Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Gwarowe nazwy części roboczych kultywatora

100%

Jan B.

|

tom 805

|

nr 6

9-12

EN

The article describes the names of the working parts of the cultivator (sprężyny, cynki, zęby, pazury, łapy, łapki, rapy), their geography, origin and motivation.

PL

W artykule opisano nazwy części kultywatora (sprężyny, cynki, zęby, pazury, łapy, łapki, rapy), ich rozmieszczenie geoagraficzne, pochodzenie i motywację.

2

Relikty dawnych zwyczajów ludowych w języku i kulturze (na przykładzie wsi małopolskiej)

100%

Kucharzyk R.

|

tom 8

141-150

EN

Social and civilizational changes have resulted in the permanent reconstruction of rural culture. Life has changed both for individual people and for the whole community. The language of the countryside has changed, too – local dialects have been replaced with standard language or transitory forms. Many traditional folk customs have been forgotten, others have been significantly changed, both on their symbolic and linguistic layers. The article aims to answer the question about what aspects of old folk customs have remained, what factors determine their survival and how does the lexis related to this piece of culture function. The considerations are based on an analysis of customs and language conducted for many years in one of the villages of Małopolska.

PL

Zmiany społeczno-cywilizacyjne spowodowały trwałą przebudowę kultury wiejskiej. Zmieniło się życie tak w wymiarze jednostkowym, jak i społecznym. Zmienił się język wsi, gwara ustąpiła miejsca językowi ogólnemu lub formom przejściowym. Wiele z tradycyjnych zwyczajów ludowych zostało zapomnianych, inne uległy znacznym przeobrażeniom zarówno na płaszczyźnie symbolicznej, jak i językowej. Przedmiotem artykułu jest odpowiedź na pytania, co zostało z dawnych obyczajów ludowych, jakie czynniki decydują o ich trwałości oraz jak funkcjonuje leksyka dotycząca tego wycinka kultury. Podstawę rozważań stanowią obserwacje obyczajów i języka prowadzone przez wiele lat w jednej z wsi małopolskich.

3

Leksyka na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim jako świadectwo wielojęzycznej przeszłości

84%

Rembiszewska D. K. , Siatkowski J.

|

tom 55

PL

W wielu publikacjach badaczy z różnych dziedzin rozpatrywano znaczenie pogranicza zarówno w studiach teoretycznych, jak i w pracach empirycznych. W tekście pogranicze jest traktowane jako określenie geograficzne, obszar na terenie Polski znajdujący się w bezpośredniej bliskości granicy państwowej na wschodzie. Jednocześnie to przestrzenne rozumienie pogranicza wyznacza trudne do precyzyjnego wytyczenia granice kultur, języków i etnosów. W artykule zajęto się problemem trudności w jednoznacznym rozstrzygnięciu pochodzenia wyrazu, które wynikają ze skomplikowanej, wspólnej przeszłości kulturowej, etnicznej oraz językowej ziem położonych na styku zachodniej i wschodniej Słowiańszczyzny. Wykazano to na przykładzie dwóch wyrazów – czugun ‘żeliwo’, ‘garnek żeliwny’ i opołonik ‘warząchew, łyżka wazowa’ – które z jednej strony pokazują uwikłanie wynikające z wielojęzycznej przeszłości terenów, gdzie występują, a z drugiej strony stanowią świadectwo dawnych realiów wiejskich.

EN

The importance of borderlands has been considered in many studies in various fields, both theoretical and empirical. In this study, the borderland is approached as a geographical term, an area in Poland which is located in close proximity to the eastern border. At the same time, this spatial understanding of the border area determines cultural, linguistic and ethnic borders, which are difficult to define precisely. This article deals with the issue of difficulties in unambiguously defining the origin of certain lexemes, a fact stemming from the complicated cultural, ethnic and linguistic past of the borderlands between the West and the East Slavic regions. This has been demonstrated drawing on the example of two words: czugun ‘cast iron’, ‘cast-iron pot’ and opołonik ‘large spoon, ladle’. On the one hand, they show the complexity of the multilingual past of the areas where they can be found; on the other hand, they are a testimony to old rural realities.

4

Wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’ odczytane na nowo

84%

Rembiszewska D. K. , Siatkowski J.

|

tom 101

|

nr 2

112-118

PL

Przedmiotem omówienia są wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’. Kilkadziesiąt lat temu K. Nitsch poświęcił im odrębne studium opublikowane w „Języku Polskim”. Nasze omówienie, biorące za podstawę metody geografii lingwistycznej, przedstawia historię i geografię tych wyrazów w języku polskim na szerokim tle ogólnosłowiańskim. Z przedstawionych materiałów wynika, że poszczególne formy od rdzenia *měz- niewątpliwe należy oceniać różnie. Pewne formy można najpewniej uznać za relikty dawnej wspólnoty słowiańskiej i nie sposób w ich wypadku mówić o pożyczce leksykalnej. Inne zaś formy, a zwłaszcza derywat *mězinъkъ, który nie ma w języku polskim żadnego poświadczenia postaci z mie-, może należy przyjąć jako ukraińską pożyczkę wyrazową.

EN

The text discusses the words mi(e)zyniec, mizynek ‘little finger’, ‘youngest child, calf, piglet, chicken’. A few decades ago, K. Nitsch dedicated a separate study to this subject, published in the Język Polski journal. Our text, contingent on the methodologies of linguistic geography, presents the history and geography of these words in Polish within the broader Slavic context. It follows from the findings that the individual forms from the *měz- stem are to be differently viewed. Some forms may certainly be seen as relics of the early Slavic unity and cannot be treated as lexical borrowings. Besides, some forms, especially the *mězinъkъ derivative which has no equivalent of the mie- form in the Polish language, can be seen as a Ukrainian loan word.

5

Kraków w gwarach i folklorze

67%

Tyrpa A.

|

tom 36

167-180

EN

This article tries to recreate the image of Cracow and its inhabitants, as well as the population of nearby villages. Material analyzed in the article consists of dialect vocabulary, phraseology and lyrics of folk songs. Dialects and folklore preserve the image of the city and its architecture, as well as products with names containing a referrence to Cracow. There exists a rich collection of words describing the Cracow regional costume and its various parts, as well as names of objects used i the countryside, songs and dances connected to Cracow. It is worth noting that things considered Cracovian are often automatically identified with Polishness.