W artykule przedstawiono koncepcję modelowania przestrzennych procesów ekonomicznych. Dla zaproponowanego modelu trendu przestrzennego podano metodologię estymacji i wersyfikacji oraz jego zastosowanie dla celów predykcji.
EN
The paper aims to present an approach to the modeling of economic processes, proposing a spatial trend model, laying out a methodology for its estimation and verification, and discussing its application to prediction.
Neoklasyczna ekonomia, zakładająca możliwość określenia poziomu „gwarantującego” efektywność alokacji czynników produkcji (ziemi, kapitału, pracy), w dzisiejszych i przyszłych warunkach funkcjonowania globalnej gospodarki jest trudna do zaakceptowania. Jak wskazuje praktyka, człowiek gospodarujący (homo oeconomicus), działający racjonalnie w różnych środowiskach (np. USA, UE, Chiny, Japonia itp.) nie jest w stanie podejmować optymalnych decyzji. Wyeksponowanie w ostatnich dekadach jednego z czynników produkcji - kapitału ludzkiego, a w nim kapitału intelektualnego pozwalało sądzić, że połączenie pierwotnie zdefiniowanych czynników produkcji przy pomocy kapitału ludzkiego stworzy możliwość zbudowania instrumentarium ich racjonalizacji. Można było sądzić, że przysłowiowa „gąska” była w naszym ogródku. Wydaje się jednak, patrząc na zawirowania rynkowe ostatnich lat, że nic bardziej mylnego. Gospodarki krajowe i gospodarka globalna ewoluując, wskazują wciąż na brak stabilności, brak możliwości pełnej racjonalizacji procesu decyzyjnego. Używane od końca XX wieku w kontekście czynników produkcji pojęcie kapitału społecznego1, określanego jako zestaw nieformalnych wartości i norm etycznych wspólnych dla członków określonej grupy i umożliwiający im skuteczne działanie oraz podejście sytuacyjne i systemowe do procesu podejmowania decyzji menedżerskich pozwoliły, uwzględnić w globalnej analizie dotychczas pomijane, bądź ujmowane cząstkowo, takie czynniki, jak: kultura wraz z czynnikami środowiskowymi, położenie geograficzne, struktura społeczna itp.
EN
The ideal market, in practice does not exist, it is difficult to clearly identify the assumptions and limitations of the logistics chain model. In the article the attention of experimental logistics (logistic experiments) is the actual verification the conditions of the logistics chain, taking into account the attitudes of social management (logistics experimental includes a new set of measures of actual human behavior extended and refers them to the previous measurement). The logical design of experimental logistics assumes that each participant (Logistics Manager) adopts the strategy of its logistics chain by specifying the level of social capital. Therefore that the first and it seems the primary logistics element is to formulate strategies of experimental logistics chain. Logistics chain can survive in the long term and to achieve the intended objectives, provided continuous improvement management processes focused on its development and growth. This implies the introduction of new values to the logistics chain, most often a change in the direction of improving the standard of quality and the structural adjustment of the existing resources and values. Development is primarily a qualitative phenomenon, the development and implementation of the logistics chain of various procedural, structural innovation and in the field of organization and management. While growth is quantitative category denoting a zoom in the quantities or values of resources, guaranteeing in the established term, the achievement of the expected competitive position. The article assumes that the logistics strategy defines long-term objectives and the conditions of the development of logistics and refers to the allocation of resources necessary to achieve them. The pragmatic approach shows how to integrate the individual chain links to achieve the intended result of the logistics business.
The optimal parameters of functioning of a seller’s logistic system do not always satisfy the requirements of a buyer. This situation often occurs when there’s the task of inventory analysis models with the compensated shortages. The optimal time for the absence of goods from the perspective of the seller may not be large enough. The penalties for waiting of the goods by the buyer do not compensate his loss during this time. Building a model of inventory management with the requirements of the buyer allows optimizing the logistics processes of the seller.
PL
Parametry optymalne dla funkcjonowania systemu logistycznego sprzedawcy nie zawsze spełniają wymagania kupującego. Taka sytuacja często się pojawia podczas rozwiązywania problemów z kontroli zapasów z deficytem kompensowanym. Optymalny czas braku towaru z punktu widzenia sprzedawcy może być dość dużym. Razem z tym sankcje w przypadku czekania towaru przez kupującego nie kompensują jego straty w ciągu tego czasu. Budowanie modelu zarządzania zapasami, biorąc pod uwagę wymagania klienta, umożliwia optymalizować procesy logistyczne sprzedającego.
The paper examines the economic impact of shale gas extraction. It also discusses the methodological approaches and tools used in studies in this area. The article is based on a literature review that focuses on identifying the key mechanisms determining the impact of shale gas on an economy. The reviewed studies vary in terms of methodology, territorial scope, range of effects considered, and time frame. Some authors emphasize output and employment growth as the main result of extraction and investment processes, Boratyński says, while others recommend a more comprehensive cost-benefit analysis, focusing on economic efficiency and decreased energy prices as the most important effect. Research reports also highlight the importance of externalities related to the potentially negative impact on the environment and health, especially at the local level, Boratyński notes. Valuation of external costs, however, is subject to significant practical difficulties and uncertainty, according to the author. The assessment of shale gas impact is usually based on simulations using a multi-sector economic model, an energy system model, or a hybrid of the two, Boratyński says. He adds that attempts at empirical ex-post estimation of such an impact raise questions about the validity of assumptions used in some simulation analyses.
PL
Celem artykułu jest próba systematyzacji ekonomicznych skutków eksploatacji gazu łupkowego, a także omówienie różnorodnych podejść metodycznych i narzędzi stosowanych w analizach dotyczących tego zagadnienia. Podstawą analizy jest przegląd literatury przedmiotu, dokonywany pod kątem identyfikacji mechanizmów ekonomicznych, które powinny być wzięte pod uwagę w kompleksowej ocenie wpływu wydobycia na gospodarkę. Przegląd wskazuje na dużą różnorodność ujęć tematu, m.in. pod względem metodyki, zasięgu terytorialnego (region, kraj, świat), zakresu rozważanych skutków i horyzontu czasowego. Część autorów skupia się na powiązanym z działalnością inwestycyjną i wydobywczą wzroście produkcji i zatrudnienia. Inni zwracają uwagę na konieczność bardziej wszechstronnej analizy kosztów i korzyści, odwołującej się raczej do kwestii efektywności ekonomicznej niż do wpływu na poprawę koniunktury – z tej perspektywy najważniejszym potencjalnym skutkiem wydobycia gazu łupkowego jest spadek cen energii. Istotne są także – zwłaszcza na poziomie lokalnym – efekty zewnętrzne działalności wydobywczej, związanych z jej potencjalnym negatywnym wpływem na środowisko przyrodnicze i zdrowie. Wycena kosztów zewnętrznych jest jednak w praktyce trudna i obarczona dużą niepewnością. Szacunki wpływu gazu łupkowego na gospodarkę bazują najczęściej na symulacji przy wykorzystaniu wielosektorowego modelu gospodarki, modelu systemu energetycznego lub ich hybrydy. Próby empirycznej oceny ex post skutków eksploatacji podają w wątpliwość założenia niektórych analiz symulacyjnych.
The main objective of the article is to demonstrate the falseness of the so-called marginal theory of distribution as it is used today. This theory was originally coined by American economist John Bates Clark in the late 19th century. However, the modern version of the theory, used in macroeconomic models including dynamic stochastic general equilibrium (DSGE) modeling, departs from the original concept. In the first section of this article, the history of the theory of distribution is presented, from the time Clark formulated the theory to the present day. In the following section, a formal proof of the falseness of the contemporary version of the marginal theory of distribution is shown. The proof is illustrated by examples using data from Italy and Poland.
PL
Artykuł ma na celu wykazanie fałszywości współcześnie wykorzystywanej postaci marginalnej teorii podziału. Teoria ta pierwotnie opracowana została przez Johna Batesa Clarka, pierwszego wybitnego ekonomistę amerykańskiego. Jednak jej współczesna postać - wykorzystywana między innymi w modelach makroekonomicznych, w tym modelach DSGE - odbiega od swojego pierwowzoru. W pierwszej części artykułu skupiono się więc na prześledzeniu historii teorii podziału od czasu jej sformułowania przez Clarka, do czasów współczesnych. Następnie, w części drugiej, przedstawiono dowód na fałszywość współcześnie wykorzystywanej postaci teorii podziału, ilustrując go przykładami z wykorzystaniem danych z Włoch i Polski.
Ekonomiści wyjaśniając zjawiska gospodarcze często odwołują się do pojęcia mechanizmu. W rezultacie, ważnym narzędziem badawczym ekonomii są modele mechanizmów. Celem artykułu jest analiza tego, czym są tego rodzaju modele, a także, jaki status epistemologiczny posiadają budowane na ich bazie stwierdzenia teoretyczne. Kwestie te omawiane są przy wykorzystaniu wybranych koncepcji filozofii nauki, w tym filozofii ekonomii. Artykuł odwołuje się też do historii ekonomii, gdy wskazuje na przyczyny popularności mechanicystycznych wyjaśnień w tej nauce. Rozważania metodologiczne zawarte w tekście ilustrowane są odniesieniami do dwóch modeli ekonomicznych – modelu segregacji rasowej T. Schellinga (1978) i modelu wyprzedaży H. Variana (1980). Jedną z podstawowych konkluzji artykułu jest konstatacja, iż prawa ekonomiczne formułowane na bazie modeli mechanizmów mają status jedynie przekonań o świecie (beliefs), a nie stwierdzeń o istnieniu uniwersalnych regularności. Ponadto, przekonania te są tym bardziej wiarygodne, im struktura modelu cechuje się większym stopniem izomorfizmu z tą istniejącą w rzeczywistości.
EN
Economists often refer to mechanisms in explaining economic phenomena. Therefore, models of mechanisms play an Important role in economics. The goal of the paper is to investigate of what kind of entities such models are and what is the epistemological status of theoretical claims built upon them. These issues are analyzed from the perspective provided by the general philosophy of sciences, including philosophical studies on economics. The paper refers also to the history of economics while accounting for the popularity of mechanistic explanations in this particular science. Methodological studies here presented are illustrated by references to the chessboard model by T. Schelling (1978) and a model a sales by H. Varian (1980). The paper concludes that theoretical claims built upon models have the status of beliefs rather than claims about universal regularities. Moreover, the closer the structure of such a model to the structure of its target, the more credible such a model is.
Badania obejmują swym zakresem ocenę efektywności chowu lisów przy zastosowaniu czterech wariantów żywienia lisów w okresie 126 dni. W każdej grupie żywieniowej oceniano zużycie pasz i ich strukturę. Koszty zużytych pasz, efektywność ekonomiczną oraz opracowane modele ekonomiczne produkcji skór lisich wyliczono na podstawie norm i parametrów proponowanych przez autorów. W kosztach skarmianych pasz wykazano największe oszczędności w grupie IV. W badaniach modelowych przy produkcji 350 tys. skór w skali kraju stwierdzono, że stosując IV system żywienia można oszczędzić na paszach kwotę 1.666 tys. zł w stosunku do systemu żywienia w grupie I, co daje porównywalną równowartość 4.765 ton ziarna zbóż.
EN
The purpose of the study was to analyse the effectiveness of foxes kept under different feeding systems (four variants). For each of four groups, fodder consumption and its structure was evaluated. Costs of used fodder and economical effectiveness were calculated and economical models of fox fur production were prepared. The biggest savings (considering the costs of used fodder) were found for group IV. It was stated in model studies performed for production of 350 000 furs, that system IV allows to save 1 666 000 zł, what equals to 4 765 tons of cereals, when compared to feeding system I.
A principle enshrined in the Constitution of the Republic of Poland is the guarantee of economic freedom, which is also the basis of the market economy, on which restrictions may be imposed only by law or for reasons of important public interest. In view of the importance of this principle in the Polish legal order, it is still a topical scientific and research issue. For this reason, the author attempts to present the most important issues related to the essence of economic freedom in juxtaposition with the three main economic models occurring today and the limitations that the principle of economic freedom has to face.
PL
Zasadą wpisaną w Konstytucję Rzeczpospolitej Polskiej jest gwarancja wolności gospodarczej, będącej jednocześnie podstawą gospodarki rynkowej, na którą ograniczenia mogą być nakładane tylko w drodze ustawy lub ze względu na ważny interes publiczny. W związku z doniosłością niniejszej zasady w polskim porządku prawnym stanowi ona nadal aktualną problematykę naukowo-badawczą. Z tego też powodu autorka próbuje przedstawić najważniejsze kwestie związane z istotą wolności gospodarczej w zestawieniu z trzema głównymi modelami ekonomicznymi występującymi współcześnie oraz ograniczeniami z jakimi zasada wolności gospodarczej musi się zmierzyć.
Adoption of administrative decisions in logistic systems is rather important problem of management. Being the difficult cybernetic system having feedback, the logistic system consists, as a rule, of several subsystems and has the developed communications with the external environment. Analyzing and choosing versions of administrative decisions it is necessary to use mathematical methods that will allow to assess correctly a real situation and to receive optimum values of the set parameters of economic objects.
PL
Podejmowanie decyzji dotyczących zarządzania w systemach logistycznych jest bardzo ważnym zagadnieniem. Będąc złożonym systemem cybernetycznym, posiadającym sprzężenie zwrotne, system logistyczny składa się z reguły z kilku podsystemów i posiada rozbudowane powiązania z zewnętrznym otoczeniem. W trakcie analizy mającej na celu podjęcie najlepszej decyzji konieczne jest zastosowanie metod matematycznych, które pozwolą właściwie ocenić sytuację i uzyskać optymalne wartości parametrów ekonomicznych.
13
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Artykuł analizuje modele ekonomiczne, wykorzystując pojęcie metafory. W tekście przedstawiane są dwa konkurencyjne ujęcia charakteru modeli ekonomicznych – pierwsze, bliskie izolacjonizmowi, traktuje modele jako reprezentacje rzeczywistości i drugie, zbliżone do fikcjonalizmu, gdzie modele mają charakter tzw. metafor z ornamentami, i gdzie liczy się przede wszystkim ich wartość retoryczna, a nie stopień podobieństwa do rzeczywistości. Artykuł prezentuje również rozumienie modeli wychodzące poza tę dychotomię i prezentowane w filozofii ekonomii przez N. Cartwright. Tekst zawiera refleksję nad realizmem modeli ekonomicznych i kończy się konkluzją o istotnym podobieństwie modeli do metafor.
EN
The paper conceptualizes economic models as metaphors. It presents two different approaches to economic modeling. In the first one, economic models are treated as isolations which aim at representing the real world. In the second, they are conceptualized according to various philosophical approaches that are close to fictionalism. The aim of such modeling is to persuade and not to represent. Next, the author tries to escape the dichotomy between models as isolations and models as purely rhetorical devices by referring to N. Cartwright’s understanding of economic models. The issue of their realism is also considered. The final conclusion states that models (in economics) are very similar to metaphors.