Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Tożsamość narodowa wobec idei absolutnej w systemie Hegla

100%

Jochlik A.

Logos i Ethos

|

2014

|

nr 2(37)

99–123

PL

Artykuł koncentruje się wokół zagadnienia Heglowskiej tożsamości narodowej, które jest zawarte głównie w Zasadach filozofii prawa oraz w Wykładach z historii filozofii. Ukazane jest ono poprzez postęp świadomości człowieka dotyczącej jego wolności, jednakże w bardziej ograniczonym zakresie, niż ma to miejsce w Fenomenologii ducha. Celem tego artykułu jest ukazanie prawdziwego znaczenia tego zagadnienia, które jest skoncentrowane w pojęciu absolutnej idei, w Nauce logiki.

2

Marka polska – wyniki badań marketingowych

100%

Mielewczyk D.

Zeszyty Studenckie Wydziału Ekonomicznego „Nasze Studia”

|

2011

|

nr 5

197-205

PL

Celem pracy jest zbadanie, czy Polska ma do zaoferowania typowo polski produkt pochodzenia krajowego, którego promocja mogłaby przyczynić się do poprawy wizerunku Polski w Europie. Z badań wynika, że typowe cechy charakteru przypisane do Polaków to: gościnność, kreatywność i staranność. Produktami promującymi Polskę powinny być alkohole, oscypki lub bigos, oraz biżuteria z bursztynu. Naszymi atutami, które powinni odwiedzać zagraniczni goście, są rejony wybrzeża i Mazur oraz liczne ulice Starego Miasta i zabytki.

XX

Polska jest postrzegana zarówno jako kraj gościnny, jak i mający problemy z alkoholem i przestępczością. Polacy są pracowici i pomysłowi, równocześnie będąc narodem narzekającym na swój los oraz nietolerancyjnym. Naszym najbardziej autentycznym produktem jest wódka, a najbardziej znanymi markami są marki wyrobów alkoholowych. Miejscami, do których powinniśmy zapraszać turystów jest polskie wybrzeże oraz Mazury, szczycić się możemy także naszymi starówkami, zwłaszcza tymi w Krakowie i Gdańsku. Wizerunek Polski i Polaków w Europie ulega zmianom, należy dołożyć wszelkich starań, aby wykorzystywać nasze atuty do promocji naszego kraju i zmieniać go na lepszy.

3

Uczenie (się) w literaturze. Casus polskiego romantyzmu krajowego

100%

Gruntkowska D.

Studia z Teorii Wychowania

|

2021

|

tom XII(3 (36))

207-221

PL

Artykuł został poświęcony literaturze jako jednej z metod poza formalnej nauki w okresie romantyzmu. Polska świadomość narodowa uformowana została w okresie zaborów i obszarem, w jakim do tego doszło była literatura emigracyjna. Idee stamtąd płynące oddziaływały na literaturę pisaną w kraju, która dzięki swojej popularności formowała świadomość ówczesnych czytelników i prowadziła do wykształcenia się w nich świadomości narodowej. Jednocześnie wizje i symbole rozwijane przez wieszczów przenikały do literatury krajowej, w której dochodziło do ich upowszechnienia.

4

Filozoficzne problemy wychowania wojskowego

86%

Kojkoł J.

Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej

|

2004

|

tom R. 45 nr 4 (159)

53-63

PL

W artykule autor analizuje postulaty teoretyczne, które mogą odgrywać istotną rolę w procesie wychowania przyszłych oficerów. Pierwszym jest uznanie wychowania za proces związany z całokształtem uwarunkowań filozoficzno-społecznych naszej kultury. Drugi to twierdzenie, że żyjemy w epoce, która charakteryzuje się głębokimi przemianami w sferze społeczno- -kulturowej i ekonomicznej. Trzecią przesłanką jest relacja przeszłość – teraźniejszość – przyszłość. Ostatni, czwarty postulat dotyczy teoretycznego stwierdzenia, że w określaniu filozoficznych podstaw wychowania wojskowego niezbędne jest uwzględnienie czynu, działania lub walki.

EN

The author carries out an analysis of theoretical postulates which can play an important part in the process of personality development of future officers. The first one is to recognize personality development as a process connected with all the socio-philosophical features of our culture. The second one is to state that we live in the era characterized by profound changes in cultural, social and economic fields. The third factor is the past-present-future relationship. The final postulate is related to the theoretical statement that in describing philosophical fundamentals of personality development in the military it is necessary to take action or combat into consideration.

5

„Ród ruski”, „ród wareski” i narodowość staroruska

72%

Musin A.

Orientalia Christiana Cracoviensia

|

2012

|

tom 4

EN

Studies over the history of former Russia are at present characterized by the regard of individual varieties of its regions, what makes a certain approach to the assumption formed in the second half of the XIX century concerning „the uniform nationality of old Russian”. The approach stated the existence of the common ancestor of today’s Russians, Ukrainians and Byelorussians. New settlements on the subject of factors bearing upon the consolidation of the old Russian society, demand from an explorer – to achieve a convincing decision of the problem of the collective self-identification in the Middle Ages – reaching for the ancient monuments of the literature in which historic explicite bases could come to light based on which human communities of former Russia identified their own members or opposed each other. The specific structure of the old Russian state consisting of Kiev and of Novogrod “estates” as well as appearing in ancient literary monuments definitions such as the Ruthenian “tribe”, the Varangian “tribe” make us wonder over the meaning and connotations, which designed “old Russian nationality” carries with itself.

PL

Studia nad dziejami dawnej Rusi charakteryzują się obecnie uwzględnianiem różnorodności poszczególnych jej regionów, co stanowi pewne odejście od ukształtowanego w drugiej połowie XIX wieku założenia o „jednolitej narodowości staroruskiej”. Zakładało one istnienie wspólnego przodka dzisiejszych Rosjan, Ukraińców oraz Białorusinów. Nowe ustalenia na temat czynników wpływających na konsolidację staroruskiego społeczeństwa wymagają od badacza – w celu dokonania przekonującego rozstrzygnięcia problemu zbiorowej samoidentyfikacji w średniowieczu – sięgnięcia po te zabytki piśmiennictwa, w których ujawnić się mogły explicite historyczne podstawy dokonywania przez zbiorowości ludzkie dawnej Rusi identyfikacji swoich członków lub wzajemnego przeciwstawiania się sobie. Specyficzna struktura państwa staroruskiego składającego się z „włości” kijowskiej i nowogrodzkiej oraz pojawiające się w zabytkach piśmienniczych określenia typu „ród ruski”, „ród wareski” każą zastanowić się nad znaczeniem i konotacjami, jakie niesie ze sobą projektowana „narodowość staroruska”.

6

Struktura narodowościowo-wyznaniowa Kodnia w latach 1918-1944

72%

Tłomacki A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

tom 17

119-173

PL

Artykuł opisuje stosunki narodowościowo-religijne w Kodniu w latach 1918-1944. Do chwili wybuchu drugiej wojny światowej żyli obok siebie w tej nadbużańskiej osadzie obywatele pol-scy: narodowości polskiej, rusińskiej/ukraińskiej oraz żydowskiej; będący w różnych propor-cjach katolikami i neounitami, prawosławnymi oraz wyznawcami religii mojżeszowej. W okre-sie II RP najliczniejszą grupą wyznaniową w Kodniu byli wierni Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego (rzymskokatolickiego); stanowili ponad 45% mieszkańców wsi. Zarówno wyznaw-cy Kościoła prawosławnego, jak i religii mojżeszowej stanowili w przybliżeniu po 20% ogółu mieszkańców. Najmniej liczną grupą wyznaniową (do 5%) byli neounici, wyznawcy Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-słowiańskiego. Przez cały omawiany okres ponad 10% mieszkańców Kodnia było ateistami. Historia Kodnia wiąże się z wizerunkiem Matki Boskiej Kodeńskiej i jej opiekunami zakonnikami ze zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepoka-lanej (OMI). Po drugiej wojnie światowej w Kodniu zmieniła się struktura narodowościowo-wyznaniowa. Z różnych, niezależnych od siebie przyczyn, przestały istnieć bezpowrotnie dwie spośród czterech grup wyznaniowych, tj. wierni Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-słowiańskiego oraz wyznawcy religii mojżeszowej. W nowych realiach geopolitycznych (okres PRL) żyli obok siebie w Kodniu bez zatargów na tle religijnym wyznawcy Kościoła rzym-skokatolickiego i wierni Cerkwi prawosławnej.

EN

This article describes national and religious relations in Kodeń in the years 1918-1944. Until the outbreak of World War II, Polish, Ruthenian/Ukrainian and Jewish citizens lived together in this Bug River settlement. During the Second Polish Republic, the most numerous denomi-national group in Kodeń were the faithfuls to the Latin Rite Catholic Church (Roman Catholic); accounted for over 45% of the rural population. Both the followers of the Orthodox Church and the Mosaic religion constituted approximately 20% of the total population. The least nu-merous religious group (up to 5%) were Neounits, followers of the Catholic Byzantine-Slavic rite. Over the entire period, over 10% of Kodnia's residents were atheists. The whole history of Kodeń is associated with the holy image of Our Lady of Kodeń and her religious guardians from the Congregation of the Missionary Oblates of Mary Immaculate (OMI). After the Second World War, the ethnic and religious structure in Kodeń has changed . For various reasons beyond their control, two of the four religious groups: Neounits and Jews ceased to exist irretrievably. In the new geopolitical realities (from the period of the Polish People's Republic till nowadays) Roman Catholics and the Orthodoxs have been living in Kodeń without any religious disagreements.

7

Volksdeutsche i eingedeutsche w optyce powojennego ustawodawcy, czyli o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego wrogich elementów

72%

Bykowska S.

Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość

|

2013

|

tom 10

421-432

EN

The article discusses the issues of nationality and citizenship in the Polish territories in the context of World War II and in the period after 1945. The introduction outlines the situation in the interwar period that occurred due to the establishment of new international order and the emergence of new nation states. The Nazi policy introduced a new quality to ethnic relations in Europe. During the war, a compulsory germanization was carried out by means of german national list on the polish territories annexed to the Third Reich. After 1945, it was time for settlement of germanized people for their attitudes and motives for registration with the Volksliste.

8

Constitutional Regulations of the Official Language in the European Union Countries

72%

Bidziński M.

Przegląd Prawa Konstytucyjnego

|

2020

|

nr 6 (58)

489-496

EN

The regulations concerning the definition of the official language at the constitutional level have not been unified in the constitutions of European Union countries. The importance of a language, the level of its protection, and care for the language are immanently connected with the cultural awareness of a given nation, its historical conditions, national aspirations, and other factors allowing to distinguish it from other subjects. The number of languages used in individual regions of the EU depends on social migrations, the uniformity of nationalities, historical conditions, as well as the level and directions of patriotic aspirations in a given society. Therefore, the attempts to impose on the members of the EU the adoption of the unified solutions, which de facto imply - in the case of most of them - the need to amend the constitution, is a demand that now seems completely unfeasible.

PL

Regulacje dotyczące określenia języka urzędowego na poziomie konstytucyjnym nie zostały zunifikowane w ustawach zasadniczych państw Unii Europejskiej. Znaczenie języka, poziom jego ochrony oraz dbałość o język są immanentnie związane ze świadomością kulturową danego narodu, uwarunkowaniami historycznymi, dążeniami narodowościowymi i innymi czynnikami pozwalającymi na wyróżnienie się od innych podmiotów. Liczba używanych języków na poszczególnych obszarach UE jest zależna od migracji społecznych, jednolitości narodowościowej państwa, uwarunkowań historycznych, a także poziomu i kierunków dążeń patriotycznych w społeczeństwie. Wymuszenie zatem na członkach UE tożsamych rozwiązań, implikujących de facto w większości z nich konieczność zmiany ustawy zasadniczej jest obecnie zadaniem całkowicie niewykonalnym.

9

Klasobójstwo. Socjologiczne wyjaśnienie zamieszek chłopskich w Galicji Zachodniej w 1846 r.

72%

Dominiak Ł. M.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

tom 66

|

nr 4

181-207

EN

The article attempts to reinterpret the Galician uprising of 1846. The main thesis assumes that it was a violent culmination of a social conflict, which resulted in a genocidal event. The first section of this paper strives to explain this complex situation by presenting long-term economic, political, paramilitary and ideological processes. In the second part, the violent and organizational nature of the riots is explained using typologies and concepts taken from the microsociological theory of collective violence. The summary contains conclusions and a discussion concerning alternative paths of building national and civic identity.

PL

Artykuł podejmuje próbę reinterpretacji rabacji galicyjskiej z 1846 r. Główna teza zakłada, że była to gwałtowna kulminacja konfliktu społecznego, którego rezultatem było zdarzenie o charakterze ludobójczym. Wyjaśnienie tej złożonej sytuacji jest dokonane w pierwszej części tekstu poprzez przybliżenie długotrwałych procesów ekonomicznych, politycznych oraz paramilitarnych i ideologicznych. W drugiej części wyjaśniam charakter zamieszek korzystając z typologii i pojęć zaczerpniętych z mikrosocjologicznej teorii przemocy zbiorowej. Podsumowanie artykułu zawiera wnioski i dyskusję dotyczącą alternatywnych ścieżek budowania tożsamości narodowej i obywatelskiej.

10

Religia i narodowość. w kręgu romantycznego sporu o dwukulturowość Galicji

72%

Półchłopek T.

Galicja. Studia i materiały

|

2023

|

nr 9

29-42

EN

The article focuses on the dispute over the cultural affiliation of Galicia during the Romantic era. At that time, two multinational partitioning empires, Russia and Austria, for fear of being penetrated by the detrimental Western ideas of freedom, resorted to the most dangerous weapon of despotism: religious conflict. The development of liberal ideas of Romanticism and its post-November Uprising program of involving the people in independence processes encountered a complex cultural model in Galicia – gente Rutheni natione Polonus. The use of religion to serve the interests of the monarchy was a dangerous tool, and the Romantics, anticipating such actions by the partitioners, utilized literature as their only possible weapon to neutralize them.

PL

Artykuł koncentruje się wokół sporu o kulturową przynależność Galicji w dobie romantyzmu. Wówczas to dwa wielonarodowe imperia rozbiorowe – Rosja i Austria, w obawie przed przenikaniem zgubnych dla nich wolnościowych idei Zachodu, sięgnęły po najgroźniejszą broń despotyzmu, czyli konflikt religijny. Rozwój liberalnych idei romantyzmu i jego polistopadowy program angażowania ludu w procesy niepodległościowe trafił w Galicji na dość złożony model kultury – gente Ruthenus, natione Polonus. Wykorzystanie religii dla realizacji interesów monarchii było niebezpiecznym narzędziem, a romantycy, przewidując takie działania zaborców, wykorzystali w celu ich neutralizacji jedyną możliwą swoją broń – literaturę.

11

Aspekt narodowościowy w odbiorze i ocenie jakości usług turystycznych w transporcie lotniczym

72%

Gierczak-Korzeniowska B.

Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

|

2017

|

nr 473

180-192

PL

Wyjątkowo cennym i interesującym źródłem danych o jakości usług turystycznych realizowanych na pokładach samolotów jest ich ocena uwzględniająca narodowość badanych respondentów. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w odniesieniu do przedsiębiorstw działających na rynkach międzynarodowych, jakimi są linie lotnicze. Celem artykułu jest pokazanie rozbieżności w ocenie jakości usług turystycznych pomiędzy Polakami a przedstawicielami innych narodowości. W opracowaniu zastosowano metodę ankietową, której podstawę stanowił kwestionariusz wypełniony przez 500 pasażerów Polskich Linii Lotniczych LOT. Przy analizie i interpretacji wyników wykorzystano test Manna-Whitneya oraz test niezależności chi-kwadrat. Wyniki badań uwypukliły występowanie dysonansu pomiędzy badanymi grupami w odniesieniu do oceny wybranych aspektów badanych usług.

12

Schyłek imperiów i jego skutki na Półwyspie Bałkańskim

72%

Jezernik B.

Łódzkie Studia Etnograficzne

|

2017

|

tom 56

EN

In the Ottoman Empire there was no visible dividing line between secular and religious law. The Ottoman state divided its subjects according to their religion into millets or ‘communities’. Religion was the basis for these divisions; language and ethnological theories played merely a secondary part. The rationale for this state of affairs was the system of government. Ottoman law was a religious code, which could not be imposed on unbelievers, who could not be recruited into the army.A new spirit of national consciousness awoke among the peoples of the millets with the attempt to create civil laws to replace religious ones. They had to reorganise themselves on national lines if they were hold their own at all in modern international politics because nationality was the contemporary basis of Western states and, owing to the ascendancy of the West in the world, the relations of non-Western peoples to each other and to Western powers had to approximate to the forms which the Western world took for granted. During the nineteenth century, nationality became the leading concept and nationalism celebrated its universal victory. During the nineteenth century, nationalism won hearts and minds of the Balkanites as ‘some kind of a social-emancipatory ideology’ (Moritsch 2002: 83), and ever more voices could be heard, claiming the Balkans for the Balkanites. In the Ottoman Empire, however, the Spring of Nations did not come to the Ottoman nation, but such occurred among the peoples who were under Ottoman rule. Nationalists of all Balkan nations jointly emphasised small differences between them, both in the present as well as in the past. In the process, mythology replaced history; tolerance and multiculturalism were its first victims.

PL

W Imperium Osmańskim nie istniał wyraźny rozdział pomiędzy prawem świeckim a kościelnym. W jego systemie ludzie przypisani byli na podstawie wyznawanej religii do wspólnot (millet). Podstawą tego podziału była religia; język i przynależność etniczna odgrywały rolę drugorzędną. Przyczynę tego stanu rzeczy stanowił system władzy. Prawo osmańskie było oparte na kodeksie religijnym, który nie mógł być narzucony nie podlegającym poborowi do wojska innowiercom.Próba stworzenia kodeksu prawa cywilnego, który zastąpić miał prawo religijne, przebudziła w mieszkańcach milletów nowego ducha narodowej świadomości. Jeśli bowiem pragnęli znaczyć cokolwiek w nowoczesnej polityce międzynarodowej, musieli przeorganizować się na podstawie narodowości, ponieważ to właśnie narodowość stanowiła wówczas podstawę organizacji państw zachodnich. Przewaga Zachodu na arenie światowej sprawiła, że ludy nie-zachodnie musiały układać swoje wzajemnie stosunki, oraz swoje stosunki z zachodnimi mocarstwami, według zasad w miarę przypominających te, które świat zachodni uważał za oczywiste.W XIX w. narodowość stała się pojęciem dominującym, a nacjonalizm święcił powszechny triumf. W ciągu XIX stulecia nacjonalizm jako „swego rodzaju ideologia emancypacji społecznej” (Moritsch 2002: 83) podbił serca i umysły mieszkańców Bałkanów; coraz więcej głosów wołało: „Bałkany dla Bałkańczyków!”. Jednakże Wiosna Ludów w imperium tureckim nie objęła narodu osmańskiego, lecz ludy znajdujące się pod władzą osmańską. Nacjonaliści wszystkich narodówbałkańskich jednym głosem podkreślali drobne różnice, jakie występowały między tymi narodami zarówno w przeszłości, jak i w czasach współczesnych. Podczas procesu europeizacji mitologia zastąpiła historię, a wśród pierwszych ofiar były tolerancja i wielokulturowość.

13

Stefan Harassek and the problems of contemporary philosophy

72%

Nowak W.

Galicja. Studia i materiały

|

2022

|

nr 8: "Filozofia w Galicji III"

248-263

PL

Wpływ czynnika narodowego na filozofię wyraża się w dwóch modelach historii filozofii: problemowym i kulturalistycznym. Kulturalistyczna odmiana historii filozofii obejmuje nie tylko same problemy, sposoby ich rozwiązywania i rekonstrukcję argumentacji, lecz także cały kulturowy kontekst danego filozoficznego oeuvre. Wśród czynników wpływających na filozofię analizuje się także narodową tradycję, w jakiej sytuuje się filozof. Kulturalistyczna historia filozofii wymaga dużej kompetencji kulturowej i erudycji. Badacz musi umieć ukazać wzajemne związki różnych dziedzin kultury człowieka: filozofii, religii, nauki, literatury, sztuk wizualnych. Natomiast pisanie problemowej historii filozofii czyni koniecznym, aby badacz miał rozwinięte zdolności analityczne.

EN

The influence of the national factor on philosophy is expressed in two models of the history of philosophy: the problem-oriented and the culturalist one. The culturalist variety of the history of philosophy includes not only the problems themselves, the ways in which they are solved and the reconstruction of the argumentation, but also the entire cultural context of a given philosophical oeuvre. Among factors influencing philosophy, the analysis also includes the national tradition in which the philosopher is situated. A culturalist history of philosophy requires a high degree of cultural competence and erudition. The researcher must be able to show the interrelationships of the various fields of human culture: philosophy, religion, science, literature, and visual arts. Writing a problem-based history of philosophy, on the other hand, requires the researcher to have developed analytical skills.

14

Вектары беларусазнаўчых даследаванняў

72%

Тварановiч Г.

Białorutenistyka Białostocka

|

2015

|

tom 7

EN

An undertaken review of recent researches gives an insight into the vectors of development of Belarusian studies in Belarus and Poland. Special attention has been paid to the researches devoted to the formation of New Belarusian literature. It is claimed that one the major trends of literary studies and linguistics is interest to the national and spiritual aspect.

PL

Dokonany w artykule przegląd wielu opracowań białorutenistycznych z ostatnich lat daje pewne wyobrażenie o tendencjach i kierunkach rozwoju badań białorusoznawczych na Białorusi i w Polsce. Szczególną uwagę zwraca się na badania poświęcone rozpatrzeniu okresu formowania się Nowej białoruskiej literatury. Podkreśla się, że jednym z zasadniczych wektorów literaturoznawstwa, jak i językoznawstwa białoruskiego jest umacnianie zainteresowania narodowymi oraz duchowymi aspektami.

15

Kiedy płeć nie ma znaczenia. Nie/normatywne ciała w dyskursie narodowym i sportowego sukcesuKiedy płeć nie ma znaczenia. Nie/normatywne ciała w dyskursie narodowym i sportowego sukcesu

72%

Jakubowska H.

Przegląd Socjologii Jakościowej

|

2015

|

tom 11

|

nr 2

116-129

PL

Artykuł przedstawia, w jaki sposób postrzeganie nie/normatywnego ciała zmienia się, kiedy płeć krzyżuje się z kategorią narodowości i (braku) sukcesu. Podjęta jest dyskusja, w jaki sposób te dwa czynniki, narodowość i sukces, wpływają na: (1) wybory sportowej publiczności, (2) postrzeganie wyglądu zawodniczek, (3) postrzeganie sportu jako „kobiecego” versus „męskiego”. Artykuł opiera się na koncepcji intersekcjonalności i odwołuje do badań własnych zrealizowanych w latach 2012 i 2013 oraz analizy dyskursu wybranych przypadków.

EN

The article presents how the perception of non-normative corporeality changes when gender intersects with the category of nationality and (the lack of) success. It discusses how both of these factors, nationality and success, affect: (1) the choices made by the audience of sports events, (2) the perception of the appearance of individual athletes, and (3) the perception of sport as feminine versus masculine. The article is based on the intersectionality concept and refers to the author’s own research conducted in 2012 and 2013, as well as to the discourse analysis of the selected cases studies.

16

W obronie języka ojczystego – o pragnieniu zachowania narodowości w "Wieczorach pielgrzyma" Stefana Witwickiego

72%

Stocka J.

|

tom 18

|

nr 13

88-100

EN

The aim of the article is to present the Stefan Witwicki’s attitude to nationality in his The Pilgrim’s Evenings [Wieczory pielgrzyma]. In this work the author expresses his concern about the French language, which is increasingly used by Poles, also in their homes. Witwicki treats it as a threat to Polish culture, which in his opinion needs to be preserved, especially during the time of captivity. The writer perceives the Polish language as an important element of national identity, he consideres taking care of the native language as a special expression of freedom and independence in the absence of political liberty. Witwicki is trying to convince his countrymen how important it is to cultivate Polish traditions, but unfortunately he notices that his recommendations are not implemented.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie stosunku Stefana Witwickiego do narodowości w jego Wieczorach pielgrzyma. W tym dziele autor wyraża zaniepokojenie językiem francuskim, którym Polacy coraz częściej posługują się także w swoich domach. Witwicki traktuje to jako zagrożenie dla polskiej kultury, którą jego zdaniem trzeba chronić, zwłaszcza w okresie niewoli. Pisarz postrzega język polski jako ważny element tożsamości narodowej, dbanie o język ojczysty uważa za szczególny wyraz wolności i niezależności wobec braku wolności politycznej. Witwicki próbuje przekonać rodaków, jak ważne jest kultywowanie polskich tradycji, niestety zauważa, że jego zalecenia nie są realizowane.

17

Mniejszość narodowa czy narodowość? Współczesna polityka terminologiczna na Węgrzech jako odzwierciedlenie tysiącletniej tradycji państwa wielonarodowego i konsekwencja Traktatu w Trianon

72%

Kaczmarek K.

Socjolingwistyka

|

2021

|

tom 35

195-211

EN

The goal of this article is to identify the causes of terminological changes in Hungary’s most recent legislation on the ethnic minorities inhabiting the country. It will also demonstrate the link between the current Hungarian government’s terminological policy and the situation of Hungarian diasporas outside the country’s borders. In particular this concerns two terms - ethnic minority and nationality. The article highlights the historical processes affecting the formation of a multinational and multilingual Hungary and of a legal system reflecting the co-existence of multiple nationalities and languages throughout the territory, as well as the points of conflict and attempts to introduce solutions either safeguarding the various nationalities’ interests or establishing the dominance of the Hungarian nationality and language. Following the change of the political system in the late ‘80s the Hungarian government undertook numerous steps to improve the situation of the Hungarian minorities living outside the motherland since the signature of Trianon Treaty in 1920. This policy also impacted the situation of national minorities inhabiting Hungary. Works began on a new, modern law governing the status of national minorities, to provide an example for other countries to follow and an argument for Hungary in negotiations over the status of Hungarian minorities in neighbouring countries. The debate on the draft bill on national minorities, ultimately passed in 1993, saw a return to the best traditions and the most nationality-friendly ideas expressed in 19th century legislation. In contrast with the Magyarizaton idea surfacing in some periods of Hungarian history, the new law was to counteract the assimilation of the various nationalities, instead providing them with structural support in nurturing their own cultures and maintaining a separate identity. The new Hungarian Constitution of 2011 replaced the previously used term ‘national minority’ with ‘nationality’. Legislation enacted after that date has consistently used the term ‘nationality’, as reflected in the title of the new ‘Nationalities’ Act passed already in that same year. This is an intentional propaganda move. The goal of the terminological change is the symbolic elevation of the status of Hungarian populations living outside the motherland and call attention to the fact that Hungary regards them as an inseparable part of the one Hungarian nation.

PL

Celem artykułu jest wskazanie na przyczyny zmian terminologicznych w najnowszych ustawach węgierskich dotyczących mniejszości narodowych zamieszkujących Węgry. Wykazano tu związek obecnej polityki terminologicznej rządu na Węgrzech z sytuacją diaspor węgierskich poza granicami kraju. Dotyczy to zwłaszcza dwóch terminów: mniejszość narodowa i narodowość. Przywołano historyczne procesy wpływające na powstanie wielonarodowych i wielojęzycznych Węgier, kształtowanie się systemu prawnego uwzględniającego współistnienie wielu narodowości i języków na terenie kraju, przyczyny konfliktów i próby wdrożenia rozwiązań czy to uwzględniających interesy różnych narodowości, czy to mających na celu wprowadzenie dominacji narodowości i języka węgierskiego. Po zmianie systemu politycznego pod koniec lat 80. rząd węgierski podejmował wiele kroków mających na celu poprawę sytuacji mniejszości węgierskich, które mieszkają poza ojczyzną od czasu podpisania traktatu w Trianon w 1920 roku. Taka polityka rządu miała też wpływ na sytuację mniejszości narodowych zamieszkujących obszar Węgier. Rozpoczęto prace nad nowym, nowoczesnym prawem regulującym status mniejszości narodowych, które miało stać się wzorcem dla innych krajów i argumentem w negocjacjach dotyczących mniejszości węgierskich w sąsiednich krajach. W dyskusjach nad projektem nowej ustawy o mniejszościach narodowych, ostatecznie uchwalonej w 1993 roku, powracano do najlepszych tradycji i najkorzystniejszych – dla narodowości – idei wyrażonych w ustawach wprowadzanych w XIX wieku. W przeciwieństwie do idei madziaryzacji, pojawiającej się w niektórych okresach historii Węgier, nowe prawo miało przeciwdziałać asymilacji narodowości: wspierać je strukturalnie w pielęgnowaniu własnej kultury i utrzymaniu odrębnej tożsamości. W nowej konstytucji Węgier, ogłoszonej w 2011 roku, przeprowadzono zamianę funkcjonującego wcześniej terminu mniejszość narodowa na – właśnie – narodowość. W kolejnych aktach prawnych konsekwentnie stosuje się już ten nowy termin. Znajduje to również odzwierciedlenie w tytule kolejnej ustawy „o narodowościach” uchwalonej jeszcze w 2011 roku. Trzeba tu widzieć celowe działanie o charakterze propagandowym. Zmiana terminu ma w symboliczny sposób podnieść status ludności węgierskiej mieszkającej poza granicami ojczyzny oraz zwrócić uwagę na fakt, że Węgry traktują tę ludność jako nieodłączną część jednego narodu węgierskiego.

18

Stosunki narodowościowe i etniczne na Suwalszczyźnie i Kowieńszczyźnie w dobie kształtowania się koncepcji granic odrodzonego państwa polskiego

72%

Jagiełło J. T.

Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU

|

2020

|

tom XVI

67-98

EN

This article discusses relationships between various ethnic and national groups that were characteristic for the North-Western part of region called Eastern Borderlands at the turn of XIX century. Vast literature on this subject is available, but it should be noted that the subject itself remains under strong political and ideological influence, it is also surrounded by many myths and common beliefs; and last but not least, there are historical sources that still have never been used in the discussion. One of such sources, not yet being used for research on ethnic divisions within the Polish-Lithuanian borderland at the beginning of XX century, are data gathered by Warsaw Statistical Committee in volume II (Ethnic Statistics for the Congress Poland) of the book Territorial Development of Polish Nationality(1917), by Włodzimierz Wakar. This work includes information on headcount of Polish and Lithuanian populations in years 1910 and 1914, divided by all communes and towns in the Suwalki Governorate. These statistical data are of exceptional scientific value, as they were gathered and aggregated at the commune level, showing detailed characteristics of ethnic transformations. By comparing the information regarding populations’ headcount in 1914 and 1910, it is possible to assess which of the two populations grew within this 4-year period. Thorough knowledge of dynamics and direction of ethnic (nationalistic) transformations taking place within the Suwalki Governorate, might bring us some interesting answers. It might help us find out if just before the World War I other regions inhabited by both Polish and Lithuanian populations, such as Vilnius, Grodno and Kaunas provinces, were under the process of polonization or lithuanization.

PL

W niniejszym artykule została podjęta problematyka stosunków narodowościowych charakterystycznych dla obszaru północno-zachodniej części tzw. Kresów Polski na przełomie XIX i XX w. Zagadnienie to opisywane jest w wielu publikacjach, jednak, jak okazuje się, jest ono, po pierwsze, bardzo podatne na wpływy polityczne i ideologiczne; po drugie, jest często przesycone mitami i potocznymi wyobrażeniami; i wreszcie po trzecie, istnieją źródła historyczne w dyskusji nad nim dotąd niewykorzystane. Takim zasobem, dotąd nie użytym w badaniach podziałów na polsko-litewskim pograniczu etnicznym na początku XX w., są dane Warszawskiego Komitetu Statystycznego odnotowane w części II (pt. Statystyka narodowościowa Królestwa Polskiego) dzieła Włodzimierza Wakara pt. Rozwój terytorialny narodowości polskiej z 1917 r. Zawierają one informacje o liczbie ludności narodowości polskiej i litewskiej w roku 1910 oraz w 1914 we wszystkich gminach i miastach Guberni Suwalskiej. Są to dane unikatowe z uwagi na to, że zostały zebrane, zagregowane na poziomie gmin, czyli pozwalają uchwycić zjawisko przemian narodowościowych z największą dokładnością i we właściwej skali. Porównując istniejące od ponad 100 lat informacje o tych liczbach z roku 1914 z 1910 r., można ocenić, czy w okresie tych czterech lat doszło do procesu wzrostu liczbowego ludności polskiej czy też litewskiej. Wiedza o dynamice i kierunku przemian etnicznych (narodowościowych) w Guberni Suwalskiej może przybliżyć nas do odpowiedzi na pytanie, czy tuż przed wybuchem I wojny światowej na innych obszarach zamieszkałych przez Polaków i Litwinów, takich jak Wileńszczyzna, Grodzieńszczyzna czy Kowieńszczyzna, mogło dochodzić do polonizacji czy do lituanizacji ludności zamieszkującej te tereny.

19

On the Content of the Human Right to a Nationality

72%

Kolczyńska M.

Krytyka Prawa. Niezależne studia nad prawem

|

2021

|

tom 13

|

nr 3

176-194

PL

Zgodnie z art. 15 ust. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (PDPCz), „każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa”. Choć cytowany przepis wygląda prosto, w istocie ustalenie jego treści nie jest zadaniem łatwym. Większość pozycji w literaturze koncentruje się na problemie bezpaństwowości, która była historycznym powodem włączenia prawa do obywatelstwa do PDPCz. Tymczasem podstawową tezą niniejszego artykułu jest stwierdzenie, że samo posiadanie obywatelstwa nie jest wystarczające do zagwarantowania wszystkich z nim związanych uprawnień. Aby to wykazać, po pierwsze, analizuję różnicę między pojęciami „narodowości” i „obywatelstwa”, ze szczególnym uwzględnieniem kulturowego komponentu tożsamości narodowej. Następnie przedstawiam rozumienie obywatelstwa jako „prawa do posiadania praw”. Na podstawie istniejących badań nad bezpaństwowością pytam, jakie wyzwania stoją przed osobami nieposiadającymi formalnego obywatelstwa żadnego państwa i pokazuję, że bycie obywatelem niektórych państw jest de facto równoznaczne z byciem bezpaństwowcem, jeśli chodzi o zakres posiadanych praw podstawowych. W konsekwencji, sugeruję, że (1) każde państwo-strona PDPCz powinno być gotowe do przyznania obywatelstwa tym osobom, których pierwotne obywatelstwo nie gwarantuje ochrony ich podstawowych praw; (2) osoby te powinna mieć możliwość uzyskania nowego obywatelstwa w kraju o maksymalnym podobieństwie kulturowym, z uwzględnieniem wydolności gospodarczej tego kraju; (3) uzyskanie nowego obywatelstwa może być uwarunkowane akceptacją norm kulturowych państwa przyznającego obywatelstwo.

EN

According to Article 15(1) of the UDHR, ‘everyone has the right to a nationality’. Although the quoted provision looks deceptively straightforward, the determination of its content is not an easy task. Past research has been mainly focused on the problem of statelessness which was the historical reason for the introduction of the right in question. In this paper, I argue that holding the status of a formal national is not enough to have the right to a nationality secured. To show this, first, I analyse the difference between the concepts of ‘nationality’ and ‘citizenship’ with special attention paid to the cultural component of national identity. Second, I investigate the understanding of a nationality as ‘the right to have rights’. On the basis of the research on the statelessness I ask what challenges are faced by people without the formal nationality of any state and I show that being a national of certain states is equivalent to being stateless with respect to certain fundamental rights of an individual. Thus, the right to a nationality is indeed ‘the right to have rights’, but only if it is a right to a right nationality. In consequence, I suggest that (1) any state which recognises the right guaranteed in Article 15 of the UDHR should embrace its full content by readiness to accept as nationals those whose original nationality does not guarantee the protection of their first-order rights or is based on values clearly contradictory to their own; (2) peoples from failed states should be able to acquire new citizenship in a country of maximal cultural affinity, with regard to the economic effectiveness of the latter; (3) the obtaining of new citizenship may legitimately be conditioned by demand on compliance with the system of values of the nationality granted.

20

Przyczynek do sprawy narodowości Marcina Siennika

58%

Bela Z.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2016

|

tom 60

EN

Marcin Siennik (ca. 1540 – ca. 1580) is mostly known for elaborating Herbarz [“Herbary”] (a popular medical encyclopaedia) and translating the famous Secrets of the Reverend Maister Alexis of Piedmont into Polish.Most historians (Kośmiński, Estreicher, Karpluk, etc.) are certain of Siennik’s German descent, pointing to the fact that the page of Herbarz containing the index of German names was signed by him with his original name: Merten Heüwrecher, which was then translated into Polish as Marcin Siennik. There are also other arguments in support of this thesis (which is what constitutes the contribution mentioned in the title of the paper), for example the way in which he translated the title of Alexis of Piedmont’s book (not secrets, as it is called in the original Italian version and the Latin base for the translation, but mysteries, which points to the influence of the German tradition), a number of words appearing in the text (e.g. Italian potione [beverage] is rendered in Siennik’s version as trunek [drink], which proves similar to the German etymon Trunk or Trank), as well as phrases such as “And having put it into hot ashes for four miserere...” (in Siennik’s translation: “put it into ashes and then take it out...”), which serve as a manifestation of his reluctance to follow the Catholic custom of counting time with the Word of God.In this context, the least valuable is the opinion of Śleszkowski, the “author” of the second edition of the Polish version of The Secrets of the Reverend Maister Alexis of Piedmont, who wrote the following in the preface: “First and foremost I did not confide in the translation by Marcin Siennik when it came to the Polish language, as he is so inept in it that I have never read anything written in Polish quite so ineptly, which shows that he was either a foreigner or brought up in foreign lands in his youth...” – he focused not so much on Siennik’s descent (on which he may have had some information), but primarily on pursuing his own ambition, appropriating the authorship of the Polish translation of The Secrets in order for his “translation,” copied almost verbatim from Siennik’s version, to be considered better and definitive. He was also motivated by “patriotic” premises, which for him meant xenophobia, extreme anti-Semitism, and other products of the Counter-Reformation crusade.

PL

Celem artykułu jest wzbogacenie wiedzy o niemieckich korzeniach Marcina Siennika poprzez, między innymi, opis jego protestanckich wierzeń, które wpłynęły na sposób, w jaki na polski przetłumaczone zostały fragmenty Sekretów Aleksego z Piemontu, w oryginale napisanych po włosku. Artykuł prezentuje też poglądy i poczynania Sebastiana Śleszkowskiego, wydawcy drugiego wydania polskiego tłumaczenia Sekretów (Kraków, 1620).The aim of the article is to supplement the knowledge of the German origin of Marcin Siennik by, among many other things, the information concerning his Protestant denomination, which influenced the way in which some fragments of the originally Italian The Secrects of the Reverend Maister Alexis of Piemont (Venice, 1555) were translated into Polish, and at the same time to present the views and doings of Sebastian Śleszkowski, the publisher of the second edition of the Polish translation of The Secrets (Kraków, 1620).