Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Miasta prywatne w Polsce od XIV wieku do 1772 roku – chronologia lokacji, właściciele, pełnione funkcje

100%

Szczygieł R.

Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych

|

2016

|

tom 77

PL

Kolonizacja na prawie niemieckim i początki ruchu lokacyjnego miast. Program lokacyjny, fazy i etapy procesu lokacyjnego. Ich przemiany w kolejnych stuleciach. Czynniki miastotwórcze. Wzrost liczby miast prywatnych na ziemiach polskich od XIV do XVIII w. – tempo procesu, jego zróżnicowanie regionalne, dane liczbowe. Właściciele i ich rola w rozwoju sieci miejskiej kraju.

2

Główne etapy formowania się miasta lokacyjnego w Sandomierzu w XIII-XIV wieku

86%

Okniński P.

|

tom 82

PL

Die wichtigsten Entwicklungsetappen der Lokationsstadt Sandomir im 13.-14. JahrhundertZusammenfassungSeit den 1950er Jahren ist die Geschichte des mittelalterlichen Sandomir Gegenstand systematischer Forschungen von Historikern und Archäologen. Die Ergebnisse dieser Untersuchungen fanden in zahlreichen Veröﬀentlichungen ihren Niederschlag, die sich durch Mannigfaltigkeit der Thesen, Perspektiven und Forschungswerkzeuge unterscheiden. Das Ziel dieses Beitrags ist es, den bisherigen Forschungsstand zur Entwicklung der Lokationsstadt Sandomir im 13.-14. Jahrhundert zusammenzufassen sowie einige in der bisherigen Literatur vorkommende Feststellungen und Interpretationen einer Überprüfung zu unterziehen. Viele dieser Ansichten wurden aus der ersten Monographie zur Geschichte Sandomirs, die der Sandomirer Kanoniker und Historiker M. Buliński 1879 verfaßte, unkritisch übernommen. Der Autor des Beitrags stellt sich ebenfalls die Aufgabe, die Geschichte der mittelalterlichen Stadtaussetzung in vergleichender Perspektive und vor dem Hintergrund der Urbanisierung Polens im Rahmen der sog. Besiedlung nach deutschem Recht darzustellen. Die genaue Analyse aller zur Verfügung stehenden Quellenzeugnisse zur Geschichte Sandomirs erlaubt es, die Lokation der Stadt als einen zeitlich ausgedehnten Prozeß aufzuzeigen. Als ersten Schritt kann man die Ausbildung einer Gemeinde deutscher Kauﬂeute an der Kirche St. Paul auf den Altstadthügeln im ersten Viertel des 13. Jahrhunderts, höchstwahrscheinlich in der Herrschaftszeit Leszeks des Weißen († 1227), ausmachen. Die zweite, quellenmäßig am besten beleuchtete Etappe bestand in der Verlegung der ursprünglichen Siedlung auf die Stadthügel sowie ihre rechtliche und ﬂächenmäßige Umsetzung nach Magdeburger Recht im Jahre 1286 durch Herzog Leszek den Schwarzen. Die dritte, schwächer erforschte Phase in der Entwicklung der Lokationsstadt fällt in die Herrschaftszeit Kasimirs des Großen. Die damals eingeführten Neuerungen standen mit der erstarkten Stellung der Stadt innerhalb der Fernhandelswege im Zusammenhang und kamen in der Erweiterung der Stadtﬂäche sowie der Errichtung der Stadtmauer und der Burg zum Ausdruck. Das Vorgehen des Königs begünstige wohl auch die Ausweitung der Befugnisse der Selbstverwaltung. Alle drei aufgezeigten Etappen im Aussetzungsprozeß der Stadt verliefen entsprechend den damaligen Standards der Städtepolitik und riefen folglich den Widerstand kirchlicher Einrichtungen hervor. Main stages of forming the locational town in Sandomierz in the 13th-14th centuriesAbstractThe paper presents an attempt at summing up and veriﬁcation of the current state of research on the location of medieval Sandomierz. The author shows that town location as a long-lasting process, consisting of a number of stages: 1. creating a trade community in Old Town Hills in the ﬁrst quarter of the 13th century; 2. moving the settlements to the Town Hill in 1286, together with deﬁning regular building layout; 3. expansion of the town and its economic and legal stabilisation about mid-14th century.

3

Spoleczno - prawny i gospodarczy sens lokacji Krakowa na prawie magdeburskim

86%

Wyrozumski J.

|

nr 06

4-6

EN

Kraków is more than a thousand years old. In an account by the Arab traveler in 965/966 it was an important economic centre which proves that the town must have been established much earlier than that. On 5 June 1257 a municipality was created on Magdeburg Law, and a social and legal organization was formed by the then highest state authority. The granting of a town charter pursuant to Magdeburg Law launched the period of a dynamic development of Kraków as a modern economic entity, social and legal local governmental structure and a centre with high aspirations and cultural potential.

PL

Kraków ma grubo ponad tysiąc lat. W relacji arabskiego kupca z 965/66 r. był znacznym ośrodkiem gospodarczym, czyli jego początki są dużo starsze. Aglomeracja ta 5 czerwca 1257 r. aktem najwyższej wówczas władzy państwowej otrzymała organizację społeczno-prawną, utworzono gminę miejską. Lokacja na prawie magdeburskim otwarła okres dynamicznego rozwoju Krakowa jako nowoczesnego organizmu gospodarczego, samorządowej struktury społeczno-prawnej oraz ośrodka o dużych aspiracjach i możliwościach kulturalnych.

4

Początki obwarowań miejskich na Dolnym Śląsku w świetle najnowszych badań

72%

Kastek T. A.

|

tom Nr 1 (57)

113--127

PL

W artykule ujęto problematykę najstarszych, XIII-wiecznych, obwarowań ziemnych odkrywanych we Wrocławiu, Głogowie czy Namysłowie w postaci wału ziemno-piaszczysto-faszynowego wraz z fosą. Przedstawiono temat obwarowań ziemnych słabo identyfikowanych w terenie, których istnienie wiązać można (lub nawet należy) z najstarszymi lokacjami miejskimi. Wieloletnie badania archeologiczne i studyjne autora artykułu, podczas których odkrywane były pozostałości wałów ziemnych lewobrzeżnego Wrocławia, ukazują istnienie analogicznych konstrukcji w innych miastach. Konstrukcja odkrywanych nasypów ziemnych i fos oraz ich stratygrafia w stosunku do późniejszych murowanych obwodów obronnych wskazują, że były to konstrukcje, które w pierwszym etapie funkcjonowania stanowiły granicę nowo lokowanego miasta. W kolejnym etapie ich zagospodarowywania pojawiała się drewniana palisada, częstokół, które pełniły funkcję pierwszych obwarowań miejskich. Zdarzały się miasta, w których nigdy nie powstał murowany obwód obronny poza samymi miejskimi bramami, jak np. w Świerzawie czy Kijowie.

EN

The article presents the problems of the oldest, 13th-century, earth fortifications discovered in Wrocław, Głogów and Namysłów, the form of an earth-sand-fascine rampart with a moat. The article introduces the subject of earth fortifications, poorly identified in the area, and the existence of which one can or should associate with the oldest municipal locations. The author of the article’s years of archaeological and study researches of, during which remains of earth ramparts of left-bank Wrocław were discovered, show the existence of analogous structures in other cities. The construction of the discovered earth ramparts and moats, as well as their stratigraphy in relation to the later brick defensive circumferences indicate that they were structures which constituted the boundary of the newly located town in the first stage of operation. In the next stage of their development, there was a wooden palisade, a fence, which served as the first town fortifications. There were cities in which there was never a brick defense circuit besides the city gates, such as in Świerzawa or Kiev.

5

The Zamoyski Family Entail Towards the Attempts to Found Towns by its Borders in the First Half of the 17th Century

72%

Szczygieł R.

|

nr 3

EN

This article deals with the circumstances of the attempts to found four towns located near the borders of the Zamoyski Family Entail, which were made by their owners in the first half of the 17th century, including: Łaszczówka, Bełżec, Chocimów and Modliborzyce. In the case of the two of these initiatives: Bełżec and Chocimów, the owners and administration of the Entail tried to force those who had initiated the foundations to stop them, while the foundation of Modliborzyce was prevented by establishing, at a distance of 8 kilometres, the entail town of Janów. There is no information concerning a possible reaction to the founding of Łaszczówka, which, being founded 5 kilometres from Tomaszów, never developed into a more significant town. This remark also regards Modliborzyce.

PL

W artykule omówiono okoliczności lokacji czterech miast położonych w pobliżu granic dóbr Ordynacji Zamojskiej, które ich właściciele podjęli w pierwszej połowie XVII w., a mianowicie: Łaszczówki, Bełżca, Chocimowa i Modliborzyc. W przypadkach dwóch z tych inicjatyw: Bełżca i Chocimowa – właściciele i administracja Ordynacji starali się zmusić inicjatorów lokacji do ich przerwania, zaś lokacji Modliborzyc przeciwstawili osadzenie w odległości 8 km ordynackiego miasta Janowa. Nie ma zaś informacji o reakcji na lokację Łaszczówki, która – założona w odległości 5 km od Tomaszowa – nigdy nie rozwinęła się w większy ośrodek miejski. Uwaga ta dotyczy również Modliborzyc.

6

Lokacja Zakliczyna nad Dunajcem w 1558 r.

72%

Nowogórski P.

|

tom 129

67-79

PL

W dniu 13 czerwca 1558 r. Wawrzyniec Spytek Jordan, znaczący dygnitarz czasów Zygmunta Augusta i właściciel dóbr melsztyńskich, wystawił na zamku Melsztyn dokument lokacyjny dla nowego miasta Zakliczyn nad Dunajcem. Założenie to znajdowało się na miejscu starszej, bo pochodzącej najpewniej jeszcze z końca XI lub początków XII w. wsi, należącej do opactwa tynieckiego. Początkowo pod nazwą Dunaviz, a później jako Opatkowice, jest ona potwierdzona w średniowiecznych źródłach. Była to ważna wieś targowa, położona na uczęszczanym szlaku handlowym, stanowiąca konkurencję dla innych miast, na przykład Czchowa. W 1557 r. Wawrzyniec Spytek Jordan za zgodą króla Zygmunta Augusta dokonał zamiany z ówczesnym opatem tynieckim Wojciechem Baranowski kilku swoich wsi na trzy wsie opackie, m.in. Opatkowice. W następnym już roku założył nowe miasto, nawiązujące nazwą do rodzinnej wsi Jordanów w okolicach Myślenic. Aż do połowy XVII w. naddunajecki Zakliczyn rozwijał się intensywnie, lecz „potop szwedzki” przerwał na wiele dziesięcioleci ten czas rozkwitu.

EN

On the 13th of June, Wawrzyniec Spytek Jordan, an important dignitary from the epoch of Sigismund August and owner of goods in Melsztyn validated a location document in the castle of Molsztyn for a new town by the name of Zakliczyn on the river Dunajec. It was situated at the site of an older village probably dating back to the end of XI or the beginning of XII century and belonging to the abbey in Tyniec. First it was called Dunaviz, then Opatkowice, and was mentioned in Middle Ages sources. It was an important fair village, situated on an intensely frequented trade rout. Zakliczyn proved a serious rival for other towns, such as Czchów. In 1557, Wawrzyniec Spytek Jordan with the consent of king Sigismund August exchanged a few of his villages with the then-abbot of Tyniec Wojciech Baranowski for three abbot’s villages, among others Opatkowice. In the following year he founded a new town whose name harked back to his family village of Jordanów in the vicinity of Myślenice. Until the middle of XVII century, Zakliczyn on the river Dunajec developed prosperously. However, the “Deluge” put an end to this development.

7

Lokacja miasta Warki na tle procesów polityczno-ustrojowych Mazowsza w XIV wieku

72%

Graczyk W.

|

nr 55

39-49

EN

The political and economic changes that took place from the 13th to the end of 15th century influenced the development of settlement and town foundations in Mazovia. The foundation of the town of Warka must have taken place before 1375, since the municipal authorities are mentioned under this year. Many previous researchers (e.g., Stanisław Pazyra) connected the location of Warka’s town to a document issued by the Mazovian Prince Trojden I (c. 1285–1341) in 1321, in which the Prince approved the donations made to the Dominican monastery in Warka. In this document Warka appears as an „oppidum”. Although the year 1321 was an important one for Warka – today we would rather have to say that it marked the beginning of the development of the town, important for Mazovia, both in the Middle Ages and later centuries. Following the processes of location, the formation of the municipal government, the economic life of the town, the formation of a separate judiciary, religious foundations- these are the issues that are before us and need to be carefully studied.

PL

Zmiany polityczne i gospodarcze, które zachodziły od XIII do końca XV w., wpłynęły na rozwój osadnictwa i lokacji miejskich na Mazowszu. Lokacja miasta Warki musiała nastąpić przed 1375 r., skoro pod tym rokiem są wzmiankowane władze miejskie. Wielu wcześniejszych badaczy (np. Stanisław Pazyra) łączyło lokację miejską Warki z dokumentem wydanym przez księcia mazowieckiego Trojdena I (ok. 1285–1341) w 1321 r., w którym książę zatwierdził nadania uczynione na rzecz klasztoru dominikanów w Warce. W tym dokumencie Warka występuje jako „oppidum”. Choć rok 1321 był dla Warki ważnym, dzisiaj raczej trzeba by powiedzieć, że zapoczątkował proces rozwoju miasta, ważnego dla Mazowsza, tak w średniowieczu, jak i w wiekach późniejszych. Procesy lokacji, kształtowanie się samorządu miejskiego i życia ekonomicznego miasta, wytworzenie się odrębnego sądownictwa, fundacji religijnych – to zagadnienia, które stają przed nami i wymagają gruntownego przebadania.

8

Krakow w XXI wieku

72%

Garscia E.

|

nr 06

15-17

EN

In 2006 Kraków was again awarded the prestigious Award of Casimir the Great, coming second best in the category of voivodship towns for its investment made per capita. Under a long term Investment Plan, only in the period ending in 2010 will the major investment projects receive planned funding almost equal to the sum spent on such projects during the 10 past years. The Mayor of the City of Kraków discusses in detail a numbs of investment projects ranging from education, science, transport, revitalisation of public spaces to the preparations for the EURO 2012 football championship.

PL

W 2006 r. Kraków kolejny raz otrzymał prestiżową nagrodę im. Kazimierza Wielkiego, zajmując II miejsce w kategorii miast wojewódzkich za największy wysiłek inwestycyjny w przeliczeniu na mieszkańca. W wieloletnim planie inwestycyjnym tylko do roku 2010 planuje się wydać tyle, ile na duże przedsięwzięcia inwestycyjne wydano razem w minionych 10 latach. Prezydent Krakowa omawia szczegółowo inwestycje dotyczące szkolnictwa i nauki, komunikacji, rewitalizacji przestrzeni publicznej oraz przygotowania do rozgrywek piłkarskich EURO 2012.