Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Komponent strukturalny wzorca tekstowego noweli wobec przemian gatunku

100%

Rejter A.

|

nr 6: Językoznawstwo

137-160

PL

Praca dotyczy wykładników komponentu strukturalnego noweli w perspektywie ewolucji gatunku pojmowanego jako fenomen nie tylko literacki, ale także jako element komunikacji społecznej, osadzony w kontekście kulturowym i antropologicznym. Forma generyczna rozumiana jest jako składnik konstelacji gatunkowej, w skład której wchodzi np. anegdota, facecja, opowiadanie. W wypadku prototypowej noweli, czyli gatunku prozatorskiego o krótkich bądź stosunkowo krótkich rozmiarach można mówić o tendencji do zauważalnej stabilności, jako że stan staropolski i dziewiętnastowieczny charakteryzuje się względnym podobieństwem: w obu wypadkach obserwujemy trójdzielny model, choć różna bywa jego aktualizacja. Z czasem rozbudowaniu ulega segment centralny, niemniej wciąż można wskazać trzy podstawowe ogniwa kompozycyjne. Wyraźny jest tu związek z innymi gatunkami spokrewnionymi, przede wszystkim facecją i anegdotą, które – począwszy od czasów antycznych – wykazują silne związki strukturalne z nowelą. Zmianie ulega także rola puenty, która w staropolszczyźnie stanowiła znaczący element struktury gatunku, nawet gdy nie była wyrażona expressis verbis. Nowela pozytywistyczna z uwagi na fakt zmiany tematyki, a tym samym funkcji w uniwersum komunikacyjnym, rezygnuje z puenty na rzecz bardziej skomplikowanego przesłania, leżącego prawie zawsze po stronie odbiorcy tekstu. Kluczem do stabilności strukturalnej noweli wydaje się jej krótka forma, związana z genetycznym dziedzictwem anegdoty jako krótkiej, zwięzłej narracji codziennej, oralnej u swej podstawy.

EN

This article discusses the exponents of the structural component of the novella, as seen from the perspective of the evolution of this genre - understood not only as a literary phenomenon, but also a case of social communication, embedded in its cultural and anthropological environment. The generic form is understood as a component of the genre constellation, comprising such text types as anecdote, joke or story. In the case of a prototypical novella, that is a genre that relies on the form of a short or relatively short prose text, one can observe a tendency towards its noticeable stability, since the Old Polish and the 19th-century status of this genre is largely comparable. In both époques, one can observe the prevalent tri-partite pattern, yet the way in which it was practically realized could differ at times. With time, the central segment of the novella tended to be expanded, yet the three main structural components were easily recognizable. This structural organization betrays a clear link with other related genres, like the joke and the anecdote. These three text types remained in a close structural correlation since antiquity. The role of the story punch line also changed. In Old Polish, it constituted a vital structural component of the genre, even though it was not always overtly expressed. The Positivist novella resigns from its reliance on the punch line, which is owing to the changes in the subject matter and, hence, its role in the communication universe. The punch line is substituted with a more complex message that is almost always placed on the side of the text recipient. The constrained length of the novella seems to be paramount in ensuring its structural stability. This shortness is anchored genetically in the heritage of the anecdote - short and concise, daily life, oral narrative.

2

Antybaśń w nowelistycznej ramie. O Naszyjniku Guy de Maupassanta

99%

Chomiuk A.

|

nr 6

195-205

EN

The article focuses on the analysis and interpretation of a short story by Guy de Maupassant, entitled The Necklace. The description of the assumptions related to the structure and the plot of this literary work was combined with a depiction of its psychological and philosophical contexts (Bovarysme, Schopenhauerism). Two plot layers were distinguished within the work. Onto a realistic background, the author applied an innuendo to the fairy tale about Cinderella in order to demonstrate the discrepancy between reality and daydreams. The reference to the tale as moralistic preaching on a potential turn of fate for the better became, within “the real story”, a tale on the price Cinderella pays for the possibility to go to the ball.

PL

Treścią artykułu jest analiza i interpretacja noweli G. de Maupassanta Naszyjnik. Opis założeń konstrukcyjno-fabularnych utworu powiązano z wyeksponowaniem jego psychologiczno-filozoficznych kontekstów (bowaryzm, schopenhaueryzm). W utworze zostały wyodrębnione dwa porządki fabularne. Na realistyczne tło autor nałożył aluzje do baśni o Kopciuszku, służące ukazaniu rozdźwięku między rzeczywistością i marzeniami. Odwołanie do baśni jako moralistycznego pouczenia o możliwej zmianie losu na lepsze stało się w „prawdziwej historii” opowieścią o cenie, jaką płaci Kopciuszek za możliwość pójścia na bal.

3

Między reportażem a feature. Teoria i praktyka

80%

Spyra P.

|

nr 5

421-426

PL

Artykuł stanowi próbę porównania reportażu jako gatunku z pogranicza literatury i publicystyki oraz formy feature ukształtowanej na gruncie amerykańskim w latach międzywojennych. W tekście zawarto ważkie rozważania teoretyczne o wyznacznikach reportażu i feature, a także poetyce noweli jako tertium comparationis. Przywołano przykłady praktycznych realizacji tych form w tekstach współczesnych polskich twórców (Anny Strońskiej, Jagienki Wilczak, Magdaleny Mazur). Artykuł zamyka podkreślenie najistotniejszych różnic pomiędzy reportażem a feature.

EN

This article attempts to provide a comparison between reportage (the literary and journalistic writing form) and 'feature' (a form moulded in the USA before the Second World War). This work covers the most important theoretical ascertainments about the determinants of reportage and feature, as well as the short story as a tertium comparationis. Practical examples of both forms are given from the output of contemporary Polish writers (Anna Strońska, Jagienka Wilczak, Magdalena Mazur. The article voncludes with the essential differences between these forms.

4

„Ultimus” Marii Konopnickiej – nowela o deprawacji

80%

Samborska-Kukuć D.

|

nr 7

311-322

EN

In her early short story entitled Ultimus Konopnicka accomplished the concept of Falkentheorie by Paul Heyse in an original way, using the motif of a crane as the thematic and composition keystone. Inspired to a large extent by Orzeszkowa’s Romanowa, Konopnicka writes about moral depravation of a young nobleman, using parallelism: man-animal in two orders – naturalistic and symbolic. The empathic reception of the text diverging from previous interpretations allows to place Ultimus among texts which stand up for miserables personas.

PL

W swojej wczesnej noweli Ultimus podjęła Konopnicka oryginalną realizację koncepcji Falkentheorie Paula Heysego, wykorzystując motyw żurawia jako tematyczny i kompozycyjny zwornik. Konopnicka, zainspirowana w dużej mierze Romanową Orzeszkowej, opowiada o deprawacji moralnej młodego szlachcica, wykorzystując paralelizm: człowiek-zwierzę w dwu porządkach: naturalistycznym i symbolicznym. Empatyczny odbiór lektury odbiegający od interpretacji dawnych pozwala usytuować Ultimusa w przestrzeni tekstów, które upominają się o miserables personas.