An identity of a political group is a multidimensional phenomenon and cannot be reduced to axiological declarations. The Left is going through a crisis of identity, not only in Poland. The symptoms are, among others, the ideological and intellectual surrender in face of the neoliberal narrative or accepting the one-sided, negative interpretation of the history of the Left, including the experience of socialism. The identity of a political group on the one hand requires permanent reconstruction, but on the other it needs to be defended. In the case of the Left what is visibly lacking is the defense of its traditional values, which are positively verified by the current crisis of capitalism. The values are not separate from the social and political practice or social interests. They can be interpreted as a generalization, an essential synthesis of social interests on various levels of the organization of social life. Values and interests are not merely the motivational side of politics. They also form an analytic category, allowing for unveiling the functional aspect of social phenomena. Similarly, leftism is not only a moral stand or a type of social sensitivity. It is a cognitive disposition too. The debate about the identity of the Left, just like the analysis carried out in the field of political sciences, should not refrain from the class paradigm in explaining various phenomena. Especially today it seems that the usefulness of class-related explications of social and political contradictions is growing, even more so, if we consider their global context.
The current left-right dichotomy permanently organizes the perception of politics by the Polish society. This thesis is confirmed both in academic discourse as well as in the results of public opinion polls. In that context, it becomes extremely important to determine the understanding of the left and the right in relation to the electoral preferences of the Poles. The thesis and the hypotheses were verified in a process of analyzing the variables obtained in the present study, carried out in 2008–2015 on a representative sample of the adults. The results partially confirm the thesis. Compatibility between the understanding the left-right dichotomy and the characteristics of the doctrines depends on the electoral preferences of the respondents, but not for followers of all analyzed batches. The most consistency and compatibility with the model of doctrinal understanding of these concepts can be found in the preferences of the Democratic Left Alliance electorate. In the Law and Justice electorate, the understanding of the analyzed concepts is incomplete and only partially consistent with the declared right wing preferences, whereas, the biggest ideological disorientation can be noted among supporters of the Civic Platform. Undoubtedly, the voters’ perception of the political scene through the lens of the division between the left and the right is still effective and valid.
Przedmiotem zainteresowań jest różnorodność orientacji ideologicznych ze względu na płeć i wiek. Dotychczasowe ustalenia teoretyczne wskazują, że w rozwiniętych demokracjach już pod koniec lat 90. doszło do odwrócenia pozycji ideologicznych kobiet i mężczyzn. Z ostatnich badań społecznych wynika, że także w Polsce kobiety w większym stopniu niż mężczyźni identyfikują się z lewicą, a w młodszym pokoleniu różnice te są jeszcze większe. Celem artykułu jest szczegółowe ukazanie różnic ideowych pomiędzy młodymi mężczyznami i kobietami w Polsce. Autor stawia dwa typy pytań badawczych: (1) opisowe i wyjaśniające, które dotyczą charakterystyki podobieństw i różnic w orientacjach ideologicznych młodych kobiet i mężczyzn; (2) metodologiczne, które dotyczą sposobu pomiaru tego zjawiska. Autor wychodzi z założenia, że stosowany w wielu badaniach pomiar lewicowo-prawicowej samoidentyfikacji daje nadmiernie uproszczony obraz rzeczywistych poglądów, przekonań i wartości respondentów, które można określić mianem orientacji ideologicznych. Dlatego proponuje zastosowanie narzędzi wielowymiarowych (skala problemowa), które pozwalają lepiej opisać złożone postawy polityczne. W poszukiwaniu odpowiedzi autor analizuje dane z własnego badania przeprowadzonego wśród dużej grupy polskich studentów.
EN
The subject of the author’s interest is the diversity of ideological orientations due to gender and age. The theoretical findings so far indicate that in developed democracies already at the end of the 1990s there was a reversal of the ideological positions of women and men. Recent social research shows that also in Poland women identify with the left to a greater extent than men, and in the younger generation these differences are even greater. The aim of the article is to show in detail the ideological differences between young men and women in Poland. The author poses two types of research questions: (1) descriptive and explanatory, which concern the characteristics of similarities and differences in the ideological orientations of young women and men; (2) methodological, which concern how to measure this phenomenon. The author assumes that the measurement of left-right self-identification used in many studies brings an overly simplified picture of the respondents’ real views, beliefs and values, which can be described as ideological orientations. Therefore, he proposes the use of multidimensional tools (issue-based scale) that allow to better describe complex political attitudes. In search of answers, the author analyzes data from his own survey conducted among a large group of Polish students.
W przestrzeni debaty publicznej można zaobserwować występowanie antynomicznych postaw dotyczących ochrony środowiska naturalnego. Jedna z nich jest charakterystyczna dla nurtu określanego umownie jako lewicowy, a druga – dla prawicowego. Celem artykułu jest przybliżenie treści i źródeł tych postaw oraz podjęcie próby wyjaśnienia istniejącego na tym gruncie konfliktu politycznego w odniesieniu do psychologicznej teorii wartości Shaloma H. Schwartza.
EN
In the political sphere, two antinomous attitudes towards the nature are permanently present. The first one is characteristic of the left-wing and the second one of the right-wing. The article explains the content and source of these attitudes by referring to Shalom H. Schwartz's psychological value theory (SVT) and the circular meta-value model created on the basis of its adaptation.
After Władysław Broniewski’s death, Mieczysław Grydzewski focussed on, in his opinion, the controversial spelling of the word “bóg” (god) in the poem Zagłębie Dąbrowskie with which Polish readers were very much familiar. The poet stated his non-religious views long before his début. Throughout his literary career he consistently applied the all-lower case spelling of the word “bóg” (god). His motivation was not to act against the established principles but despite the spelling rules that existed in Polish. His intention was not to be blasphemous but to exclude himself from the oppressive principle that considered the existence of a monotheistic “god” as something certain and indisputable. In the years after the watershed year of 1989 some editors and researchers even considered Broniewski’s spelling of the word as something imposed by the Stalinist and communist censorship and thus tried to amend it.
PL
Po śmierci Władysława Broniewskiego Mieczysław Grydzewski zwrócił uwagę na, jego zdaniem, kontrowersyjny zapis słowa „bóg” w bardzo dobrze znanym polskiemu czytelnikowi wierszu Zagłębie Dąbrowskie. Laickie poglądy poeta deklarował na długo przed debiutem. Przez cały okres swojej działalności literackiej konsekwentnie stosował zapis korzystający z małej litery w pisowni słowa „bóg”. Nie czynił tego wbrew regułom, lecz pomimo zasad przyjętych przez polską ortografię. Zamiarem nie było bluźnierstwo, lecz wyłączenie się z opresywnej reguły uznający istnienie monoteistycznego „boga” jako bezdyskusyjny pewnik. Po przełomie 1989 roku część edytorów i badaczy uznała nawet stosowany przez Broniewskiego zapis jako wymuszony przez stalinowską i peerelowską cenzurę i starała się dokonać korekty.
The aim of this article is to compare the political strategy of the two left-wing parliamentary parties in Poland and the Czech Republic, i.e. SLD and KSČM after the transformation of the political system in the indicated countries. The work is an attempt to verify the chosen concept for the continued functioning of former communist activists in the system of parliamentary democracy and indicates possible opportunities and threats for both parties – not only on the basis of election results, but also program work and parliamentary activity.
PL
Celem niniejszego artykułu jest porównanie strategii politycznej dwóch lewicowych partii parlamentarnych w Polsce oraz Republice Czeskiej, czyli SLD i KSČM po transformacji systemu politycznego we wskazanych państwach. Praca stanowi próbę weryfikacji obranej koncepcji na dalsze funkcjonowanie dawnych działaczy komunistycznych w systemie demokracji parlamentarnej oraz wskazuje na możliwe szanse i zagrożenia dla obu ugrupowań – nie tylko na podstawie wyników wyborczych, ale również prac programowych i aktywności parlamentarnej.
Patrząc z perspektywy obserwatora zewnętrznego, polski spór o ustawę zasadniczą z 1997 r. dotyczy przestrzegania obowiązujących norm konstytucyjnych i bardziej ogólnie, reguły praworządności. Jednak spoglądając na ten konflikt przez pryzmat aksjologii można postawić tezę, że strony konfliktu politycznego (rządzący i opozycja) instrumentalizowały „walkę o konstytucję”, traktując ją jako jedno z narzędzi służących osiąganiu celów politycznych. Uczestnicy tego konfliktu dążyli do realizacji przeciwstawnych wartości politycznych, a ustawa zasadnicza, praworządność i hierarchia aktów prawnych miały charakter drugorzędny. Celem artykułu jest wyjaśnienie źródeł sprzecznych postaw wobec Konstytucji z 1997 r., a zastosowaną podstawą teoretyczną i punktem odniesienia dla analizy tego konfliktu jest kołowy model wartości politycznych.
EN
From the perspective of an external observer, the Polish dispute over the 1997 Constitution concerns the question of compliance with the applicable constitutional norms and more generally, the rule of law. However, looking at this dispute through the prism of axiology, it is possible to put forward the thesis that both sides of the political conflict (the government and its opposition) instrumentalised the ‘fight for the constitution’, treating it as one of the tools for achieving political goals. Those taking part in it pursued opposing political values, while the constitution itself, the rule of law and the hierarchy of legal acts were treated instrumentally. The aim of the article is to explain the sources of conflicting attitudes towards the 1997 Basic Law. The applied theoretical basis of the article and the reference point for the analysis of the conflict is the circular model of political values.
The paper identifies (selected) reasons and strategies of removing the notion of class from Polish critical-literary discourse after 1989, especially a certain tradition of non-Marxist leftist criticism defined by Maria Janion, Kinga Dunin and Igor Stokfiszewski. The paper shows how a general vision of the world and politics implicitly outlined in the works of those critics excludes the possibility to meaningfully use the notion of class.
PL
Celem artykułu jest wskazanie (wybranych) przyczyn i strategii usuwania pojęcia klasy z polskiego dyskursu krytycznoliterackiego po roku 1989. Przedmiotem analizy jest przede wszystkim pewna tradycja niemarksistowskiej krytyki lewicowej, określona nazwiskami Marii Janion, Kingi Dunin i Igora Stokfiszewskiego. Artykuł wskazuje, w jaki sposób ogólna wizja świata i polityki implicytnie szkicowana w pracach wymienionych krytyków wyklucza możliwość znaczącego wykorzystania pojęcia klasy.
The object of this article is to analyse the presence of the metavalue of equality in the agendas of the political parties that brought representatives to the Polish Parliament as a result of the 2019 elections. The aim is to determine the attitude of these groupings towards equality. The article has a parallel methodological aim, which is to demonstrate the possibility (and, at the same time, the necessity) of studying political values both quantitatively and qualitatively. This seems important in political science analysis, as establishing the attitudes of a given party towards values facilitates the positioning of that entity within party families or existing ideologies. The theoretical basis of the article is the circular metavalue model, supporting the analysis of the axiological layer in politics.
PL
Przedmiotem artykułu jest analiza obecności metawartości równość w programach tych komitetów wyborczych, które w rezultacie wyborów w 2019 roku wprowadziły przedstawicieli do Sejmu RP. Celem jest ustalenie stosunku tych ugrupowań do tytułowej wartości. Artykuł ma równoległy cel metodologiczny, którym jest wykazanie możliwości (i zarazem konieczności) badania wartości politycznych jednocześnie w sposób ilościowy i jakościowy. Określenie stosunku ugrupowania względem pewnych wartości ułatwia pozycjonowanie tego podmiotu w obrębie rodzin partyjnych czy istniejących ideologii, co jest istotne w analizie politologicznej. Teoretyczną podstawą artykułu jest kołowy model wartości, wspomagający analizę warstwy aksjologicznej w polityce.
Interpretation of Polish political divisions is difficult, if one takes as a reference the traditional division into left wing and right wing politics. Similar difficulties are caused by a phenomenon emerging in all European democracies described as populism. The essay presents a perspective that allows to combine both problems by offering one explanation. It reveals how the main Polish division axis, perpendicular to the traditional left wing-right wing axis, is part of a phenomenon present in other countries. This interpretation also explains the nature of the Polish movements known as populist ones.
Serving as the starting point for this article, Didier Eribon’s Returning to Reims reveals the personal and psychological costs suffered by a person who abandons the folk class they were born into and makes it to the upper class. It is a significant issue for many intellectuals, particularly those who, like Eribon, are inclined towards left-wing views. Not only are they lodged in their non-places but they also lose the possibility to contact their loved ones among whom they feel like strangers. Acknowledging Eribon’s path, anyone who advances socially abandons their class and, like Eribon, sometimes feels repulsed by it. The author of the article tries to show that Eribon’s experience should not be universalised and that other identity strategies are possible to enable both the family ties and the advancement of the political and social project. Based on Returning to Reims and Retour sur la condition ouvrière by Stéphane Beaud and Michel Pialoux, the left-wing vision appears to be split into what constitutes a communal-conservative project and a liberal-individual project. If the left wing is to be effective, it needs to be fused together. The folk class is not as conservative as it seems, and it is not for conservative reasons that it tends to vote for right-wing parties.
Democratic socialism is perceived in this article as a return to the orthodox socialist thinking. It is conflicted with a mainstream identitarian left, even if cannot reject heritage of the 1960s. Democratic socialism is focused on interest of the working classes, which is an antidote against center liberalism, liberal left and gaining more and more popularity populist movements. Text is devoted to outline an idea of democratic socialism and its strong and weak dimensions.
PL
Demokratyczny socjalizm jest w artykule rozumiany jako powrót do ortodoksyjnego myślenia socjalistycznego. Odwraca się od mainstreamowego nurtu tożsamościowego lewicy, nie jest jednak w stanie się od niego odciąć i odrzucić dziedzictwa lat 60. XX wieku. Demokratyczny socjalizm stawia na pierwszym miejscu interesy klasowe klas pracujących, co ma stanowić odpowiedź wobec ciągle jeszcze królującego centroliberalizmu i spoufalowanej wobec niego liberalnej lewicy, a także rosnących w siłę formacji populistycznych. W tekście nakreślone zostały uwarunkowania idei, a także jej słabe strony.
The aim of this article is to undertake a quantitative and qualitative analysis of the value of freedom in terms of its presence in the political agendas of those electoral committees that exceeded the electoral threshold in the 2019 elections to the Polish Parliament. In the light of the applied method of analysis of political values (the circular model) and the results of the 2018–2019 European Social Survey, the hypothesis h1 was set, according to which the southern value of freedom within the community will dominate over the northern value of individual freedom in the agendas. To assess political values, the research used a comparative method, quantitative and qualitative content analysis, as well as a circular model. Hypothesis h1 has been verified positively in part because many references to social policy and equality were identified in the agendas, with the committees' postulates appeared as freedom in the positive variant.
PL
Celem artykułu jest przeprowadzenie ilościowej i jakościowej analizy wartości wolność w zakresie jej obecności w programach politycznych tych komitetów wyborczych, które w wyborach do Sejmu RP w 2019 roku przekroczyły klauzulę zaporową. W świetle zastosowanej metody analizy wartości politycznych (modelu kołowego) i wyników Europejskiego Sondażu Społecznego z lat 2018-19 postawiono hipotezę h1, zgodnie z którą w programach południowa wartość wolność w ramach wspólnoty będzie dominować nad północną wolnością jednostki. W badaniach zastosowano metodę porównawczą, ilościową i jakościową analizę treści, a do oceny wartości politycznych wykorzystano model kołowy. Hipoteza h1 została zweryfikowana pozytywnie częściowo, ponieważ w programach zidentyfikowano wiele odniesień do polityki socjalnej i równości, które w postulatach komitetów występowały w charakterze wolności „do”.
Jesteśmy dziś w Europie świadkami zwrotu populistycznego, można mówić nawet o „populistycznym momencie”, który odsłania oblicza kryzysu neoliberalnej demokracji. Jak podkreśla Chantal Mouffe, ów „populistyczny moment” wyraża zbiór heterogenicznych żądań, których nie da się umieścić w tradycyjnym spektrum politycznym na osi lewica–prawica. Bitwy naszych czasów będą toczyć się między prawicowym a lewicowym populizmem. I chociaż obecny stan społeczeństw liberalnych zdaje się sprzyjać rozwojowi prawicy, Mouffe udowadnia, że tylko odnowienie myśli lewicowej, ściślej - lewicowy populizm może przyczynić się do radykalizacji demokracji. Celem artykułu jest analiza przyczyn rosnącego sukcesu partii populistycznych w krajach europejskich oraz zbadanie, czy formy przejawiania się obecnego kryzysu wpływają na rozwój narracji populistycznej, zwłaszcza w jej prawicowej odsłonie.
EN
Today in Europe we are witnessing a populist turn, we could even speak of a “populist moment” that signals the crisis of neoliberal democracy. According to Chantal Mouffe, “the populist moment” is the expression of a set of heterogeneous demands, which cannot be formulated in traditional right/left frontier. The battles of our time will be between right-wing and left-wing populism. Although the current state of liberal societies appears to favor the development of a Right project, Mouffe proves that just a left-wing one can uphold any kind of radicalisation of democracy. The aim of this paper is to examine the reasons for the increasing success of populist parties in European countries and to consider whether the way the present crisis is manifesting is conducive to the growth of a populist narrative, especially in its right-wing variant.
Celem artykułu jest przedstawienie argumentów na rzecz rezygnacji z utrwalania w nauce o polityce trzech stereotypów dotyczących lewicowości, centrowości i prawicowości. Pierwszy z nich polega na klasyfikowaniu podmiotów politycznych przez wskazywanie na ich miejsce na osi lewica–centrum–prawica. Podstawą drugiego jest przekonanie, że lewicowość, centrowość i prawicowość można zawęzić do określonych płaszczyzn rywalizacji (na przykład do poglądów na gospodarkę, kształt państwa, religię). Trzecim stereotypem jest „dogmat”, że konflikt o wartości polityczne został zapoczątkowany w okresie rewolucji francuskiej. Autor uzasadnia swoje stanowisko w odniesieniu do psychologicznej teorii Shaloma H. Schwartza oraz kołowej struktury wartości politycznych.
EN
The aim of the article is to give arguments against the presence of three stereotypes in political science concerning leftism, centrism and rightism. The first one involves the classification of political entities by indicating their place on the left-centre-right axis. The second is based on the belief that leftism, centrism and rightism can be narrowed down to specific levels of competition (e.g. views on the economy or religion). The third stereotype is “dogma” that the conflict over political values was initiated during the French Revolution. The author explains his position with reference to the psychological theory of Shalom H. Schwartz and the circular matrix of meta-value.
W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczące opinii Polaków wobec aktywności Kościoła w życiu publicznym. Badania przeprowadzono w 2019 roku na ogólnopolskiej próbie badawczej (n = 2110) opartej o dobór kwotowo-warstwowy. Większość badanych poparła rozdział Kościoła od państwa, a jednocześnie akceptowała obecność wartości chrześcijańskich w działaniach przedstawicieli instytucji państwa. Badani stanowczo sprzeciwili się popieraniu przez Kościół kandydatów w wyborach. Istotne okazały się deklarowane preferencje polityczne, zamożność oraz miejsce zamieszkania respondentów. Zwolennikami rozdziału Kościoła od państwa były częściej osoby o poglądach lewicowych niż prawicowych, zamożniejsze niż biedniejsze, mieszkające w miastach niż mieszkańcy wsi.
EN
The article presents the research results concerning the attitude of Poles towards the presence of the Church in public life. The research was conducted in 2019 on a national sample size (n = 2110) based on stratified quota sampling method. The majority of the surveyed supported the division of the Church and state, at the same time accepting the presence of Christian values in the activities of state institutions. The surveyed definitely disagreed with the statement that the Church may support particular candidates in elections. The declared political preferences of the respondents proved to be significant, as well as wealth and place of residence. The supporters of the division of Church and state were more frequently respondents with leftist preferences rather than rightist, wealthier rather than poorer, and residing in cities rather than in the country.
The text is devoted to scientific and journalistic achievements of Marek “k-punk” Fisher. The author tries to show the originality of thought of the English theorist of culture and his contribution to the critical reflection on contemporary cultural phenomena. Fisher gained popularity in 2009 with the book Capitalist Realism: Is There No Alternative. He published in such magazines as The Guardian, The New Statesman, The Wire. In particular, he was interested in popular culture. The researcher and academic lecturer — with counter-cultural background — was often involved in defending the interests of the working class. The idea of the article is to familiarize the Polish reader with the concepts of Fisher, which are especially connected with the thought of Jacques Derrida.
Współczesna literatura przedmiotu przeważnie ujmuje niemiecki narodowy socjalizm jako zjawisko „prawicowe” bądź „radykalnie prawicowe”. Tendencja ta szczególnie wyraźna jest w historiografii niemieckiej oraz anglosaskiej. Przykłady z teorii i praktyki narodowego socjalizmu wskazują jednak, że ideologia ta pod wieloma względami stanowiła przeciwieństwo tradycyjnej prawicy. Enuncjacje programowe Hitlera dowodzą, że sam pozycjonował się poza tradycyjną prawicą i lewicą. Odmienne rozumienie prawicowości i lewicowości w różnych krajach Europy czy Stanach Zjednoczonych skutkuje nieporozumieniami w dyskursie naukowym i publicystycznym. Szczególnie jest to widoczne w przypadku Niemiec i Polski. Ubocznym skutkiem tego zjawiska jest stawianie znaku równości przez część historyków i publicystów między niemieckim nazizmem a polską narodową demokracją, jako rzekomo dwoma wariantami nacjonalizmu, mimo biegunowo przeciwstawnej aksjologii. Dalekosiężnym celem narodowego socjalizmu było przezwyciężenie i obalenie cywilizacji chrześcijańskiej, co w pewnej mierze łączyło tę ideologię z rewolucją francuską oraz rewolucją bolszewicką.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.