Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Polskie przekłady dramatu słowackiego w latach 1990—2005

100%

Spyrka L.

Przekłady Literatur Słowiańskich

|

2009

|

tom 1

|

nr 1

183-195

SK

Prehľad prekladov slovenskej drámy v Poľsku v rokoch 990—2005 berie do úvahy dve oblasti obehu dramatického textu: jednak divadelnú, a jednak literárnu oblasť ako dva priestory priameho styku príjemcu s textom preloženého dramatického diela. V uvedenom obdobi preklady slovenskej drámy boli iba zriedkavo inscenované poľskými divadlami, pričom prevládajú v tomto počte inscenácie rozhlasových hier. Príčinou je nedostatok prekladov slovenskej drámy do poľštiny. Preklady, ktoré vznikli pred rokom 1989, neboli uverejnené v tlači, zmizli v prekladateľských archívoch a dnes nie sú pristupné režisérom. Od začiatku 90. rokov tlačou vyšli preklady len štyroch slovenských hier, ktoré takisto neboli inscenované profesionálnymi divadlami. Preto priama prítomnosť slovenskej dramatickej tvorby v Poľsku je skoro nulová, pričom iba v malej miere je to spôsobené prekladateľovým výberom diela na prevod alebo kvalitou prekladu — výsledkom prekladateľových rozhodnutí počas procesu translácie. Dôležitou príčinou, no aj následkom neprítomnosti slovenských hier na poľských javiskach je skutočnosť, že poľský príjemca o slovenskej dráme a divadle vie len veľmi málo.

EN

The review of polish translation of slovak drama between 1990—2005 regards two areas of dramatic text’s circulation. They are: scenic area and literatury area, which are also two spaces for direct contact between recipient and a text of a drama’s translation. During an indicated time slovak drama were staged by polish theatres seldom, stagings of radio-plays were dominated. The reason is in insufficiency of slovak drama’s translations in polish. Translations from before 1989 weren’t published, they loos at translators’s archives and now stage managers haven’t approach to them. From the beginning of 90. years only four translations of slovak drama were published. They also weren’t staged by polish profesional theatres. The direct presence of slovak drama in Poland is almost zero. This situation is only slightly owing by translators’s decision about a text to translating. It’s also slightly owing by a quality of translations like a final effect of a translators’s choices during his work. The minimal knowlegde of polish recipient anout slovak drama and theatre is also very important agent.

2

Pamięć o Holokauście w najnowszej prozie słowackiej (na przykładzie powieści Silvestra Lavríka "Niedzielne szachy z Tisą")

100%

Majerek R.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2023

|

tom 23

349-361

EN

The article presents the main problems connected with Silvester Lavrik’s historical novel Niedzielne szachy z Tisą. The book belongs to an important trend in contemporary Slovak literature, addressing the period of the clerofascist Slovak State during the Second World War. In the first part, selected cultural and historical‑literary contexts have been presented, e.g. the issue of reinterpreting the past in the circumstances of freedom after 1989, or the ways of discussing the problems of Holocaust in Slovak literature. The second, interpretive part, is devoted to the narrative strategies implemented in the novel, various attitudes of characters towards the activities preceding the Extermination, demythologizing the figure of the state leader, Josef Tisa, as well as the way of presenting conditions and circumstances which made the tragedy of Slovak Jews possible. It has been pointed out that submission to state authority and ideology led to losing the sense of individual responsibility and justified an active participation in violence acts or assuming the role of passive spectators. The novel’s engaging character and the potential to provoke reflection concerning the attitude of an individual towards contemporary problems and challenges has been regarded as a significant aspect of Lavrik’s novel as a work dedicated to the condition of the community and its value.

3

Pierwiastki folklorystyczne w słowackiej poezji miłosnej okresu baroku – wybrane zagadnienia

100%

Sagało M.

Literatura Ludowa

|

2019

|

tom 63

|

nr 4-5

5-15

PL

Artykuł ukazuje wybrane elementy folklorystyczne w słowackiej poezji barokowej. Na początku zostaje przedstawione tło historyczne. Następnie omawiane i prezentowane są na wybranych przykładach pierwiastki folklorystyczne (należą do nich między innymi charakterystyczne imiona, motywy roślinne i zwierzęce, sytuacja przedstawiona w utworach, motyw serca czy bójki), które pojawiają się w anonimowych barokowych utworach, pochodzących z dwóch tomów zbiorowych.

EN

The article focuses on selected folklore elements in Slavic Baroque poetry. It opens with an overview of the historical background, followed by a discussion and exemplification of folklore elements (among others: characteristic names, motifs of plants and animals, situations presented in texts, motifs of heart and brawl) which appear in anonymous Baroque works coming from two collected volumes.

4

Fikcjonalnie o Zagładzie – literatura polska, czeska i słowacka. Rec.: Handbook of Polish, Czech, and Slovak Holocaust Fiction. Works and Contexts. Edited by Elisa-Maria Hiemer, Jiří Holý, Agata Firlej, and Hana Nichtburgerová. Berlin–Boston 2021

100%

Zając A.

Pamiętnik Literacki

|

2022

|

tom 113

|

nr 4

236-243

PL

W recenzji omówiono anglojęzyczną publikację wieloautorską „Handbook of Polish, Czech and Slovak Holocaust Fiction. Works and Contexts” (2021). Recenzent przybliża podstawowe wątki książki i omawia jego miejsce na tle innych nowych publikacji naukowych dotyczących literatury zagładowej w Europie Środkowej i Środkowo-Wschodniej. Szczególną rolę odgrywa analiza ramy metodologicznej tomu oraz funkcjonalności jego struktury w odniesieniu do modeli encyklopedii, leksykonu czy słownika.

EN

The review examines an English language collaborative publication “Handbook of Polish, Czech, and Slovak Holocaust Fiction. Works and Contexts” (2021). The reviewer explores the basic threads of the book and discusses its place against the background of other recent academic publications about the Holocaust literature in Central and Central-Eastern Europe. Essential role in the article is played by an analysis of methodological framework of the volume and the functionality of its structure in reference to the models of an encyclopaedia, lexicon, or dictionary.

5

W poszukiwaniu kobiecych tradycji literackich. Zapomniane poetki słowackie pierwszej połowy XX wieku

100%

Majerek R.

Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU

|

2022

|

tom XVIII

231-239

EN

The article presents one of the publishing projects important in the context of Slovak literary studies in recent years, the anthology Sunken Souls. From Works by Slovak Female Poets in the First Half of the 20th Century (2017), edited by Andrea Bokníková. The book recalls the works of twelve women poets who were present in the literary life of the first decades of the 20th century, then gave up their literary activity for various reasons, and memory of them was gradually blurred. The published texts could be a starting point for reflection on the possibility of reinterpreting the history of Slovak literature and making its description more dynamic, e.g. thanks to the reconstruction of the line of women’s writing, often ignored or schematically presented in historical literary studies. This kind of project would correspond with the current search for new ways of conceptualising the literary past.

PL

W artykule zaprezentowana została jedna z ważnych, w kontekście słowackiego literaturoznawstwa ostatnich lat, inicjatyw wydawniczych – antologia Zatopione dusze. Z twórczości poetek słowackich pierwszej połowy XX wieku (2017) pod redakcją Andrei Bokníkovej. Tom przypomina twórczość dwunastu poetek, które aktywne były w życiu literackim pierwszych dekad XX wieku, następnie z różnych powodów z działalności literackiej zrezygnowały, a pamięć o nich stopniowo ulegała zatarciu. Opublikowane teksty stanowią punkt wyjścia do refleksji nad możliwością reinterpretacji historii literatury słowackiej i zdynamizowania jej opisu, m.in. dzięki rekonstrukcji linii pisarstwa kobiet, często pomijanego lub schematycznie prezentowanego w pracach historycznoliterackich. Projekt taki wpisywałby się w aktualne poszukiwania nowych sposobów konceptualizacji literackiej przeszłości.

6

Świat – grób. Gnostyckie lęki i chrześcijańskie nadzieje słowackiego wieszcza Janka Kráľa

100%

Kobylińska A.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2012

|

nr 2(5)

199-218

EN

One of the most signifi cant Slovak romantic poets, Janko Kráľ (1822-1876), was buried in an unknown place, however today he has a symbolic grave in the Slovak National Cemetery in Martin. In this case we may speak of a peculiar irony of fate, because the vision of the world as a grave is central in his work, especially in the poetic cycle known as Dráma sveta (Drama of the World). More intensive analysis of this theme reveals author’s deep involvement in gnosticism on the one hand, and a Christian worldview on the other. Kráľ uses the grave in its extremely negative aspects to illustrate the condition of the modern man, which in his historiosophy project is determined by a temporary victory of evil. The article describes the way of escape from negativity based on the Christian faith in the Resurrection, which is contaminated by the pagan vision of nature and the 19th century myth of Slavic revival. The grave in the author’s interpretation is the metaphor of the modern world. Therefore, special attention is given to the theme of grave as a specifi c variant of the labyrinth. There is the seed of the tree of life hidden in the centre of the labyrinth-grave. In Kráľ’s vision the seed is the Slovak language/ Slovakia. Following that implication, the grave conceals the Garden of Eden.

7

Magiczny cmentarz Słowacja. Powieść Dušana Mitany „Mój rodzinny cmentarz”

100%

Roberts D. K.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2012

|

nr 2(5)

271-281

EN

Dušan Mitana’s book My Home Cemetery (Môj rodný cintorín, 2000) is centred on banal scenes from everyday life that could happen in any Slovak village in the 1960s, such as family relations, village gossips, political and theological disputes in pubs and at home, building homes, working in a local cooperative, supporting a local football team, etc. However, the narration denies any similarity with Realism. Instead, the story is bizarre, hyperbolized, and grotesque; very much along the tradition of Magic Realism. Mitana’s writing is Postmodern; he uses different languages, genres, approaches and quotations in his book. Cemetery in Mitana’s story is both space and place; it is both pars and totum; it is one (real/fictional) cemetery and entire Slovakia. Even though this cemetery is situated on the outskirts of the village, it is the centre (navel); its eccentric location is a song of human disrespect towards eternity. Besides being the centre, the cemetery is also a middle world where reality meets fi ction, banal meets high, fl esh meets spirit, Christianity meets paganism, banal everyday routines mix with dreams, visions and prophecies, and those who are alive coexist happily with those who are dead. It is also a nodal point between past and (Messianic) future, since it is the home place of the writer himself, and this writer is a Slovak writer. Whereas the writer has a mission to revive the dead by weaving stories about them, his nation’s mission is to spread the Slovak word in the world. In this way, Mitana’s book also mocks manifestations of Slovak nationalism in the 1990s, which was still partially using concepts and rhetoric of Romantic Messianism.

8

Stereotypy w przekładzie słowackich opowiadań "Bajki dla niegrzecznych dzieci i ich troskliwych rodziców" Dušana Taragela

80%

Buczek M.

Przekłady Literatur Słowiańskich

|

2013

|

tom 4

|

nr 1

224-240

SK

Marta Buczek, autorka článku zaoberá sa problémom stereotypov v knihe slovenského spisovateľa Dušana Taragela pod titulom "Rozprávky pre neposlušné deti a ich starostlivých rodičov" publikovanej v roku 1997. Článok sa zameriava na pôvodný text a jeho poľský preklad uverejnený v roku 2005, ktorého autorom je Tomasz Grabiński. Zbierka rozprávok Dušana Taragela je zaujímavý príklad použitia stereotypov v literatúre. Autor používa dobre známe stereotypy a núti ich k plneniu úloh v rozpore s ich základnou sémantikou, čo vedie k transformácii jednotlivých zložiek stereotypov a zahŕňa nové atypické štrukturálne vzťahy. Rozprávky Taragela uskutočňujú špecifickú hru so stereotypami pomocou žánru grotesky. Zaujímavé je ako sú tieto translatologické problémy riešené v preklade. Autorka článku sa snaží odpovedať na otázku, čí stereotypy sú prekladateľné do iných jazykov, čí sú prekladateľné v akte kultúrnej komunikácie.

EN

The author of the article raises the problem of stereotypes in the Slovak collection of short stories book under the title "Fairy Tales for Naughty Children and Their Caring Parents" (1997) written by Dušan Taragel. The article focuses on the original text and its Polish translation by Tomasz Grabiński published in 2005. Dušan Taragel‘s short stories are an interesting example of using stereotypes in literature. He uses and forces well known sterotypes to perform tasks inconsistent with their basic semantics which leads to a transformation of the individual components of the stereotype and includes the new atypical structural relationships. Taragel’s short stories undertake a peculiar play with stereotypes using of the genre of the grotesque. An interesting matter is how the Polish translation deals with this and is carried out at all levels play. The article tries to answer the question if stereotypes may be translatable into the second language when the code changes, if they can be translatable in an act of cultural communication.

9

PAVOL STRAUSS – A GENIUS OUTSIDER

60%

Žilka T.

Porównania

|

2018

|

tom 23

|

nr 2

227-237

PL

Celem artykułu jest przedstawienie Pavola Straussa jako człowieka i pisarza, który był sercem i duszą z Europy Środkowej. Miał silne związki lokalne w sensie przestrzennym i czasowym. Po pierwsze, był prześladowanym Żydem po czym dokonał konwersji na katolicyzm. W czasach stalinowskich był uznawany za obywatela drugiej kategorii i błędnie nazywany klero-faszystą, a w rzeczywistości był wierzącym katolikiem. Był aktywny literacko w drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku, w których to czasach opublikował dwa tomiki wierszy w języku niemieckim. Jego wiersze po niemiecku miały wpływ na awangardę, z którą miał styczność w Pradze. Ta społeczność literacka określała Straussa jako eksperyment literacki. W związku z Pragą przychodzą na myśl również Franz Kafka, Franz Werfel i oczywiście Reiner Maria Rilke. Z punktu widzenia literatury eseje literackie Pavola Straussa osiągnęły szczyt wraz z innymi popularnymi twórcami (R. Musil, K. Kraus, H. Broch). Przez 82 lata swojego życia Pavol Strauss wyleczył wielu pacjentów i pozostawił rzadkie książki o wyjątkowym przesłaniu filozoficznym.

EN

The aim of this paper regarding Pavol Strauss‘ Literary Work in the Central European Context is to introduce Pavol Strauss as a man and a writer, who was with his heart and soul a Central European. He had a strong bound to this territory spatially and temporally. At first, he was chased as a Jew, later on in the age of 30 he converted into Catholic. During the period of Stalinism, they considered him a second-class citizen, and he was wrongly called the clero-fascists however he was a believing Catholic. He was literally active in the second half of the 1930s, when he published two poetic collections in German. His poems in German were influenced by avant-garde which he became in touch with in Prague – its literary atmosphere defined Pavol Strauss’ literary experiments and further orientation. When speaking of Prague, also think of Franz Kafka, Franz Werfel and, of course, Reiner Maria Rilke. From the literary point of view, Pavol Strauss with his literary essays reached the highest level along with famous authors (R. Musil, K. Kraus, H. Broch). For his 82 years long life, Pavol Strauss cured many patients and left rare books of a unique philosophical dimension.