Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Brr, Bereza. Polish literature towards the Confinement Centre in Bereza Kartuska. 1934–1939

100%

Morawiec A.

|

nr 4

231-271

PL

Artykuł dotyczy obecności w szeroko rozumianej literaturze polskiej tematu i motywu Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej. Zaprezentowano w nim najważniejsze fakty odnoszące się do tej instytucji oraz kontrowersje związane z jej nazwą (uznawaną za eufemizm) oraz podobieństwem „miejsca odosobnienia” do innych miejsc represji, takich jak rosyjska katorga, komunistyczny Sołowiecki Obóz Specjalnego Przeznaczenia czy nazistowski obóz koncentracyjnych Dachau. Zrelacjonowano spory, jakie toczyły się wokół Miejsca Odosobnienia w okresie jego funkcjonowania (1934–1939), w których uczestniczyli także pisarze. Zamieszczono informacje o osadzonych w Berezie literatach (Stanisław Mackiewicz, Leon Pasternak, Andrzej Wolica i in.) oraz tworzonej tam poezji (także obcej). Przedmiotem uwagi są także utwory literackie powstałe poza Miejsca Odosobnienia w okresie jego funkcjonowania.

EN

The article concerns the presence of the theme and motif of the Place of Isolation at Bereza Kartuska in broadly understood Polish literature. It presents the most important facts pertaining to this institution and the controversy related to its name (considered a euphemism) and the similarity of the “place of isolation” to other places of repression, such as the Russian Katorga, the communist Solovetsky Special Purpose Camp, or the Nazi Dachau concentration camp. The disputes that took place around the Place of Isolation during its functioning (1934–1939) are discussed, in which the writers also participated. Information on writers imprisoned at Bereza (Stanisław Mackiewicz, Leon Pasternak, Andrzej Wolica et al.) and poetry (also non-Polish) created there are also included. The subject of consideration are also literary works created outside the Place of Isolation during its functioning.

2

After Bereza. Polish literature towards the Confinement Centre in Bereza Kartuska. 1939–2018

100%

Morawiec A.

|

nr 4

273-309

PL

Artykuł dotyczy obecności w szeroko rozumianej literaturze polskiej tematu i motywu Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej. Omówiono w nim kształtowanie wizerunku tego obozu koncentracyjnego od chwili zaprzestania jego działalności (w 1939 roku), dyktowane w zasadniczej mierze przez ideologię oraz politykę, w tym politykę pamięci. Wśród analizowanych utworów są zarówno wspomnienia, głównie komunistów (m.in. Michała Mirskiego i Jana Wójcika), jak i utwory fikcjonalne, w tym opowiadanie Jestem Leona Pasternaka, dramat Bereziacy Karola Obidniaka i Romana Sykały oraz powieści: Wzbierająca fala Czesława K. Domagały, Król Szczepana Twardocha i Szakale Roberta Żółtka.

EN

The article concerns the inclusion in the broadly understood Polish literature of the theme and motif of the Confinement Centre in Bereza Kartuska (1934–1939). I discussed in it the formation of the image of the concentration camp since it ceased its operation (in 1939), mainly defined by ideology and politics, including the politics of memory. I particularly focussed on works of literature regarding the Confinement Centre created after the Centre ceased its operations. Those include both recollections, mainly by communists (e.g. by Michał Mirski and Jan Wójcik), and works of fiction, including the short story Jestem by Leon Pasternak, the play Bereziacy by Karol Obidniak and Roman Sykała, and novels: Wzbierająca fala by Czesław K. Domagała, Król by Szczepan Twardoch, and Szakale by Robert Żółtek.

3

Polscy duchowni – heftlindzy a rozgrywki piłki nożnej w Konzentrationslager Dachau – cz. II

89%

Brakowski J.

|

tom 38

|

nr 3

169-182

PL

Po klęsce wojsk niemieckich pod Stalingradem w 1943 roku, Niemcy zarządzili organizowanie rozgrywek sportowych w obozach koncentracyjnych. Tak stało się też w KL Dachau. Funkcjonowały tu regularne rozgrywki ligowe piłki nożnej. Polscy duchowni – więźniowie wzięli w nich udział. Duchowni wykorzystali tę okazję, aby przypomnieć sobie i innym więźniom, że nie są tylko numerami przeznaczonymi do niewolniczej pracy, a ostatecznie do fizycznej likwidacji, ale pełnymi wewnętrznej siły ducha i godności istotami ludzkimi. Kilku spośród duchownych poprzez swoją sportową i moralną postawę stało się punktem odniesienia dla innych współtowarzyszy niedoli. Potrafili tchnąć wiarę i wzmocnić nadzieję na przetrwanie w nieludzkich warunkach niemieckich obozów zagłady.

EN

After the German failure in the Battle of Stalingrad in 1943, Germans ordered organization of sport competitions in concentration camps. The idea was also implemented in KL Dachau where regular soccer matches were organized. Polish clergy prisoners took part in those sport events. The clergymen used it as an opportunity to remind themselves as well as the other prisoners that they were not only numbers destined to slave work and eventual extermination but human beings endowed with spiritual power and dignity. A few among the clergymen, thanks to their sporting and moral stance, became exemplars for the other prisoner comrades. They were able to inspire them with faith and hope for survival in the unhuman conditions of the German death camps.

4

Treść zapisów w notatniku obozowym kl. Wiktora Jacewicza odzwierciedleniem elementów życia obozowego w KL Dachau

89%

Brakowski J.

|

nr 1

193-211

EN

The history of the martyrdom of the Polish Roman Catholic clergy is still being researched. The present article refers to the content of one of the sources presenting the life in KL Dachau, where the largest number of clergy were imprisoned during the whole World War II. The source is a personal notebook authored by a member of the Society of St Francis de Sales, a seminarist Wiktor Jacewicz. He managed to survive a period of five years in Dachau. In his notes, we can find a description of different elements from the daily life of the concentration camp in Dachau such as prayer, sacraments, work, study, correspondence and sports. The source is a valuable contribution to our knowledge about the reality of life in KL Dachau.

5

Granice nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady na terenie okupowanej Polski

89%

Węgrzyn Ł. , Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych W. N. G.

Studia z Geografii Politycznej i Historycznej

|

2015

|

tom 4

PL

Na terytorium okupowanej Polski w okresie drugiej wojny światowej naziści założyli dwa szczególne rodzaje obozów: koncentracyjne (Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau, KL Lublin, KL Plaszow) i zagłady (SS-Sonderkommando Kulmhof, Sonderkommando Belzec der Waffen-SS, SS-Sonderkommando Treblinka, SS-Sonderkommando Sobibor). Każdy z nich stanowił pewien zamknięty obszar, którego granice wyznaczane były w postaci konkretnych obiektów liniowych i punktowych. Morfologicznie można wyróżnić granice wewnętrzne (oddzielające strefy wewnątrzobozowe) bezpośrednie (granica właściwa) oraz zewnętrzne. Bezpośrednie granice obozów były zróżnicowane: od pojedynczego płotu aż do wielokrotnych linii drutów kolczastych z wieżami strażniczymi. Najsłabiej rozwiniętą granicę miał Kulmhof, natomiast najsilniej rozwiniętą strefę graniczną z systemem izolacji wykształcił Auschwitz-Birkenau. Głównym celem artykułu jest analiza i typologia części składowych granic nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady na terenie okupowanej Polski.

EN

On occupied Polish territory during the Second World War, the Nazis established two special types of camps: concentration (Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau, KL Lublin, KL Plaszow), and extermination camps (SS-Sonderkommando Kulmhof, the Sonderkommando Belzec der Waffen-SS, SS-Sonderkommando Treblinka, SS-Sonderkommando Sobibor). Each of them covered a closed area, whose boundaries were determined in the form of a specific line or point objects. Internal borders (the zones separating inner camp), direct (right border) and external one can be distinguished morphologically. Direct boundaries of the camps were varied: from a single fence to multiple lines of barbed wire and watchtowers. The least developed border had Kulmhof, while the most developed border zone isolation system developed in Auschwitz-Birkenau.

6

Modelowa okupacja hitlerowska Wielkiej Brytanii w II wojnie światowej

71%

Żelichowski R.

|

nr 4

PL

W czerwcu 1940 r. wojska niemieckie dokonały inwazji zbrojnej na położone w kanale La Manche Wyspy Normandzkie. Do maja 1945 r. były one jedyną częścią Wielkiej Brytanii pod okupacją niemiecką. Niemcy zastosowali wobec mieszkańców nieznany nigdzie indziej model łagodnej okupacji, który służyć miał tworzeniu pozytywnego wizerunku kultury niemieckiej, przeznaczonego dla opinii światowej. Jednocześnie Hitler zarządził tu budowę najsilniejszych umocnień Wału Atlantyckiego.

EN

In June 1940, the German Army invaded the Channel Islands, an archipelago in the English Channel. Until May 1945 there were the only part of the British Empire under the German occupation. The German occupier imposed a model of mild occupation, known nowhere else, which was to create a positive image of German culture to be presented to world opinion. At the same time, Hitler ordered here the construction of the strongest permanent fortifications of the Atlantic Wall.

7

O (nie)możliwym nonkonformizmie w instytucji totalnej. Od doświadczenia obozowego do teorii socjologicznej (i z powrotem)

71%

Filipkowski P.

|

2015

|

nr 2(9)

97-126

PL

Stawiam pytanie o ludzką podmiotowość w warunkach ekstremalnych – w sytuacji uwięzienia w obozie koncentracyjnym. Tę podmiotowość rozumiem przy tym na sposób egzystencjalny – jako zdolność stawiania indywidualnego, „małego” oporu wobec presji totalnej rzeczywistości lagrowej – oraz, równolegle i niezależnie, jako zdolność do krytycznej autorefleksji w akcie dawania świadectwa o własnym doświadczeniu więźniarskim. Odpowiedzi szukam w dwóch miejscach. Po pierwsze – analizując przykładowe fragmenty wywiadów biograficznych z byłymi więźniami Mauthausen. Po drugie – przeglądając kilka najważniejszych teoretycznych, systemowych, socjologicznych interpretacji rzeczywistości obozów. Łącznikiem między nimi są przykłady świadectw literackich, które zbudowały sugestywne wizje lagrowego świata i ukształtowały nasze wyobrażenia o nim. Takie zestawienie pozwala mi wyraźniej wydobyć wspólną podstawę etyczną tych różnych, na pozór bardzo odległych ujęć doświadczenia obozowego. Tą podstawą jest właśnie, moim zdaniem, zdolność do podmiotowego oporu i sprzeciwu – także wobec własnego uprzedmiotowienia.

EN

My central question is one of human subjectivity in extreme conditions – conditions of imprisonment in concentration camps. I understand this subjectivity in an existential way – as an individual’s ability to resist, even to the smallest degree , the pressure of a total camp institution. Also the ability to critically (self)reflect during the act of testifying to one’s own camp experience. I am searching for answers in two places. Firstly, analyzing selected pieces of oral autobiographical narratives of Mauthausen survivors. Secondly, reviewing several of the most important theoretical and sociological interpretations of camp reality. Connecting the two are examples of literary works that offered eloquent representations of camp experiences and shaped our imaginations of it. Such confrontation helps me recognize a common ethical basis for various, seemingly very distant expressions of camp experience. That ethical basis, I conclude, is the search (even if hopeless) for subjective human resistance and disagreement.

8

The Moral Witness: The Poetics of Testimony in Modern Serbian Poetry

71%

Zorić V.

|

tom 22

PL

Tekst stanowi recenzję książki Dunji Dušanić Sa silama nemerljivim: Pesnici kao svedoci modernog terora [Siły niezmierzone. Poeci jako świadkowie nowoczesnego terroru, 2021]. Zostają nakreślone założenia metodologiczne książki. Recenzent tropi jej nadrzędną argumenację i ocenia znaczenie w wielu kontekstach naukowych, jak na przykład literatura porównawcza, krytyka literacka i historia literatury.

EN

This essay reviews Dunja Dušanić’s book Sa silama nemerljivim: Pesnici kao svedoci modernog terora [Immeasurable Forces: Poets as Witnesses to Modern Terror, 2021], outlining the methodological assumptions of the book, tracing its overarching argument, and evaluating its importance within multiple scholarly contexts, including comparative literature, literary criticism and literary history.

9

Przed bitwą z wrogiem wewnętrznym. Szkolenie i przygotowanie esesmanów do służby w obozach koncentracyjnych i obozach zagłady na przykładzie załogi KL Auschwitz

71%

Kita A.

|

nr 109

161-181

EN

War or battle does not always mean confronting an external enemy. To reach this stage, the Third Reich had to deal first with its internal enemies – political opponents of the National Socialists, Jews, homosexuals, and Jehovah’s witnesses. The aim of this work was to present the training process of SS men, whose main task was to supervise persons imprisoned in concentration and extermination camps. The focus was on the role of the National Socialist ideology and its influence on the attitude of the guards and the values that wereinstilled in them during training and service in camps. The main subject of researchwere SS men from the garrison of the Auschwitz-Birkenau camp complex. In the documents preserved in the Archives of the Auschwitz-Birkenau State Museum, it has been shown that the local guards were also subjected to the indoctrination initiated in KL Dachau by Theodor Eicke. The first part of the paper presents the assumptions of the National Socialist ideology, which were promoted with particular emphasis in the SS-Totenkopfverbände, and specific values characteristic of the SS itself. Then, the elements of military training that candidates for SS men underwent were characterized, and which significantly influenced their attitude towards prisoners in concentration camps. The main part of the work was devoted to documents testifying to the ideological training of SS men and the content that was conveyed therein, as well as the role of Division VI in perpetuating the National Socialist views among the KL Auschwitz staff.

PL

Wojna lub bitwa nie zawsze oznaczają starcie z wrogiem zewnętrznym. Zanim III Rzesza przystąpiła do wojny, musiała uporać się najpierw ze swoimi wrogami wewnętrznymi – przeciwnikami politycznymi narodowych socjalistów – Żydami, homoseksualistami czy świadkami Jehowy. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie procesu szkolenia esesmanów, których głównym zadaniem było nadzorowanie więźniów osadzonych w obozach koncentracyjnych i obozach zagłady. Skupiono się na roli ideologii narodowosocjalistycznej i jej wpływowi na postawę wartowników oraz wartości, jakie wpajano im w trakcie szkolenia i służby w kacetach. Głównym obiektem badań byli esesmani z garnizonu kompleksu obozowego Auschwitz-Birkenau. W świetle dokumentów zachowanych w Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau pokazano, że również tamtejsi strażnicy byli poddawani indoktrynacji zapoczątkowanej w KL Dachau przez Theodora Eickego. W pierwszej części tekstu przedstawiono założenia ideologii narodowosocjalistycznej, które ze szczególnym naciskiem były promowane w SS-Totenkopfverbände oraz swoiste wartości, charakterystyczne dla samych SS. Następnie scharakteryzowano te elementy szkolenia wojskowego, przez które przechodzili kandydaci na esesmanów, a które w zasadniczy sposób wpłynęły na ich postawę wobec osadzonych w obozach koncentracyjnych. Główna część tekstu została poświęcona dokumentom świadczącym o szkoleniach ideologicznych esesmanów oraz treściach, jakie były w nich przekazywane, a także o roli Wydziału VI w utrwalaniu narodowosocjalistycznych poglądów wśród załogi KL Auschwitz.

10

„Wyimaginowane twory”? Obóz Pracy w Łambinowicach według Janusza Rudnickiego

71%

Morawiec A.

|

nr 2

153-181

EN

The article concerns Janusz Rudnicki’s work (short story) dedicated to the labor camp in Łambinowice (1945–1946). Its original version was published in 1998 under the title Polska hańba (Polish Disgrace), and its latest edition was included in the book Chodźcie, idziemy (Come On, Let’s Go), published by Rudnicki in 2007. Here it is entitled Dwa (Oboz) (Two [Camp]). The genesis, structure, functions and reception of this work are considered. It is presented in both historical (post-war expulsions of Germans from Poland, Polish camps for Germans) and literary context. Rudnicki’s work is important for several reasons. It is a significant “intervention” in Polish historical memory, bringing out the repressed persecution of Germans (who were imprisoned, tormented and killed in the Łambinowice camp). Therefore, it fits into the trend of literature questioning the “paradigm of Polish innocence” (which is dominated by works about the murder of Jews in Jedwabne). Moreover, it is a drastic work in terms of style (saturated with vulgarisms) and the presented world. The horror convention that characterizes it is as provocative and shocking as it is artistically and intellectually justified. By arousing strong emotions in the reader, it encourages them to confront the evoked situations and events with what historians have established so far. What is special about Rudnicki’s work, as a manifestation of Polish concentration camp literature, is that its lyrical subject is a torturer and not, as it is most often the case, a victim. Moreover, the torturer is a Pole. Rudnicki’s work also proves that Polish concentration camp literature is not limited, as was believed for years, only to lagers (German Nazi concentration camps and extermination centres) and gulags (Soviet camps, especially forced labor camps). It also includes Polish camps.

PL

Artykuł dotyczy utworu (opowiadania) Janusza Rudnickiego poświęconego Obozowi Pracy w Łambinowicach (działającemu w latach 1945–1946). Jego pierwotna wersja ukazała się w 1998 roku pod tytułem Polska hańba, zaś najnowsza została włączona do książki Chodźcie, idziemy, wydanej przez Rudnickiego w 2007 roku. Tutaj otrzymała tytuł Dwa (Obóz). Rozważana jest geneza, struktura, funkcje i recepcja tego utworu. Ujmowany jest on zarówno w kontekście historycznym (powojenne wysiedlenia Niemców z Polski, polskie obozy dla ludności niemieckiej), jak i literackim. Utwór Rudnickiego jest istotny z kilku powodów. Stanowi znaczącą „interwencję” w polską pamięć historyczną, wydobywa wyparte z niej prześladowania Niemców (których w łambinowickim obozie więziono, dręczono i zabijano). Wpisuje się zatem w nurt literatury podważającej „paradygmat polskiej niewinności” (w którym dominują dzieła dotyczące mordu na Żydach w Jedwabnem). Jest ponadto utworem drastycznym w sferze stylu (nasycenie wulgaryzmami) i obrazowania. Znamionująca go estetyka horroru jest tyleż prowokacyjna i szokująca, co artystycznie i intelektualnie uzasadniona. Wzbudzając bowiem w czytelniku silne emocje, pobudza go do skonfrontowania ewokowanych sytuacji i zdarzeń z tym, co ustalili dotąd historycy. Szczególność utworu Rudnickiego, jako przejawu polskiej literatury o tematyce obozowej, leży zaś w tym, że jego bohaterem jest oprawca, a nie, jak bywa najczęściej, ofiara. Ponadto oprawcą jest Polak. Utwór Rudnickiego świadczy również o tym, że polska literatura obozowa nie ogranicza się, jak sądzono przez lata, tylko do lagrów (niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i ośrodków zagłady) i łagrów (obozów sowieckich, zwłaszcza obozów pracy przymusowej). Obejmuje ona także obozy polskie.

11

Przyczyny okrucieństwa i przestępczości. Batawia, Pawełczyńska, Kępiński – refleksje oświęcimskie

63%

Raś D.

|

nr XXIX-XXX

859-869

12

Memento...

45%

Potocki J.

Trybuna Leśnika

|

1996

|

nr 11

11-12