Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Der Begriff des sprachlichen Weltbildes und die Methoden seiner Operationalisierung

100%

Bartmiński J.

|

nr 5

261-289

EN

The aim of this paper is to reflect on the concept of the linguistic picture of the world (LPoW) and methods of its reconstruction. The Author presents the historical overview and complex genesis of this concept, also in the context of the ethnolinguistic research tradition in Lublin. He defines the linguistic picture of the world as the interpretation of reality contained in language, which can be seen as a set of judgments about the world, people, things and events, originating from the subjective perception and conceptualisation of reality by those who speak the language. When reflecting on linguistic facts which can provide input for a description of the LPoW, the Author argues that such analysis should include three types of linguistic data: vocabulary (systemic linguistic data), texts (textual linguistic data) and surveys (elicited data).

PL

Celem artykułu jest refleksja nad pojęciem językowego obrazu świata (JOS) oraz jego metody jego rekonstrukcji. Autor przedstawia wieloletnią historię i złożony rodowód tego pojęcia, również w kontekście badań etnolingwistyki lubelskiej. Językowy obraz świata definiuję jako zawartą w języku interpretacją rzeczywistości dającą się ująć w postaci zespołu sądów o świecie, o ludziach, rzeczach, zdarzeniach, powstającą w wyniku subiektywnej percepcji i konceptualizacji rzeczywistości przez mówiących danym językiem. Na pytanie, jakie fakty językowe mogą stanowić podstawę opisu JOS, autor odpowiada, że do analizy JOS włączyć należy trzy typy danych językowych: słownictwo (dane językowo-systemowe), teksty (dane językowo-tekstowe) oraz badania ankietowe (dane wywoływane).

2

Языковые средства выражения, характерные для «женских» и «мужских» русских коммерческих реклам

80%

Klyus J.

|

tom 156

127 - 137

EN

This article is an analysis of the grammar, word formation and syntactic linguistic means of expression occurring in Russian advertisements targeted at men and women. Many differences were noted following a comparative analysis. At the grammatical level in “feminine” advertisements the frequent use of comparative form of adjectives was noticed, which may correlate with women’s desire to constantly improve (e.g. improve the appearance). Men, as the ones fond of competition, in advertisements are likely to use the superlative form of adjective. In “masculine” ads the use of personal and possessive pronouns in first person is typical, which practically does not occur in the examples of female ads. An example of differences in word-formation is the use of diminutives and prefixes loaned from English which are unusual for Russian, such as: ультра-, -экстра-, - мега- in advertisements aimed at women, which affects the idealization of the advertised message. Significant differences were noticed during the analysis of syntactic means of expression. Lexeme “новый” and its derivatives occur more frequently in the “feminine” advertisements. Interestingly, they do not determine the advertised product directly, but refer to the abstract nouns appearing in the ad. The opposite situation occurs in advertisements directed towards men. Based on the analyzed examples it was found that in the “masculine” advertising colloquial speech is often used, while the “feminine” makes use of a rather literary language. Construction of the advertising message also varies in the examples of both genders. A characteristic of “masculine” ads is the enumeration of elements of the advertised product, whereas in “feminine” ads the product qualities are described. In the examples considered a much more frequent use of imperatives is observed in advertisements aimed at women. Perhaps this is connected with the stereotypical vulnerability of women to public opinion and stereotypical individualism of men who cannot tolerate being told directly what to do. The quantative analysis of certain punctuation marks used also shows the differences between “feminine” and “masculine” language. The analysis showed that the exclamation mark is used more frequently in “feminine” than “masculine” advertising, perhaps because it makes the transmission more emotional and facilitates the realization of a persuasive function. In “masculine” ads an increased use of ellipses and question marks is noted. They enrich a rather stiff message used in advertisements directed at men.

3

Obraz wilka w języku francuskim

80%

Kochaniec P.

|

nr 21

85-95

EN

The aim of this article is to analyze the linguistic picture of a wolf in the French language. The focal issues of the study are the following: dictionary definition of a wolf, its physical features, wolf’s relationship with other animals, wolf’s habits, as well as human features attributed to a wolf. The linguistic picture of a wolf was reconstructed using the cognitive method developed by Jerzy Bartmiński. The research hypothesis assumes that the linguistic picture of a wolf is negative as this animal is commonly thought of as dangerous and threatening. However, the study has shown that positive features of a wolf (independence, intelligence, solidarity between wolves) are also linguistically present. Moreover, the French proverb on crie toujours le loup plus grand qu’il n’est (literally: “people consider a wolf to be more dangerous than it really is”) expresses the lack of objectivity towards this animal.

4

Vision of the world versus linguistic picture of the world – some methodological remarks

80%

Brzozowska-Zburzyńska B. , Brzozowska-Zburzyńska B.

|

tom 40

5

Language picture of the Covid world: ukrainian context

70%

Деркачова О.

|

2021

|

nr 1(23)

23-39

EN

The article deals with the changes of Ukrainians’ linguistic picture of the world in connection with the COVID-19 pandemic. The peculiarities of the linguistic picture of the world and the national linguistic picture of the world are determined. Neologisms, phraseological modifications and some samples of modern folklore are analyzed. It was found that the peculiarity of COVID neologisms is the adaptation of foreign borrowings and the use of typical Ukrainian means of word formation. COVID phraseologisms are modifications of phrases already existing in the mind of the Ukrainian speaker. As for folklore, modern Christmas and New Year folklore under conditions ofCOVID-19 is a kind of transformation of traditional carols and congratulations. Anecdotes about the pandemic stand apart from previous folklore samples and reflect not only Ukrainian modern realities but also its past. Memes also serve as a source of traditions, history, culture of Ukrainian people. Understanding the verbalized picture of the COVID world is impossible without knowledge of these aspects of the nonverbal world, as well as previous experience of verbalization.

6

Wizerunek ateisty i jego miejsce na konfesyjnej mapie świata na Śląsku Cieszyńskim

70%

Greń Z.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2017

|

tom 52

EN

The image of the atheist and his place on the confessional map of the world in Cieszyn SilesiaThe aim of this article is to create an image of the atheist based on historical and contemporary sources. The history of the concept of the atheist is described on the basis of the regional press, the contemporary picture of the concept – on the basis of the results of a questionnaire and discussions on religious topics on regional websites. The analysis showed that the concept of the atheist is treated as a term equivalent to the terms of members of different churches. The research shows not only the image of the atheist, but also its place in the system of perception of religious differences. Wizerunek ateisty i jego miejsce na konfesyjnej mapie świata na Śląsku CieszyńskimCelem niniejszego artykułu jest stworzenie obrazu ateisty na podstawie źródeł historycznych i współczesnych. Historia pojęcia ateisty została opisana na podstawie prasy regionalnej, współczesny obraz – na podstawie wyników ankiet i dyskusji na tematy religijne na regionalnych stronach internetowych. Analiza wykazała, że pojęcie ateisty jest traktowane jako pojęcie równorzędne z określeniami członków różnych Kościołów. W wyniku badań przedstawiono nie tylko wizerunek ateisty, lecz także jego miejsce w systemie postrzegania różnic wyznaniowych.

7

»Poláci nám říkají Pepíci« – obraz Czechów w polskojęzycznych przewodnikach turystycznych

60%

Olchowa G.

|

nr 4

523-540

EN

The purpose of this article was to present the image of the Czechs based on six Polish-language travel guides published by the most important travel publishers in Poland in 2004–2011. The research material consisted of texts presenting basic information included in the introductory or final parts of bedekers, without considering graphic elements. The picture was made up of character traits attributed to the Czechs, their habits were pointed out, but they also described how they spend their free time and celebrate holidays. In addition, an assessment was made of certain professional groups and an approximation of their attitude towards ethnic and sexual minorities. It turned out that the image of the Czechs is identical in the texts studied and mostly in line with existing stereotypes. The authors of the guides mainly draw a positive image of the southern neighbor, but also draw attention to the unfriendly attitude of the Czechs towards the Roma.

PL

Celem niniejszego artykułu było przedstawienie obrazu Czechów na podstawie sześciu polskojęzycznych przewodników turystycznych opublikowanych przez najważniejsze wydawnictwa podróżnicze w Polsce w latach 2004–2011. Materiał do badań stanowiły teksty, prezentujące podstawowe informacje zamieszczone w częściach wstępnych lub końcowych bedekerów, przy czym nie brano pod uwagę elementów graficznych. Na obraz złożyły się cechy charakteru przypisywane Czechom, wskazano ich zwyczaje, ale także opisano jak spędzają wolny czas i obchodzą święta. Ponadto zawarto ocenę pewnych grup zawodowych oraz przybliżono, jaki mają stosunek do mniejszości etnicznych i seksualnych. Okazało się, że obraz Czechów jest tożsamy w badanych tekstach i w większości zgodny z istniejącymi stereotypami. Autorzy przewodników kreślą przede wszystkim pozytywny obraz południowego sąsiada, ale zwracają też uwagę na nieprzyjazny stosunek Czechów do Romów.

8

K metaforám v Babičce po pitvě z hlediska kognitivní lingvistiky

51%

Zábranský L.

|

2013

|

nr 70/1

147-166

PL

The author examined metaphorical concepts in this Czech parody of the famous work by Božena Němcová (The Grandmother). Based on excerpts, an analysis of metaphorical concepts was conducted. Whenever possible, the author took etymology into account during the research. „Babička po pitvě” (BPP) is a parody, as indicated already by its very title. Assurance comes with the finding of a mirrored condensed morphology of BPP with respect to the original. Both BPP and The Grandmother contain 18 chapters and four identical plot lines. To parody the original, Hynek uses formal sentence structures, simple syntax prevails, often exacerbated to the extreme, thus giving a simplified and scholarly limited impression. The characters in BPP are exposed as: ethnocentric, naive, limited, religious, belonging to a foreign language affiliation, vulgar, capricious, altruistic, sexually unsatisfied or only temporarily satisfied. The image of the world in Staré bělidlo (Old BleachingGround) is: prejudiced, superstitious, anthropocentric, subjective, superficial, limited, firmly grounded in the natural cycle and traditions associated with it. Procedures and traditional findings of cognitive linguistics/ language picture of the world have been positively verified. The morbid, Erotic, socially incorrect, cynical, dissonant as well as poetic and gentle satire of BPP thus represents an eccentric and rich foam of comedy, however, under its thick surface we find more serious content, raising social, moral and value issues; using parody, BPP thus fundamentally challenges the traditional values demonstrated in The Grandmother.

9

Obraz sacrum w utworach śpiewanych młodzieży na Zaolziu. Na przykładzie obrazu Boga, Jezusa, Maryi i postawy człowieka wobec świętości

51%

Kolberová U.

|

tom 5

|

nr 2

100-113

EN

The subject of the present paper are the lyrics of the songs sung by Catholic youth from Zaolzie or, more precisely, the emerging image of the sacred (God, Jesus, Mary and man's attitude towards the sacred), which is presented to young people in borderland areas. The research method used to analyse the collected material is based on the methodology of the linguistic picture of the world. The image of the sacred in Polish and Czech songs in Zaolzie contains the generally known image of God, Jesus and Mary. God is above all good, almighty, eliminates sins, is infinite, is a father and guardian for man, and man should love him as the Creator. Similarly, Jesus is merciful and through him leads the way to God and salvation. Mary, on the other hand, is worshipped primarily as the Mother of Jesus and Mother of us, people. This generally known image of the sacred is repeated and consolidated thanks to the songs. Polish and Czech texts do not differ significantly from each other in the general presentation of the sacred and its image, but we can notice some differences, such as references to Mary as the Queen of Poland, and the generally stronger picture of Mary in Polish texts.

PL

Tematem niniejszych rozważań stały się teksty utworów śpiewanych przez katolicką młodzież zaolziańską, a ściślej wyłaniający się z nich obraz sacrum (ściślej Boga, Jezusa, Maryi i postawy człowieka wobec świętości), jaki przedstawia się on młodemu człowiekowi terenów granicznych. Metoda badawcza wykorzystana do analiz zgromadzonego materiału opiera się na założeniach językowego obrazu świata. Obraz sacrum w polskich i czeskich utworach śpiewanych przez młodzież na Zaolziu zawiera ogólnie znany obraz Boga, Jezusa, Maryi. Bóg jest przed wszystkim dobry, wszechmogący, zgładza grzech, jest nieskończony, jest dla człowieka ojcem, opiekunem, a człowiek winien go wielbić jako stwórcę. Podobnie Jezus jest miłosierny i to poprzez niego prowadzi droga do Boga i zbawienia. Natomiast Maryja jest wielbiona przede wszystkim jako Matka Jezusa i Matka nas, ludzi. Ten ogólnie znany obraz sacrum dzięki pieśniom jest powtarzany i utrwalany. Teksty polskie i czeskie są do siebie zasadniczo podobne w ogólnym przedstawianiu sacrum, jego obrazie, jednak możemy zauważyć pewne różnice kulturowe, np. odwołania do Maryi jako Królowej Polski i ogólnie mocniej zarysowany obraz Maryi w polskich tekstach.

10

Metafory pýchy

51%

Saicová Římalová L.

|

nr 1

16-24

EN

There are two basic types of pride (pýcha) in Czech: “pride-haughtiness” with negative connotations and “pride proper” with positive ones. These two types are closely connected and represent a type of continuum. Metaphors concerning both types of pride in Czech are numerous and form a complex net centred around the following metaphors: pride is a living organism, pride is a power, pride is a liquid or a gas, and pride is an illness.

11

Filologia a tożsamość. Dwugłos polsko‑litewski o ks. Antonim Juszkiewiczu, twórcy słowników przekładowych

51%

Sakalauskienė V. , Sawaniewska-Mochowa Z.

|

tom 38

108-125

EN

The nineteenth-century lexicographical legacy of Fr. Antoni Juszkiewicz (Antanas Juška) is a common linguistic and cultural heritage of Poles and Lithuanians. The translational dictionaries, made by the bilingual author, document the spoken Lithuanian language (in dialectal and colloquial versions) and, as well, Polish regional language in the contemporary territory of Lithuania in the period of partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The dictionaries are treated as important sources that provide ethnolinguistic information on two phenomena: conceptualization of the world by the two nations at the time of crystallization of the Lithuanian identity, personal vision of the world presented by the lexicographer, the priest, remaining in the situation of a cultural Polish-Lithuanian bivalence. In the mid-19th century the Antanas Juška’s idea of documenting the folk colloquial vocabulary was a new and significant phenomenon in Lithuanian lexicography. The dictionary of Lithuanian-Polish language was a matter of importance for the society. Lithuanians needed the dictionary even more than Poles did. At first the author of this dictionary dedicated his attention to the intellectuals. The brightest minds of that time were going to Polish schools, so the Polish and Lithuanian languages were always used side by side. As a lexicographer, Antanas Juška understood that not only folk colloquial language but also ethnography was an important aspect of national cultural development. For a few decades he dedicated his inexhaustible energy to recording Lithuanian words, phrases, songs and customs of the country. He was attentive to the psychological, historical and traditional aspects of the culture as well as tried to describe the way people expressed their thoughts. Anatans Juška recorded more than 30,000 words of the spoken language. The ‘Lithuanian-Polish Dictionary’ in its different editions reflects the state of Lithuanian language in the second half of the 19th century. The words in this dictionary include loanwords, vulgarities and sentences that reflect the difficult human conditions of that time. ‘The Lithuanian-Polish Dictionary’ by Antanas Juška is an important source of lexicography. The remaining manuscript and editorial processes reflect many difficulties leading to the final results. It is an important and valuable source for researching the development of Lithuanian literary writing.

PL

XIX-wieczna spuścizna leksykograficzna ks. Antoniego Juszkiewicza (lit. Antanas Juška) stanowi wspólne dziedzictwo językowo-kulturowe Polaków i Litwinów. Układane przez dwujęzycznego autora słowniki przekładowe dokumentują litewski język mówiony (gwarowy i potoczny) i polski regionalny na Litwie w dobie rozbiorów. Traktujemy je jako ważne źródła, które dostarczają dwojakich informacji etnolingwistycznych: mówią o konceptualizacji świata przez dwa narody w momencie krystalizowania się tożsamości litewskiej, informują o indywidualnej wizji świata samego leksykografa, kapłana, pozostającego w biwalencji kulturowej polsko-litewskiej. Idea Antoniego Juszkiewicza, by gromadzić słownictwo ludowe i potoczne, była nowym, znaczącym fenomenem w litewskiej leksykografii połowy XIX w. Słownik litewsko-polski to swoiste novum dla ówczesnego społeczeństwa. Litwini potrzebowali takiego słownika bardziej niż Polacy. W pierwszym rzędzie, autor adresował ten słownik do inteligencji. Najświatlejsze umysły tego czasu uczęszczały do polskich szkół, więc języki polski i litewski egzystowały zawsze blisko siebie. Jako leksykograf, Antoni Juszkiewicz rozumiał, że nie tylko słownik języka ludowego, mówionego, ale również etnografia przyczynia się do rozwoju kultury narodowej. Przez kilka dziesięcioleci swą niewyczerpaną energię poświęcał zapisywaniu litewskich słów, wyrażeń, pieśni i zwyczajów ludowych. Podczas zbierania materiału zwracał baczną uwagę na aspekty psychologiczne, historyczne, tradycje kulturowe, a także na sposób, w jaki ludzie wyrażają swoje myśli, jak kategoryzują świat. Antoni Juszkiewicz zgromadził ponad 30 tys. słów z języka mówionego. Słownik odzwierciedla stan języka litewskiego w drugiej połowie XIX w. W zasobie leksykalnym litewskim znalazły się zapożyczenia, wyrazy pospolite i sentencje odzwierciedlające trudne warunki życia w tym okresie, gdy Litwa pozostawała pod władzą carów. Słownik Antoniego Juszkiewicza jest ważnym źródłem leksykograficznym, choć ciągle pod względem naukowym i poznawczym niedocenionym. Proces przygotowywania rękopisów do druku przez wielu redaktorów był bardzo żmudny i nie doprowadził do wydania całości zbioru. Jest to jednak wciąż ważne i wartościowe źródło do badania rozwoju języka litewskiego.

12

„Boże, nie dajże mnie w starości na sieroctwo i nędzę, bez wyręki”. Językowa kreacja ojca (Szymona Porębskiego) z powieści Matka Ignacego Maciejowskiego – Sewera

51%

Rutkowska J.

|

nr 1/2(21/22)

59-67

PL

Ignacy Maciejowski’s novel Matka features the character of Szymon Porębski – Magda’s father and Antek and Władek’s father. The creation of the character relies mainly on the distinct personal characteristics of Sewer’s protagonist. Szymon Porębski’s major traits include stubbornness, relentlessness, firmness, industriousness, thrift, consistency and respect towards his what matters the most – his fatherland, family, home, farm and work. The creation of the character is reinforced by the structure of his utterances.

13

La concettualizzazione del verbo ‘mettere’ in italiano

51%

Paliczuk A.

|

2021

|

tom 33

1-17

EN

The conceptualization of space is manifested in language through diverse linguistic structures. Space, one of the most significant analytical categories not only in linguistics, introduces a variety of senses and conceptual relations in the construction of communicative meaning. While there are several approaches to linguistic studies, the most obvious choice for this type of analysis seems to be Cognitive Linguistics, with some of its theoretical currents and the Cognitive Grammar of Ronald W. Langacker (1987, 1991a, 1991b, 1995, 2008) in particular. In his works, Langacker often refers to spatial and visual relationships that provide useful illustrations to depict different conceptual structures and relationships. Indeed, the relations between visual perception and conceptualization concerns numerous aspects of the semantics of natural language (E. Tabakowska, 1999: 59). The paper aims to analyse the concept of the Italian verb ‘mettere’ (‘to put’), apparently simple and yet, as it will be shown, rich and varied in meaning.

14

Jazykový obraz světa a kreativní text

51%

Pajdzińska A. , Tokarski R.

|

nr 4

288-297

EN

In this paper, it is claimed that the artistic vision of the world is not very different from the linguistic picture of the world and that creative use of language (i.e. artistic or journalistic texts, advertisements, or even colloquial texts) can contain valuable, indeed, sometimes fundamental data for a reconstruction of the conceptual system encoded in the language. Examples of texts are provided, thanks to which one can verify hypotheses constructed on the basis of systemic facts and which draw attention to an aspect of the linguistic picture of the world. When creative uses are taken into account, semantic components inconspicuous in the general variety of the language surface, and the semantic openness of linguistic expressions is revealed – this openness is correlated with the openness of human thinking about the world. Textual connotations, merely individual at face value, usually have a clear motivation because a semantically interpretable utterance must be derived from linguistic and cultural knowledge. Situations in which the text is the only justification of unconventionalized semantic components are very rare.

15

Burza we frazeologii czeskiej

41%

Balowska G.

|

nr 2

143-158

EN

The subject of the analysis of this paper are phraseological units presenting the picture of a storm as a meteorological phenomenon in the Czech language. Phraseologies with the superior component bouřka and components blesk, hrom, vítr have been presented. Those components describe phenomenons accompanying the storm. Together they are the basic symptoms of the storm recorded in the language. The phraseological units discussed in the paper are used to express mainly negative evaluation, which comes from human experience and from contact with dangerous natural phenomena. They primarily describe the physical characteristics of a human being, his behavior, emotions and interpersonal relationships, while less often the elements of the surrounding world and they maintain the following attributes of storm phenomenons: ‚loud‘, ,turbulent‘, ,violent‘, ‚angry‘, ‚sudden‘, ‚very fast‘, ‚dangerous‘, ‚destructive‘.

PL

Przedmiotem analizy są jednostki frazeologiczne prezentujące obraz burzy jako zjawiska meteorologicznego w języku czeskim. Przedstawione zostały frazeologizmy z nadrzędnym komponentem bouřka i komponentami blesk, hrom, vítr, określającymi zjawiska towarzyszące burzy, stanowiące równocześnie jej podstawowe oznaki utrwalone w języku. Omówione w artykule jednostki frazeologiczne służą wyrażaniu głównie negatywnego wartościowania, które wypływa z ludzkiego doświadczenia, z kontaktu z groźnymi zjawiskami przyrodniczymi. Opisują one przede wszystkim cechy fizyczne człowieka, jego zachowania, emocje oraz relacje międzyludzkie, rzadziej natomiast elementy otaczającego świata, i utrwalają takie cechy przypisywane zjawiskom burzowym, jak: ‘głośny’, ‘niespokojny’, ‘gwałtowny’, ‘gniewny’, ‘nagły’, ‘bardzo szybki’, ‘niebezpieczny’, ‘niszczący’.

16

Cierpki smak rajskich jabłuszek. Nazwy przedmiotu w różnojęzycznych wersjach tekstu literackiego a rozbieżne interpretacje utworu

41%

Dobrzyńska T.

|

2023

|

tom 19

89-108

EN

The article discusses the consequences of specific linguistic expressions of a motive in a literary text and its translations. The analysis concerns the names of fruits appearing in Vladimir Nabokov’s short story entitled Signs and Symbols, which is available in Polish in two versions: Znaki i symbole or Sygnały i symbole. The juxtaposition of the excerpts from these Polish versions with the English original reveals different motivations for the names of the same fruit in different languages, and these names carry different connotations. These differences can give rise to divergent interpretations of the work.

PL

W artykule omawiane są konsekwencje określonych językowych ujęć pewnego motywu w tekście literackim i jego przekładach. Analiza dotyczy nazw owoców pojawiających się w opowiadaniu Vladimira Nabokova pt. Signs and Symbols, które jest dostępne po polsku w dwóch wersjach: Znaki i symbole lub Sygnały i symbole. Zestawienie fragmentów tłumaczeń tego utworu z angielskim oryginałem ujawnia odmienne motywacje nazw tych samych owoców w różnych językach, a owe nazwy są nośnikami innych konotacji. Te różnice mogą stanowić podstawę rozbieżnych interpretacji utworu.

17

Językowy autoportret malarza orientalisty w listach prywatnych Stanisława Chlebowskiego

41%

Olma M.

|

nr 12

206-218

EN

The considerations set out in the article are the reason for the studies on idiolects of extraordinary creative persons of the past ages. The basis for the study is 487 private letters of a Sultan’s painter – Stanisław Chlebowski (1835–1884), sent to the family settled in Krakow, and J.I. Kraszewski, living in Drezno. The aim of the discussion is the analysis of a linguistic layer of correspondence, including especially the lexical part and phraseology, which allow for a reconstruction of the artist-painter self-portrait – his self-assessment of own works, attitude towards art, creative work, signs of everyday life and social contacts of the sender. The examined means of linguistic discourse externalize the internal states of the writer, his emotional and evaluative attitude towards the presented content, especially himself.