Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Przegląd badań nad stresem nauczycieli wychowania fizycznego

100%

Kowalczyk A. , Kostorz K.

|

nr 2

70-83

EN

Background. The aim of the study was to analyze the phenomenon of stress among physical education teachers. Material and methods. A search of databases EBSCOhost and Virtual Library of Science. A review of the literature using the terms (keywords) “stress”, “stress of physical education teachers”. Results. There is a lot of research showing that teaching is a very stressful activity (Dunham, 1976; Fejgin et al., 1995; Kyriacou i Sutcliffe, 1987a, b). No single, specific research tool was found in diagnostic tests on the stress of physical education teachers. Most of the research on the phenomenon of teachers’ stress is generally focused on teachers, there is little research on the stress of physical education teachers. The conducted research on the stress of physical education teachers concern factors that cause stress. The most important stressors in the physical education teacher’s profession are: low earnings and prestige of the profession, lack of a base to carry out the classes, inappropriate attitude of the school management to teachers, poor organization of work at school, treatment of physical education as a worse subject than others, lack of certainty of further employment or necessity taking extra paid work. Conclusions. In connection with the risks of stress, it is necessary for the individual as well as for children and adolescents to systematically monitor the phenomenon of stress among physical education teachers.

PL

Cel badań. Celem badań była analiza zjawiska stresu wśród nauczycieli wychowania fizycznego. Materiał i metody. Przeszukano bazy danych EBSCOhost i Wirtualnej Biblioteki Nauki. Dokonano przeglądu literatury wykorzystującej terminy (słowa kluczowe) „stres”, „stres nauczycieli wychowania fizycznego”. Wyniki. Istnieje wiele badań świadczących o tym, iż nauczanie jest bardzo stresującym zajęciem (Dunham, 1976; Fejgin i in., 1995; Kyriacou i Sutcliffe, 1987a, b). Nie znaleziono jednego, konkretnego narzędzia badawczego w badaniach diagnostycznych na temat stresu nauczycieli wychowania fizycznego. Większość badań nad zjawiskiem stresu nauczycieli skupia się ogólnie na nauczycielach, mało jest badań dotyczących stresu występującego u nauczycieli wychowania fizycznego. Prowadzone badania nad stresem nauczycieli wychowania fizycznego dotyczą czynników powodujących stres. Najistotniejszymi stresorami w zawodzie nauczyciela wychowania fizycznego są: niskie zarobki i prestiż zawodu, brak bazy do realizacji zajęć, niewłaściwy stosunek dyrekcji szkoły do nauczycieli, zła organizacja pracy w szkole, traktowanie wychowania fizycznego jako przedmiotu gorszego od innych, brak pewności dalszego zatrudnienia czy też konieczność podejmowania dodatkowej pracy zarobkowej. Wnioski. W związku z zagrożeniami, jakie niesie ze sobą stres, zarówno dla samej jednostki, jak i dzieci i młodzieży konieczne jest systematyczne monitorowanie zjawiska stresu wśród nauczycieli wychowania fizycznego.

2

Wpływ struktury kompozytów włókninowych na skuteczność filtracji aerozoli cieczy

72%

Jankowski T.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2022

|

tom Nr 1 (111)

23--51

PL

Podstawowym celem bezpieczeństwa pracy przy obróbce mechanicznej, z wykorzystaniem chłodziw olejowych, jest zapewnienie użytkownikom stanowisk pracy ochrony przed ryzykiem narażenia na cząstki aerozoli cieczy. Kompozyty włókninowe zajmują znaczącą pozycję wśród materiałów filtracyjnych stosowanych w systemach wentylacyjnych procesów obróbki skrawaniem. Warstwowe kompozyty włókninowe pozwalają nie tylko na odpowiednią regulację grubości filtra, lecz także na dobór odpowiedniej struktury przekroju filtra, aby jak najskuteczniej oczyścić powietrze z polidyspersyjnego aerozolu cieczy. Celem pracy było określenie wpływu wybranych parametrów strukturalnych określonych włóknin na właściwości filtracyjne warstw materiałów włókninowych stosowanych do ochrony przed aerozolami cieczy. Badania obejmowały eksperymentalne określenie zależności pomiędzy takimi parametrami strukturalnymi włóknin, jak ich grubość i konfiguracja w warstwowym kompozycie, a parametrami procesu, takimi jak prędkość aerozolu w stosunku do skuteczności filtracji aerozolu cieczy. Skonfrontowano doświadczalne wyniki badania zmian skuteczności filtracji aerozolu przez warstwowe kompozyty włóknin z przebiegami określonymi zgodnie z obowiązującym równaniem teoretycznym dla obszaru przepływu laminarnego i burzliwego. Analiza wyników badań wykazała zależność skuteczności filtracji od parametrów strukturalnych badanych warstwowych kompozytów włókninowych (przede wszystkim grubości i konfiguracji w kompozycie) oraz parametrów procesowych obróbki (prędkości przepływu aerozolu). Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

The primary goal for workplace safety in mechanical processing using oil coolers is to provide users with workplaces which will protect against the risk of exposure to liquid aerosol particles. Nonwoven composites have a significant position among the filter materials used in ventilation systems for machining processes. Layered nonwoven composites not only allow for the proper adjustment of the filter thickness, but also for selecting the right filter cross section structure for the most efficient air cleaning from the polydisperse liquid aerosol. The purpose of the work was to determine the influence of selected structural parameters of the chosen nonwovens on the filtration properties of the nonwoven layer composite materials used to protect against the risk of liquid aerosols. The study included experimental determination of the relationship between such structural parameters of nonwovens as their thickness and composition of layered composites, and process parameters such as aerosol velocity relative to liquid aerosol filtration efficiency. Experimental results of the study of changes in the efficiency of aerosol filtration through layered composites of nonwovens with the courses determined in accordance with the applicable theoretical equation for the area of laminar and turbulent flow were confronted. Analysis of the research results showed the dependence of filtration efficiency on the structural parameters of the tested nonwoven composite layers (primarily thickness and composition of layered composites), mechanical processing parameters (aerosol flow velocities). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

3

Ocena obciążenia cieplnego człowieka w środowisku gorącym poprzez wskaźnik WBGTeff wg zapisów normy PN-EN ISO 7243:2018-01

72%

Młynarczyk M. , Konarska M.

|

tom Nr 1 (107)

5--14

PL

Ocena najwyższego dopuszczalnego obciążenia cieplnego organizmu w środowisku gorącym wyznaczana jest za pomocą wskaźnika WBGT. Nazwa wskaźnika WBGT pochodzi od nazw czujników wykorzystywanych do pomiarów przesiewowych parametrów środowiska: do pomiaru temperatury w stanie wilgotnym (temperatura wilgotnego termometru – Wet Bulb) oraz pomiaru temperatury poczernionej kuli (Globe Temperature). WBGT jako wskaźnik używany do oceny obciążenia cieplnego organizmu do 2017 r. był powiązany z wydatkiem energetycznym i przedstawiony w postaci tabel w polskim wydaniu normy PN-EN 27243:2005 (oraz PN-EN 27243:2005P). W 2017 r. normę zastąpiono dokumentem EN ISO 7243:2017, a w styczniu 2018 r. zostało zatwierdzone polskie tłumaczenie normy PN-EN ISO 7243:2018-01. W artykule zamieszczono opis metodyki prowadzenia badań wskaźnika WBGT zgodnie z zapisami PN-EN ISO 7243:2018-01. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

The assessment of maximum allowable heat load of a body in a hot environment is determined using the WBGT index. The name of the WBGT index is derived from the measurement of two parameters: natural wet-bulb temperature and black globe temperature. WBGT as an indicator used to assess the heat load (until 2017) was related to the metabolic heat production and placed in the form of tables in the Polish edition of Standard No. PN-EN 27243:2005 (and PN-EN 27243:2005P). In 2017, this standard was replaced by Standard No. EN ISO 7243:2017, and in January 2018, the Polish translation of Standard No. PN-EN ISO 7243:2018-01 was approved. This article describes the methodology of conducting WBGT research according to Standard No. PN-EN ISO 7243:2018-01. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

4

Podstawy oceny elektromagnetycznych okoliczności użytkowania nasobnych urządzeń Internetu Rzeczy

58%

Zradziński P. , Gryz K.

|

tom Nr 4 (114)

7--38

PL

Objęcie poruszających się obiektów nadzorem systemu Internetu Rzeczy (IoT, ang. Internet of Things) wymaga zastosowania bezprzewodowej transmisji danych, a często również energii, z wykorzystaniem propagacji energii elektromagnetycznej w powietrzu. Rozwiązania takie są coraz powszechniej wdrażane w wielu gałęziach gospodarki (np. przemyśle wytwórczym, budownictwie, transporcie czy rolnictwie, nauce, służbie zdrowia, a nawet w służbach mundurowych czy działaniach militarnych). Pole elektromagnetyczne (pole-EM) jest w takich systemach emitowane przez moduły radiowe urządzeń wyposażone w anteny nadawcze. Ze względu na elektromagnetyczne okoliczności związane z użytkowaniem urządzeń nasobnych IoT, właściwe jest rozróżnienie ich pod względem rodzaju źródła zasilania modułów radiowych na: (1) autonomiczne urządzenia wyposażone w źródło zasilania modułów radiowych, wykorzystujących różne standardy radiokomunikacji, np. Bluetooth, Wi-Fi, publiczne systemy telefonii komórkowej i podobne oraz (2) urządzenia niezawierające źródła zasilania, zasilane z zewnątrz energią przekazaną bezprzewodowym łączem elektromagnetycznym, np. znaczniki pasywne RFID. Celem publikacji jest scharakteryzowanie okoliczności i skutków oddziaływania w środowisku pracy pola-EM wytwarzanego ze względu na zamierzone właściwości funkcjonalne różnorodnych nasobnych urządzeń wykorzystywanych w systemach IoT. Scharakteryzowano nasobne urządzenia systemów IoT i wykorzystywane w nich różnorodne technologie radiokomunikacyjne, rozpatrywane ze względu na pole-EM emitowane podczas ich użytkowania i skutki jego oddziaływania w środowisku pracy. Omówiono wymagania prawne dotyczące oceny i ograniczania niepożądanych skutków oddziaływania pola-EM na pracujących i materialne środowisko pracy, a także środki ochronne służące ich ograniczaniu, stosowane w ramach wymagań prawa pracy.

EN

Making movable objects a part of the Internet of Things (IoT) system requires the use of wireless transmission of data, and often also energy when harvesting electromagnetic energy in the air. Such solutions are increasingly commonly implemented in many sectors of the economy (e.g. manufacturing industry, construction, transport and agriculture, science, healthcare, and even in the uniformed services or military operations). The electromagnetic field (EMF) in such systems is emitted by radio modules of devices equipped with transmitting antennas. Due to the electromagnetic circumstances related to the use of IoT wearable devices, it is appropriate to distinguish them in terms of the type of power source for radio modules into: (1) autonomous devices equipped with a power source for radio modules, using various radiocommunication standards, e.g. Bluetooth, Wi-Fi, public mobile telecommunication systems, so on; and (2) devices without a power source, powered externally using energy transmitted via a wireless electromagnetic link, e.g. passive RFID tags. The aim of the publication is to characterise the circumstances and effects of EMF exposure in the work environment due to the intended functional properties of various wearable devices used in IoT systems. The wearable IoT systems devices and the various radiocommunication technologies used in them are characterised, considering the EMF emitted during their use, and the effects of this in the work environment. The paper also discusses the legal requirements for assessing and reducing the undesirable effects of EMF exposure on workers and the material objects of work environment, as well as protective measures to limit them, as applied within the requirements of the labour law.

5

Dekan-1-ol i jego izomery: dekan-2-ol, dekan-3-ol, dekan-4-ol, dekan-5-ol. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

58%

Szymańska J. , Frydrych B. , Bruchajzer E.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2021

|

tom Nr 4 (110)

5--32

PL

Dekan-1-ol [112-30-1] jest alifatycznym alkoholem tłuszczowym o dziesięciu atomach węgla. Jest on jednym z pięciu izomerów dekanolu. Są to alkohole o średniej długości łańcucha, które znalazły zastosowanie w produkcji: rozpuszczalników, środków powierzchniowo czynnych, pestycydów, smarów, wosków, kremów oraz kosmetyków. Dekan-1-ol i dekan-3-ol są stosowane również jako syntetyczne substancje smakowo-zapachowe dodawane do żywności. Związek ten naturalnie występuje w olejkach eterycznych pozyskiwanych z nasion i kwiatów różnych roślin, na skalę przemysłową jest otrzymywany na drodze syntezy chemicznej. Narażenie zawodowe na dekan-1-ol dotyczy osób uczestniczących w procesie produkcji i stosowania tej substancji. W warunkach pracy zawodowej głównymi drogami narażenia są układ oddechowy i skóra. Do najczęstszych objawów zatrucia należą podrażnienie oczu i skóry. Wyniki badań uzyskane z użyciem testów in vitro i in vivo wskazują, że dekan-1-ol nie działał mutagennie i genotoksycznie. W badaniach na zwierzętach nie zanotowano również zmian nowotworowych będących wynikiem narażenia na ten związek. W dostępnych wynikach badań brak jest informacji o toksyczności narządowej dekan-1-olu i/lub jego izomerów u ludzi, a także nie ma wystarczających wyników badań na zwierzętach narażanych drogą inhalacyjną lub pokarmową. Zaproponowano przyjąć za podstawę do wyznaczenia NDS dla dekan-1-olu wyniki badań uzyskane na zwierzętach dla związków o podobnej strukturze chemicznej, tj. 2-etyloheksanolu i oktan-1-olu. Zaproponowano wartość NDS dla dekan-1-olu i jego izomerów na poziomie 30 mg/m³ , a wartość chwilową NDSCh na poziomie 60 mg/m³ . Nie ma podstaw do wyznaczenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym – DSB. Ze względu na działanie drażniące substancję oznakowano literą „I”. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

1-Decanol [112-30-1] is an aliphatic fatty alcohol with ten carbon atoms. It is one of five isomers of decanol. They are medium chain length alcohols that have found use in the manufacture of solvents, surfactants, pesticides, lubricants, waxes, creams and cosmetics. 1-Decanol and 3-decanol are also used as synthetic flavourings added to foods. This compound occurs naturally in essential oils extracted from the seeds and flowers of various plants, while on an industrial scale it is obtained by chemical synthesis. Occupational exposure to 1-decanol concerns individuals involved in the production process and use of this substance. Under occupational conditions, the main routes of exposure are the respiratory system and the skin. The most common symptoms of poisoning are eye and skin irritation. Results from in vitro and in vivo tests indicate that 1-decanol did not have mutagenic or genotoxic effects. Also, no tumour changes resulting from exposure to this compound were noted in animal studies. Available literature lacks information on organ toxicity of 1-decanol and/or its isomers in humans and there are no sufficient results of studies on animals exposed to the compound by inhalation or ingestion. The results of animal studies for compounds with a similar chemical structure, i.e. 2-ethylhexanol and octane-1-ol, were taken as the basis for the determination of the MAC (TWA) for 1-decanol. For 1-decanol and its isomers a MAC of 30 mg/m³ was proposed and STEL of 60 mg/m³ . There is no basis for setting a concentration limit value in biological material – DSB. The substance is labelled with the letter "I" for irritation.This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

6

Nadtlenek wodoru : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy metodą spektrofotometryczną

58%

Mysur W. , Kucharska N. , Bonczarowska M. , Brzeźnicki S.

|

tom Nr 3 (109)

161-171

PL

Nadtlenek wodoru w temperaturze pokojowej występuje w postaci bezbarwnej, przejrzystej cieczy, o słabym zapachu ozonu. Nadtlenek wodoru jest wykorzystywany jako wybielacz w przemyśle papierniczym, spożywczym i kosmetycznym oraz do produkcji paliwa rakietowego. Właściwości utleniające nadtlenku wodoru są wykorzystywane w procesie oczyszczania ścieków oraz w medycynie do odkażania ran (woda utleniona). W chemii analitycznej związek ten wykorzystywany jest w oznaczeniach śladowych ilości metali. Szkodliwe działanie nadtlenku wodoru polega na działaniu drażniącym na skórę, błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych. Celem prac badawczych było opracowanie i walidacja metody oznaczania nadtlenku wodoru w powietrzu na stanowiskach pracy. Opracowana metoda oznaczania polega na pochłanianiu nadtlenku wodoru w wodzie, a następnie na spektrofotometrycznym oznaczeniu kompleksu oranżu ksylenolowego z utlenionymi przez nadtlenek wodoru jonami żelaza (Fe III). Do badań wykorzystano spektro¬fotometr UNICAM umożliwiający wykonanie oznaczeń przy długości fali 560 nm. Opracowana metoda jest liniowa w zakresie stężeń 0,02 ÷ 0,4 μg/ml, co odpowiada zakresowi 0,04 ÷ 0,8 mg/m³ dla próbki powietrza o objętości 10 l. Opracowana metoda umożliwia oznaczanie nadtlenku wodoru w powietrzu na stanowiskach pracy w obecności substancji współwystępujących. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością i spełnia wymagania normy PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania nadtlenku wodoru w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Hydrogen peroxide at room temperature is a colourless clear liquid with weak ozone like odour. It is used as a bleach in paper, food and cosmetics industry and in rocket fuel production. It is also used in waste water and waste gas treatment and as a disinfectant in wounds treatment. In analytical chemistry, hydrogen peroxide is used to determine trace amounts of metals. Hydrogen peroxide may cause irritation of eyes, skin, and respiratory tract. The goal of this research was to develop and validate a method for determining hydrogen peroxide in workplace air. Developed method is based on the collection of hydrogen peroxide with water filled bubbler and spectrophotometric determination of xylenol orange and ferrum (III) ions complex. Developed method is linear in the concentration range of 0.2-4.0 µg/ml, which corresponds to the range of 0.04-0.8 mg/m³ for 10-L air sample. The analytical method described in this paper makes it possible to determine hydrogen peroxide in workplace air in the presence of other substances. The method is precise, accurate and it meets the criteria for procedures for determining chemical agents listed in Standard No. PN-EN 482. The developed method of determining hydrogen peroxide in workplace air has been recorded as an analytical procedure (see Appendix). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

7

2-Nitroanizol : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

58%

Starek A.

|

tom Nr 2 (100)

83--99

PL

2-Nitroanizol jest bezbarwną lub słabo żółtą cieczą, słabo rozpuszczalną w wodzie. Stosowany jest do produkcji o-anizydyny i o-dianizydyny będących półproduktami do syntezy barwników azowych. 2-Nitroanizol ma zharmonizowaną klasyfikację w Unii Europejskiej: – Carc. 1B – rakotwórczy, kategoria zagrożenia 1B, – H350 – może powodować raka po narażeniu drogą oddechową lub skórną, – Acute Tox. 4 – toksyczność ostra 4, – H302 – działa szkodliwie po połknięciu. Narażenie zawodowe na ten związek występuje podczas jego produkcji i stosowania. W Polsce w 2016 r. narażonych na 2-nitroanizol było 203 pracowników. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych na temat ostrych i przewlekłych zatruć 2-nitroanizolem. Brak jest informacji dotyczących badań epidemiologicznych nad skutkami zdrowotnymi narażenia na ten związek. U gryzoni 2-nitroanizol wykazywał niewielką toksyczność po podaniu jednorazowym. W warunkach narażenia powtarzanego zwierząt toksyczne działanie związku manifestowało się: wzrostem masy narządów miąższowych, zahamowaniem przyrostu masy ciała oraz methemoglobinemią i niedokrwistością hemolityczną. Związek ten działał mutagennie w testach bakteryjnych, indukował mutacje genowe, aberracje chromosomowe i wymianę chromatyd siostrzanych oraz uszkadzał DNA (dodatni wynik testu kometowego). U zwierząt laboratoryjnych 2-nitroanizol indukował zmiany przednowotworowe i nowotworowe głównie w: pęcherzu moczowym, nerkach i jelicie grubym. Podstawą wartości NDS 2-nitroanizolu są wyniki badań krótkoterminowych na szczurach narażanych drogą dożołądkową. Za skutki krytyczne narażenia na 2-nitroanizol przyjęto: wzrost masy wątroby i śledziony oraz niedokrwistość hemolityczną. Wychodząc z wartości NOEL, wynoszącej 8 mg/kg mc./dzień, i współczynników niepewności o łącznej wartości 36, obliczono wartość NDS na poziomie 1,6 mg/m³ . Na podstawie danych z literatury obliczono, że ryzyko wystąpienia raka pęcherza moczowego przy tym stężeniu, w warunkach 40-letniego narażenia, wynosi 2 x 10-3, co można uznać za ryzyko dopuszczalne. Normatyw oznaczono „Carc. 1B” – substancja rakotwórcza kategorii zagrożenia 1B. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

2-Nitroanisole is a colorless to yellowish liquid poorly soluble in water. It is used primarily to o-anisidine and o-dianisidine synthesis, which are precursors of azo dyes. 2-Nitroanisole has harmonized classification in the European Union: Carc. 1B 4 – carcinogenic, 1B category; H350 – may cause cancer after exposure trough the respiratory tract or skin; Acute Tox. 4 – acute toxicity 4; H302 – it acts adversely after swallowing. Occupational exposure to this compound occurs during its production and application. In Poland in 2016 203 workers were exposed to 2-nitroanisole. No data on 2-nitroanisole toxicity in humans were found in the available literature. In rodents 2-nitroanisole did not demonstrate large toxicity after administration in a single dose. In these animals repeatedly treated with this compound an increase in parenchymatous organ weights, decrease in body weight and also methemoglobinemia and hemolytic anemia were observed. 2-Nitroanisole was mutagenic in bacterial tests, induced gene mutations, chromosomal aberrations and sister chromatid exchange, and also damaged DNA (positive commet test). In rodents 2-nitroanisole induced both preneoplastic and neoplastic alterations mainly in urinary bladder, kidneys, and large intestine. The maximum admissible concentration (MAC) value for 2-nitroanisole has been calculated on the basis of the results of a short term experiment performed on rats. The critical effects observed were an increase in both liver and spleen weight and hemolytic anemia. On the basis of the NOEL value at the level of 8 mg/kg bw./day and uncertainty factors of 36, a MAC value at the level of 1.6 mg/m³ was obtained. On basis of literature data urinary bladder cancer risk associated with 1.6 mg/m³ concentration of 2-nitroanisole and a lifetime occupational exposure (40 years) was calculated at 2 × 10-3, which may be recognized as acceptable risk. The MAC has ”Carc. 1B” notation (carcinogenic substance, 1B category). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

8

Oznaczanie 1,2-dihydroksybenzenu w powietrzu na stanowiskach pracy metodą chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną

58%

Kowalska J. , Kondej D.

|

tom Nr 1 (119)

95-109

PL

1,2-Dihydroksybenzen (DHB) to bezbarwna substancja krystaliczna o charakterystycznym zapachu, która zmienia kolor na brązowy pod wpływem powietrza i światła. 1,2-Dihydroksybenzen stosuje się w przemyśle jako przeciwutleniacz. Narażenie pracowników na 1,2-dihydroksybenzen może wystąpić podczas jego produkcji, przetwarzania i stosowania substancji chemicznej, przy czym główne drogi narażenia pracowników na substancję to inhalacyjna, dermalna i przez układ pokarmowy. Celem badań było opracowanie metody oznaczania 1,2-dihydroksybenzenu do oceny narażenia zawodowego w zakresie 1/10 ÷ 2 zaproponowanej wartości NDS (10 mg/m3). Metoda polega na pobraniu obecnego w powietrzu 1,2-dihydroksybenzenu przez układ złożony z filtra włókna szklanego i rurki pochłaniającej zawierającej dwie warstwy sorbentu XAD-7, ekstrakcji roztworem N,N-dimetyloformamidu w metanolu oraz analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu. Metoda umożliwia oznaczanie 1,2-dihydroksybenzenu w powietrzu w zakresie stężeń 1,0 ÷ 20,0 mg/m3. Metoda została poddana walidacji zgodnie z normą PN-EN 482. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

1,2-Dihydroxybenzene is a colorless crystalline substance with a characteristic odor that turns brown when exposed to air and light. It is used in industry as an antioxidant. Worker exposure to 1,2-dihydroxybenzene can occur during the production, processing and use of the chemical, through inhalation, dermal and gastrointestinal routes. The aim of the study was to develop a method for the determination of 1,2-dihydroxybenzene to assess occupational exposure within 1/10-2 of the proposed MAC value (10 mg/m3 ). The method involves the collection of 1,2-dihydroxybenzene in a system consisting of a glass fiber filter and a tube containing two layers of XAD-7 sorbent, extraction with a solution of N,N-dimethylformamide in methanol, and chromatographic analysis of the resulting solution. The method allows the determination of 1,2-dihydroxybenzene in air in the concentration range from 1.0 to 20.0 mg/m3. The method has been validated in accordance with PN-EN 482. The scope of the article includes health and environmental health and safety issues being the subject of research in health sciences and environmental engineering.

9

System monitorowania zagrożeń pyłowych i akustycznych w zakładach przemysłowych wykorzystujący mierniki niskokosztowe

58%

Jankowski T. , Oberbek P. , Morzyński L. , Szczepański G.

|

tom Nr 2 (112)

5--26

PL

Spośród czynników szkodliwych związanych ze środowiskiem pracy największe zagrożenie stanowią hałas i pyły. Skutecznym rozwiązaniem tego problemu może być ciągłe monitorowanie parametrów środowiska pracy umożliwiające szybkie wykrycie obszarów o dużej emisji hałasu i stężeniu pyłów oraz ich źródeł. Dzięki proponowanemu rozwiązaniu służby BHP otrzymają narzędzie do szybkiego reagowania na przekroczone wartości dopuszczalne narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia. Takie rozwiązanie ułatwi także ocenę stanu technicznego instalacji, ponieważ nadmierna emisja pyłów i/lub wysokie poziomy narażenia na hałas mogą być efektem rozszczelnień lub wadliwej pracy urządzeń. Wyniki prototypu miernika dla stężeń pyłów zawieszonych PM2.5 są zadowalające. Pomiary porównawcze poziomów dźwięku A dla różnych poziomów sygnału testowego potwierdziły małe różnice w stosunku do miernika referencyjnego. Na podstawie wyników badań stwierdzono, że prototyp można stosować jako narzędzie do szybkiego i skutecznego reagowania na przekroczone wartości dopuszczalne narażenia na pyły i hałas w zakładzie przemysłowym. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Among the harmful factors related to the work environment, noise and dust poses the greatest threat. Continuous monitoring of working environment parameters may be an effective solution to this problem, enabling the quick detection of areas with high noise emissions and dust concentration and their sources. Thanks to the proposed solution, OSH services will receive a tool for a quick response to exceeded exposure limit values for factors harmful to health. Such solution will also facilitate the assessment of technical conditions of installation, because excessive dust emission and/or high levels of exposure to noise may be the result of unsealing, or faulty operation of devices. The results of the meter prototype for PM2.5 concentrations of suspended dust are satisfactory. Comparative measurements of A-sound levels for different test signal levels confirmed small differences in relation to the reference meter. It was found that the prototype can be used as a tool for a quick and effective response to exceeded exposure limit values for dust and noise in an industrial plant. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

10

Dobór środków ochrony indywidualnej do zagrożeń chemicznych i pyłowych – prezentacja internetowej bazy wiedzy

58%

Majchrzycka K. , Okrasa M. , Dąbrowska A. , Irzmańska E. , Owczarek G.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2022

|

tom Nr 3 (113)

5--20

PL

W przypadku wystąpienia na stanowiskach pracy szkodliwych i niebezpiecznych czynników chemicznych i pyłów konieczne jest zapewnienie przez pracodawcę skutecznej ochrony pracowników narażonych na te czynniki. Priorytetowym rozwiązaniem są działania organizacyjne i zbiorowe środki techniczne. Na wielu stanowiskach pracy stosuje się jednak w tym celu środki ochrony indywidualnej. W szczególności dotyczy to sprzętu ochrony układu oddechowego, odzieży ochronnej, środków ochrony rąk i nóg oraz środków ochrony oczu i twarzy. Podstawowym problemem jest wybór przez pracodawcę optymalnego zestawu tych środków, biorąc pod uwagę narażenie na czynniki chemiczne i pyłowe oraz minimalny dyskomfort dla pracownika. Przydatne do tego celu są dane związane z charakterystyką poszczególnych rodzajów środków, sposobem ich klasyfikacji oraz procedurami doboru do różnego poziomu zagrożeń. Informacje te można znaleźć w licznych publikacjach tematycznych, ale ich analiza wydłuża czas potrzebny pracodawcom do podjęcia prawidłowej decyzji. W ramach V etapu programu wieloletniego zrealizowano zadanie 3.SP.08, którego celem było zebranie i usystematyzowanie wiedzy na temat środków ochrony indywidualnej. W artykule zaprezentowano próbkę informacji, które dotyczą doboru przykładowych środków ochrony indywidualnej do zagrożeń chemicznych i pyłów. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.

EN

In the event of an emergence of harmful and hazardous chemical and dust factors at workplaces, the employer must provide adequate protection for employees exposed to these factors. As a rule, organizational measures and collective technical measures are a priority. However, many workplaces use personal protective equipment for this purpose. This applies particularly to respiratory protective devices, protective clothing, hand and leg protection, and eye and face protection. The selection of the optimal set of these measures, considering the exposure to chemical and dust factors and the need to ensure employees suffer from the minimum level of discomfort, is a fundamental problem. The data related to the characteristics of individual types of hazards, their classification and selection procedures for various levels of exposure is essential in this regard. This information can be found in numerous thematic publications, but their analysis extends the time needed by employers to make the correct decision. Therefore, as part of the 5th stage of the Multiannual Program, task no. 3.SP.08 was carried out to collect and systematize knowledge about personal protective equipment. The article presents an extract of information from the knowledge base concerning selecting personal protective equipment for chemical and dust hazards. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

11

Zastosowanie chromatografii gazowej do oznaczania 1,4-dioksanu w powietrzu na stanowiskach pracy

58%

Kondej D. , Woźnica A.

|

tom Nr 1 (119)

111-125

PL

1,4-Dioksan to lotna ciecz o słabym zapachu, która dobrze rozpuszcza się w wodzie i większości rozpuszczalników organicznych. Jako łatwopalna ciecz stwarza zagrożenie pożarowe. 1,4-Dioksan jest niestabilny w podwyższonej temperaturze i ciśnieniu i może tworzyć mieszaniny wybuchowe. Substancja jest stosowana głównie jako rozpuszczalnik w produkcji innych substancji chemicznych, jako rozpuszczalnik do farb drukarskich, powłok i klejów oraz jako odczynnik laboratoryjny. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE 1272/2008) 1,4-dioksan został sklasyfikowany jako substancja rakotwórcza, łatwopalna, drażniąca na oczy oraz drażniąca na układ oddechowy. W artykule przedstawiono metodę oznaczania 1,4-dioksanu w powietrzu na stanowiskach pracy, znowelizowaną ze względu na proponowaną zmianę wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla tej substancji. Metoda polega na adsorpcji 1,4-dioksanu na węglu aktywnym, desorpcji mieszaniną propan-2-olu i disiarczku węgla oraz analizie chromatograficznej (GC-FID) otrzymanego roztworu. Metoda umożliwia oznaczanie 1,4-dioksanu w zakresie stężeń 2,2 ÷ 44 mg/m3 (gdy NDS 22 mg/m3) lub 0,73 ÷ 14,6 mg/m3 (gdy NDS 7,3 mg/m3), tj. 1/10 ÷ 2 proponowanych wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia. Metoda została poddana walidacji zgodnie z normą PN-EN 482. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

1,4-Dioxane is a volatile liquid with a weak odor that dissolves well in water and most organic solvents. As a flammable liquid it poses a fire hazard. 1,4-Dioxane is unstable at increased temperature and pressure and can form explosive mixtures. It is mainly used as a solvent in the production of other chemicals, as a solvent for printing inks, coatings and adhesives, and as a laboratory reagent. According to the Regulation of the European Parliament and the Council (WE 1272/2008), 1,4-dioxane is classified as a carcinogen, flammable, eye and respiratory irritant. This article presents a method for the determination of 1,4-dioxane in workplace air, revised due to a proposed change in the maximum allowable concentration (MAC) value for this substance. The method involves adsorption of 1,4-dioxane on activated carbon, desorption with a mixture of propan-2-ol and carbon disulfide, and chromatographic analysis (GC-FID) of the resulting solution. The method allows for the determination of 1,4-dioxane in the concentration range of 2.2 to 44 mg/m3 (MAC 22 mg/m3 ) or 0.73 to 14.6 mg/m3 (MAC 7.3 mg/m3 ), i.e. 1/10 to 2 of the proposed value of the maximum allowable concentration. The method has been validated in accordance with PN-EN 482. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

12

Sztuczne włókna mineralne, z wyjątkiem ogniotrwałych włókien ceramicznych - włókna respirabilne. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

58%

Bruchajzer E. , Szymańska J. , Frydrych B.

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2024

|

tom Nr 2 (120)

5-75

PL

Sztuczne włókna mineralne (man-made mineral fibers - MMMF) charakteryzują się dobrymi właściwościami izolacyjnymi. Stosowane są jako zamienniki azbestu. Sztuczne włókna szkliste (man-made vitreous fibers - MMVF) to nieorganiczne materiały włókniste produkowane ze szkła, skał, minerałów, żużla i przetworzonych tlenków nieorganicznych. Narażenie zawodowe w Polsce na wartości powyżej 10% NDS dotyczy kilkuset osób. Żadna z nich nie była eksponowana na stężenia przekraczające wartość NDS, tj. 1 włókno/cm3. O toksyczności MMMF decyduje długość włókien, ich średnica i biotrwałość. Sztuczne włókna mineralne działają drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Gromadzą się w płucach i powodują stany zapalne, zwłóknienia, zmiany proliferacyjne. Z badań epidemiologicznych wynika, że zależność występowania raka płuca od narażenia na MMMF nie jest jednak jednoznaczna. Zmianom takim może sprzyjać palenie tytoniu. U zwierząt narażanych inhalacyjnie zdolności organizmu do oczyszczania płuc są znaczne. Po wstrzyknięciu włókien do tchawicy lub jamy otrzewnej częstość występujących u zwierząt lokalnych międzybłoniaków zależała od podanej dawki. Nie ma podstaw do zmiany obowiązującej w Polsce wartości NDS dla respirabilnych sztucznych włókien mineralnych (z wyjątkiem ogniotrwałych włókien ceramicznych), która wynosi 1 włókno/cm3. Brakuje podstaw do wyznaczenia wartości NDSCh, NDSP i DSB. Z uwagi na trudne do interpretacji dane epidemiologiczne dotyczące ewentualnego działania rakotwórczego proponuje się dodać oznakowanie „Carc. 2” (substancja, którą rozpatruje się jako rakotwórczą dla człowieka) oraz „I” ze względu na działanie drażniące na skórę.

EN

Man-made mineral fibers (MMMF) have good insulating properties. They are used as replacements for asbestos. Man-made vitreous fibers (MMVF) are inorganic fibrous materials produced from glass, rocks, minerals, slag and processed inorganic oxides. Occupational exposure in Poland to values above 10% of the MAC affects several hundred people. None of them have been exposed to concentrations above the MAC value of 1 fiber/cm3 . The toxicity of MMMF is determined by the length of the fibers, their diameter and biopersistence. Man-made mineral fibers are irritating to the skin, eyes and respiratory tract. They accumulate in the lungs, causing inflammation, fibrosis, and proliferative changes. Based on epidemiological studies, however, the relationship of lung cancer incidence to MMMF exposure is not clear. Such changes may be promoted by smoking. After animal inhalation exposure, the body’s ability to clear the lungs is considerable. After injection into the trachea or peritoneal cavity, the incidence of local mesothelioma in animals depended on the dose administered. There is no basis for changing the applicable Polish MAC value for respirable artificial mineral fibers (except refractory ceramic fibers), which is 1 fiber/cm3 . There is no basis for determining the values of the STEL, TLV-C and BEI. Due to epidemiological data on possible carcinogenicity that are difficult to interpret, it is proposed to add the label “Carc. 2” (a substance that is considered a human carcinogen) and “I” for skin irritation.

13

Fosforan trifenylu. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy z zastosowaniem chromatografii gazowej

58%

Smuga J. , Wesołowski W. , Kucharska M.

|

tom Nr 2 (116)

145--160

PL

Fosforan trifenylu (FTF) jest bezbarwnym ciałem stałym o delikatnym zapachu przypominającym fenol. Związek jest stosowany jako środek zmniejszający palność przy produkcji elementów elektrycznych i samochodowych oraz jako niepalny plastyfikator używany do produkcji kliszy fotograficznej. Ponadto jest składnikiem płynów hydraulicznych i olejów smarowych, pracujących w warunkach ekstremalnych ciśnień. Fosforan trifenylu jest obecnie stosowany jako zamiennik bisfenolu A w opakowaniach z tworzyw sztucznych i innych, znalazł również zastosowanie w kosmetykach. Celem prac badawczych było opracowanie i walidacja metody oznaczania fosforanu trifenylu w powietrzu na stanowiskach pracy. Opracowana metoda oznaczania fosforanu trifenylu polega na adsorpcji par tej substancji na żywicy XAD-2, desorpcji przy użyciu mieszaniny dichlorometan−acetonitryl (1: 1) i analizie chromatograficznej tak otrzymanego roztworu. Do badań wykorzystano chromatograf gazowy sprzężony ze spektrometrem mas (GC-MS), wyposażony w niepolarną kolumnę kapilarną HP-5MS (o długości 30 m, średnicy 0,25 mm i grubości filmu fazy stacjonarnej 0,25 µm). Wskazania spektrometru mas pracującego w trybie SIM w funkcji stężenia fosforanu trifenylu w badanym zakresie stężeń (10,0 ÷ 200,0 µg/ml) mają charakter liniowy. Opracowana metoda analityczna umożliwia oznaczanie fosforanu trifenylu w powietrzu na stanowiskach pracy w obecności substancji współwystępujących. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania normy PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania fosforanu trifenylu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Triphenyl phosphate (TPP) is a colorless solid with a slight phenol-like odor. It is used as a flame retardant in the production of electrical and automotive components and as a non-flammable plasticizer used in the production of photographic film. In addition, it is a component of hydraulic fluids and lubricating oils operating under extreme pressure. TPP is currently used as a substitute for Bisphenol A in plastic and other packaging, and has also been used in cosmetics. The aim of the research was to develop and validate method of determination of triphenyl phosphate in workplace air. The developed method of TPP determination consists in adsorption of the vapors of this substance on XAD-2 resin, extraction with a dichloromethane-acetonitrile mixture and chromatographic analysis of the solution obtained in this way. The study was performed by gas chromatograph coupled with mass spectrometer (GC-MS), equipped with a non-polar HP-5MS capillary column (length 30 m, diameter 0.25 mm and the film thickness of the stationary phase 0.25 µm). Indications of the mass spectrometer operating in SIM mode as a function of TPP concentration in the tested concentration range (10.0–200.0 µg/ml) are linear. The analytical method described in this paper enables determination of TPP in air at workplaces in the presence of comorbid substances. The method is precise, accurate and it meets the criteria for procedure for determination of chemical agents listed in Standard No. PN-EN 482. Developed method of determination of triphenyl phosphate at workplaces has been recorded as an analytical procedure (see Appendix). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

14

Ftalan diizobutylu. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

58%

Jurewicz J. , Kupczewska-Dobecka M.

|

tom Nr 1 (115)

115--149

PL

Ftalan diizobutylu (DiBP) [84-69-5] to ciecz bezbarwna do bladożółtej. Stosowany jest przede wszystkim w przemyśle tekstylnym i skórzanym, elektrycznym, w budownictwie, w produktach użytku domowego, a także jako dodatek zmiękczający do polimerów. DiBP nie ulega kumulacji w organizmie, a wydalany jest głównie z moczem. Charakteryzuje się krótkim okresem biologicznego półtrwania, jest szybko metabolizowany do monoestru i eliminowany głównie jako wolny monoester kwasu ftalowego (ftalan monoizobutylu, MiBP) lub sprzężony z kwasem glukuronowym monoester kwasu ftalowego. Dotychczas w Polsce dla DiBP nie ustalono wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) w środowisku pracy. W piśmiennictwie brak jest danych dotyczących działania drażniącego, uczulającego lub rakotwórczego u ludzi i na zwierzęta laboratoryjne. Ftalan diizobutylu jest substancją o małej toksyczności ostrej. Za skutek krytyczny działania DiBP na podstawie wyników badań przeprowadzonych na zwierzętach laboratoryjnych przyjęto działanie na rozrodczość oraz działanie hepatotoksyczne. Do wyliczenia wartości NDS przyjęto wyniki 4-miesięcznego badania na szczurach, którym DiBP podawano w paszy w dawkach: 0, 70, 700 lub 3500 mg/kg mc./dzień. W eksperymencie na zwierzętach obserwowano zmniejszenie masy wątroby, jąder, zmniejszenie liczby erytrocytów oraz zmniejszenie stężenia hemoglobiny. Dawkę 70 mg/kg mc./dzień przyjęto jako wartość NOAEL. Po zastosowaniu odpowiednich współczynników niepewności wyliczona wartość NDS wynosi 4 mg/m³ . Brak podstaw do wyznaczenia wartości chwilowej NDSCh. Zalecono oznakowanie substancji w wykazie literami „Ft” oznaczającymi substancję o działaniu szkodliwym na rozrodczość. Substancja nie spełnia kryteriów zastosowania notacji wskazującej na wchłanianie przez skórę. Brak podstaw do zaproponowania wartości dopuszczalnego stężenia (DSB) w materiale biologicznym. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.

EN

Diisobutyl phthalate (DiBP) [84-69-5] is a colorless to pale yellow liquid. It is used in the textile, leather, electrical industry, construction, in household products, as well as a softening additive for polymers. DiBP does not accumulate and is mainly excreted in the urine. It has a short biological half-life and is rapidly metabolized to a monoester and eliminated mainly as free phthalic acid monoester (monoisobutyl phthalate, MiBP) or glucuronide-conjugated phthalic acid monoester. The value of the Maximum Admissible Concentration (MAC) has not been established for DiBP so far in Poland. There are no data on irritation or sensitization and on carcinogenic effect of in humans and laboratory animals in the available literature. Diisobutyl phthalate is a substance of low acute toxicity. Reproductive and hepatotoxic effects were considered as critical effects of DiBP according to the study conducted on laboratory animals. The results of a 4-month study on rats administered DiBP in the feed at doses of 0, 70, 700, 3500 mg/kg bw/day were used to calculate the maximum concentration value (MAC-TWA). In the study, a decrease in the liver weight, decrease in the testes weight, number of erythrocytes and haemoglobin level were observed. The dose of 70 mg/kg bw/day was taken as the NOAEL value. After applying appropriate uncertainty factors, the calculated TLV value is 4 mg/m³ . There are no basis to determine the short-term value (STEL) and biological limit values (BLV). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

15

2,6-Di-tert-butylo-4-metylofenol. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

58%

Kowalska J. , Kondej D.

|

tom Nr 3 (117)

79-94

PL

2,6-Di-tert-butylo-4-metylofenol (BHT) to organiczny związek należący do grupy fenoli. Substancja jest bezwonnym, białym lub żółtawobiałym, krystalicznym proszkiem. Jest przeciwutleniaczem stosowanym m.in. podczas produkcji żywności, pasz dla zwierząt, olejów zwierzęcych i roślinnych, farb, mydeł, produktów naftowych, kauczuków syntetycznych oraz tworzyw sztucznych. Narażenie pracowników na BHT może wystąpić podczas produkcji, przetwarzania i stosowania substancji chemicznej. W 2021 r. Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN zaproponował przyjęcie dla BHT wartości NDS na poziomie 10 mg/m3. Celem badań było opracowanie metody oznaczania BHT w powietrzu na stanowiskach pracy do oceny narażenia zawodowego w zakresie 1/10 ÷ 2 zaproponowanej wartości NDS. Metoda polega na: zatrzymaniu 2,6-di-tert-butylo-4-metylofenolu obecnego w badanym powietrzu na filtrze z włókna szklanego i sorbencie XAD-7, wymyciu zatrzymanej substancji roztworem N,N-dimetyloformamidu w metanolu i analizie tak uzyskanego roztworu z zastosowaniem chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną. Najmniejsze stężenie BHT, jakie można oznaczyć w warunkach pobierania próbek powietrza i wykonania oznaczania, wynosi 0,96 mg/m3 (dla próbki powietrza o objętości 60 litrów). Metoda oznaczania BHT została przedstawiona w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

2,6-Di-tert-butyl-4-methylphenol (BHT) is an organic compound belonging to the phenol group and is an odorless, white or yellowish-white crystalline powder. BHT is an antioxidant used in the production of food, animal feed, animal and vegetable oils, paints, petroleum product soaps, synthetic rubbers and plastics, among others. Worker exposure to BHT can occur during the production, processing and use of the chemical. In 2021 the Group of Experts for Chemical Agents of the Interdepartmental Commission for MAC and MAI proposed MAC value of 10 mg/m3 for BHT. The aim of this study was to develop a method for determining BHT in workplace air for occupational exposure assessment within 1/10 ÷ 2 of the proposed MAC value. The method is based on retaining the BHT present in the air on a glass fiber filter and XAD-7 sorbent, leaching the retained substance with a solution of N,N-dimethylformamide in methanol and analyzing the solution by the use of gas chromatography with flame-ionization detection. The smallest concentration of BHT that can be determined under the conditions of air sampling and performing the determination is 0.96 mg/m3 (for an air sample of 60 liters). The method for the determination of BHT is presented in the form of an analytical procedure, which is included in the appendix. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

16

Mieszanina polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i polichlorowanych dibenzofuranów : dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

58%

Szymańska J. , Frydrych B. , Struciński P. , Szymczak W. , Hernik A. , Bruchajzer E.

|

tom Nr 1 (103)

71--142

PL

Polichlorowane dibenzo-p-dioksyny (PCDDs) i polichlorowane dibenzofurany (PCDFs), nazywane powszechnie „dioksynami”, należą do halogenopochodnych węglowodorów aromatycznych charakteryzujących się: zbliżoną budową, właściwościami fizykochemicznymi oraz toksykologicznymi. Nie są stosowane komercyjnie, powstają jako produkty uboczne w trakcie: awarii, spalania, niektórych procesów przemysłowych itp. Wartości LD50 (0,002 ÷ 300 mg/kg) zależą od gatunku badanych zwierząt oraz budowy chemicznej związku. Dostępne w literaturze dane dotyczące toksyczności przewlekłej dotyczą głównie 2,3,7,8-TCDD i 2,3,4,7,8-PeCDF. Potencjalne drogi narażenia ludzi na PCDDs i PCDFs to: układ pokarmowy, płuca i skóra. Związki te są kumulowane głównie w wątrobie i tkance tłuszczowej. Ich polarne metabolity mogą podlegać sprzęganiu z kwasem glukuronowym i glutationem. Głównymi drogami wydalania są żółć i kał. U ssaków PCDDs i PCDFs są eliminowane również z mlekiem matki. Wyniki badań mutagenności i genotoksyczności PCDDs (głównie 2,3,7,8-TCDD) i PCDFs oraz ich wpływ na płodność i rozrodczość są niespójne. Spośród PCDDs i PCDFs związkiem najsilniej wpływającym na płodność, rozrodczość i rozwój płodów jest 2,3,7,8-TCDD. Podstawą do oceny działania rakotwórczego dioksyn (w tym 2,3,7,8-TCDD) i furanów u ludzi są badania epidemiologiczne. Kohorty obejmują osoby narażone zawodowo na: chlorofenole, herbicydy fenoksyoctowe oraz mieszaninę polichlorowanych dibenzodioksyn i furanów. PCDDs i PCDFs mają wsplólny mechanizm działania toksycznego związany z aktywacją receptora Ah. Związki te są uważane za induktory szeregu enzymów (np. CYP1A) i modulatory hormonów oraz czynników wzrostu. Aktywność CYP1A1 jest jednym z najczulszych wskaźników narażenia na 2,3,7,8-TCDD. U szczurów i myszy po podaniu 2,3,7,8-TCDD stwierdzono: gruczolakoraki i raki wątrobowokomórkowe oraz raki wywodzące się z przewodów żółciowych. Zmiany nowotworowe obserwowano także w innych narządach. Wyniki badań NTP wykazały również rakotwórcze działania 2,3,4,7,8-PeCDF. Według IARC wystarczające dowody działania rakotwórczego na ludzi istnieją jedynie dla 2,3,7,8-TCDD (CAS: 1746-01-6) i 2,3,4,7,8 PeCDF (CAS: 57117- 31-4). Pozostałe PCDDs i PCDFs są zaliczane do substancji niemożliwych do zaklasyfikowania jako rakotwórcze dla człowieka. Za podstawę do wyznaczenia wartości NDS dla mieszniny PCDDs i PCDFs przyjęto wyniki przeprowadzonej w 2017 r. oceny ryzyka wystąpienia dodatkowego nowotworu wątroby u ludzi narażanych w środowisku pracy na 2,3,7,8-TCDD. Ryzyko to oceniono na – 10 - 4 dla 40 lat narażenia na związek o stężeniu 18 pg/m³ . W przypadku narażenia łącznego, zawartość polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i furanów w badanych próbkach, a także ich najwyższe dopuszczalne poziomy są wyrażane w postaci tzw. równoważnika sumarycznej toksyczności (TEQ), (ang. toxicity equivalent). Dla mieszaniny PCDDs i PCDFs zaproponowano przyjąć wartość 18 pg WHO2006-TEQ/m³ . Wynik wyrażony jako pg WHO-TEQ/m³ nie jest stężeniem, lecz określeniem sumarycznej toksyczności mieszaniny kongenerów dioksyn i furanów, zawartych w próbce w odniesieniu do TCDD. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Polychlorinated dibenzo-p-dioxins (PCDDs) and dibenzofurans (PCDFs), commonly known as „dioxins” are compounds with similar structure, physicochemical and toxicological properties. They are not used commercially, they are formed as by-products during certain industrial processes, combustion, failures, etc. LD50 values (0.002–300 mg/kg) depend on the species of the animal tested and the chemical structure of the particular compound. Information on chronic toxicity mainly relates to 2,3,7,8-TCDD and 2,3,4,7,8-PeCDF. Potential routes of human exposure are the digestive system, lungs and skin. These compounds are accumulated mainly in the liver and adipose tissue. Their polar metabolites may undergo conjugation with glucuronic acid and glutathione. The main routes of excretion are bile and feces. In mammals, PCDDs/PCDFs are also eliminated in breast milk. The results of mutagenicity and genotoxicity tests of PCDDs (mainly 2,3,7,8-TCDD) and PCDFs and their effects on fertility and reproduction are inconsistent. Among PCDDs and PCDFs, the compound that most strongly affects fertility, reproduction and fetal development is 2,3,7,8-TCDD. Epidemiological studies are the basis for assessing the carcinogenic potential of dioxins (including 2,3,7,8-TCDD) and furans in humans. Cohorts include those occupationally exposed to chlorophenols, phenoxyacetic herbicides and a mixture of polychlorinated dibenzodioxins and furans. PCDDs/PCDFs have a common mechanism of toxic action associated with activation of the Ah receptor. PCDDs/ PCDFs are considered to be inducers of several enzymes (e.g. CYP1A) and modulators of hormones and growth factors. CYP1A1 activity is one of the most sensitive indicators of exposure to 2,3,7,8-TCDD. Adenocarcinomas and hepatocellular carcinomas as well as bile ducts have been found in rats and mice exposed to 2,3,7,8-TCDD. Tumor changes have also been observed in other organs. NTP studies also showed carcinogenic effects of 2,3,4,7,8-PeCDF. According to IARC, sufficient evidence of a carcinogenic effect on humans exists only for 2,3,7,8-TCDD (CAS: 1746-01-6) and 2,3,4,7,8 PeCDF (CAS: 57117-31-4). Other PCDDs / PCDFs cannot be classified as carcinogenic to humans.

17

Fosforan trifenylu. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

58%

Szparaga M. , Czerczak S. , Kupczewska-Dobecka M.

|

tom Nr 1 (115)

91--113

PL

Fosforan trifenylu (TPP) jest bezbarwnym ciałem stałym o zapachu przypominającym fenol. Znajduje zastosowanie jako plastyfikator do produkcji: żywic, wosków, klejów, oprawek okularów i kosmetyków. Fosforan trifenylu charakteryzuje się małą toksycznością ostrą po narażeniu drogą: pokarmową, inhalacyjną, skórną. Wchłanianie z przewodu pokarmowego i z miejsca wstrzyknięcia jest powolne. W badaniach na zwierzętach fosforan trifenylu nie wykazywał działania drażniącego na skórę, ale powodował podrażnienie oczu u królików. Nie wykazywał działania mutagennego oraz nie wywoływał nowotworów u zwierząt (u ludzi brak danych). Fosforan trifenylu działa ogólnoustrojowo. W 13-tygodniowym badaniu toksyczności na szczurach Wistar przerost komórek wątrobowych i zmiany morfologiczne w tarczycy obserwowano przy dawce fosforanu trifenylu 105 mg/kg mc./dzień. Za wartość NOEL dla działania ogólnonarządowego i neurotoksycznego przyjęto dawkę 20 mg/kg mc./dzień. W badaniu NTP (2018) wyznaczono dolną granicę przedziału ufności dawki referencyjnej BMDL na poziomie 39 mg/kg mc. dla skutków ogólnoustrojowych, manifestujących się zmniejszeniem poziomu wolnej tyroksyny i cholesterolu HDL. We wszystkich badanych dawkach związku, tj. >55 mg/kg mc., stwierdzono zmniejszenie aktywności cholinesterazy w surowicy o 35 ÷ 70% – nie obliczono dawki referencyjnej BMD dla tego skutku. Po dawce 200 mg/kg mc./dzień u królików wystąpił zwiększony odsetek płodów bez dodatkowych płatów płuc. Za wartość NOAEL dla toksyczności rozwojowej przyjęto dawkę 80 mg/kg mc./dzień. Przyjmując wartość NOEL, obliczono wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla fosforanu trifenylu na poziomie 10 mg/m³ . Brak podstaw do ustalenia wartości chwilowej (NDSCh) oraz dopuszczalnej w materiale biologicznym (DSB). Substancja nie spełnia kryteriów klasyfikacji pod kątem wchłaniania przez skórę. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Triphenyl phosphate (TPP) is a colorless solid with a phenol-like odor. It is used as a plasticizer in the production of resins, waxes, adhesives, spectacle frames, cosmetics. Triphenyl phosphate is characterized by low acute toxicity after oral, inhalation and dermal exposure. Absorption from the gastrointestinal tract and the injection site is slow. In animal studies, it was not irritating to the skin, caused eye irritation in rabbits. Did not show mutagenic and carcinogenic effects in animals (no data in humans). Triphenyl phosphate has a systemic effect. In a 13-week toxicity study in Wistar rats, hepatic cell hyperplasia and thyroid morphological changes were observed at a dose of 105 mg/kg bw/day. The dose of 20 mg/kg bw/day was assumed as the NOEL value (the highest level of no effect) for the organ and neurotoxic effects. In the NTP study (2018), the lower confidence limit of the BMDL reference dose was set at 39 mg/kg bw. for systemic effects, as manifested by a reduction in the level of free thyroxine and HDL cholesterol. At higher doses of the compound (>55 mg/kg), serum cholinesterase activity was inhibited by 35–70% (the BMD reference dose for this effect was not calculated). At 200 mg/kg bw/day, rabbits had an increased percentage of fetuses without additional lung lobes. The dose of 80 mg/kg bw/day was assumed as the NOAEL for developmental toxicity. Assuming the NOEL value, the value of the highest allowable concentration (NDS) for TPP was calculated at the level of 10 mg/m³ . There are no grounds to establish the instantaneous value (NDSCh) and the limit value for biological material (DSB). The substance does not meet the criteria for classification for skin absorption. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

18

Rozpuszczalne związki wolframu. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

58%

Wasilewski P.

|

tom Nr 2 (108)

167--177

PL

Wolfram jest metalem przejściowym, który występuje w skorupie ziemskiej w postaci minerałów, z których po wydobyciu jest ekstrahowany. Brakuje danych na temat chronicznych efektów kontaktu z wolframem. Wolfram metaliczny w postaci drobnego proszku jest łatwopalny i może powodować mechaniczne podrażnienie skóry i oczu. Istnieją rozpuszczalne związki wolframu, które są sklasyfikowane jako związki toksyczne, powodujące uszkodzenie oczu i zagrażające środowisku wodnemu. Celem prac badawczych była nowelizacja normy PN-Z-04221-3:1996 dotyczącej oznaczania rozpuszczalnych związków wolframu na stanowiskach pracy metodą spektrofotometryczną z rodankiem potasu. Nowelizacja normy została przeprowadzona, ponieważ norma PN-Z-04221-3 opisuje metodę, w której oznaczalność wynosi 0,25 wartości NDS, a zgodnie z normą europejską PN-EN 482 oznaczalność metody musi być w zakresie 0,1 ÷ 2 NDS. Metoda polega na zatrzymaniu aerozolu rozpuszczalnych związków wolframu na filtrze z mieszaniny estrów celulozowych, a następnie rozpuszczeniu ich w wodzie. W kolejnym etapie wolfram redukowany jest z użyciem chlorku cyny, a następnie ulega reakcji z rodankiem potasu, dając barwny kompleks, który należy ekstrahować alkoholem izoamylowym, aby następnie zmierzyć absorbancję ekstraktu na spektrofotometrze UV-Vis. Pomiary wykonano z użyciem spektrofotometru UV-Vis Heλios firmy ThermoSpectronic model Beta. Wymagania walidacyjne przedstawione w normie europejskiej PN-EN 482 zostały spełnione przy wykonywaniu pomiarów. Dzięki metodzie można oznaczać znajdujące się w powietrzu rozpuszczalne związki wolframu o stężeniach 0,1 ÷ 2 mg/m³ . Granica oznaczalności LOQ wynosi 1,875 ng. Precyzja pomiarów wynosi 5,06%, a niepewność rozszerzona 22,09%. Metoda oznaczania rozpuszczalnych związków wolframu została przedstawiona w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Tungsten is a transition metal which occurs in the Earth’s crust as minerals which after being mined is extracted. There is no data on chronic effects of contact with tungsten, although fine tungsten powder is flammable and can cause mechanical irritation to skin and eyes. However, there are soluble tungsten compounds, which are classified as toxic, causing damage to the eyes, and being harmful to the aquatic environment. The aim of the study was to amend Standard No. PN-Z-04221-3 determination of soluble tungsten compounds in workplace air using spectrophotometric method with potassium thiocyanate. The amendment was performed because Standard No. PN-Z-04221-3 describes a method in which the quantification is 0.25 mg/m³ , according to European Standard No. EN 482 the quantification of method must be in range of 0.1 – 2 mg/m³ . The method is based on depositing soluble tungsten compounds on a cellulose esters filter and then dissolving them in water. Then tungsten is reduced with tin chloride, after reaction with potassium thiocyanate, tungsten becomes a complex. Tungsten complex should be extracted with isoamyl alcohol and then absorbance should be measured on a UV-Vis spectrophotometer. The tests were performed with the UV-Vis Heλios spectrophotometer by ThermoSpectronic model Beta. The validation requirements of European Standard No. EN 482 were met. With this method soluble tungsten compounds in air can be determined at concentration of 0.1 – 2 mg/m³ . The limit of quantification (LOQ) is 1.875 ng. The overall accuracy of the method is 5.06% and its relative total uncertainty is 22.09%. The method for determining tungsten has been recorded in a form of an analytical procedure (see Appendix). This article discusses problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

19

2-Metoksypropan-1-ol. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

58%

Kilanowicz-Sapota A. , Klimczak M. , Skrzypińska-Gawrysiak M.

|

tom Nr 2 (108)

5--25

PL

2-Metoksypropan-1-ol jest produktem ubocznym w procesie wytwarzania eteru monometylowego glikolu propylenowego (PGME), w którym stanowi zanieczyszczenie o stężeniu do 5%. 2-Metoksypropan-1-ol, jako zanieczyszczenie PGME, może występować w przemyśle w rozpuszczalnikach farb, lakierów, barwników, atramentów i czynników adhezyjnych oraz składnikach preparatów czyszczących i półproduktach do syntezy chemicznej. 2-Metoksypropan-1-ol może także występować jako zanieczyszczenie w produktach kosmetycznych, mimo że jego stosowanie jest zabronione we wszystkich środkach kosmetycznych. W warunkach narażenia zawodowego 2-metoksypropan-1-ol może wchłaniać się przez skórę i drogi oddechowe. Nie ma w dostępnym piśmiennictwie danych na temat skutków toksycznych u ludzi, jak również wyników badań epidemiologicznych. Istnieje tylko jedno badanie, w którym wykazano istotne statystycznie zwiększenie częstości występowania wad wrodzonych u dzieci matek narażonych na 2-metoksypropan-1-ol. Jako podstawę do zaproponowania wartości NDS dla 2-metoksypropan-1-olu przyjęto toksyczność ogólnoustrojową obserwowaną u samic królika himalajskiego (wartość NOAEC = 1 335 mg/m³ ). Proponuje się przyjęcie wartości NDS dla 2-metoksypropan-1-olu na poziomie 20 mg/m³ . Ze względu na działanie drażniące zaproponowano wartość chwilową NDSCh, wynoszącą 40 mg/m³ oraz oznakowanie substancji literą „I” (substancja o działaniu drażniącym). Nie znaleziono podstaw do ustalenia wartości DSB. Narażenie przez skórę może mieć znaczny udział w ilości związku pobranej przez pracowników, wymagana jest więc notacja „skóra”. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

2-Methoxypropan-1-ol is a by-product of a propylene glycol methyl ether (PGME) manufacturing process, in which it is an impurity at concentrations up to 5%. 2-Methoxypropan-1-ol as a PGME impurity can occur in industry in paints solvents, varnishes, dyes, inks, adhesion agents, ingredients in cleaning formulations and chemical synthesis intermediates. It may also occur as an impurity in cosmetics, although its use in these products is prohibited. At occupational exposure, 2-methoxypropan-1-ol may be absorbed through inhalation and skin. There are no data on the number of people exposed to this compound in Poland and no data on its toxic effects in humans. There is only one study that showed a statistically significant increase in the occurrence of birth defects in children of mothers exposed to 2-methoxypropan-1-ol. The proposed MAC value for 2-methoxypropan-1-ol (20 mg/m³ ) is based on the systemic toxicity demonstrated in a study on pregnant rabbits (NOAEC value of 1335 mg/m³ ). Due to its irritant effects, STEL value of 40 mg/m³ and “I” notation are also proposed. There is no basis for establishing a BEI value. Since dermal exposure may contribute significantly to the absorption of 2-methoxypropan-1-ol by workers, a „skin” notation is also required. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

20

Trietyloamina : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy z zastosowaniem chromatografii gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną

58%

Brzeźnicki S. , Bonczarowska M.

|

tom Nr 3 (109)

173--187

PL

Trietyloamina (TEA) jest trzeciorzędową aminą alifatyczną. Związek w temperaturze pokojowej występuje w postaci bezbarwnej, łatwopalnej cieczy o silnym (amoniakalnym) zapachu. Jest stosowany głównie jako: substrat do produkcji czwartorzędowych związków amonowych, katalizator w procesach polimeryzacji oraz środek emulgujący, np. dla barw-ników, pestycydów czy leków. Zawodowe narażenie na trietyloaminę może powodować podrażnienia: skóry, górnych dróg oddechowych i oczu, a także zaburzenia widzenia (widzenie zamglone, zamazane) lub zaburzenia widzenia barw (widzenie czerwono-niebieskie). Celem prac badawczych było opracowanie i walidacja metody oznaczania stężeń trietyloaminy w powietrzu na stanowiskach pracy. Opracowana metoda oznaczania związku polega na: pochłanianiu tej substancji na żelu krzemionkowym pokrytym kwasem solnym, ekstrakcji za pomocą mieszaniny metanolu i wody oraz chromatograficznej analizie otrzymanego roztworu. Do badań zastosowano chromatograf gazowy z detektorem płomie-niowo-jonizacyjnym (GC-FID), wyposażony w kolumnę DB-5ms. Opracowana metoda jest liniowa w zakresie stężeń 7,5 ÷150 μg/ml, co odpowiada zakresowi pomiarowemu 0,03 ÷ 6 mg/m³ dla próbki powietrza o objętości 100 l. Opracowana metoda umożliwia oznaczanie trietyloaminy w powietrzu na stanowiskach pracy w obecności substancji współwystępujących. Opisana metoda analityczna charakteryzuje się dobrą precyzją oraz dokładnością i spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania trietyloaminy w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Triethylamine (TEA) is a tertiary aliphatic amine. At room temperature it is a colourless liquid with a strong ammonia odor. TEA is used as a substrat in production of quaternary ammonium compound, as a catalyst in polymerization process, as a solvent in organic synthesis and as an emulsifier in the production of dyes and pesticides. Occupational exposure to TEA can cause many adverse effects like skin, respiratory tract or eye irritation. TEA may cause also vision disorder like blurred vision or red-blue vision. The aim of this study was to develop and validate a method for determining TEA in workplace air. The developed method is based on the collection of TEA on sorbent tube filed with two sections of silica gel coated with hydrochloric acid. Silica gel is extracted with methanol:water mixture and resulted solution is analysed with capillary gas chromatography with flame-ionization detector. The study was performed using gas chromatograph equipped with DB-5ms column. The developed method is linear in the concentration range of 7.5–150 µg/ml, which is equivalent to the range of 0.03–6 mg/m³ for 100-L air sample. The analytical method described in this paper makes it possible to determine TEA in workplace air in the presence of other substances. The method is precise, accurate and it meets the criteria for procedures for determining chemical agents listed in Standard No. PN-EN 482. The developed method for determining TEA in workplace air has been recorded as an analytical procedure (see Appendix). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.