Literature is essential in any national culture, serving as a crucial element that shapes and enriches a society’s cultural identity, values, and worldview. By incorporating literary allusions into newspaper headlines, journalists can significantly enhance the depth and emotional appeal of a specific article, thereby increasing the headline’s overall allure. Such headlines possess the potential to captivate readers and aid them in comprehending the text’s intended meaning. Thus, they serve not only as a tool for conveying information but also as a means of transmitting values, attitudes, and identity. This study focuses on utilizing culturemes about literary works within the newspaper headlines of six selected online periodicals published in Russia, Slovakia, and the Czech Republic. The analysis reveals that quotations, paraphrases, or various forms of references to literary works are employed in distinct ways across the newspaper headlines of various Slavic cultures. The research also contributes to a deeper understanding of how literature influences mass media language and demonstrates how specific literary elements manifest within media discourse.
The aim of this article is to present Roman Ingarden’s concept of literary opalization and oscillation. The problem of specific literary ambiguity, vagueness, variability will be considered on two complementary planes. The first plane will describe the phenomenon of opalescence and oscillation of the sound and meaning of a linguistic expression, while the second plane will focus on the layer of literary appearances and represented objects. Adopting such an order of considerations will make it possible to indicate those ‘places’ of a literary work of art in which this phenomenon is clearly present and sometimes determines its aesthetic value.
PL
Celem tego artykułu jest prezentacja Romana Ingardena koncepcji opalizacji i oscylacji literackich. Problem specyficznej literackiej niejednoznaczności, niejasności, zmienności zostanie rozważony na dwóch uzupełniających się płaszczyznach. Na płaszczyźnie pierwszej opisane zostanie zjawisko opalizacji i oscylacji brzmienia i znaczenia wyrażenia językowego, zaś na płaszczyźnie drugiej zostanie ono uchwycone w warstwie literackich wyglądów i przedmiotów przedstawionych. Przyjęcie takiego porządku rozważań pozwoli wskazać na te „miejsca” literackiego dzieła sztuki, w których zjawisko to jest wyraźnie obecne i niekiedy przesądza o jego wartości estetycznej.
The following paper presents a proposal to complement Roman Ingarden’s philosophy of literature. Ingarden assumed that there is some identity or some connection between the place where the action takes place in a literary work and the real place, if such a place is indicated by a literary work (e.g. Grodzka Street in Krakow). Based on the arguments of Hilary Putnam, extended for the purposes of the topic, and metaphysical aspects of recentivism by Józef Bańka, arguments are presented to show that it is not possible to maintain a claim of connectivity between intentional places in a literary work and actual places. The consequences of such an addition to the indicated point of Ingarden’s philosophy of literature are also pointed out.
PL
W artykule została przedstawiona propozycja uzupełnienia filozofii literatury Romana Ingardena. Fenomenolog ten zakładał, że między miejscem rozgrywania się akcji w dziele literackim a faktycznym miejscem – jeśli na takie miejsce wskazywałoby dzieło literackie (np. ul. Grodzka w Krakowie) – zachodzi pewna tożsamość lub pewna łączność. W oparciu o poszerzoną na potrzeby tematu argumentację Hilarego Putnama i metafizyczne aspekty recentywizmu Józefa Bańki przedstawiono argumenty wskazujące, że nie jest możliwe utrzymanie twierdzenia o łączności między miejscami intencjonalnymi w dziele literackim a miejscami rzeczywistymi. Przedstawiono również konsekwencje takiego uzupełnienia wskazanego punktu filozofii literatury Ingardena.
Przekład artystyczny jest najbardziej reprezentatywnym rodzajem kontaktów (dialog, polilog) między literaturami narodowymi. W artykule omówiono zagadnienie elementu narodowego w tłumaczeniach utworów literackich na język obcy. Wykorzystano przekłady Maksima Bagdanovicha, Rygora Baradulina, Alesya Razanava i Vladimira Karatkevicha. Zwrócono uwagę na funkcję komunikatywną przekładu artystycznego.
EN
Artistic translation is one of the most productive types of relation (dialogue, polilogue) of national literatures. In the article the author analyzes the question of national element in the translation of literature into foreign languages. The translations of Maksim Bagdanovich, Rygor Baradulin, Ales Razanav i Vladimir Karatkevich have been taken into consideration. Special attention is devoted to communicative function of artistic translation.
Krzysztof Sztalt’s aim in this article is to highlight the cognitive values of literature in the field of morality and axiology. He begins by listing the functions of literature and emphasizing the cognitive function. He goes on to indicate the differences between literary and scientific cognition. He then considers the possibility of focusing, during the process of the cognition of literary works, on moral and axiological problems. Addressing these problems he cites a specific literary examples. He argues that pre-sociological literary cognition can be no less valuable and important than sociological cognition. In his opinion, both forms of cognition complement each other.
PL
Artykuł w zamierzeniu autora ma uwidaczniać poznawcze walory literatury w zakresie moralności i aksjologii. Tekst zaczyna się od wymienienia funkcji literatury, podkreślając funkcję poznawczą. Wskazuje na różnice poznania literackiego i naukowego. Następnie autor przedstawia możliwość skupienia się, podczas poznania literackiego, na kwestiach moralnych i aksjologicznych, posiłkuje się przy tym konkretnymi przykładami literackimi. Stoi na stanowisku, że przed-socjologiczne poznanie literackie może być nie mniej cenne i doniosłe od poznania socjologicznego. Oba, jego zdaniem, niejako się uzupełniają.