Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ciałopalny grób ze stanowiska 9 w Tomaszowie Mazowieckim-Brzustówce

100%

Urbaniak A. , Jakubczyk I.

Wiadomości Archeologiczne

|

2011

|

tom LXII

|

nr 62

246-252

EN

In 2010 a group of objects attributed to the Przeworsk Culture was submitted to the Chair of Bronze and Iron Age, Institute of Archaeology, University of Łódź, by a treasure hunter interested in objects from WW II. They originated from site 9 at Tomaszów Mazowiecki-Brzustówka, lying on the left bank of the Pilica R. and included a number of iron finds: a fibula, Almgren group VI, series 1, derivative from type Almgren 159 and 181, a shield grip, type Jahn 9, two spear points, type Kaczanowski I/1 and XV, two knives, shears, a fire steel, type Jonakowski IICa as well as a rivet or a pin (?), fragments of at least three pottery vessels, one of them a cinerary urn, and fragments of burnt human bones. The fibula was fastened to the fire steel, in a way never seen before in Przeworsk Culture material or that of its neighbouring cultures. Assuming that all these objects originate from a single grave assemblage, they may be dated to phase C1a.

2

Zagadka z kluczem. Dziwny przedmiot z XIX-wiecznych amatorskich wykopalisk w Kwiatkowie, pow. turecki

100%

Piotrowska M. , Czarnecka K. , Smółka-Antkowiak E.

Wiadomości Archeologiczne

|

2022

|

tom LXXIII

|

nr 73

253-263

EN

The artefact which is the subject of this article is an enigmatic object – a piece of sophisticated fitting that has no analogies in the materials of the Przeworsk culture. Due to the lack of exact analogies, a clear determination of its function seems not easy, but it is possible that the artefact represents an element of the metal lock for a wooden casket. The find comes from an amateur research conducted by Seweryn Tymieniecki at Kwiatków, Turek County, at the end of the 19th century. It is a stray find collected from the area of the cemetery. The archival illustrations show the artefact in its entirety – its both parts are connected with rivets (Fig. 2, 3). Unfortunately, its state of preservation has dramatically deteriorated over time (Fig. 4). The dimensions of the rectangular elements of the alleged lock mounting are 5.5×4.5 cm. One of the plates has a centrally located, square hole measuring 1.5×1 cm. At the shorter edge of the other plate, there are two holes with a diameter of about 0.3 cm (spacing – 0.7 cm). According to the preserved archival illustrations, the plate was fitted (probably by welding or soldering) with a small “pocket” (slide) made of iron sheet bent twice at right angles. It is open at one end, flattened and closed at the other. It resembles lock with barbed bolt. The double barb bolt was inserted vertically through the opening in the lid into a groove, with the barbs directed to the wall. The edge of the plate above the holes is folded over about 2 mm (Fig. 4). Slightly tilted barbs blocked on the fold, preventing the lid from being moved. The key had to be bent in such a way that, when inserted through the square hole in the outer fitting, it could reach the holes in the inner fitting with its teeth and through them it pressed the barbs against the bolt. This released the lock allowing the bolt to be pulled out and the box to be opened (Fig. 5). The lock for the Kwiatków casket could be a kind of hybrid – a variant of the Kietrz lock with some elements characteristic of the Wetzendorf lock (Fig. 7). The effectiveness of the proposed method of operation of the discussed mechanism was confirmed in the reconstruction of the box with such a lock. The materials from Kwiatków represent random, stray finds and they do not include a bolt or a key that could be an element of the analysed lock. However, keys of a shape corresponding to the hypothetical reconstruction of the lock were found in the cemeteries from Gronówko, Leszno County, and from Wiktorów, Zgierz County (Fig. 9). The lack of context for the discovery of the artefact as well as the lack of straight parallels make it difficult to draw conclusions concerning its dating. Its chronological determination is possible within the framework of the entire collection of artefacts obtained from the cemetery at Kwiatków, which is dated to phases B1–C2, however, most of the finds came from phase B2/C1 of the Roman Period.

PL

Zabytek będący przedmiotem niniejszego artykułu to zagadkowy przedmiot – skomplikowane okucie nie mające analogii w materiałach kultury przeworskiej. Brak ścisłych analogii powoduje, że określenie jego funkcji nie jest oczywiste, ale wydaje się, że mógł to być element mechanizmu zamykającego drewniana skrzynkę. Znalezisko pochodzi z amatorskich badań prowadzonych w Kwiatkowie, pow. Turek, przez Seweryna Tymienieckiego pod koniec XIX wieku. Jest to znalezisko luźne z powierzchni cmentarzyska. Na archiwalnych rycinach zabytek przedstawiony jest jeszcze w całości – obie jego części połączone są nitami. Obecnie jego stan zachowania jest znacznie gorszy. Wymiary prostokątnych elementów domniemanego okucia zamka to 5,5 x 4,5 cm. Jedna z płytek posiada centralnie umieszczony, czworokątny otwór o wymiarach 1,5 x 1 cm, Przy krótszej krawędzi drugiej płytki znajdują się dwa otworki o średnicy około 0,3 cm (rozstaw – 0,4 cm). Według zachowanych ilustracji archiwalnych na tej blaszce była przymocowana, zapewne za pomocą zgrzewania albo lutowania, „kieszonka” wykonana z zagiętej dwukrotnie pod kątem prostym blachy żelaznej. Na jednym końcu jest otwarta, a spłaszczona i zamknięta przy drugim. Byłby to zamek zaciskowy. Rygiel z podwójnym wąsem wprowadzony był pionowo przez otwór w wieku do rynienki, wąsami do ścianki. Krawędź blaszki nad otworkami jest zagięta na około 2 mm. Lekko odchylone wąsy blokowały się na tym zagięciu uniemożliwiając przesunięcie wieka. Klucz musiał być wygięty w taki sposób, żeby po wprowadzeniu przez kwadratowy otwór w okuciu zewnętrznym, mógł dosięgnąć zębami otworków w wewnętrznym okuciu i poprzez nie docisnąć wąsy do trzpienia. To powodowało zwolnienie blokady umożliwiając wyciągnięcie rygla i otworzenie skrzynki. Zamek skrzynki z Kwiatkowa mógł być swoistą hybrydą – odmianą zamka typu Kietrz z pewnymi elementami charakterystycznymi dla zamka typu Wetzendorf. Skuteczność zaproponowanego sposobu działania omawianego mechanizmu została potwierdzona w wykonanej przez W. Rutkowskiego rekonstrukcji skrzynki z takim zamkiem. Materiały z Kwiatkowa to znaleziska luźne, zbierane dość przypadkowo i nie ma wśród nich ani rygla ani klucza, które mogłyby być elementami omawianego zamka. Klucze o kształcie odpowiadającym hipotetycznej rekonstrukcji zostały znalezione na cmentarzyskach w Gronówku, pow. leszczyński oraz w Wiktorowie, pow. zgierski. Brak kontekstu odkrycia zabytku oraz analogii utrudnia wyciągnięcie wniosków na temat jego datowania. Określenie chronologii możliwe jest w ramach całości materiału zabytkowego pozyskanego z cmentarzyska w Kwiatkowie, którego chronologia przypada głównie na fazy B1, B2 i C1 okresu rzymskiego.

3

Prusiek, pow. sanocki, stan. 25. Pierwsze cmentarzysko ludności kultury przeworskiej w polskich Karpatach

100%

Madyda-Legutko R. , Rodzińska-Nowak J. , Zagórska-Telega J.

Wiadomości Archeologiczne

|

2006

|

tom LVIII

|

nr 58

394-400

EN

Infiltration during the Early Roman Period of the Carpathian zone by the people of Przeworsk Culture is well confirmed by the archaeological record from the upper course of the San river. Their presence is evidenced by a number of settlement sites identified and variously investigated in the area of interest, dating from the later phase of the Early Roman Period and early phase of the Late Roman Period (R. Madyda-Legutko 2004, fig. 3). Not all these sites exhibit features of Przeworsk Culture in its ‘pure’ form, typical for areas farther the north of the Carpathian Range. In settlements found on the upper San next to hand-built pottery characteristic for Przeworsk Culture we also find vessels which in their stylistic outlook suggest strong interaction with Dacian cultures (R. Madyda-Legutko 1996, p. 61-66). Culture elements associated with the Dacian environment penetrated to the San basin during the Early Roman Period mainly by way of the Lipica Culture, from the area of the upper Dnestr basin, zone of Przeworsk-Lipice contact (D. N. Kozak 1999), possibly, by way of Zemplin environment from eastern Slovakia (R. Madyda-Legutko 1996, p. 104). While Przeworsk Culture presence in the upper San basin during the Early Roman Period is confirmed by a number of settlement sites recently we had no evidence of cemeteries from the same area. Between the world wars a single grave was discovered at Załuż, north-east of Sanok (M. Alek¬siewicz 1958, p. 50-51; P. N. Kotowicz 2004, p. 715, 717, fig. 4h). A number of seriously deteriorated burials registered at Bachórz-Chodorówka, site 1 may have dated from the Roman Period (M. Gedl 1999, p. 40). With no evidence of cemeteries reliably dated to the Roman Period available in the Polish Carpathian zone, despite earlier studies made in the foothill zone and Beskidy Mountains, the Przeworsk gravefield at Prusiek, site 25 (distr. Sanok, woj. podkarpackie) is truly exceptional (Fig. 1). It was discovered by accident in 1980 farming activity at which time a deteriorated funerary deposit was unearthed producing eg a sword ritually bent out of shape and two points from shafted weapons. One of these has survived (Fig. 2:1) and is now in keeping of the Museum in Sanok (P. N. Kotowicz 2004, p. 717–718, fig. 5). Site 25 at Prusiek lies on a promontory between two small streams – Sanoczek and its tributary Niebieszczanka (Fig. 1). Geologically the area is a former basin-like river valley bottom with fossil abandoned river channels and intervening ridges buried by river outwash and slope sediments. The burial ground lies on one of these ridges. Sondage excavation carried out by a team from Institute of Archaeology, Jagiellonian University in Cracow, in the autumn of 2004 led to the discovery of four urned cremation graves and of a number of stray finds, imaginably the remains of other no longer surviving burials. Investigation by sondage was followed by regular excavation in the summer of 2005, and area of 500 m2 was explored, uncovering 22 further features (21 graves and a pit of unknown purpose). Next to 12 variously preserved urned graves, there were two evident burials inside organic urns, two unurned graves and five burials in such a deteriorated condition that their original mortuary rite cannot be identified. Burials explored so far in general are characterised by relatively rich furnishings. Preliminary analysis of artefacts typology and chronology reveals an evident connection to the eastern zone of Przeworsk Culture (T. Dąbrowska 1973; J. Andrzejowski 1994; 2001), exemplified by eg a bronze strap-end with reduced profiling (Fig. 3:2), bronze brooch (Almgren group II/IV 3rd series – Fig. 3:1) and shield fittings – in bronze (shield grips, edge fittings) or bronze combined with iron. Elements of style typical for eastern zone of Przeworsk Culture are also evident in ceramics, eg large hand built urns with a shiny black surface and three to four (occasionally a larger number) handles, or raised beakers with an openwork foot (Fig. 4:4). Grave inventories, also ones datable to the close of phase B2 of the Early Roman Period next to hand made vessels produced wheel-made (?) ceramics, usually in fragmented condition, vessels with grey abrasive walls, frequently with evidence of cremation. Similar pottery was recorded elsewhere on the upper San (R. Madyda-Legutko 2004, p. 79; R. Madyda-Legutko, E. Pohorska-Kleja 2004; R. Madyda-Legutko, E. Pohorska-Kleja, J. Rodzińska-Nowak 2004). This sheds new light on the question of dating of the origins of wheel-made pottery in Przeworsk Culture environment suggesting also that familiarity with the potter’s wheel could have spread to Przeworsk Culture area in a somewhat different way that previously accepted (cf K. Godłowski 1985; H. Dobrzańska 1980; 1982; 1990). Basing on the preliminary analysis of their attributes all the grave inventories discovered at Prusiek may be dated to the close of the Early Roman or, possibly, the onset of the Late Roman Period ie, to phase B2, B2/C1 and presumably, C1a. The gravefield at Prusiek site 25 represents a link between funerary deposits left by Przeworsk Culture people in the lower reaches of the San and similar evidence known from the upper Tisa, eastern Slovakia, Trans-Carpathian Ukraine, north-eastern Hungary and north-western Romania (V. Budinský-Krička 1967, p. 309–310; V. Budinský-Krička, M. Lamiová-Schmiedlová 1990; M. Lamiová-Schmiedlová, P. Mačala 1991; M. Lamiová-Schmiedlová 1992, p. 75-78, fig. 2; K. Godłowski 1994, p. 72, fig. 2). This corresponds well with what the classical authors have to say about the arrival of Hasdingi, Lacringi and Victovali Vandal tribes from, as is commonly accepted, the territory within the range of Przeworsk Culture, on the Dacian borderland during the Marcomanian Wars of the early 170s AD (Cassius Dio, LXXI, 12,1; K. Godłowski 1982, pp. 48–49).

4

Nowe znaleziska z Kamieńczyka, pow. wyszkowski

100%

Nowakowski Z.

Wiadomości Archeologiczne

|

2006

|

tom LVIII

|

nr 58

388-390

EN

Two interesting finds originating from random discoveries at Kamieńczyk on the Bug River recently entered the collections of the State Archaeological Museum in Warsaw. One of them is a bronze winged pin (Flügelnadel) retaining a fragment of its iron shaft, a form distinctive for Jastorf Culture, dated to the early phase of the Late PreRoman Period. In the classification of H. Schubart (1957) this piece represents a classic form, defined as Ostmecklenburgisch-vorpommerscher Typ (op. cit., p. 87, 92–93). Objects associated with Jastorf Culture discovered in Przeworsk Culture area may be connected to the passage of the Sciri and Bastarni in the 3rd and 2nd c. BC through the area on their way to the Black Sea (T. Dąbrowska 1988b, p. 75). The other find from Kamieńczyk is a bronze brooch, a local form produced on the lower Bug and Narew Rivers. The brooch belongs to Almgren type 38–39, variant ‘a’ acc. to M. Olędzki (1992; 1998). Dating of this variant is confined in general to a part of subphase B2a and entire or part of subphase B2b (op. cit., p. 56).

5

Materiały z cmentarzyska w Leśniewie, pow. kętrzyński (dawne Fürstenau, Kr. Rastenburg)

100%

Wiśniewska A.

Wiadomości Archeologiczne

|

2011

|

tom LXII

|

nr 62

119-167

EN

The cemetery at Leśniewo was investigated in the 1880s by G. Bujack. As is the case of many other sites in former East Prussia, the archaeological material entered the Prussia-Museum in Königsberg. Most of it was lost during WW II, a small number resurfaced in the Museum für Vor- und Frühgeschichte in Berlin, which now has in its keeping a part of the pre-war collections of Königsberg museum. Of 122 features discovered at Leśniewo we have information on only 70. Our source are the publications of G. Bujack and private files of H. Jankuhn and M. Schmiedehelm who worked in East Prussia before WW II. The cemetery continued in use for only a short period – from phase B2a until B2/C1, possibly, C1a. Its original location was confirmed basing on the correspondence of the Prussia-Museum, now in Prussia-Sammlung section of the Museum für Vor- und Frühgeschichte. The burial site occupied the western shore of Lake Rydzówka. The dead were buried at Leśniewo mostly in urned graves. Only four unurned graves were identified: three containing the remains of the cremation pyre (19/9, 47h/22, 58/32) and one, described as Knochenhäufchen, consisted of a concentration of cremated bones deposited within clean sand (39/18). Urns were mainly necked vessels (group I, variants A, B, C and D); next to them there were also a few basin-like forms (group III) highly similar in their shape to group IIA bowls, and at least in two cases a bowl type, IIA. A number of urns had a plastic ornament in the form of handles with multiple openings. Decoration of most vessels was limited to horizontal lines engraved immediately above the maximum diameter of the vessel and/or under the rim, single or in groups of two or three. Only a small number of vessels had a more elaborate ornament. On the body of the bowl placed over the urn in feature 62/35, is a drawing, below its maximum diameter, of roughly executed rings, triangles and strokes, confined between two vertical engraved lines. Other than that, the bowl is decorated with three circumferential lines engraved on the shoulder, and vertical engraved lines in groups of three running from them down to the vessel base. This representation has been interpreted as a drawing of a skull or as a human figure. The only other vessel featuring an anthropomorphic representation from the territory of the Bogaczewo Culture comes from an unspecified feature discovered at Inulec, distr. Mrągowo. On its neck the vessel has a design interpreted as an image of warriors with shields. A slightly larger number of vessels feature ornamentation in the form of zoomorphic representations and diverse geometric symbols. The furnishings of the features investigated at Leśniewo includes ornaments, mostly fibulae and beads, tools, knives, needles, awls, fire-making tools, tweezers, and a socketed axe-head, elements of horse harness and weaponry. Ornaments, dress accessories, tools and implements were mostly deposited in urns, the weapons and elements of horse harness were placed next to the urn. The dominant fibula form were eye fibulae of the Prussian series – as many as 13. Two of these need a closer discussion. The type A60 specimen from feature 47h/22 has a rarely encountered ornament – next to three pairs of eyes on the foot, it also had two pairs of eyes stamped on the bow. The fibula from feature 60/34 had on its bow lengthwise grooves and a row of stamped squares down the middle, its expanded trapeze foot was decorated with two pairs of eyes at centre and a row of four eyes by the lower edge; the eyes at the centre of the foot were connected by engraved lines with the outlying eyes by its edge. The crest of this fibula was imitated by means of three horizontal grooves. The chronology of elaborately decorated eye fibulae is the same as of other specimens in this series and takes in phases B2a and B2b. Feature 31/13 yielded an eye fibula type A62, a variant of the Prussian series, which is a likely import from the Dollkeim/Kovrovo Culture; in cemeteries of Bogaczewo Culture this fibula type is encountered quite rarely. Next to the forms discussed above fibula finds included a single strongly profiled type A79 specimen discovered in feature 116/63, a specimen close to 10 series, V group, in grave 64/37, and three triple-crest fibulae, type A96, in features 47sp/23, 47g/24 and 47s/30. A fibula close to 10 series V group, a distinctive variant of this type, has a crest on its bow. A number of similar fibulae are known from cemeteries of Bogaczewo Culture e.g., Koczek II, grave 128, and Ławki, grave 30, the Dollkeim/Kovrovo Culture – at Polese (former Drusker Forst), graves 19 and 65, and Wielbark Culture, at Ulkowy, grave 58. In the group of beads a more outstanding specimen is a grooved bead made of green glass, type TM159a, recorded in feature 68/41. It has no analogies on the territory of the Bogaczewo Culture but is regarded as a type characteristic for the Przeworsk Culture. A single dress pin, discovered at Leśniewo in feature 49/19, corresponds to type I of B. Beckmann. Also interesting is a series of 12 pendants in the form of a spoked wheel, type Machary, discovered in grave A – only 20 similar ornaments are recorded on the Bogaczewo Culture territory. The majority of buckle finds from Leśniewo are a form encountered en masse on territory of the Central European Barbaricum – unipartite, with a circular frame, type AC13 – in features 5/3 and 10/5, or with a D-shaped frame, type AD1 – in features 10/5, 18/8, 39/18, 46/21 and 87/49. Next to these, in feature 75/43 there was a buckle with a round frame and pin integrated with the chape, type AC1 G. Bujack mentioned four rectangular belt mounts discovered in the same cemetery but none of these were illustrated. Elements of weaponry include mainly spearheads, three specimens, of which only one – a stray find – was illustrated; there was also a single shield boss, type J6, and a shield grip, type 5. In its plan, funerary rite and furnishings the cemetery at Leśniewo does not differ substantially from other cemeteries of the Bogaczewo Culture. Similarly as at other burial sites of this culture there were identifiable grave groups, deposition of ordinary objects and weapons in graves and a cremation burial rite. There is evidence of influence from other cultures: Przeworsk (the buckle with a round frame and pin integrated with the chape, the green grooved bead), Wielbark (fibulae type A79, 10 series V group, type A96 decorated with gold) and Dollkeim/Kovrovo (the fibula type A62). In contrast to other Bogaczewo Culture cemeteries dress pins were scarce (just one specimen was discovered here, a type seldom encountered in the grave inventories of this culture), and a longer than usual series of eye fibulae and pendants type Machary. In case of the cemetery at Leśniewo, known previously only from brief references in 19th century literature, we can try to bring it back into academic circulation basing on the archival documentation of H. Jankuhn and M. Schmiedehelm and artefacts which have survived in the Museum für Vor- und Frühgeschichte in Berlin. At the same time, the comparison of line drawings of the same artefacts in both files has revealed some differences, sometimes quite substantial, which persuades us to treat this archival record with due caution.

6

W środku paradnej tarczy. Ciekawy grób z cmentarzyska kultury przeworskiej w Czersku, pow. piaseczyński

84%

Czarnecka K.

Acta Archaeologica Lodziensia

|

2014

|

tom 60

35-44

EN

An urn grave 93 from cemetery of the Przeworsk culture was furnished with opulent set of arms: a sword, two spearheads and shield fittings, all ritually destroyed according to burial custom of the Przeworsk culture. A shield-boss, of type Jahn 7, has broken spike. Bronze rivets, coated with silver sheet are flattened. Inside the boss were stored small objects, a not rare phenomenon in the Przeworsk culture. A shield grip, of type Jahn 8, has rectangular bronze plates covered with thin layer of silver, with small silver studs, and decorative rosettes. Crests separating rivet plates from a handle are covered with silver sheet, and decorated with filigree plait. A big number of iron U-shaped edge mountings, elaborately destroyed, allows a cautious reconstruction of a shield-form – it should be rectangular/oval. An evidence, that shields of such shape were used in the Przeworsk culture, could be finds of miniature shields (e.g. Siemiechów, grave 46). Some analogies are also outside the Przeworsk culture, e.g. preserved in situ shield from grave 19 in Hunn, Norway. Grave 93 is dated to phase B2 of the Roman Period. All finds have no traces of fire, so they weren’t put on the pyre but were deposited directly in grave pit. A shield was disfigured. Edge mountings were irregularly dispersed in grave pit, some pieces were inside shield boss. They must be torn away from the shield planks. A shield boss was deposited more then 40 cm apart from the grip. The urn were placed in the middle.

7

Odciski zyta zwyczajnego Secale cereale L. z poznego okresu rzymskiego na stanowisku 1 w Pokrzywnicy, gm.Pawlow

84%

Litynska-Zajac M.

Polish Botanical Studies. Guidebook Series

|

1999

|

tom 23

211-217

8

Geomorfologiczne uwarunkowania lokalizacji osadnictwa na przykładzie doliny Rawki w Rawie Mazowieckiej

84%

Kitell P.

Acta Geographica Lodziensia

|

2013

|

tom 101

49-79

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań geomorfologicznych warunków lokalizacji dwu stanowisk archeologicznych w Rawie Mazowieckiej położonych w dolinie Rawki. Ślady osadnictwa datowane są na obu stanowiskach na pradzieje i czasy historyczne, a głów-na faza osadnicza przypada na koniec okresu przedrzymskiego i wczesny okres rzymski. Stanowiska ulokowane zostały na piaszczystym i mułkowo-piaszczystym podłożu budującym terasę plenivistuliańską, w bardzo bliskim sąsiedztwie równiny zalewowej. Powierzchnie zajmowane przez osiedla były słabo nachylone – nie więcej niż 3 °, zwykle ok. 1 °. Istotna jest lokalizacja osiedli kompleksu w obszarze oferującym wysoką georóżnorodność. Przedstawiono zasadnicze etapy ewolucji i rozwoju doliny Rawki w Rawie Mazowieckiej, a także relacje punktów osadniczych rozpoznanych okresów chronologicznych z elementami morfologicznymi doliny. Wykonano szacunki rozmiarów potencjalnej populacji, która była w stanie uzyskać dostateczną ilość produkcji roślinnej w warunkach pradziejowej gospodarki rolnej.

EN

Paper presents results of research on morphologic conditions of location of two archaeological sites in Rawa Mazowiecka in the Rawka River valley. Settlement uncovered at sites is dated to the Prehistory and to the Historic Times with main chronologic phase dated to the Late Pre-Roman Period and the Early Roman Period. Sites were located on the sandy and sandy-silty areas of the Plenivistulian terrace in a very close vicinity of flood plain. Surface occupied by settle-ments were very slightly inclined – no more than 3 °, usually ca. 1 °. It is significant a location of settlements complex in the area offering a high geodiversity. The mine stages of evolution and development of the Rawka River valley in Rawa Ma-zowiecka are presented and also relation between settlements of recognised chronologic periods and morphologic elements of the valley. The estimation of size of the highest population, which could produce sufficient quantity of plant food in the pre-historic economy condition was undertaken.

9

Roznorodnosc flory niewielkiego obszaru od okresu rzymskiego do wspolczesnosci w poludniowej Polsce

84%

Trzcinska-Tacik H. , Litynska-Zajac M.

Polish Botanical Studies. Guidebook Series

|

1999

|

tom 23

197-209

10

Perespa - kolejne cmentarzysko z okresu rzymskiego ze wschodniej Lubelszczyzny?

84%

Łuczkiewicz P.

Wiadomości Archeologiczne

|

2006

|

tom LVIII

|

nr 58

390-394

EN

A heavily eroded shieldboss, type J.7a (variant 2), four burnt pottery fragments and eight unburnt glass beads uncovered during ploughing in the fields at Perspa (comm. Tyszowce, distr. Tomaszów Lubelski, woj. lubelskie), added in 2003 to the collection of the Institute of Archaeology, Marie Curie-Skłodowska University Lublin, may belong to an unknown Przeworsk Culture cemetery. The shieldboss (Fig. 1a) and burnt pottery (Fig. 1b–e) came from a cremation grave of this culture. Rather than being an isolated burial the finds may have been part of a larger gravefield. This is suggested by the presence of a Przeworsk Culture settlement nearby (site 54), in use during phases B2–C1a. Unburnt glass beads are associated probably with the Wielbark Culture, with its characteristic inhumation burial. It appears that the Perespa may be the site of a previously unrecorded Przeworsk Culture gravefield, used during a later period by the people of the Wielbark Culture.

11

Cmentarzysko kultury przeworskiej w miej scowości Całowanie, gm. Karczew, woj. mazowieckie, st. XXVI

84%

Iwanicki P.

Wiadomości Archeologiczne

|

2011

|

tom LXII

|

nr 62

83-118

EN

The village Całowanie lies in the valley of the Vistula R., on its right bank, c. 7.5 km to the north-east of the locality Góra Kalwaria, on a sandy upper terrace parallel to the river channel, separated from the west from the main current of the Vistula. Near the site of interest the upper terrace is dissected by a small stream (called Szeroka Struga) parallel to it, the main axis of prehistoric settlement in the area. One of the earliest finds from the Late Pre-Roman Period discovered close to Całowanie is an iron type M fibula, now in the museum in Bydgoszcz, dated within phases A2/A3 and A3. A series of finds datable to the same period was discovered by accident in 1948 on a small elevation rising over the Szeroka Struga stream, c. 750 m to the north-west of the village buildings of Całowanie. Chronological variation of the pottery and observable division in the grave pit suggest that originally there were two features, one (southern – dating from phase A3, which next to pottery contained a fragment of an undetermined fibula), partly damaged by the grave pit of a later burial (the northern – from phase B1, which also yielded an iron knife and rivet). The graves would have belonged to a larger as yet not investigated cemetery of Przeworsk Culture. Finds from Całowanie datable to the Early Roman Period also include two glass beads, classified as type 223b and 4b of M. Tempelmann-Mączyńska – were submitted in 1903 to the Museum of Industry and Agriculture in Warsaw by Z. Wolski (now in the State Archaeological Museum, PMA/IV/568). The latest artefact from Całowanie dated reliably to the Roman Period, a bronze tendril crossbow fibula, type A.162, dated to phase C2, was discovered in a dune next to the road linking Łukowiec and Całowanie (PMA/IV/568) and is linked with Wielbark Culture settlement. Nevertheless, all these finds do not belong to the cemetery under discussion. The finds from the Late Pre-Roman and the Roman Period are rounded out by input from the cemetery of Przeworsk Culture recorded as Całowanie site XXVI, subject of the present contribution. It lies on a small elevation descending to the valley of the Szeroka Struga stream. On its east side the site was destroyed by a dirt road running to Całowanie and by buildings of the village. The cemetery was discovered during a fieldwalking survey made in 1987 (AZP 61-69/59) and came under rescue excavation in July 1990. A total area of no more than 200 m2 was explored and 19 graves of Przeworsk Culture were identified. All the features excavated were seriously damaged by deep ploughing. Grave 1 was notable because next to pottery it contained fragments of two iron spear points (one of them decorated on the blade by notching), a shield-boss, type Bo.15, a fibula, type E acc. to Kostrzewski, and a knife. This would be a striking case of the lingering in use of a fibula form characteristic for phase A2 discovered with weapons and ceramics distinctive for the mature phase A3. At the same time, the fibula would be an interesting evidence on outside contacts, both within the Przeworsk Culture and beyond, given that this fibula form is known mainly from Lower Silesia and from the Vistula Delta. Contacts with the area of Celtic settlement is documented by forms present in graves 3 and 9 – a fragment of a cup made to imitate Celtic comb-decorated pottery in the first of these grave and fragments of a segmented belt, a form also deriving from the Celtic environment. Also attributable to the same sphere is a fragment of a Knotenring ornament, discovered in the cemetery at Całowanie as a stray find. Even so, the main group useful in dating the cemetery was pottery. A closer analysis of vessel forms and their dating helped to separate three groups of graves corresponding to different phases of use of the cemetery. To better grasp the links between individual forms a table of co-occurrence of specific ceramic forms in closed grave assemblages was developed. Group I includes graves 6, 10, 15, and 19. They mostly contained vessels with thickened and visibly facetted rims, types I.1.1.b, II.2.b, IV.1.b and III.5. There was also a handful of forms with less prominently facetted rims, types I.1.1.c, I.2.c and IV.1.c, characteristic for the next phase. This group of graves was marked by a co-occurrence of vessels typical for ceramic phases I and II in Przeworsk culture, which helped to synchronize them with phase A2/A3. Group II includes graves 1, 3 and 18. They contained no vessels other than forms with a thickened randomly facetted rim and a broad upper body. Leading forms in this group are type II.2.c. bowls and cups of type I.1.1.c, I.2.c and I.4.1 mentioned earlier. Novel forms included a few bowls of type B.1.1. Based on typological attributes of the pottery and non-ceramic finds from grave 1, typical for the late phase of the Late Pre-Roman Period (the type Bo.15 shield-boss and the spear point with a blade decorated by notching) graves in this group may be synchronized with phase A3. Group II includes graves 11 and 17. Vessels discovered in them have a sharply angular body and an everted rim. These are vases type A.3 and bowls type A.1 and B.1.1. Also classifiable to group III is grave 13 which yielded a bowl, type B.1.1, somewhat degenerated of form. Vessels type A.1 and A.3 are noted in the eastern area of the Przeworsk culture during the Early Roman Period and are a characteristic form during this period. Their presence in Group III graves helps synchronize the group with phase B1 and possibly, the onset of phase B2. Analysis helps to establish the relative dating of the cemetery at Całowanie site XXVI as phases A2/A3–B1. Despite the relatively modest quantity of archaeological material the results presented here document a rhythm of development similar as in other Przeworsk cemeteries in the Mazowsze region. There is also evidence of the lingering of vessel forms assigned to ceramic phase II as well as some delay in the adoption of Early Roman models. The finds from Całowanie also document outside exchange of this part of Przeworsk Culture and change in its culture connections attributable to the depopulation of areas in Lower Silesia and northwestern Wielkopolska.

12

Central european belt fittings from sarmatian burial at Kartal on the Lower Danube

84%

Bruâko I. , Dzigovskij A. , Madyda-Legutko R.

Wiadomości Archeologiczne

|

2018

|

tom LXIX

|

nr 69

25-49

EN

Na lewobrzeżu delty Dunaju, na przedpolu umocnień Kartal we wsi Orlivka (obw. odeski, Ukraina), które były częścią systemu obronnego limesu Dolnej Mezji, znajduje się płaskie cmentarzysko sarmackie z III wieku po Chr. (Ryc. 1). Składało się ono z grobów otaczanych kolistymi rowami oraz podobnych rowów bez zlokalizowanych w ich obrębie grobów, a także grobów nieotoczonych rowami. Istotną wspólną cechą wszystkich pochówków odkrytych na tym cmentarzysku są sztuczne deformacje czaszek pochowanych tu osób (A. A. Vasil'ev, O. K. Savel'ev 2008, s. 29–37; I. V. Bruâko, A. N. Dzigovskij 2008, s. 77; O. K. Savel'ev 2009, s. 365–373; I. V. Bruâko, A. N. Dzigovskij, V. L. Denisûk 2011, s. 341–342). W trakcie wykopalisk prowadzonych w 2012 roku został odkryty m.in. interesujący zespół składający się z dwóch grobów (nr 298, 298a) otoczonych kolistym rowem (Ryc. 2). Grób 298 tworzyło skupisko przedmiotów metalowych wraz z niewielką ilością drobnych fragmentów przepalonych kości (Ryc. 3, 4:1––5, 5:1–7.10–16). W grobie 298a złożono pochówek inhumacyjny, później – zapewne rytualnie – naruszony. Pozostałości szkieletu leżały w nieładzie pod północną ścianą jamy grobowej a czaszka zalegała wyżej od pozostałych kości (Ryc. 2:B, 6:1); spośród elementów wyposażenia grobowego zachowały się jedynie dwa okucia (Ryc. 4:6.7, 5:8.9). Istotnym elementem całego założenia jest kolisty rów o średnicy 10–11 m (Ryc. 2:A). W północnej części tego rowu znajdowało się przejście pomiędzy powierzchnią otoczoną rowem a obszarem rozciągającym się na zewnątrz. We wschodniej i południowej części rowu odkryto dwa skupiska kamieni, nie sięgające jego dna (Ryc. 2:A, 6:2), które podczas odprawiania rytuałów pogrzebowych zapewne znajdowały się na powierzchni. Na dnie rowu w dwóch miejscach natrafiono na pozostałości czaszki konia (Ryc. 2:A). W wypełnisku południowej części rowu odkryto okucie ze stopu miedzi (Ryc. 6:3d), a w północnej fragmenty kilku naczyń glinianych (Ryc. 6:3.3a.3b). Ceramika ta może stanowić pozostałości sprawowanych tu rytuałów pogrzebowych, tzw. tryzny. Zapewne z nimi wiązać można także płytki obiekt (nr 39), odkryty na zewnątrz przejścia przez rów. Na północny wschód od rowu została znaleziona niewielka srebrna zoomorficzna aplikacja rzemienia (Ryc. 4:8a.8b), która prawdopodobnie należała do inwentarza grobu 298a. Ważną cechą inwentarzy grobów 298 i 298a jest współwystępowanie zabytków pochodzenia środkowoeuropejskiego (grób 298; Ryc. 3:1.2, 5:1.2) oraz charakterystycznych dla środowiska sarmackiego Europy wschodniej (groby 298 i 298a; Ryc. 3:3–9, 4:1–7, 5:3–16). Pochodzenia środkowoeuropejskiego jest zestaw okuć pasa ze stopu miedzi (grób 298), który składał się ze sprzączki o prostokątnej ramie z podwójnym kolcem (grupa G typ 37) oraz prostokątnego okucia końcowego zdobionego ornamentem ażurowym (typ 9 odm. 5/1) (por. R. Madyda-Legutko 1987; 2011). Na terenie Barbaricum zasięg występowania prostokątnych sprzączek z podwójnym kolcem wykonanych ze stopu miedzi (Ryc. 8), jest wyraźnie mniejszy niż egzemplarzy żelaznych (por. J. Andrzejowski, R. Madyda-Legutko 2013, s. 18–19, zest. 1, ryc. 1). Prawie wszystkie sprzączki z podwójnym kolcem z terenu kultury wielbarskiej wykonane są ze stopów miedzi (typ G37 lub do niego zbliżone; Ryc.7:6–11). Występują one także na obszarach zachodniobałtyjskiego kręgu kulturowego (typ G45) i kultury przeworskiej (typ G37; Ryc. 7:12). Pojedyncze sprzączki ze stopów miedzi znane są ponadto z Brandenburgii (typy G37/40 i G45), ze Szlezwiku, Jutlandii i wysp duńskich (typy G36, G37/41 i G42) oraz Kotliny Czeskiej (typ G37). Zwraca uwagę, że na północnych wybrzeżach Morza Czarnego spotykane są wyłącznie prostokątne sprzączki o ramach jedno- i dwudzielnych z widełkowatym kolcem wykonane ze stopów miedzi (Ryc. 7:2.3.5). W tę strefę ich występowania wpisuje się sprzączka z Kartal (Ryc. 7:1). Egzemplarz ten, jak również półfabrykat kolca sprzączki ze stopu miedzi typu G36/37 z Polesia ukraińskiego (Ryc. 7:4), łączą sprzączki z tego surowca z północnych wybrzeży Morza Czarnego z analogicznymi egzemplarzami ze strefy osadnictwa wielbarskiego. Na terenie środkowoeuropejskiego Barbaricum chronologia sprzączek z podwójnym kolcem, bez względu na użyty surowiec, obejmuje fazy B2b i C1a. Sprzączki z terenów nadczarnomorskich datowane są stosunkowo późno, bo na koniec II i początki III wieku oraz na 1. połowę III wieku. Istotnym elementem zestawu pasa z Kartal (gr. 298) jest znacznych rozmiarów okucie końcowe zbliżone do prostokąta (Ryc. 3:2, 5:2), charakterystyczne dla faz B2b i C1a. Ornamentyka ażurowa na tego typu okuciach pojawia się głównie na egzemplarzach pochodzących z kręgu zachodniobałtyjskiego (kultura bogaczewska i sudowska), a także, choć rzadziej, z kultury przeworskiej (Ryc. 9:2–9, 11; Lista 1). Stylistycznie okucie z Kartal bliższe jest okuciom o rozbudowanej ornamentyce z motywem trójkąta, znanym z kręgu zachodniobałtyjskiego (Ryc. 9:2.3), niż okuciom z ternu kultury przeworskiej (Ryc. 9:7). Do tej stylistyki nawiązują także okucia ze stopu miedzi z Karìva na zachodniej Ukrainie (Ryc. 10:1.2). Sprzączka z podwójnym kolcem wraz z okuciem końcowym z grobu 298 tworzy charakterystyczny zestaw przeznaczony dla stosunkowo szerokiego pasa, jaki na terenie środkowoeuropejskiego Barbaricum noszony był przez wojowników (Ryc. 12:2–4). Użycie stopu miedzi, nadającego mu efektowny złotawy kolor, oraz trójkowy układ nitów mocujących skuwkę sprzączki do rzemienia, podkreśla paradny charakter tego pasa. Wśród okuć charakterystycznych dla sarmackiego środowiska Europy Wschodniej wyróżnia się srebrny zestaw z grobu 298, składający się ze sprzączki, okucia końcowego, a zapewne także z niewielkiego okucia pierścieniowatego (Ryc. 4:1–3, 5:3–5). Rama i skuwka srebrnej sprzączki z Kartal zostały odlane razem. Analogiczne sprzączki znane są z inwentarzy grobów sarmackich jeźdźców z terenów położonych nad dolnym Donem, datowanych na koniec II i 1. połowę III wieku po Chr. (Ryc. 13:3–6). Sprzączkę taką odkryto też na lewym brzegu dolnego Dniestru (Ryc. 13:2). Srebrne okucie z tego zestawu (Ryc. 4:3, 5:5), jak i wykonane ze stopu miedzi (Ryc. 4:4, 5:12), należą do typu N3a okuć końcowych charakterystycznych dla późnosarmackiej grupy IIa sprzączek i okuć końcowych według V. Û. Malaševa, datowanej na lata 200/210–240/250 (V. Û. Malašev 2000, s. 197, 199–200, ryc. 1, 2). W późnosarmackich pochówkach jeźdźców z Europy Wschodniej zazwyczaj występuje po kilka okuć końcowych i sprzączek, które miały różne przeznaczenie funkcjonalne. Stosowane były do pasów noszonych na biodrach, a także pasów służących do zawieszenia broni, jak również należały do rzemieni obuwia oraz rzemieni uprzęży końskiej. Okucia końcowe, analogiczne do egzemplarza z Kartal, znane są z późnosarmackich grobów ze stepów Budziaku (Ryc. 14:1) i z Krymu (Ryc. 14:2); datowane są na III wiek. Często występują też wśród inwentarzy późnosarmackich grobów jeźdźców znad dolnego Donu (Ryc. 14:3–5). Trudno natomiast określić przeznaczenie niewielkiego srebrnego okucia pierścieniowatego z tego zestawu (Ryc. 4:2, 5:4). Wśród zabytków charakterystycznych dla środowiska sarmackiego w grobie 298 z Kartal są też okucia wykonane ze stopu miedzi, należące do uprzęży końskiej (Ryc. 3:3–5.8.9, 4:5, 5:10.11.13–16), a mające analogie w inwentarzach późnosarmackich pochówków odkrywanych nad dolnym Donem. Mogły one należeć do rzemieni siodeł, cugli i ogłowia, a także do mocowania popręgu. W zestawie przedmiotów z grobu 298 z Kartal są też pojedyncze okucia rzemieni, których przeznaczenia funkcjonalnego nie można jednoznacznie określić (Ryc. 3:6.7, 5:6.7). Wąskie okucie końcowe ze stopu miedzi (Ryc. 4:6, 5:8) z grobu 298a jest również charakterystyczne dla inwentarzy grobów jeźdźców z 1. połowy III wieku po Chr. Możliwe, iż srebrne okucie z tego grobu (Ryc. 4:7, 5:9) jest częścią nahajki. Unikatowa zoomorficzna aplikacja rzemienia (Ryc. 4:8a.8b) znajduje analogie jedynie na cmentarzysku w Nejzac na Krymie (Ryc. 15). Z okuć rzemieni znajdujących się w grobie 298 i 298a najstarszym elementem jest sprzączka z podwójnym kolcem i ażurowe okucie końcowe, datowane w ramach faz B2b–C1a. W świetle najnowszych badań nad datowaniem faz B2/C1–C1a na obszarze środkowoeuropejskiego Barbaricum, okres użytkowania pasów zapinanych sprzączkami z podwójnym kolcem nie powinien przekraczać 200 roku (P. Kaczanowski, A. Przychodni 2014). Zabytki charakterystyczne dla środowiska sarmackiego pochodzące z obu grobów (298 i 298a) mają późniejszą pozycję chronologiczną. Znajdują one bliskie, a niekiedy nawet identyczne odpowiedniki na późnosarmackich cmentarzyskach znad dolnego Donu, gdzie datowane są na III wiek, głównie na jego 1. połowę. Na cmentarzyskach tych grzebano także przedstawicieli sarmackiej elity wojskowej. Oba pochówki z Kartal należy uznać za jeden późnosarmacki kompleks grobowy (nr 298/298a). Jego złożenie miało miejsce najprawdopodobniej w 2. ćwierci III wieku po Chr., przy czym między pochówkiem z grobu 298 a bliżej nieokreślonymi działaniami o charakterze rytualnym, których rezultatem jest grób 298a, albo była niewielka różnica czasowa, albo też oba założenia powstały synchronicznie. Bardzo podobną sytuację zaobserwowano na sarmackim cmentarzysku Kolobovka/Колобовка III, położonym na lewym brzegu Wołgi. Z dużym prawdopodobieństwem należy przyjąć, iż wskutek wydarzeń politycznych, jakie miały miejsce w Europie Środkowej i Wschodniej w 2. połowie II i na początku III stulecia pas charakterystyczny dla stroju wojowników ze środkowoeuropejskiego Barbaricum trafił na tereny sarmackie, a następnie do grobu sarmackiego jeźdźca. Wśród takich wydarzeń należy wskazać przede wszystkim wędrówkę Gotów z południowych wybrzeży Bałtyku na południowy wschód, na północne wybrzeża Morza Czarnego. Nekropola, na której odkryto omawiane zabytki, najprawdopodobniej została założona przez niewielką grupę ludności sarmackiej, która pozostała na stepach Budziaku po rozpoczęciu tzw. wojen gockich. Zapewne w tym czasie dołączyły do niej pojedyncze grupy Sarmatów z terenów położonych dalej na wschód. Pas wojownika z grobu 298 należy zaliczyć do grupy artefaktów, które stanowią materialne świadectwo migracji Gotów, którzy pod przewodnictwem Filimera przewędrowali przez krainę Oium i dotarli na tereny nadczarnomorskie. Właśnie tutaj pas ten mógł trafić w ręce Sarmatów jako trofeum lub podarunek. Następnie, w okolicznościach obecnie niemożliwych do zrekonstruowania, wraz ze swym już sarmackim właścicielem dotarł nad dolny Dunaj i wszedł w skład przedmiotów złożonych do grobu 298. * Artykuł jest zmienioną i rozszerzoną wersją rosyjskojęzycznej pracy И. В. Бруяко, А. Н. Дзиговский, Р. Мадыда-Легутко, Studia Baltica et Pontica (Сармато-германский комплекс на городище Картал в низовьях Дуная), Stratum plus 2017/4, s. 233–264.

13

Badania metaloznawcze mieczy z cmentarzyska z okresu rzymskiego w Czelinie, woj. Zachodniopomorskie

84%

Biborski M. , Kaczanowski P. , Stępiński J.

|

tom 10

133-157

EN

Abstract: Results of the metallurgy study on three, two-edged swords from a cremation burial ground in Czelin, representing the Pompeii, Lachmirowice-Apa and Vimose-Illerup types indicate a variability in the material used as well as in technique of their production, and thus in the quality of the specimens. Two of them were made of a single piece of metal with low (specimen of the Lachmirowice-Apa type) or medium quality (specimen of the Pompeii type). A much higher level of craftsmanship is represented by the third sword of the Vimose-Illerup type, precisely forged from several pieces of diverse, high-quality material, representing the so-called pattern welding technique.

14

Relikty osadnictwa z okresu rzymskiego na stanowisku 2 w Ostrowitem (gm. i pow. Chojnice, woj. pomorskie). Aspekty przestrzenne i chronologia niezależna

84%

Sikora J. , Kittel P. , Wroniecki P.

Pomorania Antiqua

|

2018

|

tom Tom XXVII

s. 209-241

EN

During the research on settlement complex in Ostrowite, located in the southern part of Eastern Pomerania, about 8 km south-east of Chojnice, on Lake Ostrowite, a number of archaeological sites have been identified which belong to the following settlement phases: • Site 1 (AZP 26-34/2), i.e. traces of prehistoric and medieval settlement on the island of the lake. • Site 2 (AZP 26-34/3) located on the east shore of the lake. On the surface of approximately 27 ha, following remains were registered: 1) Neolithic settlement associated with the Linear Pottery culture; 2) settlement and small cremation burial ground associated with the Wielka Wieś phase of the Pomeranian culture; 3) large production settlement of the Wielbark culture from the Roman period and probably the Migration period, including a single ‘princely’ grave; and 4) vast settlement complex with inhumation burial ground from the period between the mid-11th to late 13th and early 14th centuries. • Site 3 (AZP 26-34/6) - relics of two medieval bridges preserved at the bottom of the lake. • Sites 5 and 6 (AZP 26-34/7, 8), i.e. recognised only on the surface traces of prehistoric, medieval and post-medieval settlement on the south and south-east shore of the lake. Archaeological research, carried out since 2000 by the Institute of Archaeology of the University of Lodz under the leadership of K. Walenta, and since 2008 J. Sikora is focused on the area of site 2. In its course about 650 compact archaeological features were excavated. The paper focuses on the presentation of the results of radiocarbon and thermoluminescence analyses carried out on samples related to features from the Roman period.

PL

W trakcie badań zespołu osadniczego w Ostrowitem, położonego w południowej części Pomorza Wschodniego, około 8 km na południowy wschód od Chojnic, nad Jeziorem Ostrowite, zidentyfikowano szereg stanowisk archeologicznych, przynależnych do kolejnych faz osadniczych:  Stanowisko 1 (AZP 26-34/2), czyli ślady osadnictwa pradziejowego i średniowiecznego na wyspie jeziora.  Stanowisko 2 (AZP 26-34/3) położone na wschodnim brzegu jeziora. Na powierzchni około 27 ha zarejestrowano relikty: 1) osadnictwa neolitycznego, związanego z kulturą ceramiki wstęgowej rytej; 2) osady i niewielkiego cmentarzyska ciałopalnego związanego z fazą wielkowiejską kultury pomorskiej; 3) dużej osady produkcyjnej ludności kultury wielbarskiej z okresu rzymskiego i zapewne okresu wędrówek ludów, w tym pojedynczy grób „książęcy” oraz 4) rozległego kompleksu osadniczego z cmentarzyskiem szkieletowym z okresu między połową XI a schyłkiem XIII i początkiem XIV wieku.  Stanowisko 3 (AZP 26-34/6) - relikty dwóch mostów średniowiecznych zachowanych w dnie jeziora.  Stanowiska 5 i 6 (AZP 26-34/7, 8), czyli rozpoznane jedynie powierzchniowo ślady osadnictwa pradziejowego, średniowiecznego i nowożytnego na południowym i południowo-wschodnim brzegu jeziora. Badania archeologiczne, realizowane od 2000 roku przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego pod kierownictwem K. Walenty, zaś od 2008 r. J. Sikory koncentrują się na obszarze stanowiska 2. W ich trakcie wyeksplorowano około 650 zwartych obiektów archeologicznych. Artykuł skupia się na prezentacji wyników analiz radiowęglowych i termoluminescencyjnych przeprowadzonych na próbkach związanych z obiektami z okresu rzymskiego. Datowaniu poddano próbki pochodzące z obiektów interpretowanych jako piece wapiennicze (obiekty nr 286 i 409), związane najpewniej z nimi czworoboczne paleniska (obiekty nr 171, 287, 359, 371), palenisko owalne, jedno z serii podobnych obiektów zarejestrowanych zarówno metodą wykopaliskową, jak i podczas badań geofizycznych (obiekt nr 297), jamę o nieznanym przeznaczeniu (nr 305) oraz fragmenty zalegające w wypełnisku obiektu średniowiecznego z XII w., interpretowanego jako fosa niewielkiego założenia obronnego. W ostatnim przypadku węgle drzewne z okresu rzymskiego stanowiły materiał wtórny, o charakterze rezydualnym. Datowaniu metodą termoluminescencyjną poddano próbkę pochodzącą z pieca kopułowego (obiekt nr 100). Uzyskane daty po kalibracji zawierały się w ramach I-VI wieku naszej ery. Uzyskane daty poddano dalszej analizie korzystając z analizy statystycznej Bayesa. Wydzielono dwie fazy rozwoju osadnictwa w okresie rzymskim, a modelowanie Bayesa pozwoliło na uściślenie pierwotnie dość szerokich datowań radiowęglowych. Początek pierwszej fazy należy więc z prawdopodobieństwem 68,2% odnosić do lat między 4 a 101 AD. Przejście od fazy I do II należy odnosić do lat między 75 a 212 AD (prawdopodobieństwo 68,2%). Schyłek osadnictwa należy umieszczać w okresie między 273 a 597 AD (z tym samym prawdopodobieństwem). Tradycyjna analiza materiałów archeologicznych pozyskanych w trakcie wykopalisk została przeprowadzona przez S. Borowicz, która ustaliła ich chronologię na fazę B2/C1 okresu rzymskiego, a więc okresem między połową II do pierwszych dziesięcioleci III w. naszej ery. Datowanie radiowęglowe wskazuje na możliwość korekty tego datowania. Pozwala odnosić początki tego osadnictwa do I wieku. Pozwala także widzieć schyłek jej funkcjonowania w III, a nawet w IV lub wręcz w początkach V wieku naszej ery. Tak długie trwanie osady potwierdzają pojedyncze znaleziska: m.in.: moneta cesarza Maksymiana, panującego w latach 286-305 AD oraz zapinka z romboidalną nóżką. Analiza przestrzenna obiektów związanych z okresem rzymskim pozwoliło także na wysunięcie wniosków dotyczących struktury przestrzennej osady. Ustalono, że jej rdzeń stanowiły mieszkalne obiekty, w tym duży, trójnawowy obiekt słupowy, odkryty w centralnej części stanowiska, w szczytowej partii wyniesienia. W jego otoczeniu zarejestrowano jamy o charakterze osadniczym oraz piece wapiennicze i paleniska czworoboczne. W większej odległości, na wschodnim stoku wyniesienia zarejestrowano zwarty zespół kilkudziesięciu palenisk, związanych zapewne z działalnością gospodarczą. Czytelna jest więc tendencja do utrzymywania wyraźnych stref związanych z różnymi formami aktywności: mieszkalnej, produkcyjnej i innej gospodarczej. Dotychczasowe badania wskazują na istnienie nad Jeziorem Ostrowite stabilnego centrum osadniczego o wyraźnie zaplanowanej strukturze, funkcjonującego przez kilka stuleci. Wydaje się, że różne formy produkcji o charakterze wyspecjalizowanego rzemiosła (w tym wypał wapna, produkcja żelaza, a także najpewniej garncarstwo) były obok zajęć rolniczych, podstawą gospodarki społeczności, która zamieszkiwała ten obszar. Stabilność osadnictwa zapewniało dobre dopasowanie podstaw gospodarczych do dostępnych walorów środowiskowych obszaru.

15

Kobiecość w pradziejach - ozdoby w kulturze luboszyckiej

84%

Amrozińska P.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2015

|

nr 5

231-234

PL

Celem artykułu jest przedstawienie ozdób kobiecych charakterystycznych dla kultury luboszyckiej. Omówione zostaną w nim poszczególne elementy biżuterii od przedmiotów noszonych na szyi po te zdobiące dłonie bądź ręce. Dodatkowo zaprezentowane zostaną części stroju mogące pełnić jednocześnie funkcję użytkową oraz dekoracyjną. Badania nad ozdobami kobiecymi łączonymi z kulturą luboszycką są ważnym elementem poznania rzeczywistości okresu rzymskiego i stanowią przyczynek do badań nad istnieniem tejże kultury.

EN

The purpose of this paper is to present women's ornaments characteristic to the Luboszyce culture. The article discusses particular elements of jewellery, from objects worn round their neck to these decorating hands. Additionally will be presented Items of clothing which perform both a utilitarian and decorative function are also presented. Research on women's ornaments connected with the Luboszyce culture are an important element in the cognition of the reality of the Roman Period, and are a stimulus to a study of the existence of this culture.

16

Finds of Provincial Coins of the Bithynia Towns from the Territory of Belarus

67%

Myzgin K. , Sidarovich V. , Myzgin K. , Sidarovich V.

Wiadomości Numizmatyczne

|

2020

17

Ewolucja doliny Darżyńskiej Strugi jako efekt procesów naturalnych i antropogenicznych

59%

Florek W. , Majewski M. , Machajewski H. , Gałka M. , Pajewska J.

|

tom Vol. 7

43--52

PL

Badany obszar był przez ponad 30 lat przedmiotem zainteresowań archeologów, którzy odkryli tu wielokulturowe stanowisko obejmujące niemal cały okres od schyłku neolitu po wczesne średniowiecze.Wlatach 80. ubiegłego wieku wykonano pierwsze prace geomorfologiczne i geologiczne, które dały obraz daleko idących zmian dna doliny i ich zboczy, ale nie dały jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jakie przyczyny i w jakim okresie je spowodowały.Wostatnim czasie przeprowadzono rozpoznanie paleobotaniczne, które wskazało przede wszystkim na istnienie wielu luk sedymentacyjnych w osadach organicznych, ale dostarczyło też dowody na znaczne przekształcenia środowiska doliny Darżyńskiej Strugi, które dokonywały się zarówno u schyłku plejstocenu, jak i w średniowieczu.

EN

The investigated area has been researched by archaeologists, who discovered a multi-cultural site spanning the period from the latest Neolithic to the early medieval times, for more than 30 years. The first geomorphological and geological study, carried out in the 1980s, led to the recognition of substantial changes in the morphology of the valley floor and the valley sides, but left the question of their causes open. The more recent palaeobotanical prospecting revealed numerous hiatuses in the organic sedimentary record and indicated considerable environmental change in the Darżyńska Struga valley which took place in the latest Pleistocene and in the Middle Ages.In the latest Pleistocene the direction of meltwater drainage was to the south, using a part of marginal esker depression. After the valley of Łupawa was incepted, meltwater eroded a valley tract which is now the lower reach of the Darżyńska Struga. An erosional pavement (bed armour) originated in this way, currently underlying the valley fill. Parallel to climate change and increase in rainfall, particularly after the climatic optimum, peat accumulation commenced. In the Subboreal period Neolithic settlements were established in the proximity of the valley, quickly followed by intense denudational processes. The respective deposit is sandy diamicton of agricultural origin, prograding from the slopes onto the valley floor. Alluviation took place in the Middle Ages, as testified by pollen analysis and macrofossils from peat sediments, and was the consequence of floods redistributing slope sediments over peaty substratum. In the recent times channelization and drainage works have resulted in water level lowering in both the channel and within the floodplain.

18

Woman’s Costume in the Territories of Poland during the Roman Period. Reconstruction Based on Finds from Nowy Łowicz in Pomerania

51%

Cybulska M.

|

2020

|

tom Vol. 28, no. 5 (143)

124--129

EN

During archaeological excavations in Nowy Łowicz, Pomerania (Poland), in 1991, burial mound 55 with a woman’s grave was examined, in which numerous fragments of textiles, costume accessories and jewellery had been preserved. The work presents the results of structural and technological analysis of fragments preserved. Based on these, as well as on preserved iconography and analogous archaeological finds, an attempt was made to reconstruct the woman’s clothing from the period to which the grave is dated, i.e. phase B2/C1 of the Roman period. The reconstruction was made by means of computer graphics and includes three elements of clothing: a shirt, dress and short coat, made by identified techniques and partly taking into account the original colours. The work done is particularly important due to the fact that this is the first attempt to reconstruct a woman’s complete clothing worn on the territory of what is now Poland in the above-mentioned period.

PL

Podczas wykopalisk archeologicznych w Nowym Łowiczu na Pomorzu w 1991 roku zbadano kurhan 55 z grobem kobiecym, w którym zachowały się liczne fragmenty tkanin, ozdób i biżuterii. W pracy przedstawiono wyniki analizy strukturalnej i technologicznej zachowanych fragmentów tkanin. Na ich podstawie, a także na podstawie ikonografii i analogicznych znalezisk archeologicznych podjęto próbę zrekonstruowania ubioru kobiecego z okresu, w którym datowany jest grób, tj. fazy B2/C1 okresu rzymskiego. Rekonstrukcja została wykonana za pomocą grafiki komputerowej i obejmuje trzy elementy ubioru: koszulę, suknię i krótki płaszcz, wykonane w zidentyfikowanych technikach i częściowo z uwzględnieniem oryginalnych kolorów. Wykonana praca jest szczególnie ważna, ponieważ była to pierwsza próba rekonstrukcji kompletnego ubioru kobiecego noszonego w okresie rzymskim na terytorium dzisiejszej Polski.