of many worlds theories. The other was to indicate some of the ways we might arrive at Pantheism. One final remark: when assessing religious positions the intellectual grounds for accepting or rejecting them should, I suggest, be whether they make sense of things, that is, enable us to understand. The ways to Pantheism, or to near Pantheism, should therefore be interpreted as part of a comparison between ways of understanding.

PL

Powyższy artykuł jest eksplikacją pojęcia panteizm, zawierając przy tym dwie osobliwości. Po pierwsze, zamiast ujmować panteizm jako tezę czysto metafizyczną, traktuję go jako teorię zarówno metafizyczną, jak i wartościującą, głoszącą, że Wszechświat godny jest religijnej czci. Takie określenie panteizmu ma swoje konsekwencje dla odróżnienia tej doktryny od zbliżonych stanowisk, jak na przykład panenteizm. Po drugie, w moim artykule rozważam, jakie znaczenie posiada popularna obecnie (i słusznie) Teoria Wielu Światów dla argumentacji na rzecz panteizmu. W wąskim lub ścisłym sensie panteizm jest tezą głoszącą, że wszechświat jest Bogiem, przy czym przez Boga, pisanego z dużej litery, rozumiem istotę w najwyższym stopniu godną religijnej czci. To odróżnia panteizm od panenteizmu, czyli tezy głoszącej, że wszechświat jest częścią Boga, a nie całym Bogiem. W szerszym sensie panteizm jest tezą głoszącą, że wszechświat jest godny religijnej czci, chociaż nie w najwyższym stopniu.

8

Interpretation of Biblical Texts in Contemporary Panentheistic Discourse

84%

Palchyk A.

Roczniki Teologiczne

|

2024

|

tom 71

|

nr Zeszyt Specjalny

35-46

PL

W niniejszym artykule podjęto problematykę interpretacji tekstów biblijnych przez przedstawicieli współczesnej myśli panenteistycznej. Badając problematykę relacji „Bóg–świat”, posługiwali się oni nie tylko fragmentami Pisma Świętego dla rozwoju własnych koncepcji, ale nadawali jednocześnie tym fragmentom brzmienie panenteistyczne. Wobec tego zrozumienie specyfiki panenteistycznej interpretacji takich fragmentów w dziełach poszczególnych autorów staje się możliwe tylko po uwzględnieniu logiki wewnętrznej tej czy innej koncepcji. W artykule przedstawiono panenteistyczne rozumienie fragmentów biblijnych w kontekście procesualnego panenteizmu Ch. Hartshorne’a, gdzie pewne myśli Pisma Świętego rozumie się jako wzorzec myśli quasi-panenteistycznej, a także jako koncepcję „pola racjonalności” J. Życińskigo; podkreślono wartość tekstów biblijnych w panenteizmie soteriologicznym prezentowanym przez N. Gregersena, a także omówiono panenteistyczne interpretacje opisu stworzenia świata w pracach Ph. Claytona i D. Griffina. Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzić, że specyfika niektórych koncepcji panenteistycznych determinuje wybór tych, a nie innych tekstów biblijnych, które nie tylko podkreślają immanencję Boga w świecie, ale także akcentują Jego transcendencję.

EN

This article addresses the issue of the interpretation of biblical texts by representatives of contemporary panentheistic thought. While examining the issue of the “God – world” relationship, they not only used fragments of the Holy Scripture to develop their concepts, but at the same time gave these fragments a panentheistic tone. Therefore, understanding the specificity of the panentheistic interpretation of such fragments in the works of individual authors becomes possible only after taking into account the internal logic of this or that concept. The article presents the panentheistic understanding of biblical fragments in the context of Ch. Hartshorne’s processual panentheism, where certain fragments of the Holy Scripture are understood as a pattern of quasi-panentheistic thought. The paper also includes the concept of the “field of rationality” by J. Życiński; the value of biblical texts in the soteriological panentheism presented by N. Gregersen is emphasized, and the panentheistic interpretations of the description of the creation of the world in the works of Ph. Clayton and D. Griffin are discussed. The conducted analysis allows us to state that the specificity of some panentheistic concepts determines the selection of these and not other biblical texts. These texts not only emphasize God’s immanence in the world, but also His transcendence.

9

WHITEHEADOWSKIE INSPIRACJE FILOZOFII JÓZEFA ŻYCIŃSKIEGO

67%

Dziadkowiec J.

Roczniki Filozoficzne

|

2012

|

tom 60

|

nr 4

55-76

EN

Three issues of Życiński’s philosophy are inspired by the process philosophy of A.N. Whitehead’s and his followers: (i) a comprehension of event-dynamic structure of nature as a creative process towards novelty, (ii) a link between the rationality field hypothesis and Whitehead’s concepts of eternal objects and potentiality, (iii) a panentheistic idea of God that emerges from the theory of God’s two natures (aspects). Starting from an analysis of the ontic structure of nature and heading for a grasp of the world’s immanent aspect of God, Życiński follows the neoclassical path of natural theology that is close to processualism. A discovering of transcendent God, that reveals himself in natural processes as the rationality field, brings important consequences for an explanation of God’s attributes and His relation to relatively autonomous creatures. Multithreaded processual inspirations enable us to see those aspects of Życiński’s philosophy and theology in a broad metaphysical context.

XX

Trzy zagadnienia filozofii Życińskiego są inspirowane filozofią procesu A.N. Whiteheada i jego kontynuatorów: (i) rozumienie zdarzeniowo-dynamicznej struktury przyrody jako kreatywnego procesu w stronę nowości, (ii) powiązanie hipotezy pola racjonalności z Whiteheada koncepcją bytów wiecznych i pojęciem potencjalności, (iii) panenteistyczna koncepcja bytu Bożego wypływająca z teorii dwóch natur (aspektów) Boga. Wychodząc od analizy ontycznej struktury przyrody i zmierzając w stronę uchwycenia immanentnego światu aspektu Boga, podąża Życiński neoklasyczną drogą teologii naturalnej, która jest bliska procesualizmowi. Odkrywanie transcendentnego Boga, który przejawia się w procesach naturalnych jako pole racjonalności, niesie ważne konsekwencje dla wyjaśniania atrybutów bytu Bożego, jak i Jego relacji do względnie autonomicznego stworzenia. Wielowątkowe inspiracje procesualne pozwalają postrzegać te aspekty filozofii i teologii Życińskiego w szerokim kontekście metafizycznym.

10

Różnorodność panteizmu

67%

Dobieszewski J.

Edukacja Filozoficzna

|

2019

|

nr 68

69-81

PL

W artykule zaprezentowano konsekwencje różnorodności stanowisk określanych mianem panteizmu oraz różnych momentów tego złożonego pojęcia. Wskazuje się, że z jednej strony mogą one wprawiać w zakłopotanie i dezorientację, z drugiej zaś zaświadczają one o ogromnym bogactwie problemowym, intelektualnym, duchowym (religijnym) związanym z tym pojęciem. Panteizm ukazano tu jako pogląd pełen wewnętrznych treści i inspirujących napięć, przeciwstawiany uboższym i jednostronnym raczej: ateizmowi i teizmowi (a w każdym razie mającym tendencję do zubażania i ujednostronniania się, tendencję silniejszą niż panteizm). Wśród konkluzji zaproponowano tezę, według której panteizm działby się między ateizmem a teizmem, niejako przekraczałby ich – z jego punktu widzenia – dogmatyczną „sztywność” oraz upraszczającą jednoznaczność i jednostronność. Prezentuje się też panteizm jako wyraz przekonania, że świat (w swej doczesności, naturalności) nie wystarcza sobie, ale że i Bóg nie wystarcza sobie (w swej „wyjściowości”, istotowości, statyczności, w swej naturze) dla pełni swej boskości. W tym kontekście za rozczarowujące uznaje się stwierdzenie w sprawie panteizmu wyrażone przez autorów słynnego Małego słownika teologicznego.

EN

This article presents the consequences of the diversity of positions called pantheism and the different moments of this complex concept. It is pointed out that on the one hand they can confuse, on the other hand they testify to the huge problematic, intellectual, spiritual (religious) wealth associated with this concept. Pantheism is shown here as a view full of internal content and inspirational tensions, contrasted with the poorer and one-sided rather: atheism and theism (or at least tend to impoverish and unify, stronger than pantheism). Among the conclusions, a thesis was proposed, according to which pantheism would operate between atheism and theism, somehow exceeding them – from his point of view – dogmatic „rigidity” and simplifying uniqueness and one-sidedness. Pantheism is also presented as an expression of the belief that the world (in its temporality, naturalness) is not enough for itself, but that also God is not enough (in its „exit”, essence, static, in its nature) for the fullness of its divinity.

11

PANENTEIZM. W ZWIĄZKU Z POGLĄDAMI JÓZEFA ŻYCIŃSKIEGO, CHARLESA HARTSHORNE’A I INNYCH PRZEDSTAWICIELI „ZWROTU PANENTEISTYCZNEGO”

67%

Wojtysiak J.

Roczniki Filozoficzne

|

2012

|

tom 60

|

nr 4

313-337

EN

In this paper I try to present some main origins, varieties, motives and ideas of the philosophical and theological movement called “the panentheistic turn”. Particular attention is paid to the Ch. Hartshorne’s combinatorial analyses (based on “the law of polarity”) and to the J. Życiński’s conception of “the field of rationality”. I distinguish five forms or domains of the contemporary panentheism. The first of them — the linguistic one — uses the preposition in or spatial metaphors to express the relation between God and the world. The second — the (inter)cultural panen- theism — is the result of searching for a common theology to many different religions. The third type — the Christian panentheism – interprets some main dogmas of Christian faith in the spirit of kenotic theology. At an end the ontological panentheism can be defined as the metaphysics (of God and world) emerged from the German idealism and the process philosophy. Its newest kind is the scientific panentheism based on the idea of emergence. After these distinctions I compare the ontological panentheism with the classical theism. In my opinion there are some irremovable differences between both options. I also defend the thesis that the main arguments given by the panentheists against the classical theism do not constitute the sufficient reasons to prefer their position.

12

Panenteizm a teizm klasyczny. Uwagi na kanwie Jacka Wojtysiaka krytyki stanowiska Józefa Życińskiego

59%

Gutowski P.

Analiza i Egzystencja. Czasopismo Filozoficzne

|

2022

|

tom 57

49-69

EN

The article was inspired by the tenth anniversary of the death of Archbishop Życiński and the article containing polemic with his panentheism published by Wojtysiak. Wojtysiak claims that the essence of theism is the thesis about the existential self sufficiency of God and the resulting asymmetry of his causal relationship with the world, which consists in the fact that God can exert causal influence on the world, but the world cannot influence God in this way. Since Życiński contradicts this thesis, according to Wojtysiak, his panentheism is not theism at all. I do not agree with this judgment, and what Wojtysiak calls ‘theism’ I call ‘classical theism’. Both panentheism and classical theism constitute legitimate versions of theism. Ishow that the classical theism in the version proposed by Wojtysiak is entangled in serious difficulties. One of them is that on cosmological level it harmonizes best with occasionalism, that is, with full theological determinism. Another one is connected with the thesis t that God is impassible, which deprives him of the possibility of ful filling these pro-religious functions, which are crucial for Christianity, such as God’s experiential involvement in the history of the world. I propose that the recogni tion of divine passibility be the minimum condition for any panentheism or position similar to it. Meeting this condition does not require the rejection of the thesis about the classically understood divine immutability, omnipotence or the creation of the world ex nihilo, but it is conducive to the revision of these notions. I point out that revisions proposed by Życiński in his version of panentheism were incomparably smaller than those proposed by Whitehead or especially Hartshorne, but still they cannot be treated as a minor supplement to classical theism. They constitute ver sion of panentheism or neoclassical theism, which is a much better philosophical basis for Christianity.