Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

War Reporting in 18th Century Polish Handwritten Newssheets

100%

Popiołek B.

|

2014

|

tom 17

|

nr 3

EN

Polish newssheets of the 18th century not only had a great infl uence on the attitudes and patterns of behaviour of their readers but also imprinted the stereotypes they peddled into the social consciousness of the Poles. A number of the newssheet editors had a considerable knowledge of both national and international politics, which they saw primarily in terms of waging wars and diplomatic gamesmanship. They tested their own opinions against the views of their readers thus helping to spread perceptions and attitudes that were already functioning in some sections of the public opinion or, alternately, popularizing new patterns of behaviour (funded on the ideas of pacifi sm and toleration). In either case, they helped to wake up in their readers an interest in the wider world

2

Inność w kontekście imigracji – ogląd światopoglądu studentów. Studium interpretacyjne w świetle teorii standardu kulturowego Krzysztofa Brozi

86%

Misiejuk D.

|

nr 2

47-56

PL

Prezentowany poniżej tekst dotyczy analiz światopoglądu w zakresie konceptu Inności młodego pokolenia Polaków. Poddano analizie wypowiedzi studentów. Przedmiotem analiz jest obszar kategoryzacji Inności w zakresie motywów, założeń i intencji. Za pomocą metody badawczej zogniskowanego wywiadu grupowego zebrano opinie, które analizowano w kierunku założeń i kategoryzacji czynionych przez badanych. Kluczem operacjonalizacji danych zebranych w procesie postępowania badawczego nie jest analiza treści wyrażanych opinii ale przewidywanie kategorii mentalnych organizujących myślenie i decyzje, budujące ich stosunek do imigrantów. Podłożem teoretycznym przeprowadzonych badań jest teoria standardu kulturowego Krzysztofa J. Broziego oraz teoria kontaktu międzykulturowego.

EN

The following text deals with analyses of the worldview regarding the concept of the Otherness of the young generation of Poles. Students’ statements were analysed. The subject of the analyses is the area of categorization of the Otherness in terms of motives, assumptions and intentions. By means of the focus group interview method, opinions were collected and analysed in terms of the assumptions and categorization made by the respondents. The key to operationalisation of the data collected in the research process is not to analyse the content of the opinions expressed but to predict mental categories that organise the thinking and decisions that build their relationship to immigrants. The theoretical basis of the research is Krzysztof J. Brozi’s theory of cultural standard and the theory of intercultural contact.

3

Mentalność - sposoby rozumienia i przydatność koncepcji

72%

Herudziński T.

|

tom R. 8, nr 6

46-48

PL

Poniższy tekst, będący kolejną częścią cyklu poświęconego korupcji, ma za zadnie przybliżyć Czytelnikom koncepcję mentalności; koncepcja ta w następnych tekstach wykorzystana zostanie do opisu cech społeczeństwa polskiego, istotnych z punktu widzenia zachowań korupcyjnych. Jednocześnie, jako całość, zbiór tych artykułów zmierza od spraw najogólniejszych do analizy konkretnych mechanizmów korupcyjnych, mających związek także z branżą laboratoryjną.

4

Zanikający chiński kolektywizm — przyczyny zmian w mentalności i zachowaniu młodych Chińczyków

72%

Sarek K.

|

2018

|

tom 66

|

nr 9: Sinologia

109-120

EN

The traditional perception of China as a collectivist country is slowly ceasing to be true. After the economic changes, the social changes are coming, as a result of which collectivism slowly gives way to individualism. Changes take place in many spheres of life: private—replacing a large, multi-generational family with a nuclear family with one child, a growing number of divorces, protection of the individual’s privacy; professional—the emergence of foreign companies with a different culture of work, competition and “rat race”; moral—verbal persistence to collectivist values that do not match the private patterns of behavior. China’s economic development and the actual promotion of capitalist values, with the persistent verbal attachment to socialist values, have caused an increasing number of Chinese people, especially those from the so-called post-80 generation and younger, to not identify any longer with the values of older generations and put their own interest over the interest of the family, kinship group or nation. The gap between official rhetoric and the declared attachment to collectivism is slowly growing, and the capitalist realities are forcing people to individualistic behavior and competition for access to goods and resources.

PL

Tradycyjne postrzeganie Chin jako kraju kolektywistycznego powoli przestaje być prawdziwe. Po zmianach gospodarczych nadchodzą zmiany społeczne, w wyniku których kolektywizm sukcesywnie ustępuje miejsca indywidualizmowi. Zmiany zachodzą w wielu sferach życia: prywatnie — zastępowanie dużej, wielopokoleniowej rodziny rodziną nuklearną z jednym dzieckiem, wzrost liczby rozwodów, ochrona prywatności jednostki; na gruncie zawodowym — pojawienie się zagranicznych firm o innej kulturze pracy, konkurencja i „wyścig szczurów”; w sferze moralnej — werbalny stosunek do wartości kolektywistycznych, które nie pasują do prywatnych wzorców zachowań. Rozwój gospodarczy Chin i faktyczna promocja wartości kapitalistycznych, z trwałym przywiązaniem werbalnym do wartości socjalistycznych, spowodowały, że coraz więcej Chińczyków, zwłaszcza z pokolenia post-80. i młodszych, nie identyfikuje się dłużej z wartościami starszych pokoleń i stawia własny interes w interesie rodziny, grupy pokrewieństwa lub narodu. Różnica między oficjalną retoryką a deklarowanym przywiązaniem do kolektywizmu powoli rośnie, a realia kapitalistyczne zmuszają ludzi do indywidualistycznych zachowań i rywalizacji o dostęp do dóbr i zasobów.

5

Psychologiczne rozważania o roli kobiety w Kościele

72%

Kuncewicz D.

Sympozjum

|

2023

|

tom 2(45)

87-96

EN

The question about the role of a woman in the Church is asked in the context of the world and triggers its problems. And the modern world has difficulty accepting roles, requirements and interdependence, but also in appreciating every day, arduous effort aimed at the common good. The context for answering the question should also be the parallel definition of the roles of other members of the community - men, priests, nuns. And of course, there remains the question of why the question is asked and whether the answer is consistent with the one given in real life.

PL

Pytanie o rolę kobiety w Kościele stawiane jest w kontekście świata i uruchamia jego problemy. A współczesny świat ma trudność w akceptacji ról, wymagań i współzależności, ale także w docenianiu codziennego, żmudnego wysiłku ukierunkowanego na dobro wspólne. Kontekstem dla odpowiedzi na postawione pytanie powinny być równolegle dookreślane role innych członków wspólnoty – mężczyzn, księży, sióstr zakonnych. I oczywiście pozostaje kwestia, po co pytanie zostaje zadane i czy odpowiedź jest spójna z tą udzielaną w praktyce życia.

6

Przemiany religijności ludności katolickiej Galicji w świetle wybranych testamentów z lat 1772–1918

72%

Kozak S.

|

2023

|

nr 9

43-73

EN

The article focuses on the analysis of testaments from the years 1772-1918 in the context of the information they contain about the religiousness of Galician society (peasants, burghers, nobility). The religious aspects are presented based on characteristic narrative elements of the sources, information about donations for religious and charitable purposes, descriptions of burials, and references to the world of values. As a result, two models of religiousness were identified, characteristic of the first and second half of the 19th century. The first model emphasizes the experience of religiousness, while the second model focuses on its manifestation.

PL

Artykuł zajmuje się analizą testamentów z lat 1772–1918 w kontekście zawartych w nich informacji na temat religijności społeczeństwa galicyjskiego (chłopów, mieszczan, szlachty). Aspekty religijne przedstawiono na podstawie charakterystycznych elementów narracji źródła, informacji o donacjach na cele religijne i dobroczynne, opisów pochówku czy odniesień do świata wartości. W rezultacie wyodrębniono dwa modele religijności charakterystyczne dla I i II połowy XIX w., pierwszy – kładący nacisk na przeżywanie religijności, drugi – na jej manifestowanie.

7

Aksjologiczny wymiar przestrzeni w starofrancuskiej literaturze dworskiej

72%

Abramowicz M.

|

nr 4(7)

127-139

EN

In medieval mentality the world is viewed in a dichotomous fashion, the prototypical case being the pervasive axiologically-loaded opposition between the sacred and the profane. This mental structure, also reflected in the literature of the period, is characterized by the chronotope: the unbreakable bond of space and time, in which literary plotsareset. The chronotope is not mere decorum but participates, on a par with the plot and the characters, in the construction of the meaning and didactic message of a given literary work. This is especially conspicuousin its basic component: space. A tone extreme of the axis there is the space of culture: the court, the human abode, etc. It is being idealized –it is utopian, where as the world of wild life is hostile, dangerous and dystopian. However, when the opposition is embedded in the context of a specific genreorind ividual work, an axiological reversal of space may ensue. This is particularly relevant in courtly literature, whose plots are strictly connected with travelling, i.e. progression through space, tantamount to progression along the axiological scale.

8

Historia społeczna i socjologia historyczna: rezultaty pewnego spotkania

72%

Gorlach K. , Wierzba-Kubat M.

|

nr 1(216)

261-293

PL

Artykuł recenzyjny zawiera analizę dwóch opracowań historycznych: Marcina Zaremby i Eweliny Szpak. Omawiane prace wkraczają na obszar nauk społecznych czerpiąc materiał do analizy historycznej ze źródeł zastanych: zredagowanych wywiadów archiwalnych, pamiętników lub wykorzystując wywiady i opracowania socjologiczne. Autorzy artykułu starają się ukazać paradoks koegzystencji socjologii historycznej i historii społecznej oraz opisać wynikające z tego faktu konsekwencje. W analizowanych pracach socjologia wykorzystywana jest przede wszystkim jako źródło etykiet ukazujących określone charakterystyki procesów społecznych. Brakuje natomiast wykorzystania socjologii jako dostarczycielki ram analityczno-teoretycznych ułatwiających opis i wyjaśnienie omawianych procesów społecznych oraz umożliwiających konstrukcję bardziej ogólnych ujęć życia społecznego w dobie gwałtownych przemian. Obydwie omawiane prace dowodzą słabego wykorzystania analitycznego potencjału socjologii, traktując opracowania z tej dyscypliny jako mało znaczące tło dla historycznych rozważań.

EN

The present review article is the analysis of two historical books: Marcin Zaremba’s „Wielka trwoga. Polska 1944–1947: ludowa reakcja na kryzys” and Ewelina Szpak’s „Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian”. These works are also relerant to the field of sociology, deliberately using secondary sources such as edited archival personal interviews, diaries and also other sociological works. Authors try to demonstrate the paradox of coexistence of historical sociology and social history and to describe their results. In the works analyzed here sociology has been used mainly as a source of labels describing some particular characteristics of social processes. Unfortunately, the authors of the analyzed works do not use sociology as a source of analytical and theoretical frames to describe and explain social processes. Neither do they use it as a starting point for construction of more general considerations about social life under rapid changes.

9

Nauka - Technika: potrzeba zmiany stylu działania. Cz.1

72%

Głomb J.

|

tom nr 3

27--30

10

Belarusian vs. Polish transformation. Two paths of institutional change

58%

Pieczewski A. , Sidarava A.

|

tom 22

|

nr 1

168-198

PL

Celem artykułu jest porównanie i ocena rezultatów białoruskiej i polskiej transformacji systemowej. Autorzy pragną wskazać przyczyny dwóch różnych ścieżek zmian, jakie obrały te dwa kraje po upadku komunizmu. Stawiamy hipotezę, że zarówno historycznie ukształtowane różnice w mentalności, jak i silne powiązania oraz zależność od zewnętrznych protektorów stanowiły główne elementy determinujące kierunek transformacji. Oprócz analizy historycznej zmian transformacyjnych pokazujemy różnice w mentalności współczesnych Białorusinów i Polaków oraz prezentujemy aktualne matryce instytucjonalne obu krajów. Matryce te zostały zmodyfikowane poprzez dodanie nowego komponentu – „zewnętrznego protektora” – niezwykle ważnego, szczególnie jeśli chodzi o przypadek analizowanych krajów. W swoich analizach autorzy wykorzystują narzędzia i metody nowej ekonomii instytucjonalnej.

EN

The aim of the article is to compare the results of Belarus and Poland’s post- Communist transformation and to indicate the reasons for the two different paths followed. We hypothesize that both the historically shaped differences in mental models and strong ties with international protectors of these countries were the main elements that determined the paths of the transformations. We also try to highlight the main differences in the mentality and the contemporary institutional matrix of the two countries. We modify the matrix by adding a new element – an external protector – which is critical, especially regarding these two countries. We use the tools and methods of new institutional economics in our analyses.

11

Pod presją pamięci o narodowych traumach i urojeniach

58%

Dymkowski M.

|

2019

|

tom 49

12

Kulturowe bariery w kształtowaniu postaw prospołecznych wśród uczestników życia gospodarczego w Polsce

58%

Banach W.

|

tom 79

|

nr 4

305-312

EN

The aim of the article is to point to those elements of broadly understood culture that may constitute various obstacles and barriers to the effective development of prosocial attitudes among participants of Polish economic life. The author assumes that the satisfactory education of appropriate civic attitudes – among present and future students, staff and managers, and even consumers and customers – cannot be detached from the cultural context. In other words, if the educational activities are to produce the desired result, they cannot abstain from the v alues, norms, attitudes or behavioural patterns prevailing in a given society. It is important to realise that changes in the sphere of culture are quite limited, and always stretched out in time. The paper attempts to point to the most characteristic features of Polish mentality, grounded in particular in the last decades, that constitute a burdensome legacy of communism. It was then that the antisocial attitudes of selfishness, self-interest, learned passivity, and a lack of motivation or initiative emerged. The author of the paper emphasises that both as a society and its individual members, we have been unable to break free of this legacy. It seems therefore that modern educational activities will not produce satisfactory results until we get rid of this redundant ballast.

PL

Celem artykułu jest wskazanie na elementy szeroko pojętej kultury, które stanowić mogą różnego rodzaju utrudnienia i bariery w skutecznym kształtowaniu postaw prospołecznych wśród uczestników życia gospodarczego w Polsce. Autor wychodzi z założenia, że satysfakcjonujące kształcenie odpowiednich postaw obywatelskich – zarówno obecnych, jak i przyszłych studentów, kadr pracowniczych i menedżerskich, a nawet konsumentów i klientów – nie może być oderwane od kontekstu kulturowego. Innymi słowy, jeśli podejmowane działania edukacyjne przynieść mają pożądany rezultat, nie mogą abstrahować od dominujących w danym społeczeństwie wartości, norm, postaw czy wzorów zachowań. Należy przy tym zdawać sobie sprawę, że dokonywanie zmian w sferze kultury jest dość ograniczone i zawsze rozciągnięte w czasie. Artykuł podejmuje próbę wskazania na najbardziej charakterystyczne cechy polskiej mentalności, ugruntowane zwłaszcza w ostatnich dekadach, które stanowią uciążliwą spuściznę komunizmu. To wówczas wykształciły się antyspołeczne postawy egoizmu, prywaty, wyuczonej bierności, braku motywacji i inicjatywy. Autor referatu podkreśla, że zarówno jako społeczeństwo, jak i poszczególni jego członkowie nie do końca potrafiliśmy zerwać z tą spuścizną. Wydaje się zatem, że współczesne działania edukacyjne nie przyniosą w pełni zadowalających efektów póki nie pozbędziemy się tego zbędnego balastu.

13

Kazimierz Jan Sapieha jako wzorzec osobowy magnata w świetle „Żyć Sapiehów” autorstwa Kazimierza Kognowickiego.

51%

Ziober A.

|

nr 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego

99-113

PL

Przebywający na dworze Sapiehów w końcu XVIII w. jezuita Kazimierz Kognowicki postanowił opracować historię ich rodziny i poświęcił jej przedstawicielom 6 woluminów, które zatytułował „Życia Sapiehów” i listy od monarchów, książąt i różnych panujących do tychże pisane”. Jeden z tomów opisuje żywot hetmana wielkiego litewskiego Jana Kazimierza Sapiehy. Poza założeniami biograficznymi niniejsze źródło świadczy głównie o wzorcu osobowym szlachcica czy magnata, który funkcjonował w mentalności dawnego społeczeństwa. Biografie tego typu powstawały głównie w celu gloryfikacji magnata i jego rodziny. Dodatkowo w znacznym stopniu przez przekazywane treści wpływały na stan wiedzy, wyobrażenia, świadomość i postawy czytelników. Kognowicki przedstawił bohatera swojego dzieła jako ideał szlachcica – pochodzącego z wybitnego rodu, odpowiednio wyedukowanego, dbającego o powinności wobec Kościoła i wiary, wolność szlachecką, sprawiedliwego i rozsądnego hetmana, a z drugiej strony odważnego i jeśli zachodziła taka potrzeba, przelewającego krew nieprzyjaciół na polu walki, aż wreszcie dobrego posła, mówcę i senatora. Być może szczególne podkreślenie cech związanych z troską o dobro Rzeczypospolitej było bezpośrednio powiązane z sytuacją, w której znalazła się Korona Polska i Wielkie Księstwo Litewskiego w czasie powstawania „Żyć Sapiehów”. Kognowicki celowo pomijał jednak informacje, które nie odpowiadały przyjętemu przez niego wzorcowi idealnego szlachcica lub opisał je w sposób niezgodny z rzeczywistością. Jezuita nadinterpretuje także wydarzenia opisane w dziele lub przedstawia ich znaczenie dla społeczeństwa w odmiennym świetle. Mimo tego należy stwierdzić, że wszystkie tomy „Żyć Sapiehów” stanowi interesujące źródło do badań nad mentalnością dawnego społeczeństwa i stanowi bogaty materiał do analizy prozy epoki oświecenia.

EN

Kazimierz Kognowicki, who was staying at the Sapieha court at the end of the 18th century, decided to compile the history of their family and dedicated 6 volumes to his representatives, which he titled „Życia Sapiehów i listy od monarchów, książąt i różnych panujących do tychże pisane”. One of the volumes describes the life of the Great Lithuanian Hetman Jan Kazimierz Sapieha. In addition to biographical assumptions, this source mainly testifies to the personal pattern of a nobleman or magnate who functioned in the mentality of society. Biographies of this type were created mainly to glorify the magnate and his family. In addition, they significantly affected the state of knowledge, perceptions, awareness and attitudes of readers through the content transmitted. Kognowicki presented the hero of his work as the ideal of a nobleman – coming from an outstanding family, properly educated, caring for duties towards the church and faith, freedom of the nobility, a just and reasonable hetman, on the other hand a brave and, if necessary, shedding blood on the battlefield, and finally a good deputy, speaker and senator. Perhaps a particular emphasis on the features associated with concern for the good of the Polish-Lithuanian Commonwealth was directly related to the situation in which the Polish Crown and the Grand Duchy of Lithuania found themselves during the creation of the „Życia Sapiehów”. However, Kognowicki intentionally omitted information that did not correspond to his ideal nobleman’s pattern or described it in a manner inconsistent with reality. The Jesuit also interprets the events described in the work or presents their significance for society in a different light. Despite this, it should be noted that all volumes of „Życia Sapiehów...” is an interesting source for research on the mentality of ancient society and is a rich material for analyzing the prose of the Age of Enlightenment.

RU

В конце 18-го века иезуит Казимеж Когновицкий, находившийся при дворе Сапеги, решил собрать историю их семьи и посвятил ей представителям шесть томов, которые он назвал «Жизнь Сапегов и письма монархов, князей и различных правителей к этим-же писанные». В одном из томов рассказывается о жизни великого гетмана литовского Яна Казимежа Сапеги. В дополнение к биографическим предположениям, этот источник в основном свидетельствует о личном образце шляхтича или магната, который функционировал в менталитете древнего общества. Биографии этого типа были создаваемы в основном для прославления магната и его семьи. Кроме того, они значительно повлияли на состояние знаний, восприятия, осведомленности и отношения читателей через передаваемый контент. Когновицкий представил героя своей работы как идеала шляхтича – происходящего из выдающейся семьи, должным образом образованного, заботящегося о долгах перед церковью и верой, о свободы шляхты, справедливого и разумного гетмана, с другой стороны, смелого и, если необходимо, проливающего кровь на поле битвы, и наконец хорошего депутата, спикера и сенатора. Возможно, особый акцент на особенностях, связанных с заботой о благе Речи Посполитой, был напрямую связан с ситуацией, в которой Польская Корона и Великое Княжество Литовское оказались во время создания «Жизни Сапегов ...». Однако Когновицкий преднамеренно пропускал информации, которые не соответствовали образцу идеального шляхтича, или описывал ее способом, несовместимым с реальностью. Бывает также, что Иезуит рискованно интерпретирует события, описанные в работе, или представляет их значение для общества в другом свете. Несмотря на это, следует отметить, что все тома «Жизни Сапегов ...» являются интересным источником для исследования менталитета древнего шляхетского общества и представляют собой богатый материал для анализа прозы эпохи Просвещения

14

Глобализация, национальные идеи и особенности социально-экономической ментальности (рассуждения, навеянные паломничеством на Ясную Гору)

44%

Krutikov V. K.

|

2016

|

tom 10

43-66

RU

Предмет. Сегодня состояние отношений между Россией и Польшей представляет собой очень сложный и противоречивый процесс, в основе которого лежат не столько различия в религиозной идеологии двух ветвей христианства: католичества и православия, а политические противоречия, возобладавшие над здравым смыслом. В условиях глобализации нового типа настоятельно требуется осуществить поиск современных движущих сил перспективного инклюзивного социально- -экономического взаимоотношения и развития двух славянских народов. Несущей конструкцией разработки и реализации инновационной политики должны выступить структурные реформы, обеспечивающие переход к обществу с высоким уровнем человеческого капитала, развивающемуся за счет интеллекта, творчества, свободы, самобытных особенностей национальной ментальности. В ходе реформ, благодаря надлежащему управлению, необходимо в корне изменить сложившуюся ситуацию, предоставив возможность, народам насладится плодами глобализации. Цели. Разработка научно-методических и практических рекомендаций по формированию современной инновационной политики структурных реформ в условиях глобализации нового типа, учитывающих опыт развитых стран, польские и российские особенности социально-экономической ментальности. Методология. В ходе исследования использовались методы системного и сравнительного анализа статистического, монографического и текстового материала. При решении задач использовались элементы теории управления, социометрические метода исследования, метод оперативно-экономического анализа, экспертные оценки, а также контент-анализ публикаций в СМИ. Результаты. В складывающихся непростых российско-польских отношениях, протекающих в условиях наличия различных вызовов, предложены новые подходы и инструменты для взаимного диалога и осуществления сотрудничества. С целью преодоления возможного недопонимания, статья изложена в научно- -публицистическом стиле, демонстрируя способность решать накопившиеся проблемы в условиях современной неопределенности. Выводы. Позитивные преобразования отношений, и в конечном итоге, устойчивое развитие мира, отвечающего современным запросам, достигается благодаря взаимопониманию, доверию, гармонии, сформированным на базе нового инновационного мышления каждого гражданина, представителя бизнеса, управленца и политика.

PL

Artykuł odnosi się do obecnego stanu stosunków polsko-rosyjskich, będących wynikiem bardzo złożonych i kontrowersyjnych procesów. Opierających się nie tyle na różnicy w ideologii religijnej dwóch gałęzi chrześcijaństwa, katolicyzmu i prawosławia, ile na sprzecznościach politycznych. Celem jest przedstawienie innowacyjnych metodologii i praktycznych zaleceń dla zmian strukturalnych w mentalności społeczno-gospodarczej obu narodów, dla których wzorem są doświadczenia krajów wysoko rozwiniętych. Elementy teorii zarządzania, metod socjometrycznych, metody analizy ekonomicznej, a także analizy zawartości publikacji mediów zostały wykorzystane w realizacji podejmowanych zagadnień.

EN

The subject of the paper applies to the current state of relations between Russian and Polish nationalities being the result of a very complex and controversial process. This process is based not so much on differences in religious ideology of the two branches of Christianity, Catholicism and Orthodoxy, but on political contradictions. The aim is to present innovative methodologies and practical recommendations for creating structural changes in the socio-economic mentality of the two peoples for whom globalization has allowed international cooperation modeled on the experience of highly developed countries. Elements of management theory, sociometric methods, methods of economic analysis, as well as content analysis of media publications were used in the implementation of the issues taken.

15

Adam Głaz, Linguistic Worldview(s): Approaches and Applications, New York: Routledge, 2022

44%

Underhill J.

|

nr 2

184-192

16

Za murami klasztoru. Historiografia lubelskich karmelitanek bosych

41%

Nowicka-Struska A.

|

tom 53

|

nr 2

79-116

EN

The research on the written works of nuns in homogeneous city space allows to restore the memory of a few generations of women who lived in Lublin, discover their intellectual activity, their literary culture, customs, interests, and their word view. The ego-documents left by the Carmelite Nuns are good materials for the scientific prospect of this isolated group of women and the research microscale remains in the circle of anthropological historical orientation. The Lublin manuscripts, documents and the evidence of intellectual activity of the nuns were completely dispersed in the 19th century. The aim of the article is to merge the knowledge about the discovered texts of Lublin Carmelite Nuns, determine the main features of the texts and name their authors. In my work I have examined a group of “official” papers (a convent visitation book, letters – certamen) and the chronicles of two Lublin monasteries. The first chronicle of the St. Joseph’s Monastery is vast, while the second one from the Immaculate Conception Monastery is only an introductive part of the lost text. The article also enumerates other types of convent writing, such as silva rerum spiritual texts, personal prayer books, the compilation of letters, the adaptations of emblematic collections. The main source of information on Lublin Carmelite Sisters were chronicles. The chronicles were a type of domestic historiography, joining the form of the books of the dead or the vesture books, and a narrative presenting the events from nuns’ lives in chronological order. The chronicle of the first monastery was written from the year 1624 to 1701. The book was written consistently by a few anonymous nuns who differed from each other in terms of their interests, writing skills and ways of outlining the information. The first author of the chronicle (from 1625) was presumably sister Febronia of Jesus. Natural oral tradition, a part from personal experience of the author was the most important source of knowledge about the monastic life. In view of a future reader and in order to make the text historiographical and reliable the authors added letters. The chronicle contains also other texts and exogenic genres. Worth mentioning are one-plot micro narrations which highlight extraordinary literary value of the Carmelites’ chronicles. The micro narrations show the expression of female authors, their ability to present vibrant and fluent narration, and to transfer oral tradition into the chronicle. A tale character of the notes points to the diary features of the text and guides culture researchers to a category of privacy, identity and memory of a small group of women to a significant degree isolated from the outside world. The chroniclers frequently indicated how crucial for the convent was the identity of a group. The opposition “we – they”, “inside – outside (the monastery)”, emphasizing individualism and otherness of the convent, show the far-reaching self-consciousness of the authors.

PL

Badanie piśmiennictwa zakonnic w jednorodnej przestrzeni miasta służy przywracaniu pamięci o kilku pokoleniach kobiet, które żyły w Lublinie, odkrywaniu ich aktywności intelektualnej, kultury literackiej, obyczajów i zainteresowań, kształtowania obrazu świata. Piśmiennictwo kobiet w epoce staropolskiej wciąż otwiera nowe możliwości poznawcze dla literaturoznawców, badaczy zajmujących się geopoetyką, zainteresowanych zagadnieniami pamięci zbiorowej, prywatności, obiegu teksów, tożsamości bohaterek i identyfikacji zbiorowej czy mentalności grupy. Pozostałe po karmelitankach egodokumenty są dobrym materiałem oglądu naukowego tej wyizolowanej grupy, a mikroskala badawcza pozostaje w obrębie antropologicznej orientacji historycznej. Lubelskie rękopisy, dokumenty i świadectwa aktywności intelektualnej sióstr uległy w XIX wieku całkowitemu rozproszeniu. Artykuł ten ma na celu scalenie wiedzy na temat odnalezionych tekstów karmelitanek lubelskich, określenia najważniejszych cech części dorobku zakonnic, wskazania autorek tekstów, Analizie poddano grupę pism „urzędowych”, (księga wizytacji klasztoru, listy - certaminy) oraz kroniki dwóch lubelskich klasztorów, z których pierwsza, klasztoru pw. Św. Józefa jest znacznych rozmiarów, druga, z kalsztoru pw. Niepokalanego Poczęcia, stanowi zaledwie wstępną część zaginionego najprawdopodobniej tekstu.. Wskazane zostały także inne formy piśmiennictwa klasztornego: żywoty, sylwiczne zbiory duchowościowe, modlitewniki osobiste, zbiór listów, adaptacje zbiorów emblematycznych. Najważniejszymi źródłami wiedzy o lubelskich karmelitankach były kroniki. Były one rodzajem domowej historiografii i miały charakter pośredni pomiędzy księgami zmarłych czy księgami obłóczyn, a regularnie prowadzoną narracją, przedstawiającą w porządku chronologicznym wydarzenia z życia grupy. Kronika pierwszego klasztoru obejmuje okres od 1624 do 1701 roku. Księga pisana była konsekwentnie przez kilka anonimowych kronikarek różniących się zainteresowaniami, sposobami precyzowania przekazu i umiejętnościami pisarskimi. Najprawdopodobniej pierwszą autorką kroniki (od 1625 roku) była Febronia od Jezusa. Naturalny przekaz ustny, oprócz osobistego doświadczenia piszącej był najważniejszym źródłem wiedzy o wydarzeniach w domu klasztornym. Ze względu na przyszłego odbiorcę kroniki i potrzebę uwiarygodnienia historiograficznego zostały dodane listy. W strukturze kroniki zostały zamieszczone także inne teksty i gatunki egzogenne. Szczególna uwagę zwracają jednowątkowe mikronarracje. Fragmenty te stanowią o nadzwyczajnej wartości literackiej kronik karmelitańskich. Ukazują ekspresję piszących kobiet, umiejętność w zakresie prowadzenia potoczystej narracji i transponowania przekazu oralnego na karty kroniki. Gawędowy ton zapisków kieruje uwagę w stronę pamiętnikarskich cech kroniki, a kulturoznawców ku kategorii prywatności, tożsamości i pamięci tej niewielkiej grupy odizolowanych w znacznym stopniu od świata kobiet. Kronikarki wielokrotnie sygnalizowały, jak istotną wartością jest dla konwentu tożsamość grupy. Konfrontacje my – oni, wewnątrz – zewnątrz (klasztoru), podkreślanie indywidualizmu i odmienności zakonu pokazują daleko idącą autoświadomość autorek. Potoczyste w narracji kroniki klasztorne, pozwalają spojrzeć na przeszłość grupy, wspólnoty jako na całość, ale też jako na przestrzeń działania konkretnych, ambitnych i mających wiele do powiedzenia kobiet. W rzeczywistości zakonu klauzurowego „rozgadane” historie karmelitanek wydają się rewersem obowiązującego milczenia zakonnego, przekorą wobec drewienek noszonych w ustach dla jego zachowania czy dzwonków służących do klasztornej komunikacji, które miały zastępować zbędne i uznane za grzeszne słowa.