Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Umysł nie zniewolony. O zainteresowaniach naukowych profesor Stefanii Andrusiw

100%

Kaczmarczyk M.

|

nr 7: Słowianoznawstwo

221-234

PL

Artykuł prezentuje sylwetkę naukowo-badawczą profesor Stefanii Andrusiw, ze szczególnym zwróceniem uwagi na główne kierunki badań oraz działalność dydaktyczną prowadzoną w Polsce.

EN

The article presents scientific profile and didactic achievements of Professor Stefania Andrusiw, during her fruitful work at The John Paul II Catholic University of Lublin.

2

[Rec.:] Ирина Бетко. „Души изменчивой приметы”… Избранные тексты украинской и русской классики в зеркале мифо-архетипического анализа. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2016, 296 ss.

100%

Ojcewicz G.

|

nr 3

491-495

PL

Artykuł stanowi recenzję monografii „Души изменчивой приметы”… Избранные тексты украинской и русской классики в зеркале мифо-архетипического анализа Ireny Betko

3

На терезах долі. Мотиви й образи смерті в новелістиці Василя Ткачука

100%

Horniatko-Szumiłowicz A.

|

tom 168

123-135

EN

On the scales of fate. Motifs and imagery of death in Vasil Tkachuk’s novellas Although Vasil Tkachuk’s (1916–1944) novellas are considered to be somewhat optimistic in comparison to the works of his great predecessor Vasil Stefanyk, they are also abundant with imagery and motifs of death. In Tkachuk’s writings, death is ever-present in its various forms, be it a natural death, a sudden death caused by natural disaster, or murder. Death afflicts everyone. It strikes down the innocent and young, the mature and elderly. Tkachuk’s characters balance on edge between life and death, sensing that death is approaching, fearing it, provoking, waiting for it to come, and finally, grieving their beloved ones. Tkachuk’s literary preoccupation with death seems to be even more interesting because he died prematurely, at the age of 28. He was a self-made talent, an essential voice in the Ukrainian literature of the 1930s, a writer whose works duly deserve more attention from literary scholars.

PL

Na szalach losu. Motywy i obrazy śmierci w nowelistyce Wasyla Tkaczuka Chociaż nowele Wasyla Tkaczuka (1916–1944) w porównaniu z utworami jego wielkiego poprzednika — Wasyla Stefanyka — postrzegane są jako bardziej optymistyczne, również one w znacznej mierze przesycone są motywami i obrazami śmierci. W tekstach Tkaczuka śmierć jest nieustannie obecna, w jej rozmaitych odmianach — pojawia się śmierć naturalna, nagła śmierć z powodu klęski żywiołowej, gwałtowna śmierć na skutek zabójstwa itp. Śmierć dopada bohaterów w różnym wieku: dziecięcym, młodzieńczym, dorosłym, podeszłym. Bohaterowie utworów Tkaczuka balansują na granicy życia i śmierci, przeczuwając jej nadejście, obawiając się jej, prowokując ją, oczekując jej wizyty, wreszcie — opłakując bliskich im zmarłych. Zgłębienie tematu śmierci w tekstach Tkaczuka jest tym bardziej interesujące, iż ów przedwcześnie zmarły (w wieku 28 lat) pisarz to samorodny, nowo odkryty talent ukraińskiej literatury lat trzydziestych XX wieku, który w pełni zasługuje na należytą uwagę badaczy.

4

„Інколи жах і обстріли – історією народження твоєї дитини…” Obraz dziecka w reportażach Jelizawety Honczarowej Десь поруч війна

84%

Jakubowska-Krawczyk K.

|

tom 7

61-75

PL

The article analyzes a volume of literary reports by Ê. Gončarova Desʹ poruč vìjna. The texts that the writers come out from under the pen are deeply rooted in the described reality, not only thought out but also lived. Jelizaweta Honcharova writes reports from the war which brutally invaded her life (she comes from Artemivsk herself). In the texts, however, we will not ﬁ nd despair, complaint or grief and pictures of the life of the areas through which the war is swept. The protagonists of the reports Desʹ poruč vìjna are people repeatedly subjected to war. The writer looks at their reactions to the next challenges, the struggle for survival, the safety of his family, and ﬁ nally the normal living conditions. Jelizaweta Honcharova notices their confusion, the doubts on which side of the conﬂ ict should be told. Without pathos and judgment, it shows the drama of political divisions and choices in which the boundary between being a patriot and a traitor is often not sharp clear może. He leans over a drama of broken families, conﬂ icts and despair that break out in them. The author presents a war that kills childhood. It takes your big and smaller dreams away irretrievably. The drama of war presented by the writer takes place on many levels. The most important of them is probably the sphere of family life. War violates the basic tissue of relationships for children. Thanks to the reports of Honcharova, the reader notices the whole range of problems that a young man encounters. The reports are full of pain but also the awareness of the good that happens between people even in such inhuman times. They constitute a kind of testimony of history, designed to protect against possible attempts to manipulate it in the future. Thus, Honcharova gives them supra-regional and timeless dimension.

5

Błogosławieństwo czy przekleństwo? Kreacje szaleństwa w twórczości Łesi Ukrainki

84%

Kaczmarczyk M.

|

nr 7: Słowianoznawstwo

167-182

EN

Autorka artykułu analizuje kwestię szaleństwa oraz jego kreacje na materiale wybranych utworów pisarki ukraińskiej przełomu XIX i XX w. Łesi Ukrainki. Szaleństwo to temat do którego dość często zwracała się pisarka ukraińska, próbując, za jego pośrednictwem, w sposób niejednoznaczny i nie dosłowny zwrócić uwagę odbiorcy na nurtujące autorkę kwestie. Stan świadomości bohaterów pozostających na granicy dwóch światów: normalnego i nienormalnego pozwalał autorce na głębszą analizą poruszanych problemów.

UK

Авторка статті аналізує проблему шаленства а також його проявів на матеріалі вибраних творів української письменниці зламу ХІХ і ХХ ст. Лесі Українки. Шаленство це тема яку досить часто використовувала українська письменниця, намагаючись, за його допомогою, звернути увагу читачів на болючі проблеми. Стан свідомості героїв, що стоять на межі двох світів: нормального і шаленого давав можливість глибшого аналізу вибраних проблем.

6

„Не казися, вітре..., Гуляй собі, небоже, ...” (концепт „вітер” у „малій прозі” Василя Ткачука)

84%

Horniatko-Szumiłowicz A.

|

nr 7: Słowianoznawstwo

169-179

PL

Wiatr – to jeden ważnych obok słońca, księżyca, chmur, mrozu czy nieba konceptów wchodzących w skład konceptosfery Wasyla Tkaczuka – ukraińskiego nowelisty lat 30. XX w. Koncept wiatr funkcjonuje w systemie pozostałych konceptów, treści których zakodowane są w kulturowo-mentalnościowej przestrzeni narodu i jednocześnie w indywidualno-autorskim obrazie świata. Przeżycia bohaterów zharmonizowane są w najwyższym stopniu z elementami świata przyrody. Tak więc czytelnik paralelnie do działań bohaterów śledzi „poczynania” wiatru czy wspomnianych wyżej słońca, księżyca, chmur, mrozu, nieba. Zgłębienie jednego z ważnych konceptów w prozie Wasyla Tkaczuka jest tym bardziej zajmujące, iż mało znana spuścizna twórcza nowelisty wciąż czeka na należne jej miejsce w kanonie ukraińskiej literatury.

EN

Wind, apart from the Sun, moon, clouds, frost or the sky, is one of the most important concepts presented by Wasyl Tkaczuk, a Ukrainian short story writer of the 1930s. The concept of wind functions in the system of other concepts, contents, which are embedded into the cultural and mental identity of the nation, as well as in the individual and authorial image of the world. The experiences of heroes are harmonized to the highest degree with the elements of the natural world. Therefore the reader can trace the „actions” of the wind, Sun, moon, clouds, frost or the sky along with the actions of the heroes. Exploring one of the major concepts in the prose of Wasyl Tkaczuk is all the more engaging that the little-known creative legacy of the short story writer still awaits its rightful place in the canon of Ukrainian literature.

7

The originality of the research on Oles Ulianenko’s literary works in Feliks Shteinbuk’s monograph

67%

Horniatko-Szumiłowicz A.

|

tom 10

|

nr 2

189-203

UK

Друга частина монографії Під „Знаком Саваофа, або „Там, де…” Ульяненко є ґрунтовним продовженням дослідження творчості українського письменника Олеся Ульяненка (1962–2010) авторства Фелікса Штейнбука. Ульяненкознавець із Братислави вирішив якомога точніше відобразити суть і мету творчості Ульяненка, для якого справжнім і єдиним предметом розгляду була людина та її душа. Оригінальний аналіз досвідченого дослідника базується на екзегетичній інтерпретації прозової спадщини Ульяненка, альтернативній щодо традиційних історико-літературних трактувань. Книга, яка, як обіцяв її автор, містить найповніший, ґрун- товний та оригінальний аналіз творчості Олеся Ульяненка, водночас є основою для подальших фундаментальних досліджень літературної спадщини письменника та, безумовно, заслуговує на належну оцінку з боку як літературознавців, так і широкого кола читачів

PL

Druga część monografii Pod „Znakiem Sabaota” albo „Tam, gdzie…” Ulianenko to gruntowna kontynuacja studium twórczości ukraińskiego pisarza Ołesia Ulianenki (1962–2010) autorstwa Feliksa Szteinbuka. Ulianenkoznawca z Bratysławy powziął zamiar jak najrzetelniej odzwier- ciedlić istotę i cel pisarstwa Ulianenki, dla którego prawdziwym i jedynym przedmiotem rozważań stał się człowiek i jego dusza. Oryginalne dociekania wytrawnego badacza proponują alternatywne względem tradycyjnych historycznoliterackich interpretacji egzegetyczne odczytanie prozatorskiej spuścizny Ulianenki. Książka, która zgodnie z obietnicą jej autora, zawiera najpełniejszą, dogłębną i oryginalną analizę twórczości prozaika, a jednocześnie stanowi podstawę do dalszych fundamen- talnych badań nad spuścizną literacką pisarza z pewnością zasługuje na należyte docenienie zarówno ze strony krytyki literackiej, jak również szerokiego grona czytelników.

8

Проблема ідентифікації творчості Лесі Українки

67%

Siryk L.

|

nr 7: Słowianoznawstwo

155-168

PL

W artykule podjęto istniejący w literaturoznawstwie problem identyfikacji twórczości Łesi Ukrainki (1871-1913). W literaturoznawstwie ukraińskim pod wpływem teorii narodników historycznie została ukształtowana tradycja zaliczająca pisarkę do neoromantyzmu. Wbrew temu poglądowi w proponowanym badaniu wysunięto tezę o przynależności pisarki dо klasycystycznego typu twórczości, mianowicie do neoklasycyzmu jako jednego z kierunków modernizmu europejskiego. Swoje twierdzenia autor argumentuje na podstawie poglądów pisarki dotyczących samoidentyfikacji, а także materiałów historyczno-literackich і prac krytycznoliterackich neoklasyków ukraińskich pierwszej fali, którzy rozwinęli swoją działalność w latach 20. XX wieku. Wyniki badań świadczą o zdecydowanym zaprzeczeniu przez Łesię Ukrainkę opinii o niej, którą sformułował czołowy przedstawiciel narodnickiej koncepcji S. Jefremow. Pisarka uważała ją za tendencyjną i nieadekwatną. Pokazano, że w latach 1914-1930 neoklasycy kijowscy: М. Draj-Chmara, М. Zerow, P. Fyłypowycz, М. Rylski i Jurij Kłen argumentowali europeizm pisarki i realizację przez nią artystyczno-światopoglądowych zasad neoklasycyzmu, mianowicie: zwrócenie się do antyku, wykorzystanie і reinterpretacja „wiecznych obrazów” і istniejących fabuł tradycji śródziemnomorskiej, synteza wartości uniwersalnych i narodowych, indywidualny wybór і twórczy mimesis, synkretyzm kulturowy i stylowy, antropocentryzm, dystans do szarej codzienności, moralizatorstwo, aktywność obywatelska. Artykuł stanowi próbę zaakcentowania konieczności weryfikacji istniejących opinii oraz identyfikacji twórczości według kryterium estetycznego.

EN

The article raised the issue of identification of Lesya Ukrainka’s literary heritage (1871-1913). Ukrainian literary science being under the influence of Narodnik (populist) tradition historically treated her as a representative of neo-romanticism. Contrary to this point of view this study puts forward the thesis that the writer belongs to the classicism, namely to the neoclassicism as a form of European modernism. This statement is based on the expressed by the playwright point of view as to the self-identification, as well as historical and literary materials, and literary criticism works of Ukrainian neoclassics of the so called first wave, which have developed their activity in the 20-th years of the 20-th century. Results of the study indicate a emphatic denial by the poet of her characteristics as had been formulated by the leading representative of the Narodnik S. Yefremov. The writer considered it biased and inadequate. It was found out that the kiev neoclassic in the years 1914-1930 M. Dray-Khmara, M. Zerov, P. Fylypovych, M. Rylsky and Yurii Klen backed up the statement that Lesya Ukrainka belonged to Europian literary tradition which is supported by her implementation of artistic and philosophical neoclassicism devices such as appeal to antiquity, the use and reinterpretation of „eternal images” and „traveling stories”, mediterranean tradition, individual choice and creative mimesis, cultural and stylistic syncretism, synthesis of universal with national, anthropocentrism, distancing from the trivial, moralizing, social activity. The article is an attempt to emphasize the need to review existing opinions and of identification creativity according to the aesthetic criterion.

9

A WRITER OR A CREATOR OF THE TEXTUAL WORLD: ANTHOLOGY AS A MIRROR OF THE POST-WWII UKRAINIAN LITERATURE

67%

Haleta O.

|

nr 2

47-62

PL

Po II wojnie światowej antologia literacka staje się jednym z najważnejszych sposobów reprezentacji literatury ukraińskiej, który zmienia się w zależności od definiowania i redefiniowania statusu pisarza. Podczas gdy w literaturze radzieckiej pod opieką Akademii Nauk pojawiają się wydania wielotomowe, konstruujące postać pisarza jako uczestnika socjalistycznej reorganizacji rzeczywistości, antologie emigracyjne rozwijają mit o pisarzu jako twórcy świata słów, stającego się nową „przestrzenią spotkania” dla całej wspólnoty kulturowej.Antologie literackie opublikowane po upadku Związku Radzieckiego (których liczba rośnie wielokrotnie) odzwierciedlają wszystkie problemy transformacji tożsamości autorów od wieszcza do gracza w niepewnej rzeczywistości, a także różne modele mitologizacji twórczości od romantyzmu do postmodernizmu. W tym kontekście szczególnie widoczna staje się zmiana natury gatunkowej antologii, która stopniowo przechodzi z kolekcji do projektu. Z jednej strony zauważalny jest efekt komercjalizacji literatury w warunkach rynkowych, przekształcenie pisarza w „producenta” towaru tekstowego. Z drugiej strony, obok klasycznego pisarza, który w uznawany przez czytelników sposób reprezentuje wartości estetyczne, powstaje postać pisarza jako intelektualisty publicznego, podejmującego wyzwanie tworzenia nowych zmysłów i nowych formwypowiedzi na aktualne tematy.

EN

After the II World War, literary anthology has become one of the most important means of representing Ukrainian literature, and it has changed depending on the definition and redefinition of the writer’s status. In the meantime, in the Soviet literature under the supervision of the Academy of Sciences, there appear multi-volume editions constructing the figure of the writer as a participant in the socialist reorganization of reality, emigration anthologies develop the myth of the writer as the creator of the textual world, becoming a new “common place” for the entire cultural community. Literary anthologies published after the collapse of the USSR (whose number has grown manyfold) reflect all the problems of transforming the identity of the author from the prophet to the player in an uncertain reality, as well as various models of mythologizing creativity from romanticism to postmodernism. In this context, the change in the genre of anthology becomes especially noticeable; it gradually moves from the collection to the project. On the one hand, commercialization of literature in market conditions and the transformation of the writer into a “producer” of textual goods are visible. On the other hand, next to the classic writer who, in a manner recognized by readers, represents aesthetic values, there emerges the figure of a writer as a public intellectual who undertakes the challenge of creating new meanings and new forms of expression on current issues.

10

Memento mori. Мотиви та образи смерті в макабричних оповіданнях (на основі антології "Вбивство на вулиці...")

59%

Jaremczuk А.

|

nr 15

95-107

PL

Niniejszy artykuł został poświęcony prześledzeniu motywów i obrazów śmierci w opowiadaniach grozy, zamieszczonych we współczesnej ukraińskiej antologii horroru Вбивство на вулиці... (2019). Pokrótce scharakteryzowano obecność motywów i obrazów śmierci w literaturze ukraińskiej. Zdefiniowano znacznie terminów motyw, obraz. W trakcie dogłębnej analizy dokonano klasyfikacji rodzajów i typów śmierci, odzwierciedlonych w omawianych utworach, odnaleziono obrazy, unaoczniające jej obecność w poszczególnych opowiadaniach zbioru. W wyniku badania stwierdzono, iż motywy i obrazy śmierci są dominujące dla fabuły utworów danej antologii, co potwierdza aktualność i zasadność dalszych badań nad zagadnieniem śmierci we współczesnej literaturze grozy.

EN

The present study is devoted to tracing the motives and images of death in horror stories published in the modern Ukrainian horror anthology Вбивство на вулиці... (2019). The presence of motives and images of death in Ukrainian literature is briefly described. Such terms as motive, image were defined. In the course of an in-depth analysis, the classification of death types, reflected in the considered works, was made. Images that indicate its presence in individual stories of the collection were found. The result of the study shows that the motives and images of death are dominant for the plot of the works of this anthology, what confirms the relevance and validity of further research on the issue of death in modern horror literature.

UK

Цю статтю присвячено простеженню мотивів і образів смерті в макабричних оповіданнях, опублікованих в сучасній українській антології жахів Вбивство на вулиці... (2019). Коротко схарактеризовано наявність мотивів і образів смерті в українській літературі. Подано дефініцію термінів мотив, образ. Під час поглибленого аналізу здійснено класифікацію різновидів і типів смерті в згаданих оповіданнях, віднайдено образи, які доводять присутність смерті в окремих оповіданнях збірки. У висновку дослідження стверджено, що мотиви та образи смерті домінують у фабулі антології, що підтверджує актуальність і обґрунтованість подальших досліджень, присвячених проблемі смерті в сучасній літературі жахів.

11

Galicyjska nieobyczajność końca XIX i pierwszych dekad XX wieku w świetle wybranych dokumentów epoki

51%

Wójtowicz-Marszał S.

|

nr 15

179-208

UK

Дана стаття торкається питання непристойності другої половини XIX – початку XX століття на землях Східної Галичини. Непристойність називають також проституцією, торгівлею людьми (перш за все жінками та дітьми) та білим рабством. Поширена на території Східної Галичини проституція не була результатом динамічних процесів індустріалізації або швидкої урбанізації, як в Західній Європі. Через свій провінційний та прикордонний характер Східна Галичина, яка з 1772 року стала частиною імперї Габсбургів, була приречена на внутрішній політичний конфлікт, а також стагнацію та економічну відсталість. Повсюдна бідність, що штовхає людей на міграцію, породжувала такі руйнівні соціальні явища, як безпритульність, насильство, сирітство та проституція. У цьому відношенні Галичина розділяла долю інших колонізованих земель Центрально-Східної Європи, звідки торговці людьми зазвичай вербували свої жертви. Після поразки Центральних держав проблема не зникнула і стала викликом для влади ІІ Речіпосполитої, у складі якої Східна Галичина опинилася від 1918 року. Поштовхом для написання цієї статті стало листування митрополита та голови греко-католицької Церкви, віднайдене в Центральному державному історичному архіві міста Львова, а також низка статей українського письменника, Юрія Винничука, Таємниці львівського дна.

EN

The article deals with the issue of indecency in the second half of the 19th and the beginning of the 20th century in Eastern Galicia. Fornication, prostitution, women and children trafficking, white slavery are called indecency. Common for Eastern Galicia prostitution was neither resulting from the dynamic industrialisation processes nor from spectacular urbanization, unlike in Western Europe. Galicia, which has been part of the Habsburg Empire since 1772, was condemned to internal political conflict, economic slump and backwardness due to its parochial nature. Pervasive poverty, pushing the population to migration, generated such destructive social phenomena as homelessness, violence, orphanhood and prostitution. In this respect, Galicia shared the fate of other colonised lands of Central and Eastern Europe, from where traders usually recruited their victims. The problem has not dissapeared after the collapse of central countries, it constituted a serious challenge for the authorities of the Second Polish Republic, which in 1918 included Eastern Galicia. The inspiration to write the text was found in the Historical Archive of the City of Lviv, in the correspondence of Andrzej Szeptycki, the Metropolitan of the Greek Catholic Church and in the series of articles by the Ukrainian prose writer Jurij Wynyczuk entitled From the history of the Ukrainian bottom.

PL

W artykule został poruszony problem nieobyczajności drugiej połowy XIX i początku XX wieku na terenie Galicji Wschodniej. Nieobyczajność nazywana jest również nierządem, prostytucją, handlem żywym towarem kobietami i dziećmi, białym niewolnictwem. Powszechny na terenie Galicji Wschodniej proceder prostytucji nie był wynikiem dynamicznych procesów uprzemysłowienia czy spektakularnej urbanizacji jak w Europie Zachodniej. Wchodząca od 1772 r. w skład imperium Habsburgów Galicja właśnie z uwagi na prowincjonalny oraz graniczny charakter skazana była na polityczny konflikt wewnętrzny, zastój gospodarczy i zacofanie. Wszechobecne ubóstwo, popychające ludność do migracji, generowało takie destrukcyjne zjawiska społeczne, jak bezdomność, przemoc, sieroctwo oraz nierząd. Galicja dzieliła w tym zakresie los innych skolonizowanych ziem Europy Środkowo-Wschodniej, skąd zazwyczaj werbowali swoje ofiary handlarze żywym towarem. Problem nie zniknął po upadku państw centralnych, stanowił też poważne wyzwanie dla władz II Rzeczpospolitej, w skład której w 1918 r. weszła Galicja Wschodnia. Inspiracją do napisania tekstu była znaleziona w Archiwum Historycznym miasta Lwowa korespondencja metropolity Kościoła greckokatolickiego Andrzeja Szeptyckiego oraz cykl artykułów ukraińskiego prozaika Jurija Wynnyczuka pt. Z historii ukraińskiego dna.

12

Цена продужетка живота. Митолошке фантазије и психологија у роману Новендіалия украјинске књижевнице Марине Сокољан

42%

Ajdačić D.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2018

|

tom 4

417-426

EN

The novel entitled Novendialia (2008) by a Ukrainian authoress Maryna Sokolian (1979) with elements of a detective story and urban horror tells about fights between life energy kidnappers and its defenders employed by the Night Town Hall. In the text religious and psychologic aspects of various allusions are considered as well as authoress’ implications of fictitious mythicalmagical system from the point of view of religion, philosophy, psychology (especially psychoanalysis). The price of life and death proves that the writer fits in the type of a novel on selffulfilment, sacrifice and passions.

PL

Powieść Novendialia (2008) ukraińskiej autorki Maryny Sokolian (ur. 1979) z elementami detektywistycznymi i horroru miejskiego opowiada o bitwach pomiędzy porywaczami energii życiowej a jej obrońcami ze służby Nocnego Magistratu. W tekście rozważane są religijne i psychologiczne aspekty rozmaitych aluzji oraz implikacje wyobrażonego autorskiego systemu mitycznomagicznego z punktu widzenia religii, filozofii, psychologii (zwłaszcza psychoanalizy). Cena życia i śmierci dowodzi, że pisarka wpisuje się w typ powieści o samorealizacji, poświęceniu i namiętnościach.