Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Powojenna odbudowa domu handlowego J. Mamloka we Wrocławiu – próba odczytania palimpsestu

100%

Kirschke K. , Olesińska J.

|

tom Nr 1 (45)

59--72

PL

Artykuł dotyczy specyfiki powojennej odbudowy ze zniszczeń obiektów komercyjnych znajdujących się na Starym Mieście we Wrocławiu. W wyniku II wojny światowej miasto zostało dotkliwie zniszczone, jednak zdołało uchronić czytelną strukturę urbanistyczną – sieć ulic i układ kwartałów. Przesądziło to o kierunku odbudowy nawiązującym do historycznej tradycji, zwłaszcza że było to zgodne z planem generalnego konserwatora zabytków Jana Zachwatowicza, zakładającym pełną rekonstrukcję budynków z przeznaczeniem na cele mieszkalne. W wyniku tej akcji zniknęła znaczna część z ponad stu nowoczesnych budowli handlowych wzniesionych na przełomie XIX i XX w. Dawny dom handlowy J. Mamloka, powstały w 1905 r. według projektu spółki Simon & Halfpaap, jest jednym z przykładów odbudowy połączonej ze zmianą funkcji, gdyż został w 1954 r. zaadaptowany na obiekt dydaktyczno-biurowy. Zacierając charakter komercyjny budowli, całkowicie zmieniono fasadę, upodabniając ją do wrocławskich kamienic doby baroku. Opóźniająca się realizacja projektu sprawiła, że dopiero w latach 80. XX w. główną elewację otynkowano „na gładko”, ograniczając detal do wykonania gzymsu cokołowego. Przed kilku laty budynek zmienił użytkownika i funkcjonuje jako hostel z gastronomią na parterze i w piwnicach. Wciąż można dostrzec stalową konstrukcję dawnego domu handlowego i najstarsze mury, na których został wzniesiony. Dziś można się zastanawiać, czy powojenne działania były świadomym zacieraniem starej, czy tworzeniem nowej warstwy palimpsestu miasta. Jednak z pewnością ten drobny element w skali miasta złożył się na budowę tożsamości jego dzisiejszych mieszkańców.

EN

The article refers to the after the war rebuilding of the damage of commertial objects in the Old Town in Wrocław. The nature of Wroclaw, like other cities, is constantly changing, which depends on many factors and determines the identity of the inhabitants. As a result of World War II, the city was severely damaged, but managed to protect a clear urban structure – a network of streets and the layout quarters. This prejudged the direction of reconstruction referring to the historical tradition especially since it was in line with the plan of General Conservator of Monuments Jan Zachwatowicz, assuming a full reconstruction of buildings intended for residential purposes. As a result of this action a significant portion of more than a hundred modern commercial buildings erected in the late 19th and early 20th century has disappeared. The former trading house J. Mamlok, built in 1905, designed by Simon & Halfpaap, is one example of reconstruction combined with changes in the function. In 1954 it was adapted to the object of teaching and office. The facade of the commercial building was changed completely and was similar to Wrocław Baroque townhouses. Realisation of the project was completed in the 1980s when the main facade was plastered “smooth” delimiting detail to constructing the plinth moulding. A few years ago the building has changed its user and acts as a hostel with a restaurant and pub on the ground floor and basements. It is still possible to see the steel structure of the former department store and the oldest walls on which it was built. Today one may wonder whether post-war actions were deliberate blurring of the old and creating a new layer of palimpsest city. But certainly the history of this small element of the city, took part in creation of the identity of its contemporary inhabitants.

2

The role of architectural design in industrial heritage interpretation – the case of Wójtowski Młyn in Łódź

100%

Walczak B. M.

|

2023

|

tom Nr 1 (73)

75--83

EN

The article presents possible design strategies that can be used concerning industrial heritage on the example of Wójtowski Młyn in Łódź. In particular, the possibilities of using the narrative role of architecture in the context of tangible and intangible cultural heritage have been outlined. The considerations are based on the results of a semester project carried out at the Department of History of Architecture, Revitalization and Conservation of Monuments of the Łódź University of Technology, the subject of which was the proposal of an architectural intervention aimed at telling the complex history of construction, as well as maintaining the unique atmosphere of the place. The biggest challenge was the discrepancy between the building’s rich past and its current state and architectural expression. The design proposals allowed for several interesting observations regarding design strategies, i.e. history and heritage as a source of inspiration; the atmosphere of the place as a subject of protection; the role and appropriateness of building materials in the interpretation of industrial heritage as well as the process of educating future architects and preparing them for the creative use of post-industrial heritage with respect for its cultural values.

PL

W artykule, na przykładzie Wójtowskiego Młyna w Łodzi, przedstawiono możliwe strategie projektowe, jakie można stosować w odniesieniu do dziedzictwa przemysłowego. W szczególności nakreślone zostały możliwości wykorzystania narracyjnej roli architektury w kontekście materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Podstawę rozważań stanowiły wyniki projektu semestralnego zrealizowanego w Zakładzie Historii Architektury, Rewitalizacji i Konserwacji Zabytków Politechniki Łódzkiej. Jego tematem była propozycja interwencji architektonicznej mającej na celu opowiedzenie złożonej historii budowlanej, a także utrzymanie wyjątkowej atmosfery miejsca. Największym wyzwaniem była rozbieżność między bogatą przeszłością obiektu a jego obecnym stanem oraz wyrazem architektonicznym. Propozycje projektowe pozwoliły poczynić wiele ciekawych obserwacji dotyczących strategii projektowych (tj. historii i dziedzictwa jako źródła inspiracji; atmosfery miejsca jako przedmiotu ochrony; roli i odpowiedniości materiałów budowlanych w interpretacji dziedzictwa przemysłowego), jak również procesu kształcenia przyszłych architektów i ich przygotowania do twórczego wykorzystania spuścizny poprzemysłowej z poszanowaniem jej wartości kulturowych.

3

W pogoni za oryginałem – palimpsest w malarstwie ściennym. Eksponowanie odkrywek

100%

Święcka E.

|

nr 4 (56)

43-52

EN

The article presents problems of revealing of mural paintings which is an integral part of architectural surfaces investigation. The paper also describes different kinds of preparatory layers used in the past as a support for new decorations and general rules of its conservation proceedings. The stratigraphic layers of mural painting are the following: the wall, plasters and renderings, strata of whitewash and polychromes. In some cases only limited parts of authentic paint are presented without removing of all layers added later on the whole decorated surface. Overpaintings are removed in conservation treatment, that is why the conservator is the one to make the most important decisions. In the past conservators used to reveal the oldest existing paint layer; overlapping layers were simply lost. Today there are many solutions and methods of conservation allowing to preserve and expose paintings created on the same wall in different historical periods. The photographs included in the article illustrate different systems and forms of presentation. It should be stressed that parallel presentation of paintings coming from several periods is mainly an aesthetical problem. One should also remember that painted decoration is not only a work of art but also a document of history of the building.

PL

W artykule przedstawiono problemy związane z należącym do procesu badań powierzchni architektonicznych odsłanianiem malowideł ściennych. Omówiono też sposób przygotowywania w przeszłości wtórnych powłok przed nanoszeniem kolejnych dekoracji oraz podstawowe zasady postępowania konserwatorskiego. Warstwy stratygraficzne malarstwa ściennego stanowią: murowane podłoże, tynki, pobiały i warstwy barwne. Nie zawsze zdejmowane są wszystkie wtórne nawarstwienia z całej powierzchni oryginalnej dekoracji, czasami wykonuje się jedynie niewielkie odkrywki. Zdejmowanie przemalowań jest prowadzone w ramach prac konserwatorskich, dlatego duża część rozstrzygnięć należy do specjalistów z tej dziedziny. W przeszłości konserwatorzy odsłaniali zwykle w całości zachowaną warstwę najstarszą; późniejsze były po prostu tracone. Dziś istnieje wiele metod konserwacji i sposobów ekspozycji, aby ocalić malowidła pochodzące z kilku okresów historycznych, stworzone na tej samej ścianie. Różne sposoby i formy ich ekspozycji pokazano w artykule na fotografiach. Należy podkreślić, że jednoczesna prezentacja malowideł pochodzących z kilku okresów to głównie kwestia estetyczna. Nie wolno też zapominać, że dekoracja malarska nie tylko jest dziełem sztuki, ale stanowi dokument losów historycznej budowli.

4

The role of architectural design in industrial heritage interpretation – the case of Wójtowski Młyn in Łódź

100%

Walczak B. M.

|

nr 1 (73)

75-83

PL

W artykule, na przykładzie Wójtowskiego Młyna w Łodzi, przedstawiono możliwe strategie projektowe, jakie można stosować w odniesieniu do dziedzictwa przemysłowego. W szczególności nakreślone zostały możliwości wykorzystania narracyjnej roli architektury w kontekście materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Podstawę rozważań stanowiły wyniki projektu semestralnego zrealizowanego w Zakładzie Historii Architektury, Rewitalizacji i Konserwacji Zabytków Politechniki Łódzkiej. Jego tematem była propozycja interwencji architektonicznej mającej na celu opowiedzenie złożonej historii budowlanej, a także utrzymanie wyjątkowej atmosfery miejsca. Największym wyzwaniem była rozbieżność między bogatą przeszłością obiektu a jego obecnym stanem oraz wyrazem architektonicznym. Propozycje projektowe pozwoliły poczynić wiele ciekawych obserwacji dotyczących strategii projektowych (tj. historii i dziedzictwa jako źródła inspiracji; atmosfery miejsca jako przedmiotu ochrony; roli i odpowiedniości materiałów budowlanych w interpretacji dziedzictwa przemysłowego), jak również procesu kształcenia przyszłych architektów i ich przygotowania do twórczego wykorzystania spuścizny poprzemysłowej z poszanowaniem jej wartości kulturowych.

EN

The article presents possible design strategies that can be used concerning industrial heritage on the example of Wójtowski Młyn in Łódź. In particular, the possibilities of using the narrative role of architecture in the context of tangible and intangible cultural heritage have been outlined. The considerations are based on the results of a semester project carried out at the Department of History of Architecture, Revitalization and Conservation of Monuments of the Łódź University of Technology, the subject of which was the proposal of an architectural intervention aimed at telling the complex history of construction, as well as maintaining the unique atmosphere of the place. The biggest challenge was the discrepancy between the building’s rich past and its current state and architectural expression. The design proposals allowed for several interesting observations regarding design strategies, i.e. history and heritage as a source of inspiration; the atmosphere of the place as a subject of protection; the role and appropriateness of building materials in the interpretation of industrial heritage as well as the process of educating future architects and preparing them for the creative use of post-industrial heritage with respect for its cultural values.

5

Autentyzm zabytkowej architektury i palimpsest w przestrzeni historycznej – nowe media a prezentacja dziedzictwa kulturowego

100%

Zapłata R.

|

nr 1(45)

97-114

PL

Artykuł przedstawia wybrane zagadnienia związane z prezentacją i eksponowaniem zabytkowej architektury za pośrednictwem nowych mediów i technik cyfrowych. Tekst skupia się na problematyce autentyzmu zabytków oraz przestrzeni historycznej i współczesnej – pojmowanych jako palimpsest. Autentyzm, jako istotny element wartościowania zabytków, traktowany jest jako znaczący element podczas tworzenia cyfrowych odwzorowań i rekonstrukcji zabytków. Prezentacja dziedzictwa kulturowego, wspierająca się rzeczywistością wirtualną, a także rozszerzoną rzeczywistością (augmentacją), ukazana jest jako czasowe, nieinwazyjne i alternatywne rozwiązanie w eksponowaniu m.in. zróżnicowanych stylistycznie obiektów. Tytułowe technologie są również postrzegane jako sposób „uzupełniania” zmienionych lub nieistniejących już elementów obiektów oraz przestrzeni. Taka forma wpisywania cyfrowych obiektów do rzeczywistości tworzy specyficzny palimpsest – czasowe nakładanie cyfrowych obiektów – kształtując jednocześnie nowe relacje, interakcje z obiektami, jak i nową formę obcowania z dziedzictwem kulturowym. Tytułowe zagadnienia poddane są krytycznej analizie, która pozwala ukazać słabe strony zjawiska prezentacji „cyfrowych” obiektów zabytkowych, a także określić potencjał nowych technologii i postulaty badawcze.

EN

The article presents chosen aspects connected with presenting and exhibiting historic architecture with the use of new media and digital techniques. Focus is given to the problem of authenticity of heritage structures and to the palimpsest of historical and modern spaces. Authenticity, as an important element for the appraisal of heritage structures, is treated and an important issue while creating digital presentations and reconstructions of historic objects and structures. Presentation of cultural heritage, which bases upon virtual and augmented reality, is perceived to be a temporary, noninvasive and alternative solution for exhibiting, for example, stylistically complex objects. The technologies mentioned in the title are also perceived as a way to “complement” changed or no longer existent objects and landscapes, or their elements. This method of introducing digital objects into reality creates a characteristic palimpsest – a temporary overlap of digital objects. At the same time, it evokes new relations, new interactions with objects, as well as a new form of contact with cultural heritage. In the article, the main topics are subject to a critical analysis, which allows to show the disadvantages of presenting “digital” historic objects of structures, as well as to pinpoint the potential of new technologies and to pose further research questions.

6

Autentyzm zabytkowej architektury i palimpsest w przestrzeni historycznej – nowe media a prezentacja dziedzictwa kulturowego

100%

Zapłata R.

|

tom Nr 1 (45)

97--114

PL

Artykuł przedstawia wybrane zagadnienia związane z prezentacją i eksponowaniem zabytkowej architektury za pośrednictwem nowych mediów i technik cyfrowych. Tekst skupia się na problematyce autentyzmu zabytków oraz przestrzeni historycznej i współczesnej – pojmowanych jako palimpsest. Autentyzm, jako istotny element wartościowania zabytków, traktowany jest jako znaczący element podczas tworzenia cyfrowych odwzorowań i rekonstrukcji zabytków. Prezentacja dziedzictwa kulturowego, wspierająca się rzeczywistością wirtualną, a także rozszerzoną rzeczywistością (augmentacją), ukazana jest jako czasowe, nieinwazyjne i alternatywne rozwiązanie w eksponowaniu m.in. zróżnicowanych stylistycznie obiektów. Tytułowe technologie są również postrzegane jako sposób „uzupełniania” zmienionych lub nieistniejących już elementów obiektów oraz przestrzeni. Taka forma wpisywania cyfrowych obiektów do rzeczywistości tworzy specyficzny palimpsest – czasowe nakładanie cyfrowych obiektów – kształtując jednocześnie nowe relacje, interakcje z obiektami, jak i nową formę obcowania z dziedzictwem kulturowym. Tytułowe zagadnienia poddane są krytycznej analizie, która pozwala ukazać słabe strony zjawiska prezentacji „cyfrowych” obiektów zabytkowych, a także określić potencjał nowych technologii i postulaty badawcze.

EN

The article presents chosen aspects connected with presenting and exhibiting historic architecture with the use of new media and digital techniques. Focus is given to the problem of authenticity of heritage structures and to the palimpsest of historical and modern spaces. Authenticity, as an important element for the appraisal of heritage structures, is treated and an important issue while creating digital presentations and reconstructions of historic objects and structures. Presentation of cultural heritage, which bases upon virtual and augmented reality, is perceived to be a temporary, noninvasive and alternative solution for exhibiting, for example, stylistically complex objects. The technologies mentioned in the title are also perceived as a way to “complement” changed or no longer existent objects and landscapes, or their elements. This method of introducing digital objects into reality creates a characteristic palimpsest – a temporary overlap of digital objects. At the same time, it evokes new relations, new interactions with objects, as well as a new form of contact with cultural heritage. In the article, the main topics are subject to a critical analysis, which allows to show the disadvantages of presenting “digital” historic objects of structures, as well as to pinpoint the potential of new technologies and to pose further research questions.

7

Miasta wielokrotnego zapisu - ikonosfera nowych przestrzeni tożsamości

100%

Dolistowska M.

|

tom R. 107, z. 7-A/2

57-60

PL

Artykuł poświęcono rozważaniom nad wybranymi aspektami problematyki przeobrażeń współczesnej przestrzeni miejskiej i jej ikonicznych desygnatów. Postawione zostało pytanie o miejsce i rolę architektury w strukturze przeobrażającego się nieustannie miasta-palimpsestu.

EN

This article is devoted to dissertations on some aspects of the complex problem of the transformation contemporary city's space and its iconic signs. Attention was paid to the role and place of the architecture in the structure of the palimpsest-city.

8

Fort Bema i mauzoleum poległych w bitwie pod Ostrołęką. Pamięć miejsca – miejsce pamięci

100%

Górski M. , Rytel G.

|

nr 1(45)

73-82

PL

Dziś miejsce bitwy stoczonej pod Ostrołęką 26 maja 1831 r. to swego rodzaju palimpsest wydarzeń zapisywanych w przestrzeni w minionych 180 latach. W artykule przedstawiono kolejne działania podejmowane w miejscu walk w kontekście zmiennych uwarunkowań historycznych. Omówiono następujące po sobie przekształcenia w krajobrazie, od umieszczania drobnych form upamiętniających obie walczące strony, poprzez budowę fortu, aż do skomplikowanych dziejów ponad 80 lat budowy mauzoleum. Ślady niektórych z nich zostały zatarte w wyniku kolejnych działań, inne współtworzą obecny obraz przestrzenny. Wszystkie przynależą do kultywowanej przez mieszkańców Ostrołęki pamięci miejsca, istotnego elementu dziedzictwa historycznego, sprzyjającego budowaniu lokalnej tożsamości.

EN

Nowadays the site of the battle which was fought at Ostrołęka on the 26th of May 1831 constitutes a kind of a palimpsest of the written in space events that took place within the past 180 years. In the article the subsequent operations taken in the site of battles, in the context of changeable historical determinants, have been presented. The following changes in the countryside, starting from placing tiny elements commemorating both fighting parties, through the building of the fort, up to the complex over eighty-year long operations related to the construction of the mausoleum – all of them have been described in the article. The traces of some events faded as a result of subsequent operations, some others create together the present space of the site. All of them belong to the memory of place, tended by Ostrołęka inhabitants, the site which constitutes a significant element of the historical heritage, which results in creating the local identity.

9

„Przekroje” poetyckie – od Trembeckiego do Grochowiaka

99%

Baluch A.

|

tom 1

9-14

EN

The tactic of inquiring reading (close reading, explikation de texte) focuses mainly on the text’s subject – it is beneficial if it is of topical character. It is then easier to find and interprete intertextual connections which put some pieces together. In such reading of the chosen poems – Do Kossowskiej w tańcu by Trembecki and Król zabity by Grochowiak – we can see the classical high style of an enlightened poet and turpism, meaning the aesthetics of ugliness of the modern poet, who takes up the game with literary tradition. In this way, you can manage the history of literature…

10

Venice in Poetry and Prose: Adam Wiedemann’s Visit to the City

99%

Czyżak A.

|

2020

|

nr 9

215-226

EN

The main aim of the article is to identify key interpretation issues in two texts by Adam Wiedemann. Both texts feature contemporary literary pictures of visits to Venice – the Polish author wrote a short story (Sens życia. Opowiadanie śródziemnomorskie, 1998) and a poem (Tramwaj na Lido, 2015) about his journeys to Italy. Those textual visions of the urban space of Venice show that Wiedemann is fully aware of many similar attempts made earlier yet still strives to stress his distinctness, creating a record of meetings of the contemporary visitor with the unique phenomenon of the unusual urban phenomenon.

11

O „ukrytym” w prozie Michala Ajvaza i Piotra Pazińskiego

99%

Firlej A.

|

2013

|

nr 70/2

57-64

PL

In this essay I juxtapose the output of Michal Ajvaz and Piotr Paziński, analyzing it as a similar literary strategy for metaphorising the concept of the “re-start” in the history of culture. The starting point is a similar phenomenon in North American literature, described by Eliot Weinberger, who uses a (not explicitly declared) psychoanalytic methodology. Key references, in addition to the modernist inspiration, are also: the urban text, Talmudic imaging, the phenomenon of memory/palimpsest and the possibility or impossibility of the artistic representation of the Holocaust.

12

Schulz post mortem: W świetle nieobecności

99%

Petrow P. P.

|

nr 2(12)

191-198

EN

The contemporary ‘face’ of Bruno Schulz is a result of the collaboration between several visions as well as the specific relation between presence and absence. To a large extent, this fact allows the treatment of Schulz’s reconstructed image not as the static whole, but rather as a dynamic and open identity, defined not only by the biographical reconstructions, but also by its fragmentation and incompleteness. One of the questions that the article evokes is, whether absence can serve as a factor in decoding Schulz’s nature.

13

Czytanie miasta – kulturowy palimpsest. [Czytanie miasta 2. Bielsko-Biała jako kulturowy palimpsest. Tom 1. Literackie Bielsko-Biała. Teksty o tematyce literaturoznawczej, red. M. Bernacki, R. Pysz, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, 2020, ss. 295.]

85%

Wróblewska-Jachna J.

|

nr 2

517-524

EN

The collective work, published in 2020, the theme of which is the culture of Bielsko-Biała documents the rich history of the 1wo-city. The city is analyzed on many levels by art historians, literary scholars and linguists. The publication restores the city`s memory related to the heritage of German and Jewish citizens, erased during the building of the Polish People’s Republic (the communist regime). The rediscovery of forgotten stories, symbols, and many other cultural artifacts is reminiscent of a palimpsest on which the experiences of subsequent generations have been overwritten. Getting to the original text is painstaking work that has been successfully undertaken and completed by the editors and authors of the individual chapters.

14

Foreshadowing the things to come: Annihilation hidden in Zygmunt Haupt’s Galician stories

80%

Wilczyński M.

|

nr 31

EN

The article is devoted to the annihilation of the ethnically, religiously, and linguistically diverse population of Galicia and Podolia during WW2 and its metaphorical representation in Zygmunt Haupt’s Galician short stories collected in Baskijski diabeł [The Basque devil]. Memories are arranged in a palimpsest-like manner in Haupt’s short stories, which are often set in Zhovkva, a Galician town with which Haupt had a special bond. The only countermeasure against forgetting this lost world is memory, which unfortunately fades over time. The writer thus relies on fragmentary associations and retroactive imagination.

PL

Tematem artykułu jest swoiście zaszyfrowana w galicyjskich opowiadaniach Zygmunta Haupta, zamieszczonych w tomie Baskijski diabeł, zagłada istniejącej przez setki lat zróżnicowanej etnicznie, religijnie i językowo społeczności Galicji i Podola. Pisarz przedstawił ten proces, zapoczątkowany wybuchem drugiej wojny światowej, za pomocą metody wspomnieniowego palimpsestu, często umieszczając wydarzenia w Żółkwi – galicyjskim miasteczku, z którym łączyła go szczególna osobista więź. Jedynym instrumentem oporu przez zapomnieniem o zaginionym świecie jest pamięć, z upływem czasu coraz bardziej ułomna, opierająca się na fragmentarycznych skojarzeniach i działającej wstecz wyobraźni.

15

Reinterpretacja treści przestrzeni Dawnego Kwartału Królewskiego w Olkuszu

80%

Nawrot G. , Witeczek A.

|

tom R.26, nr 3

60--66

PL

Renowacja przestrzeni budynku lub zespołu zabytkowego dokonuje się za swoistą historyczną fasadą, skonstruowaną z dawnych treści, nazwy oraz elewacji i struktury przestrzennej. Wiąże się ona z reinterpretacją znaczeniową, w wyniku której struktura materialna całości i jej elementy stają się nośnikami treści odmiennych od historycznych.

EN

Renovation of the space of a building or a historic complex is carried out behind a specific, historic facade, constructed from old content, name, elevation and spatial structure. It is connected with a semantic reinterpretation, as a result of which the material structure of the whole as well as its elements become carriers of different, non-historical content.

16

Jenseits von Völkerkerker und friedlichem Miteinander: Semantisierungen (post-)imperialer Räume und das (süd-)östliche Europa bei Miloš Crnjanski und Joseph Roth

62%

Jakovljević A.

|

2019

107-129

PL

Na podstawie wybranych tekstów JÓZEFA ROTHA i MILOŠA CRNJANSKIEGO artykuł prezentuje tezę, że przedstawione w reportażach ROTHA o zachodnich Bałkanach i w powieści CRNJANSKIEGO Tagebuch über Čarnojević (post)imperialne miejsca nie mają charakteru „więzienia narodów”. Nie można ich także przyporządkować do miejsc ponadnarodowych czy nie mających nic wspólnego z narodem – jak to często jest interpretowane w badaniach kulturoznawczych poświęconych zagadnieniom związanym z rozwojem imperiów. Za pomocą modelu wielowarstwowości czasu historycznego Reinharta Kosellecka oraz kulturoznawczej koncepcji palimpsestu ukazane zostaje, że pojęcia narodowości i imperialności są ze sobą powiązane. Nakładanie się na siebie tych zjawisk oraz nierównoczesna jednoczesność narodowości i imperialności, także ich opozycja wobec siebie tworzy palimpsestyczny charakter południowo-wschodniej i wschodniej Europy przedstawiony w analizowanych tekstach.

EN

This article, based on selected text extracts from JOSEPH ROTH and MILOŠ CRNJANSKI, demonstrates that the (post)imperial spaces depicted in both ROTH’S reports about the western Balkans, and CRNJANSKI’S lyrical novel Tagebuch über Čarnojević, can be read as neither Völkerkerker (“prisons of nations”), nor as supranational spaces beyond the national, as is frequently the case in imperial studies within Cultural Studies. Through the lens of Koselleck’s model of sediments of time, and the Cultural Studies concept of the palimpsest, the intricate relationships between the national and the imperial are illustrated. This overlap of the national and the imperial and their simultaneous clash constitute the characteristics of a palimpsest of southeastern and eastern Europe in the discussed texts.

DE

Dieser Beitrag zeigt anhand ausgewählter Textbeispiele von JOSEPH ROTH und MILOŠCRNJANSKI, dass die dargestellten (post-)imperialen Räume in Roths Reportagen über den Westbalkan und CRNJANSKIS lyrischem Roman Tagebuch über Čarnojević weder als Völkerkerker noch – wie es in der kulturwissenschaftlichen Imperien-Forschung der Fall ist – als übernationale Räume jenseits des Nationalen zu begreifen sind. Mit Hilfe von Kosellecks Zeitschichten-Modell und des kulturwissenschaftlichen Konzepts des Palimpsests wird vielmehr gezeigt, dass Nationales und Imperiales auf komplexe Weise aufeinander bezogen sind. Es ist diese Überlagerung sowie die Gleichzeitigkeit des Ungleichzeitigen von Nationalem und Imperialem, aber auch deren Kollision, die den Palimpsest-Charakter des südöstlichen und östlichen Europas in den hier thematisierten Texten ausmacht.

17

Философия как палимпсест. Левинас и Достоевский

60%

Cymborska-Leboda M.

Przegląd Rusycystyczny

|

2023

|

nr 2 (182)

29-52

RU

В статье исследуется корпус текстов Левинаса с целью указать и верифицировать осуществление его «авторской» идеи о философствовании как «дешифровке запрятанного в палимпсесте писания» [écriture]. Рассматривается функция словесного и смыслового слоя («словосмысла») Достоевского в палимпсестном дискурсе философа - многократные примеры присутствия формул/идеологем писателя: понятия «ненасытимого сострадания» к другому человеку, догмата о виновности «всех за все и за всех», отрицательных (многоаспектная интерпретация «Каинова ответа», связанного с вопросом о человеческой самодостаточности и дерзком своеволии) и положительных формул отношения к Другому, и, тем самым, самоопределения личности (через причастность к Ты, любовь к ближнему и усилие сделать свой образ «благолепным»). Указывается, каким образом поливалентные формулы Достоевского, соотносимые с Библией и ее смысловой позицией (с книгой Бытия, Исаи, Евангелием от Матвея и др.), семантически обогащенные, в качестве ключевых составляющих, встраиваются в философское мышление Левинаса и его ценностную иерархию; в какой степени они определяют его концептуализацию «субъективности этического субъекта»: концепт «я» в аккузативе («me voici»), «я» призванного к ответственности «за все и за всех», - к тому, чтобы быть сторожем брата своего, в своем «к-Богу-бытии». Выявляется продуктивность и значимость методологической установки Левинаса, определяющей его философскую герменевтику и палимпсестность дискурса, т.е. ориентацию на 1) преемственность и сохранность «древнего», изначального смысла и его творческое взращивание в новой «идеологической среде»; 2) обнаружение взаимосвязи «истины» и философского метода, каким полагается эмфаз и сублимация; это объясняет значимую роль риторических фигур и возвышающей повторности топосов мысли в дискурсе Левинаса, восходящих/отсылающих к Достоевскому (также к мифу, Шекспиру и др.), но возводимых на новую ступень познания и понимания.

PL

Przedmiotem badań w prezentowanym studium uczyniono korpus tekstów Lévinasa, by poddać namysłowi i weryfikacji jego koncept filozofowania jako „deszyfrowania tego, co zostało ukryte w palimpseście Pisma (écriture)”. Rozważania miały na celu udowodnienie, że konstytutywną warstwę palimpsestowej struktury dzieł Lévinasa stanowi „tekst Dostojewskiego”: powtarzające się i eksplikowane cytaty, jawne i ukryte odniesienia do „myślisłów”/formuł pisarza. Są to między innymi: pojęcie „nienasyconego współczucia” wobec Drugiego, dogmat o „winie każdego za wszystko i wszystkich”, negatywne i pozytywne formuły relacji z Innym (wielokrotnie ponawiana interpretacja sensu „odpowiedzi Kaina”, koncept miłości bliźniego i in.) i samookreślenia osoby ludzkiej. Przeprowadzona analiza wykazała, że uobecnione i kluczowe u Lévinasa koncepty Dostojewskiego, skonfrontowane z Biblią (Księga Rodzaju, Izajasza, Ewangelia według św. Mateusza) i poddane „uwznioślającej” transformacji stają się istotnym składnikiem aksjologicznego i etycznego myślenia filozofa, określając jego pojmowanie podmiotowości człowieka – podmiotu etycznego (koncepcję „ja” w akkuzatiwie, me voici) w jego powołaniu do odpowiedzialności za bliźniego; do tego, by być „stróżem brata swego” w swoim „byciu-ku-Bogu”. Ujawniono produktywność metodologicznej strategii Lévinasa, odzwierciedlonej w jego hermeneutyce filozoficznej i palimpsestowości dyskursu, a więc orientacji: 1) na przenoszenie sensu źródłowego, „pradawnego” i jego twórcze rozkrzewianie w nowej sytuacji ideologicznej; 2) na współdziałanie „prawdy” i „metody”, wyrażanej za pomocą pojęć sublimacji i emfazy; wyjaśniono tym samym rolę i znaczenie figur retorycznych oraz hiperbolicznych powtórzeń w dyskursie filozofa, zwłaszcza tych, które odsyłając do formuł Dostojewskiego (także do mitu, Szekspira i in.) i poszerzając ich pole semantyczne, wznoszą ich sens na wyższy poziom poznania i rozumienia.

EN

The aim of the present article is to examine Levinas’ texts with the intention of showing and verifying the realization of his idea of philosophizing as “deciphering of what has been hidden in palimpsest writing” (écriture). I discuss Dostoevsky’s verbal and semantic layer (“word-sense”) present in Levinas’ palimpsest discourse. I offer an insight into the function of many of Dostoevsky’s concepts, such as the notion of “insatiable co-suffering” with another human being, the dogma about the accountability of “everything and everybody”, negative (see the many aspects of the “Cain’s answer” connected with the question of human reliance on himself only and a total lack of restraint) and positive formulas in relation with the Other, resulting in defining one’s personality (by means of communion with Thou, love for one’s neighbor and the effort to make one’s image beautiful in the moral sense) that have been found in the pages of Levinas’ writings. I show the means by which Dostoevsky’s polyvalent formulas, correlated with The Bible and its heavily charged with meaning position (The Book of Genesis, The Book of Isaiah, The Gospel of St. Matthew, and others), get semantically enriched and absorbed, as key components, by Levinas’ philosophical thinking and his hierarchy of values. I discuss the extent to which they determine his conceptualization of “subjectivity of ethical subject”: the concept of “I” in the accusative (“me voici”), the “I” summoned to be responsible “for everything and for all men”, to be a “guardian of one’s brother” on one’s way to “being-in-God”. In the article I also focus on the productivity and significance of Levinas’ methodological stance, which determines his philosophical hermeneutics and the palimpsest character of his discourse, i.e. their being orientated towards: 1) continuation and preservation of the “ancient”, original sense and its creative growth in a new “ideological environment”, 2) disclosing interrelation between “truth” and the philosophical method of emphasis and sublimation; this allows one to explain an important role of rhetorical figures and the increasing repetitiveness of topoi of thought in Levinas’ discourse, which come from/send one thinking of Dostoevsky (as well as of myth, Shakespeare and others), but approach a new level of knowledge and understanding.

18

A Wanderer, Descendant of Wanderers: Nomadism in Martin Kukučín’s Travel Diary A Walk through Patagonia

57%

Hudymač A.

|

2023

|

tom XIX

125-138

PL

Tematem artykułu jest obszerny dziennik podróży słowackiego pisarza Martina Kukučína zatytułowany Prechádzka po Patagónii [Spacer po Patagonii]. Życie autora, należącego do najwybitniejszych przedstawicieli słowackiego realizmu, naznaczone było stygmatem emigracji, a dzienniki podróży (z Dalmacji, Czarnogóry, Francji, Patagonii) stanowią integralną część jego twórczego dorobku. Ten omawiany tutaj różni od innych tekstów podróżniczych Kukučína. Zwraca uwagę szczegółowością i pewnym podwójnym spojrzeniem na autora-podróżnika, który jednocześnie i określa samego siebie jako włóczęgę, i daje wyraz pragnieniu zakotwiczenia w świecie. Tej podwójności autora towarzyszy podwójność krajobrazu. Obraz Patagonii przeplata się tu bowiem z obrazem rodzimej Orawy.

EN

The article discusses an extensive travel journal, entitled A Walk Through Patagonia, by the renowned Slovak writer Martin Kukučín (1860–1928). Recognised as a prominent representative of realism in Slovak literature, Kukučín experienced challenges associated with emigration throughout his life. His travel accounts, encompassing various destinations such as Dalmatia, Montenegro, France, and Patagonia, constitute an integral part of his creative output. In comparison with Kukučín’s other travel narratives, this particular diary documenting his journey to Patagonia stands out through its meticulousness and a distinct dual perspective of an author and a traveller. In his writings, Kukučín portrays himself simultaneously as a wanderer and expresses a longing for a sense of belonging in the world. This dual nature of the writer is reflected in the landscapes depicted, in which the imagery of Patagonia becomes intertwined with the underlying portrayal of Kukučín’s native region of Orava.