Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Badania geologiczne materiałów kamiennych wczesnośredniowiecznych budowli Krakowa

100%

Bromowicz J. , Magiera J.

|

tom nr 439 (2)

425--435

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań skał użytych we wczesnośredniowiecznych budowlach Krakowa. Analiza zróżnicowania zastosowanego materiału, jego kształtów i wymiarów z uwzględnieniem znajomości budowy geologicznej okolicy miasta i możliwości złożowych w obrębie wychodni rozpoznanych w budowlach skał, pozwala na wnioskowanie o umiejętnościach wykonawców w zakresie obróbki kamienia, jego transportu i metod pozyskiwania. Informacje te są istotne przy ustaleniu sukcesji użycia poszczególnych materiałów, pozwalają też typować miejsca ich wydobycia. Szczegółowe opisy skał w dostępnych murach budowli wykazały obecność wśród nich: dolnokredowych zwięzłych piaskowców i jurajskich wapieni o podzielności cienkopłytowej, dolnokredowych zwięzłych piaskowców o podzielności grubopłytowej, jurajskich wapieni o nieregularnej podzielności i miękkich ciosowych piaskowców z przełomu kredy i paleogenu (istebniańskie). Dwie pierwsze z wymienionych odmian skał występują w najstarszych, przedromańskich budowlach Wawelu, piaskowce zwięzłe o grubopłytowej podzielności zastosowano w murach wawelskiego kościoła św. Gereona i kościoła klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Wapienie o nieregularnej podzielności należą do najwcześniej i najpowszechniej stosowanych materiałów wykorzystywanych zarówno do wykonania fundamentów, jak i wypełnienia wnętrza murów o licach płytkowych. Po opanowaniu obróbki stały się surowcem do wyrobu kształtek prostopadłościennych. Miękkie ciosowe piaskowce pojawiły się jako ostatni materiał kamienny wprowadzony do krakowskiego budownictwa romańskiego. Umożliwiały one pozyskiwanie dużych brył do wyrobu kolumn i płyt nagrobnych. Przeprowadzone analizy wykazały dużą jednorodność w zakresie stosowanych odmian skał i równocześnie wyraźne zróżnicowanie w doborze materiału stosowanego w różnych częściach budowli. Ich najważniejsze fragmenty zawierają najbardziej jednorodny materiał danej odmiany. Od powyższej zasady odbiegają mury najstarszej części klasztoru Dominikanów, co pozwala wnioskować o pochodzeniu kamiennego materiału z różnych budowli zniszczonych wskutek nieznanego dziś kataklizmu. Rekonstrukcje architektoniczne uwzględniające objętość użytego materiału pozwalają na ocenę wielkości wyrobisk potrzebnych do jego uzyskania, a wymiary detali architektonicznych wskazują na wykorzystanie występowania piaskowców istebniańskich w formie odrębnych skałek.

EN

Stones used in early mediaeval buildings in Kraków were investigated. Analysis of diversity of stones used in the buildings, their shape and size, with regard to the geology and resources of the Kraków vicinity, allowed evaluating skills of ancient miners, carriers and stonecutters. It helped considerably in reconstructing of a succession of different stones and sites of their quarrying. The following stone types have been recognized: thin-plated compact sandstone (Carpathian flysch; Lower Cretaceous) and limestone (Upper Jurassic); thick-plated compact sandstone (Carpathian flysch; Lower Cretaceous); massive, irregularly breaking limestone (Upper Jurassic); soft, regularly splitable (dimension) Istebna sandstone (Carpathian flysch; Cretaceous/Paleocene). Thin-plated sandstone and limestone were used in the oldest, pre-Romanesque buildings on the Wawel Hill. Thick-plated limestone was applied in the walls of the Romanesque churche of Wawel’s St. Gereon and in the Benedictines Abbey church in Tyniec. Irregular limestone clumps have been commonly used since the very early stages for both constructing of the foundations and filling interior of the walls faced with slabs and plates. Later, as the stonecutters skills developed, regular blocks and bricks were cut from the massive limestone. The soft Istebna sand-stone appeared the last in the Romanesque buildings. Its thick-bedded deposits yielded large blocks suitable for cutting columns and tombstones. Analysis revealed that various types of the stones were relatively very homogeneous. On the other hand, stones used in different parts of buildings were considerably variable. The only exception are the walls of the oldest part of the Dominicans convent. The stones used there stemmed probably from various, earlier demolished structures. Volume of the stones used in buildings, estimated from the architectonic reconstructions, points to the size of ancient quarries. The largest elements were probably cut from blocks quarried from rocks (tors) or cliffs developed on natural outcrops and easily mined.

2

Spójność i kąt tarcia wewnętrznego przy ścinaniu próbek skalnych i materiałów kamiennych w dwuosiowym stanie naprężenia

84%

Gawryś J.

|

tom T. 76, nr 3

45--49

PL

W artykule przedstawiono zaprojektowane i wykonane urządzenie do realizacji badań wyznaczania spójności i kąta tarcia wewnętrznego skał i materiałów kamiennych przy ścinaniu. Przedstawiono wyniki oznaczenia spójności i kąta tarcia wewnętrznego dla piaskowca, iłowca i betonu komórkowego. Wykazano, że dla skał i materiałów kamiennych o bardzo niskiej wytrzymałości w skuteczny sposób można określić wartości spójności i kąta tarcia wewnętrznego metodą ścinania próbek w dwuosiowym stanie naprężenia.

EN

The article presents a designed and constructed device for testing cohesion and angle of internal friction of rocks and stone materials at shear. The results of determining the cohesion and angle of internal friction for sandstone, claystone and cellular concrete were presented. It has been shown that for very low strength rocks and stone materials, cohesion values and internal friction angle can be efficiently determined by shearing the samples in a biaxial state of stress. It has been shown that for rocks of very low strength, the values of consistency and angle of internal friction can be effectively determined by the method of shearing samples in a biaxial stress state.

3

Building Materials and Architectural Details of Natural Stone used in the 13th Century Castle Buildings of King Daniel in the City of Chełm

67%

Gazda L. , Bevz M. , Gołub S.

|

2022

|

tom T.18, nr 2

41--54

EN

The city of Chełm (Kholm in the past; today located on the territory of Poland) was founded by King of Rus` (Ruthenia) Danylo (Daniel) Romanovych in the middle of the 13th century. Initially, it was a small town with a small castle, but later Daniel rebuilt it and turned it into his capital. Unfortunately, buildings from the 13th century are preserved here only in the form of archaeological remains of the foundations and lower parts of the walls. The great historical significance of this city prompted us to study its building structure. It is important to know from which materials and in which technological solutions a large metropolitan city could have emerged in such a short time in the 13th century. The archaeological reports were the main source base for the study. Reports reflect all results of in-situ fixations of the walls and foundations remains of the castle. These fixations were carried out directly during archaeological research. The analysis shows that Chełm was built using materials from both local deposits and imported ones. Various stone raw materials and bricks were used for construction. It turned out that the main rock for the construction of walls and the manufacture of decorative architectural details was glauconite. The largest quantities of this raw material were used for the castle. Limestone, sandstone, opoka, and fossilized chalk were also used. The nature of the processing of stone materials shows that the builders of the castle had extensive technological knowledge and conducted numerous experiments with materials. The results of the study give an understanding of how castle buildings were erected in the 13th century both in technological and artistic aspects.

PL

Miasto Chełm (dawniej Kholm; dziś położone na terytorium Polski) zostało założone przez króla Rusi Danyło (Daniela) Romanowicza w połowie XIII wieku. Początkowo było to małe miasteczko z niewielkim zamkiem, później Daniel je przebudował i uczynił swoją stolicą. Niestety zabudowa z XIII wieku zachowała się tu jedynie w postaci archeologicznych pozostałości fundamentów i dolnych partii murów. Duże znaczenie historyczne tego miasta skłoniło nas do zbadania jego struktury budowlanej. Ważne jest, aby wiedzieć, z jakich materiałów i w jakich rozwiązaniach technologicznych mogło powstać w tak krótkim czasie w XIII wieku duże miasto metropolitalne. Podstawową bazą źródłową do badań były sprawozdania archeologiczne. Raporty odzwierciedlają wszystkie wyniki badań in situ pozostałości murów i fundamentów zamku. Umocnienia te były wykonywane bezpośrednio podczas badań archeologicznych. Z przeprowadzonej analizy wynika, że Chełm został zbudowany przy użyciu materiałów pochodzących zarówno z lokalnych złóż, jak i importowanych. Do budowy używano różnych surowców kamiennych i cegieł. Okazało się, że głównym kamieniem do budowy murów i wykonywania ozdobnych detali architektonicznych był glaukonit. Największe ilości tego surowca zużyto do budowy zamku. Wykorzystywano również wapień, piaskowiec, opokę i skamieniałą kredę. Charakter obróbki materiałów kamiennych wskazuje, że budowniczowie zamku posiadali rozległą wiedzę technologiczną i prowadzili liczne eksperymenty z materiałami. Wyniki badań pozwalają na zrozumienie sposobu wznoszenia budowli zamkowych w XIII wieku zarówno w aspekcie technologicznym, jak i artystycznym.