Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Mistyka relacyjna i metafizyczna w Księdze św. Anieli z Foligno

100%

Stróżyński M.

Filozofia Chrześcijańska

|

2019

|

tom 16

7-25

EN

The article discusses the coexistence of two forms of Christian mysticism – metaphysical and relational – in The Book of Angela of Foligno. The metaphysical type, associated with the Neoplatonic philosophy, is probably inspired by The Soul’s Journey Into God by Saint Bonaventure who describes the experience of God as viewing existence or being (esse). The relational type is focused on the human and personal aspect of Jesus and the experience of love in the I-You relationship. While in many medieval mystics there is only one type of mysticism (e.g. metaphysical in Eckhart, relational in Bernard of Clairvaux), in Angela there is an interesting coexistence of both these types of experience of God.

2

Eriugeny koncepcja powrotu: dzieło natury czy łaski?

100%

KIJEWSKA A.

Filozofia Chrześcijańska

|

2018

|

tom 15

31-58

EN

This paper tackles upon John Scottus Eriugena’s concept of the return while presenting it against the background of the Neoplatonic teaching about return (epistrophe). The return belongs to the conceptual triad: mone-proodos-epistrophe which used to serve Neoplatonic thinkers to describe the structure of reality and its dependence on the First Cause. In the system of Eriugena who bequeathed that very teaching from the Christian Neoplatonists (Pseudo-Dionysius, Maximus the Confessor, Gregory of Nyssa), we talk about the return on metaphysical and mystical level in addition to the general return (reditus generalis) and the return of the elects (reditus specialis). Eriugena indicates the cyclical processes in the whole nature but at the same time he stresses that the return is caused by divine grace and the very condition of its possibility is the fact of taking fl esh (incarnatio) and taking human nature (inhumanatio) by Jesus Christ.

3

Neoplatońskie inspiracje praktycyzmu krakowskiego

88%

Płotka M.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

nr 2

4

Mystical Interpretation of the Exile and Return to Paradise in Eriugena's Periphyseon

63%

Kijewska A.

Roczniki Filozoficzne

|

2015

|

tom 63

|

nr 2

13-26

PL

W ostatnich latach pojawiło się kilka ważnych publikacji podkreślających znaczenie szeroko pojętej interpretacji alegorycznej w literaturze starożytnej (prace Petera T. Strucka, Mikołaja Domaradzkiego). Interpretacja alegoryczna widzi w odczytywanym tekście zagadkę, która ma doprowadzić czytelnika do głębszej wiedzy szczególnego rodzaju, która zakryta jest przed oczyma „niewtajemniczonych”. Stąd w tego typu interpretacji ogromną rolę odgrywa język, który „odkrywając - zakrywa". Szczególnego znaczenia interpretacja alegoryczna nabrała w nurcie neoplatońskim, w którym filozofii zostały przypisane funkcje religijne (upodobnienie do boga, powrót do ojczyzny). Najważniejsze cechy tej neoplatońskiej alegorezy przedstawił Peter T. Struck w artykule Allegory and ascent in Neoplatonism, pokazując, w jaki sposób interpretacja alegoryczna mogła się stać drogą prowadzącą do mistycznego zjednoczenia. W niniejszym artykule uwaga autorki została skupiona na tych elementach alegorycznej egzegezy, które mogą być użyteczne w prezentacji specyfiki Eriugeny egzegezy motywu wygnania i powrotu do raju.

EN

Over the recent years we have welcomed a number of significant publications (in particular the contributions by Peter T. Struck and Mikołaj Domaradzki) highlighting the importance of allegory and allegorical interpretation in ancient literary culture. The allegorical approach to literary text identifies the literary work as a puzzle, the solving of which introduces the reader to a profounder kind of knowledge, a knowledge that is hidden from the eyes of the “uninitiated” This kind of interpretation implies a special understanding of the function of language, Which “by revealing conceals”. Allegorical interpretation assumed paramount importance in Neoplatonism, the philosophy which attributed religious functions to the philosophical endeavor of man (such functions as assimilation to God and return to man's (spiritual) fatherland). The most salient features of the Neo-platonic allegorism have been presented by Peter T. Stuck in his article Allegory and ascent in Neoplatonism complete with the account of the role attributed to allegory as a guide along the path leading to mystical union. In this article attention has been focused upon those elements of the Neoplatonic allegorical exegesis, which may be of use in exploring the specifics of Eriugena’s interpretation of the themes of the exile from and return to the paradise.

5

Hic liber libenter legitur in Polonia Mapping the popularity of the Zodiacus Vitae in Poland between the sixteenth and seventeenth centuries

63%

Lepri V.

|

2015

|

tom 59

PL

Choć Zodiacus vitae Marcellusa Palingeniusa Stellatusa był jedną z najbardziej sensacyjnych publikacji XVI stulecia, jego popularność w epoce renesansu nie stała się jeszcze przedmiotem wszechstronnych badań naukowych. Zatem celem niniejszego artykułu jest wypełnienie przynajmniej części tej luki poprzez prezentację popularności dzieła w szesnastowiecznej Polsce, gdzie pierwszego przekładu dokonał Mikołaj Rej. Faktem jest, że wielu innych wybitnych przedstawicieli kultury polskiego renesansu interesowało się Zodiacusem, na co znajdujemy liczne odwołania do tego dzieła, zarówno w utworach poetyckich, jak i traktatach filozoficznych. Ustrój ówczesnej Rzeczypospolitej oraz intensywne kontakty z niemieckimi i włoskimi uniwersytetami dają doskonałe pole do badań pogłębiających nasze rozumienie wpływu Zodiacusa na rozwój literatury i kultury pod koniec XVI i na początku XVII stulecia.

EN

Marcellus Palingenius Stellatus’ Zodiacus vitae was one of the biggest editorial sensations of the sixteenth century, despite which its popularity in the Renaissance has not yet been the subject of a comprehensive study. The aim of this article is to partially fill that gap by addressing the circulation of the work in sixteenth-century Poland, where the first adaptation of the text into a language other than Latin was produced by the poet Mikołaj Rej. Indeed, several other illustrious exponents of Polish Renaissance culture were also interested in the Zodiacus and we can find references to it in both poetic works and in philosophical treatises. The particular political and social organisation of Poland at the time, and its intensive contacts with Italian and German universities, make it an excellent field of investigation for an understanding of the impact of the Zodiacus between the end of the sixteenth century and the beginning of the seventeenth.

6

KSIĄDZ PROFESOR MARIAN KURDZIAŁEK – PROMOTOR NEOPLATONIZMU BOECJAŃSKIEGO

63%

Kijewska A.

|

nr 3

35-51

EN

The eminent German medievalist, Joseph Koch, assumed that Neoplatonism had been handed down to the Middle Ages basically in two forms: the one given to the Neoplatonist outlook by St. Augustine, the other being the result of the reworking of Neoplatonist themes by Pseudo-Dionysius. Rev. Prof. Kurdziałek, when quoting Koch’s opinion, used to remark, that this bipartite typology was not adequate as it failed to take account of another variety of Neoplatonism that had been operative in the shaping of medieval intellectual culture, namely the Boethian Neoplatonism. Few scholars in Poland in the second half of the 20th century devoted much attention to Boethius’ philosophy; yet contrary to the general trend, Rev. Prof. Kurdziałek constantly discussed issues and themes concerning Boethius in his lectures, monographs and articles. The author of the Consolation of Philosophy was never viewed by him as a mere intermediary or transmitter standing between antiquity and the Middle Ages; rather he presented Boethius as a thinker that was seminal in shaping medieval philosophy up to and inclusive the 12th century and even later on, even though his later influence had not been predominant. This article, based upon the study and analysis of Rev. Prof. Kurdziałek’s output aims to present his contribution to the area of Boethian studies as well as contributions made in this field by his disciples and followers.

PL

Wybitny mediewista niemiecki, Joseph Koch twierdził, że neoplatonizm został przekazany wiekom średnim w dwóch zasadniczych postaciach, a mianowicie augustyńskiej i dionizjańskiej. Ksiądz profesor Marian Kurdziałek nawiązując do tej wypowiedzi Josepha Kocha zwykł był mawiać, że tę typologię średniowiecznych nurtów neoplatońskich należy uzupełnić o jeszcze jedną odmianę neoplatonizmu, neoplatonizm boecjański. W drugiej połowie XX wieku filozofią Boecjusza zajmowało się, zwłaszcza w Polsce, niewielu badaczy. Tymczasem, ks. Kurdziałek stale poświęcał Boecjuszowi wiele uwagi w swoich wykładach kursorycznych i monograficznych, czy też w swoich artykułach. Boecjusz nie był przez niego traktowany jako jedynie „pośrednik” pomiędzy starożytnością a średniowieczem, ale jako ten myśliciel, który w sposób zasadniczy uformował filozofię średniowieczną do XII wieku włącznie, a i później jego wpływ jest widoczny, choć już nie tak dominujący. Artykuł na podstawie analizy artykułów ks. prof. Kurdziałka przedstawia jego wkład do studiów nad Boecjuszem oraz prezentuje dokonania jego uczniów w tej właśnie dziedzinie.

7

Al-Farabi i średniowieczna filozofia arabska

63%

Andrzejuk A.

Edukacja Filozoficzna

|

2021

|

nr 72

207-237

PL

W artykule proponuje się zwrócenie uwagi na egzystencjalną perspektywę rozważań metafizycznych Al-Farabiego. Uważa się, że jest to przekroczenie Arystotelesowskiego esencjalizmu w kierunku ujęć bardziej egzystencjalnych. Nie oznacza to jednak, że Al-Farabi dystansuje się od platonizmu i neoplatonizmu: jego neoplatonizm jest ewidentny w postaci Plotyńskiego emanacjonizmu, choć połączonego z systemem planetarnym Ptolemeusza i Arystostelesowską teorią przyczynowania. Państwo doskonałe Al-Farabiego zdradza – z kolei – inspiracje platońskie. Bardziej Arystotelesowska jest antropologia Drugiego Nauczyciela, ale już jego teoria poznania rodzi się wyraźnie z interpretacji Aleksandra z Afrodyzji. Ten aleksandrynizm jest w myśli Drugiego Nauczyciela wyraźnie rozwinięty i wpisany w antropologię i eschatologię. Wszystkie wymienione elementy myśli Al-Farabiego tworzą w jego ujęciu spójny system, który on sam nazywa „harmonizacją”. System też ma zdecydowanie neoplatoński szkielet: zaczyna od pierwszej przyczyny, przez emanację kolejnych hipostaz dochodzi do sfery lunarnej, w której kompozycje z materii i formy tworzą znany nam świat bytów możliwych, znajdujących się cały czas na granicy istnienia i nieistnienia. Uwieńczeniem tego schematu i swoistym w nim reditio jest wynikający z Farabiańskiej noetyki postulat doskonalenia się „zwierzęcia rozumnego” pod względem moralnym przez kontakt z inteligencją czynną, który powoduje, że po rozpadzie ludzkiego wehikułu z materii i formy sam człowiek będzie trwał na podobieństwo niematerialnej inteligencji oddzielonej. Doprowadzić ludzi ma do tego odpowiednia organizacja społeczna, którą Al-Farabi określił jako państwo cnoty (doskonałe).

EN

In this paper, we turn our attention to the existential perspective of the al-Farabi’s metaphysical thought, which is considered to represent a transcendence of aristotelian essentialism toward a more existential approach. Nonetheless, it does not mean that al-Farabi distances himself from platonism and neoplatonism: neoplatonism of his works is present in a shape of plotinian emanationism even it is joined with the solar system of Ptolemy and the aristotelian causal theory. Next, there are platonic inspirations in the Farabian perfect state. Anthropology of the Second Teacher is more aristotelian, but his theory of knowledge is distinctly rooted in the interpretation of Alexander of Aphrodisias. This alexandrianism is clearly developed in the thought of the Second Teacher and implemented in its anthropology and eschatology. All the ennumerated elements of the al-Farabi thought create, according to him, a coherent system he calls a „harmonisation”. The aforementioned system has also a neo-platonic construction: it starts with the first cause and continues through emanation of subsequent hypostases to finally reach a lunar sphere in which compositions of matter and form create the world we know, of possible beings which remain constantly on the border of existence and non-existence. The culmination of this scheme and a specific reditio in it, is the postulate of moral perfection of man – „rational animal”– deriving directly from the Farabian noetics. A moment of conjunction with active intellect enables human being to continue to exist in the shape of immaterial detached intelligence (intellect) after disintegration of human vehicle of matter and form. Towards this goal citizens are to be guided by the perfect society described by al-Farabi as the state of virtue (the Perfect State).

8

Komentarz Tomasza z Akwinu do Liber de causis – odyseja tekstów i koncepcji przez kultury, epoki i szkoły filozoficzne

63%

Andrzejuk A.

Rocznik Tomistyczny

|

2021

|

tom 10

115-126

FR

Liber de causis, à savoir Le Livre des Causes c’est une suite d’extraits d’Éléments de théologie de Proclos commentés par un auteur arabe anonyme. Traduit du latin par Gérard de Crémone avant l’an 1187 ce texte était jusqu'à la parution en 1272 de son commentaire effectué par Thomas d’Aquin, attribué à Aristote. Le texte en version arabe a paru probablement à Toledo au début du XIIe siècle ou peut-être encore plus tôt à « l’époque des traductions » initiée par le calife abbasside al-Mamun, fondateur de la « Maison de la sagesse » à Bagdad (vers 830). Pourtant ce n’est pas ça ce qui est le plus important – la grande « carrière » de ce texte résultait du fait que l’on avait attribué à Aristote même. Dans ce fait il n’y aurait rien de spécial si on ne savait pas que le véritable auteur des idées contenues dans Liber de causis – Proclos (412–485) était l’un des plus éminents philosophes néoplatoniciens, disciple de Plutarque, réformateur de l’Académie de Platon, bref quelqu’un se situant presque aux antipodes du Lycée d’Aristote. La genèse de Liber de causis et de son commentaire Thomasien influence le texte. En effet, la philosophie que nous découvrons dans ce texte est extraordinaire. Dans la première couche, celle de Proclos, nous retrouvons le classique néoplatonisme grec, polythéiste et radicalement païen, mais considérablement émoussé par le choix approprié de thèses de Stoichéosis theologiké et le commentaire arabe écrit dans un ésprit monothéiste et créationniste. C’est ce texte néoplatonicien que commente par le suite Thomas d’Aquin – le plus célèbre partisan de l’école d’Aristote au Moyen Age, à qui la doctrine contenue dans Liber de causis devrait être extrêmement étrangère. Thomas ne le dissimule pas en exposant dans l’introduction ses constatations concernant l’attribution de Liber de causis. Néanmoins, il trouve dans le Livre des questions qui l’intéressent. L’une des questions qui intéressent Aquinate est sûrement la problématique d’esse – de l’existence. Aquinate interprète esse du Livre des causes dans l’esprit de sa propre métaphysique ce qui nous apporte la couche suivante du texte – philosophique. Il est pourtant très rare que l’on puisse en un seul texte passer par plusieurs sphères de la pensée et de la langue ainsi que quelques frontières qui les séparent. Nous pouvons aussi examiner comment la problématique qui nous intéresse se transformait depuis la classique version grecque dans Stoichéiosis theologiké de Proclos, à travers les transformations d’un auteur arabe anonyme dans Liber de causis, jusqu'à la version de Thomas d’Aquin dans son commentaire latin. Nous avons aussi « chemin faisant » deux, peut-être trois traductions de l’œuvre de Proclos : du grec à l’arabe (il n’est pas exclu que « entre » elles il existait aussi une version syrienne) et ensuite une traduction de l’arabe au latin (et une version polonaise du latin).

9

Der Tod nach Boethius in der Consolatio philosophiae

51%

Mielnik P.

Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

|

2017

|

nr 24

149-167

PL

Śmierć jest jednym z ważniejszych tematów filozoficznych już od czasów antycznych. Niniejszy artykuł jest próbą analizy ostatniego dzieła Boecjusza Consolatio philosophiae właśnie w kontekście problematyki śmierci. Artykuł dzieli się na dwie części, w których autor najpierw stara się przedstawić punkt widzenia poprzedników Boecjusza. Wśród nich do najważniejszych postaci należą: Platon, Plotyn, św. Augustyn i Proklos. Dzięki temu w drugiej części analiza fragmentów Consolatio… odnoszących się do śmierci, zyskuje swoją głębię i zarazem jasność.

EN

Death has been one of the major themes of philosophy since the ancient times. The article attempts to analyze last works of Boethius Consolatio philosophiae with particular reference to this subject. It is divided into two parts in which the author tries to present Boethius predecessors’ point of view such as Plato, Plotinus, St. Augustine and Proclus. Consequently, the second part of the fragments’ enquiry related to death finds its depth and clarity.

10

Problem źródeł Tomaszowej koncepcji esse jako aktu bytu

51%

Andrzejuk A.

Rocznik Tomistyczny

|

2016

|

tom 5

173-187

EN

While expressing his innovative theory of existence (esse) as an act of being in many his texts Thomas Aqunas recalls different historical sources to support his thesis: Aristotle’s views, Arabic philosophers’ depictions, mainly of Avicenna, Boethius’ distinction entia quo od entia quod and some theses of Liber de causis. In earlier subject literature, mainly Gilson’s influence (in Poland it was under Krąpiec’s influence) adopted a view about religious inspirations of Thomas’ thesis and that the only philosophical way to his thesis is an analysis of Avicenna’s depictions which are contained mainly in work De ente et essentia. Every other Thomas’recalls should be treated as some earlier ploy for a protection against possible reservations. The first statement which arises during the analysis of historical sources which Thomas refer to expressing his theory of existence (esse) as an act of being is ascertaining that reasoning is a crucial argument to accept esse as an act of being. It should be emphasized that in his theory of esse Thomas Aquinas does not refer to argument of Revelation. The result is that Thomas expressed this thesis only in a philosophical area within the analysis of structure of real being. The attitudes which are recalled sometimes are used by Thomas Aquinas as a background or context by which he states his view. Recalled statements sometimes are a reference to the authority. It seems that the erudition recalled by Thomas in a matter which is interesting for us appears in a different aspects. That is why it should be make a fuss of that the issue of existence (esse) did not appear with Thomas Aquinas’ metaphysics or Avicenna’s metaphysics. It seems that it was on the contrary: the issue of existence (esse) was worrying Plato and earlier philosophers, Aristotle, and Neoplatonists, Boethius and Arabic philosophers. So Thomas’ thesis about existence (esse) as an act of being is a result of the analysis of the issue which is existed in the history of philosophy

11

Eneasz z Gazy i jego listy

51%

Starowieyski M.

|

2017

|

tom 30

|

nr specjalny

110-130

12

Bóg jako źródło moralności. Intuicje św. Augustyna w "Wyznaniach" 7.10–11 w kontekście dyskusji z tradycją starożytną

51%

Koszkało M. A.

|

nr 3

979-994

EN

In this article, I present the relationship between God/gods and morality in both the Greek religion and philosophy and in the views of St Augustine based on distinctions made by John Hare. I argue that Augustine’s intuitions are indeed complementary to the concept of God as the source of morality present both in the ancient philosophical and religious traditions. In the first part of the article, I show the relation of the gods of Greek popular religion to morality. I argue that being guarantors of morality did not require them to possess exemplary moral character. I then show that a change in this regard took place in the Socratic era. The God/gods of Socrates, Plato, or Aristotle acquire perfect qualities, which sanctions their power to shape morality. Within these concepts, the idea was born of becoming God/god-like and imitating a model of character by performing the actions carried out by God (cognition, moral perfection). God, especially the philosophical God, was also treated as an end and as a felicific object. In the last part of this article, I analyze the concept of St Augustine. I show that, in addition to being the lawgiver and the ultimate felicific end, because He creates beings like Him, God is the source of morality not only as a model of character but above all as a creative being. I show that in committing moral evil, the perpetrator turns away from God and disrupts the ontological order. I present possible interpretations of the expression region of dissimilarity and the textual sources of this concept. I also show those aspects of Augustine’s views that significantly complement and transcend the Neoplatonic model in Confessions 7.10–11.

PL

W artykule przedstawiam relacje Boga/bogów wobec moralności zarówno w greckiej religii i filozofii, jak i w poglądach św. Augustyna na podstawie rozróżnień uczynionych przez Johna Hare’a. Twierdzę, że intuicje Augustyna istotnie dopełniają koncepcję Boga jako źródła moralności obecną zarówno w starożytnej tradycji filozoficznej, jak i religijnej. W pierwszej części artykułu ukazuję relację bogów greckiej religii ludowej do moralności i stwierdzam, że bycie gwarantem moralności nie wymagało od nich posiadania wzorcowego charakteru moralnego. Następnie pokazuję, że zmiana tego zjawiska miała miejsce w epoce sokratejskiej. Bóg/bogowie Sokratesa, Platona czy Arystotelesa nabierają cech doskonałościowych i to sankcjonuje ich moc kształtowania moralności. W ramach tych koncepcji zrodziła się idea upodobnienia się do Boga/bogów i naśladowania wzorca charakterologicznego poprzez wykonywanie działań, które wykonuje Bóg (poznawanie, doskonałość moralna). Bóg, zwłaszcza rozumiany filozoficznie, był traktowany również jako cel oraz przedmiot uszczęśliwiający. W ostatniej części artykułu analizuję koncepcję św. Augustyna. Pokazuję, że oprócz tego, że Bóg jest prawodawcą oraz uszczęśliwiającym celem ostatecznym z tego powodu, że stwarza istoty do Niego podobne, jest źródłem moralności nie tylko jako wzorzec charakterologiczny, ale przede wszystkim jako istota stwórcza. Ukazuję, że zło moralne jest odwróceniem się sprawcy od Boga i załamaniem ontologicznego porządku. W artykule przedstawiam możliwe interpretacje wyrażenia regio dissimilitudinis oraz tekstualne źródła tego pojęcia. Ukazuję również te aspekty poglądów Augustyna, które istotnie uzupełniają i przekraczają model neoplatoński w Wyznaniach 7.10–11.

13

Czy dusza ludzka jest indywidualna? Kontrowersje wokół rozumienia duszy w starożytnym neoplatonizmie niechrześcijańskim

51%

Stępień T.

|

tom 48

|

nr 1

87-104

EN

Understanding the human soul was one of the basic problems discussed by ancient philosophers. The most important issue concerning the relation of the soul to the human body was widely considered in Plato’s dialogues. Discussion of this issue arose once again among Neoplatonists during the last period of pagan philosophy. In Plotinus’ Enneads and the writings of his pupils we can observe that discussion of the nature of the soul and its relationship to body is linked to the problem of how the soul can be individual. Plotinus underlined the perfection of the soul and diminished the role of the human body and at the same time he explained the origins of intellectual reality by the theory of procession of hypostases. As a result he claimed that the primal state of the soul is hypostasis of the soul, which leads to monopsychism, which in the case of Plotinus was neither clear nor radical. It was his pupil, Amelius, who formulated the radical monopsychic idea. At the same time, the second of Plotinus’ closest pupils, Porphyry, made an attempt to reconcile the individuality of the soul with its almost absolute independence of the body. The growing influence of Aristotle and his theory of the substantial unity of the body and soul made the rejection of monopsychism possible. This influence most notable in the writings of Iamblichus, who agreed first, that connection with the body is substantial. His accordance with Aristotle was possible only thanks to theurgical rites, practiced by neoplatonic philosophers. The idea of substantial unity caused inevitable claims of the mortality of the soul united in this way with the body. Nevertheless, thanks to theurgical rites, immortality could be regained and the individual character of the human soul could be claimed without rejecting its immortality. Although monopsychism did not return in Neoplatonism, it did resurface in some form in the writings of Arabic medieval thinkers, who were well acquainted with neoplatonic commentaries on Aristotle.

PL

Zagadnienie duszy ludzkiej stanowi jeden z podstawowych problemów dyskutowanych przez starożytnych filozofów. Najważniejsze aporie dotyczyły tego, jaka jest relacja duszy do ciała i zostały po raz pierwszy wyraźnie sformułowane w dialogach Platona. Dyskusja na ten temat ożywa w ostatnim okresie istnienia filozofii pogańskiej – w nurcie neoplatońskim. Rozważania Plotyna i jego uczniów pokazują, że problem ten bardzo mocno łączy się z zagadnieniem indywidualności ludzkiej duszy. Podkreślanie doskonałości duszy i umniejszanie roli ludzkiego ciała, przy jednoczesnym wprowadzeniu pochodzenia, jako wyjaśnienia sposobu istnienia duchowego świata, doprowadziło w filozofii Plotyna do stwierdzenia, że dusza w istocie jest jedną duchową hipostazą. Pogląd ten zwany monopsychizmem jest u Plotyna jeszcze niewyraźny, jednak jego uczeń Ameliusz przedstawi go w bardziej radykalnej postaci. Jednocześnie drugi z najbliższych uczniów Plotyna – Porfiriusz podkreślając niezależność duszy od ciała, będzie szukał pogodzenia takiego twierdzenia z traktowaniem duszy na sposób indywidualny. Dokonuje się to w dużej mierze dzięki powiększaniu się wpływu filozofii Arystotelesa. Wpływ ten osiągnie swoją największą intensywność w pismach ucznia Porfiriusza – Jamblicha, który jako pierwszy pośród neoplatoników stwierdzi, że połączenie duszy z ciałem jest substancjalne. Pociąga to jednak za sobą konieczność przyznania, że dusza ludzka po przyjęciu ciała jest śmiertelna i może odzyskać swoją nieśmiertelność tylko dzięki praktykowaniu przez filozofa rytów teurgicznych. Choć w pismach neoplatoników ostatecznie zwycięża pogląd, że dusza ludzka jest indywidualna, to jednak monopsychizm w mniej radykalnej postaci powróci jeszcze w dziełach filozofów arabskich, którzy korzystali z neoplatońskich komentarzy do dzieł Arystotelesa.

14

Neoplatońska idea wyjścia i powrotu jako strukturalna zasada wyrażania prawd teologicznych i jej dekonstrukcyjna reinterpretacja

51%

Strumiłowski J.

Teologia w Polsce

|

2016

|

tom 10

|

nr 2

129-140

EN

Every age requires that theology seek such a language that would allow the expression of the revealed truths adequately to the way of thinking of contemporary people. That is why theology benefits from the current philosophy. New philosophical tendencies however, expressing the way of thinking of a modern man, may raise doubts as to their theological contributes. It is so because e.g. some philosophical currents question previous philosophical narrations which may raise concerns that they controvert simultaneously the theological systems based upon them. This situation is particularly visible actually, when one asks about the legitimacy of the use of postmodernist philosophies in the sphere of theology. Nevertheless, there is a possibility of transposing (translating) of the basic categories of traditional philosophies and their theological implications to the categories of new and unverified philosophical systems and this possibility proves the adequacy mentioned above. The present article attempts to verify whether the basic categories of deconstruction may be compatible with the categories built upon the Neo-platonic philosophy.

PL

Każda epoka wymaga, aby teologia szukała takiego języka, który pozwalałby na wyrażanie prawd objawionych adekwatnie do sposobu myślenia współczesnych ludzi. Dlatego teologia korzysta z obecnej filozofii. Nowe tendencje filozoficzne, wyrażające sposób myślenia współczesnego człowieka, mogą budzić wątpliwości co do ich wkładu teologicznego. Jest tak, ponieważ np. niektóre nurty filozoficzne kwestionują wcześniejsze narracje filozoficzne, które mogą budzić obawy, że jednocześnie psują oparte na nich systemy teologiczne. Ta sytuacja jest szczególnie widoczna, gdy pyta się o zasadność wykorzystania filozofii postmodernistycznych w dziedzinie teologii. Niemniej jednak istnieje możliwość przeniesienia (przetłumaczenia) podstawowych kategorii tradycyjnych filozofii i ich teologicznych implikacji na kategorie nowych i niezweryfikowanych systemów filozoficznych, i ta możliwość potwierdza adekwatność wspomnianą powyżej. Niniejszy artykuł próbuje zweryfikować, czy podstawowe kategorie dekonstrukcji mogą być zgodne z kategoriami zbudowanymi na filozofii neo-platońskiej.

15

Św. Augustyn jako przedstawiciel filozofii chrześcijańskiej

51%

Kurdziałek M.

Vox Patrum

|

1988

|

tom 14

317-331

EN

Augustinus, seit der Reformation, galt vor allem als ein ausgesprochener Theologe.

16

Kilka uwag na temat ekstazy Plotyna – wokół interpretacji Enn. IV 8[6],1,1-11

51%

Szymańska-Kuta D.

|

EN

The starting point of the article is a critical analysis of the possible interpretations of the famous excerpt of Enn. IV 8[6],1,1–11, on the basis of which the image of the ecstasy of Plotinus as a momentary rapture, which Plotinus apparently experienced a certain number of times in his life, was formed. In the next part of the article this analysis becomes a pretext for considering, on the one hand, the elements which show the closely philosophical, rational character of the Plotinian system, yet on the other hand the irrational elements appearing in the text of Enneads. The author also tackles the problem of the continuity of the irrational component of Neoplatonic tradition. In this way she tries to answer the question whether Postplotinian Neoplatonism – sinking to irrationalist positions – broke with the rationalist premises of the philosophy of Plotinus, or, on the contrary, has its basis in certain philosophical assumptions which develop Plotinus’ views.

17

Henry More i Isaac Newton o działaniu materii – kontekst neoplatoński

51%

Kucharski D.

|

2018

|

tom 54

|

nr 4

5-26

EN

One of the main challenges for 17th-century natural philosophers was to find an answer to the question of what makes matter active at all? The legacy of 'prime matter' and its pure potentiality was still alive, and the adoption of corpuscular or atomistic theories did not change much here, the conviction about the total passivity of bodies was still dominant. Their actions demanded some explanation that would be the equivalent of an Aristotelian, non-material and active form. It seems that one of the philosophical traditions that were sought for such an explanation was the emanational metaphysics of Plotinus. In seventeenth-century systems it underwent various modifications, but its main idea, indicating the active role of certain 'principles' or 'spirits' responsible for initiating any changes in matter and managing them in accordance with the Creator's intention, remained the foundation of the theories of matter. An example of such solutions are the systems of Henry More and his good acquaintance from Cambridge, Isaac Newton. In the first case there is no doubt about the fundamental influence of Neoplatonism, but in the second case historians' opinions are divided. Newton reaches in search of 'active principles' for alchemical research, with the hope of finding these principles not only when referring to philosophical speculations, but also to experimental methods. This difference, however, does not change the fact that both philosophers try to discover the mode of action of 'active spirits', hesitating between placing in the particles of matter a number of separate principles and pointing to only one acting universally principle that was just an extension of God's arm – More calls it the Spirit of Nature (Vicarious Power of God), and Newton sees that principle ultimately in Christ (Viceroy of God).

PL

Jednym z głównych wyzwań stojących przed filozofami przyrody XVII wieku było znalezienie odpowiedzi na pytanie, co sprawia, że materia w ogóle działa? Dziedzictwo ‘materii pierwszej’ i jej czystej potencjalności było wciąż żywe, a przyjęcie teorii korpuskularnej czy atomistycznej niewiele tu zmieniało, dominowało wciąż przekonanie o całkowitej bierności ciał. Ich działanie domagało się jakiegoś wyjaśnienia, które stanowiłoby odpowiednik arystotelesowskiej, niematerialnej i aktywnej, formy. Wydaje się, że jedną z tradycji filozoficznych, do których sięgano w poszukiwaniu takiego wyjaśnienia, była emanacyjna metafizyka Plotyna. W systemach XVII-wiecznych ulegała ona różnorodnym modyfikacjom, ale jej główna idea, wskazująca na aktywną rolę pewnych ‘zasad’, czy ‘duchów’ odpowiedzialnych za inicjowanie wszelkich zmian w materii i kierowanie nimi zgodnie z zamysłem Stwórcy, pozostawała fundamentem ówczesnych teorii działania materii. Przykładem takich rozwiązań są systemy Henry’ego More’a i jego dobrego znajomego z Cambridge, Izaaka Newtona. W pierwszym przypadku nie ma wątpliwości co do zasadniczego wpływu neoplatonizmu, w drugim jednak zdania historyków są podzielone. Newton sięga bowiem w poszukiwaniu ‘aktywnych zasad’ do badań alchemicznych, z nadzieją odnalezienia owych zasad nie tylko przy odwołaniu się do filozoficznych spekulacji, ale także do metod eksperymentalnych. Różnica ta jednak nie zmienia faktu, że obaj filozofowie starają się odkryć sposób działania ‘duchów aktywnych’, wahając się między umieszczeniem w cząstkach materii wielu odrębnych zasad a wskazaniem na zasadę jedną, działającą uniwersalnie i będącą niejako przedłużeniem Bożego ramienia – More nazywa ją Duchem Natury (Vicarious Power of God), a Newton upatruje jej ostatecznie w Chrystusie (Viceroy of God).

18

Neoplatoński Bóg Orygenesa

51%

Leszczyński R. M.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

nr 2

19

Ficino i Savonarola. Dwa oblicza florenckiego renesansu

44%

Gawrońska-Oramus B.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

tom 61

|

nr 4: Historia Sztuki

103-126

EN

Analysis of the mutual relations between the main intellectual and spiritual authority of the Plato Academy – Marsilio Ficino on the one hand, and Girolamo Savonarola, whose activity was a reaction to the secularization of the Medicean times on the other, and a thorough study of their argument that turned into a ruthless struggle, are possible on the basis of selected sources and studies of the subject. The most significant are the following: Savonarola, Prediche e scritti; Guida Spirituale – Vita Christiana; Apologetico: indole e natura dell’arte poetica; De contempt mundi as well as Ficino’s letters and Apologia contra Savonarolam; and also Giovanni Pica della Mirandoli’s De hominis dignitate. The two adversaries’ mutual relations assumed the shape of surprising similarities and contradictions. They both came from the families of court doctors, which gave them access to broad knowledge of man’s nature that was available to doctors at those times, and let them grow up in the circles of sophisticated Renaissance elites. Ficino lived in the Medici’s residences in Florence, and Savonarola in the palace belonging to the Este family in Ferrara. Ficino eagerly used the benefits of such a situation, whereas Savonarola became an implacable enemy of the oligarchy that limited the citizens’ freedom they had at that time, and a determined supporter of the republic, to whose revival in Florence he contributed a lot. This situated them in political camps that opposed each other. They were similarly educated and had broad intellectual horizons. They left impressive works of literature concerned with the domain of spirituality, philosophy, religion, literature and arts, and their texts contain fewer contradictions than it could be supposed. Being priests they aimed at defending the Christian religion. Ficino wanted to reconcile the religious doctrine with the world of ancient philosophy and in order to do this he did gigantic work to make a translation of Plato’s works. He wanted to fish souls in the intellectual net of Plato’s philosophy and to convert them. And it is here that they differed from each other. Savonarola’s attitude towards the antiquity was hostile; he struggled for the purity of the Christian doctrine and for the simplicity of its followers’ lives. He called upon people to repent and convert. He first of all noticed an urgent need to deeply reform the Chuch, which led him to an immediate conflict with Pope Alexander VI Borgia. In accordance with the spirit of the epoch he was interested in astrology and he cast accurate horoscopes. Savonarola rejected astrology, and he believed that God, like in the past, sends prophets to the believers. His sermons, that had an immense impact on the listeners, were based on prophetic visions, especially ones concerning the future of Florence, Italy and the Church. His moral authority and his predictions that came true, were one of the reasons why his influence increased so much that after the fall of the House of Medici he could be considered an informal head of the Republic of Florence. It was then that he carried out the strict reforms, whose part were the famous „Bonfires of the Vanities”. Seemingly Ficino passively observed the preacher’s work. Nevertheless over the years a conflict arose between the two great personalities. It had the character of a political struggle. It was accompanied by a rivalry for intellectual and spiritual influence, as well as by a deepening mutual hostility. Ficino expressed it in Apologia contra Savonarolam written soon after Savonarola’s tragic death; the monk was executed according to Alexander VI Borgia’s judgment. The sensible neo-Platonist had no hesitation in thanking the Pope for liberating Florence from Savonarola’s influence and he called his opponent a demon and the Antichrist deceiving the believers. How deep must the conflict have been since it led Ficino to formulating his thoughts in this way, and how must it have divided Florence’s community? The dispute between the leading moralizers of those times must have caused anxiety in their contemporaries. Both the antagonists died within a year, one after the other, and their ideas had impact even long after their deaths, finding their reflection in the next century’s thought and arts.

20

Ćwiczenie się w samopoznaniu jako motyw spajający kompozycję Augustyńskich "Wyznań"

44%

Skorupka W.

Edukacja Filozoficzna

|

2021

|

nr 72

125-158

PL

Wychodząc od współczesnej dyskusji na temat niejednoznacznej formy Augustyńskich Wyznań i odwołując się do rozumienia filozofii jako ćwiczenia duchowego, w artykule niniejszym zwracam uwagę na zasadniczą rolę, jaką w tekście Augustyna spełnia motyw samopoznania oraz zawarta w X księdze refleksja na temat pamięci. W tym celu rozpoczynam od zarysowania specyficznie podmiotowego charakteru augustyńskiej filozofii oraz wskazania na filozoficzne znaczenie autobiograficznej części Wyznań. Zestawiając następnie przedstawione przez autora trzy etapy filozoficzne oraz trzy przełomy w rozumieniu samego siebie, księgę X interpretuję jako centralny punkt conversio i transformacji podmiotu, który łączy część autobiograficzną i egzegetyczną w jedną, spójną całość. Co więcej, celem tej zawartej w Wyznaniach, niejednoznacznie autobiograficznej oraz posiadającej zarazem znaczenie ogólnoantropologiczne opowieści, okazuje się być porwanie za sobą czytelnika, który zgodnie z poglądami Augustyna na naturę naszego poznania, to w sobie samym odkrywa prawdę dotyczącą źródła i celu swojego doczesnego życia. W tym też sensie tekst Wyznań spełnia rolę partytury ponadczasowego duchowego ćwiczenia, prowadzącego do rozpoznania samego siebie jako podmiotu egzystencjalnie oraz poznawczo zależnego od Boga.

EN

I begin this article by looking at the contemporary discussion on the ambiguous form of Augustine’s Confessions and by referring to the understanding of philosophy as a spiritual exercise. Then I draw my attention to the fundamental role played in Augustine’s text by the theme of self-knowledge and by the reflection on memory contained in Book X. To this end, I begin by outlining the specifically subjective character of Augustinian philosophy and by pointing to the philosophical meaning of the autobiographical part of Confessions. Next, comparing the three philosophical stages and three breakthroughs in self-understanding which we can find in Augustine’s text, I interpret book X as the central point of conversio and transformation of the subject, which combines the autobiographical and exegetical parts into one uniform whole. Moreover, the goal of this ambiguously autobiographical story turns out to be to inspire the reader who, according to Augustine’s views on the nature of our cognition, discovers in himself the truth about the source and purpose of human temporal life. In this sense, the text of Confessions plays the role of a carrier for a timeless spiritual exercise leading to the recognition of oneself as existentially and cognitively dependent on God.