Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Wyobrażenie sacrum w kulturze tradycyjnej i współczesnej

100%

Mielicka-Pawłowska H.

Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne

|

2015

|

nr 13

8-21

PL

Na bazie koncepcji fenomenologicznych zawartych w pracach Micrei Eliadego, Rudolfa Otto oraz Emila Durkheima porównane zostały stsyemy wierzeniowe odnoszące się do wyobrażeń sacrum istniejących w XIX i w pierwszej połowie XX w. oraz pod koniec XX w. i na początku XXI w. Tradycyjny system wierzeń, oparty o materiał etnograficzny i folklorystyczny charakteryzowała zasada solidarności łącząca wyobrażenia Boga, przyrody i człowieka. W opozycji do tej zasady antysacrum ukonkretniane było w wierzeniach demonologicznych, wiary w diabła oraz pojawienie się chaosu kkosmicznego wtedy, gdy została naruszona zasada solidarności łącząca Boga, człowieka i przyrodę. Schemat wyobrażeń współczesnych, początku XXI w., ukonkretniał sacrum poprzez związek Boga z przyrodą traktowany jako gwarancja istnienia świata. Człowiek przeciwstawia się temu porządkowi wtedy, kiedy niszczy przyrodę, co traktowane jest jako zło moralne, a także tworzy idealną, wirtualną rzeczywistość, okreslaną pojęciem awatara, przeciwstawną ustanowionemu przez Boga porządkowi wszechświata. Wyobrażenia antysacrum obejmują więc przekonania ludzi, że naruszenie solidarności łączącej Boga (Absolut, Transcendens) i przyrodę jest spowodowane działaniem człowieka, który tworzy własną rzeczywistość i w ten sposób przyczynia się do zaistnienia końca świata.

2

Sakralne wymiary drogi

63%

Smyk K.

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2012

|

tom nr 17

122--137

PL

Artykuł jest analizą kulturowego obrazu drogi. Jego podstawą materiałową są dane z zakresu języka i kultury tradycyjnej, ze szczególnym uwzględnieniem werbalnych i niewerbalnych teksów folkloru i obrzędowości rodzinnej i dorocznej. W podsumowaniu autorka rekonstruuje obraz tradycyjnych rytuałów sakralizujących, wyznaczając takie zakresy, jak: przestrzeń sakralizacji, dynamiczność sakralizacji, czas, podmiot sakralizujący, przedmiot sakralizacji, uspołecznienie, zwrotność, natężenie, czas działania, krotność i kodowość sakralizacji. Na zakończenie zbiera strategie sakralizacji świata, znane polskiej kulturze tradycyjnej. Wyznacza postawę pasywną oraz postawę aktywną, kreującą rzeczywistość: działania wykorzystujące świętość chrześcijańską i działania ukierunkowane ku świętości kosmiczno-mitologiczno-obrzędowej. Taka propozycja stanowi nowe ujęcie charakterystyki drogi i sakralizacji świata w kulturze polskiej.

EN

The paper is a cultural analysis of the image of the road. Data collected from traditional culture and language, particularly from verbal and nonverbal folk texts as well as from family and annual rituals, have become the basis of the report. In the summing up, the author reconstructs the picture of traditional sacralizing rituals, defining such scopes as the space of sacralization, dynamism of sacralization, time, the sacralizing subject, the object of sacralization, socialization, reflexivity, intensity, duration of functioning, one-timeness/ multiplicity, and codedness of sacralization. In the conclusion, the author assembles the strategies for sacralization of the world. She defines the passive attitude and the active attitude that creates changes in the reality (actions that use Christian sanctity to a greater extent and actions oriented towards cosmic-mythological-ritualistic sanctity). This proposal is a new approach to the description of the road and the sacralization of the world in Polish culture.

3

Symbolika płodnościowa w polskim folklorze

63%

Niebrzegowska-Bartmińska S.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2016

|

tom 28

EN

The article discusses the treatment of fertility and the means of its expression in traditional culture. The relevant questions include: how to speculate about fertility, how to protect and stimulate it in communal and family customs, how to hinder fertility and cause infertility through word and gesture. The author argues that the verbal code as the carrier of symbolic meanings is inalienably linked with other cultural codes: material, personal, actional, involving music and dance, temporal, and locative. The codes function interchangeably, replacing and complementing one another.

PL

Autorka podejmuje kwestie płodności w kulturze tradycyjnej i sposoby jej wyrażania, charakteryzuje sposoby wnioskowania o płodności, możliwości wpływania na płodność, jej ochronę i pobudzanie w obrzędowości dorocznej i rodzinnej, daje przykłady hamowania płodności oraz powodowania niepłodności słowem i gestem. Dowodzi, że kod werbalny jako nośnik znaczeń symbolicznych, pozostaje w ścisłym powiązaniu z innymi kodami kulturowymi: przedmiotowym, personalnym, akcjonalnym, muzycznotanecznym, temporalnym i lokatywnym. Służąc wyrażaniu sensów symbolicznych, kody funkcjonują wymiennie, zastępują się, przedłużają i dopełniają.

4

«Воспой гласом, воспой духом». Духовная лирика старообрядческих поморских общин Верхокамья

63%

Поздеева И.

Acta Baltico-Slavica

|

2013

|

tom 37

221-247

EN

The article contains broad discussion of well-preserved traditional Christian culture in the community of Priestless Old-Believers of the ‘Pomortsy-Vygovtsy’ faction located at the springhead of Kama River. The community of the Kama Old-Believers is situated on a small area (60 x 60 kilometers) where numerous oral and written relics of spiritual culture were found by the Moscow State University archaeographers. Unique richness and good preserving of a spiritual poem results from the division of the community in the middle of the 19th century into two groups – ‘dyomintsy’ and ‘maximovtsy’ for personal and geographical and not doctrinal reasons. Each group despite unity of faith tried to be more religious and better preserve their tradition. The introductory part contains general description of the lyrics which are the result of spiritual life of the Old-Believers community as well as detailed discussion of the research work and publications devoted to Kama Old-Believers. What follows is a deep analysis showing the character, depth of faith and preserving traditions which are included in the spiritual poetry of people working the soil who are directly connected with nature. Significant space devoted to quoting the proems and discussing the essence of numerous spiritual lyrics in the analytical frame proposed by the author.

5

Kobiety-ryby: ludowe wyobrażenia syren

63%

Walęciuk-Dejneka B.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2018

|

tom 16

|

nr 2

585-592

PL

Artykuł przedstawia i omawia ludowy wzorzec żeńskiego demona - syrenę, stanowiący z jednej strony ucieleśnienie wizji i marzeń kultury tradycyjnej, z drugiej – epatujący władczością uosabiającą niezależną, dziką kobiecość, chcącą przejąć całkowitą kontrolę nad uwiedzionym mężczyzną. Podania i wierzenia o syrenach były bardzo dobrze znane na płaszczyźnie tradycyjnej kultury ludowej. Znała je również literatura. Wystarczy wspomnieć legendę o warszawskiej syrenie, która stała się symbolem stolicy Polski i została wpisana w jej herb. W prowadzonych rozważaniach postaram się pokazać owe ludowe wizerunki syren oraz wierzenia z nimi związane. W analizach i interpretacjach zastosuję perspektywę antropologiczną, wykorzystywaną w badaniach folklorystycznych (kulturowych) i literackich, przenosząc w ten sposób wysiłki dociekań naukowych na obszar symbolu, mitu czy rytuału. Nie są mi obce także procedury strukturalno-semiotyczno-funkcjonalne.

EN

This article is showing the folk images of the mermaids. It is estblishing to both to beliefs, and to myths or literature which these images functioned in. In conducted analyses and interpretations I use the methodology of the foreign-language description. I am using the anthropological method in folk and anthropological researches, also. I am appealing to the symbol, the myth and the ritual. The mermaids are nymphs, who lives in water, have a fishtail bit and a beautiful voice. They seduce men, above all of fishermen and sailors. Their features considerably influenced the image which it survived in literature, in legends of the Warsaw’s mermaid. These images got through underwent their transformations.

6

Projekt badawczy (ETNO) EUROJOS a program etnolingwistyki kognitywnej

63%

Niebrzegowska-Bartmińska S.

|

tom 25

EN

An observation is made that the linguistic worldview is grounded in values, which play a decisive role in the shaping of a given community’s (collective) identity. Therefore, it is postulated that the folk Slavic axiological system (the world of values cherished in folk Slavic traditions) be investigated. The project called (ETHNO)EUROJOS – parallel to EUROJOS, an international research programme headed by Jerzy Bartmiński and based on standard language varieties and “national” traditions – would thus be concerned with the values common to Slavic folk cultures. It has been shown that Slavic nations are much closer to one another at the level of folk cultures than at the level of national, elite-shaped cultures. A survey among distinguished researchers in various Slavic traditions reveals that the values important for Slavs are: health and life, family and kinship, home, land, work and diligence, love, beauty, happiness, wisdom, frankness, integrity, faithfulness, justice, freedom, honour, faith (religion) and God. A description of these values could follow the methodological assumptions of the Lublin Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols.

PL

Autorka, wychodząc z założenia, że wartości leżą u podłoża językowego obrazu świata i stanowią o tożsamości wspólnotowej (zbiorowej), postuluje badanie ludowego słowiańskiego systemu aksjologicznego (świata wartości ważnych dla ludowych tradycji słowiańskich). Projekt pod nazwą (ETNO)EUROJOS – paralelny do międzynarodowego programu EUROJOS, realizowanego pod kierunkiem Jerzego Bartmińskiego na bazie języków ogólnych (standardowych) i tradycji ogólnonarodowych – miałby na celu analizę wartości wspólnych nosicielom słowiańskiej kultury ludowej. Na poziomie kultur ludowych narody słowiańskie są sobie dużo bliższe niż na poziomie kultur ogólnonarodowych, kształtowanych przez elity. Na podstawie sondażu przeprowadzonego wśród wybitnych badaczy różnych tradycji słowiańskich, można wstępnie przyjąć, że wartościami ważnymi dla Słowian są: zdrowie i życie, rodzina i ród/pokrewieństwo, dom, ziemia, praca i pracowitość, miłość, piękno, szczęście, mądrość, szczerość, uczciwość, wierność, sprawiedliwość, wolność, honor, wiara (wyznanie) i Bóg. Opis tych wartości mógłby zostać oparty na założeniach metodologicznych lubelskiego Słownika stereotypów i symboli ludowych.

7

Cyfrowe Archiwum im. Józefa Burszty, czyli otwarta etnografia

51%

Stanisz A.

Kultura i Społeczeństwo

|

2019

|

tom 63

|

nr 1

133-141

EN

The Józef Burszta Digital Archive [Cyfrowe Archiwum im. Józefa Burszty; http://cyfrowearchiwum.amu.edu.pl] is an online platform established in 2014 for publication of audiovisual materials collected since the 1950s by the Institute of Ethnology and Cultural Anthropology of the Adam Mickiewicz University in Poznań.The Józef Burszta Digital Archive functions on the basis of Creative Commons licenses and has the status of a social archive. There are broad applications for its resources both in academe and beyond. The author discusses the bases for founding the archive, the specifics of its accessible materials, and plans for its future activities.

8

Сакральныя азёры Вiцебска-Пскоўскага памежжа: сiмвалiчны статус у мiфапаэтычнай карцiне свету

51%

Лобач У.

Białorutenistyka Białostocka

|

2016

|

tom 8

PL

W artykule omówiono symboliczny status świętych jezior w tradycyjnym obrazie świata ludności wiejskiej na pograniczu białorusko-rosyjskim (Witebsk-Psków). Analiza materiału pokazuje, że święte jeziora odnoszą się przede wszystkim do ludowego motywu „świątyni, która zapadła się pod ziemię”. Wyjątkowe właściwości wód (uzdrawiające lub niebezpieczne) czynią jezioro miejscem świętym. Jednak żadne z jezior pogranicza nie stanowi kultowego obiektu geografii sakralnej, ponieważ nie zostało włączone do praktyk rytualnych w cyklu kalendarzowym. Legendarne jeziora pełnią funkcję informacyjną i przedstawiają wydarzenia mitologiczne obecne w świadomości lokalnej społeczności.

EN

The article is devoted to the study of the symbolic status of the sacred lakes in the traditional picture of the world of the rural population of the Belarusian-Russian (Pskov-Vitebsk) borderlands. The analysis of folklore materials shows that sacred lakes often relate to the folk motif “the temple which fell through the ground”. The lake sacralization may result from unusual (medical or hazardous) properties of its water. However, none of the holy lake of borderlands is an object of worship in sacred geography because the lakes are not included in the ritual practices of the calendar cycle. Legendary lakes perform informational function and reflect the events of mythological history within the local community.

9

Культавыя крынiцы Вiцебска-Смаленскага памежжа: сiмвалiчны статус i рытуальныя функцыi

51%

Лобач У.

Białorutenistyka Białostocka

|

2015

|

tom 7

PL

Artykuł został poświęcony analizie źródeł kultu na pograniczu witebsko-smoleńskim. Badania terenowe i analiza materiału etnograficznego pozwala stwierdzić, że zarówno w przeszłości, jak i obecnie źródła kultu pełnią funkcję centrum rytualnego, w którym ma miejsce komunikacja człowieka z Bogiem w celu odwrócenia złego losu, wydarzeń czy chorób. Cechą charakterystyczną miejscowej tradycji jest częstotliwość legendarnej treści w świątyni, która przeszła przez ziemię i na miejscu której pojawił się cudowne źródło. Do cech regionalnych można także zaliczyć znaczną ilość tzw. „piatinka” związanych z obrazem św. Paraskiewy Piatnicy, do którego wierni pielgrzymują w dziewiąty lub jedenasty piątek po Wielkanocy.

EN

The article is devoted to the examination of cult sources in Vitebsk-Smolensk borderline. Field studies and the analysis of folklore-ethnographic material reveal that in the past and present cult sources perform the function of ritual centre where communication between God and Man takes place. Its aim is to eliminate misfortunes and illnesses. The frequency of legendary plot in the temple is a specific feature of local tradition. Regional specificity is also characterized by a number of sacred sources “pyatsinka” that refer to the picture of “Paraskyevy Pyatnytcy” to which people go on a pilgrimage on the 9th or the 11th Friday after Easter.

10

Каляндарныя памiнальныя абрады беларусаў Падзвiння (па матэрыялах ХIХ – пачатку ХХI стст.)

51%

Аўсейчык У.

Białorutenistyka Białostocka

|

2015

|

tom 7

PL

Na podstawie materiału badawczego obejmującego okres od XIX do początków XXI wieku omówiono tradycyjne żałobne obrzędy Białorusinów. Przeanalizowano żałobną tradycję na Dzień Zmarłych, Zielone Świątki, „Radanica” i Wielkanoc. Scharakteryzowano warianty nazw obrzędów, wskazano na ich cechy regionalne oraz lokalne różnice, opisano chronologię obrzędów i ich stan współczesny. Wyniki badań mogą zostać wykorzystane przy analizie światopoglądu i wierzeń Białorusinów, jak również przy rozwiązywaniu problemów natury etycznej związanych z historią regionu.

EN

The article discusses traditional calendar funeral rituals of Belarusian people based on ethnographic material of the period from the 19th century to the beginning of the 21st century. Such traditions as All Souls’ Day, Pentecost, “Radanitsa” and Easter have been described. The author describes varieties of ritual names their regional and distinctive features, an order of ritual activities, and their modern form. The results of the analysis are useful not only to show ideals and beliefs of Belarusians, but also to solve ethical problems connected with the history of the region.

11

Корова в традиционной духовной культуре Брестского Полесья (1)

44%

Shved I.

Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies

|

2021

|

nr 7

1-27

PL

W artykule podjęto rozważania na temat stosunku chłopów do krów, podstaw i mechanizmów jego semiotyzacji oraz mitopoetycznej interpretacji wizerunków krowy (cielaka) w różnych typach i gatunkach tradycyjnej białoruskiej kultury duchowej. Autorka analizuje materiał folklorystyczny i etnograficzny zarejestrowany w latach 1990–2018 na Polesiu Brzeskim. Wykazano, że powstały na gruncie motywacji mitologicznej „kod krowy-byka” obejmuje rozległy obszar zjawisk kultury duchowej i materialnej chłopów, przedmiotów związanych z życiem chłopskim, i jest odnotowywany w terminologii związanej z rytuałami, a także w obrzędowych i nieobrzędowych tekstach folklorystycznych

EN

This article discusses peasants’ attitude to cows, the foundations and mechanisms of this attitude’s semiotization, and the mythological and poetic interpretations of the images of the cow (and of the calf) in various types and genres of Belarusian traditional spiritual culture. Inna Shved examines folkloric and ethnographic material recorded in the Brest Polesie region in the period 1990–2018. She identifies and describes the “cow-bull code”, which covers a wide range of phenomena in the spiritual and material culture of peasants and relates to objects of peasant life. Deriving its origin from mythology, this code is reflected in ritual terminology and in folklore texts used in rituals and otherwise.

RU

В статье на фольклорно-этнографичеком материале, главным образом зафиксированном в 1990-е – 2018 гг. в Брестском Полесье, рассматриваются отношения крестьян к корове, основания и механизмы ее семиотизации, особенности мифопоэтической трактовки образов коровы (тельца) в различных видах и жанрах белорусской традиционной духовной культуры. Показано, что «коровье-бычий код», возникший на основе мифологической мотивации, покрывает обширное поле явлений крестьянской духовной и материальной культуры, предметов крестьянского быта, отчетливо просматривается в ритуальной терминологиии и обрядовых и необрядовых текстах фольклора.

12

Patriotism of the Samoan youth in the context of universalization of global values. Based on research conducted in Samoa

44%

Jaworowska M.

Zeszyty Naukowe SGSP / Szkoła Główna Służby Pożarniczej

|

2023

|

tom Nr 85

141--151

EN

The main goal of this research paper is an attempt to interpret the concept of patriotism expressed by interviewed Samoans as a specific semantic and interpretive-narrative construction, embedded in the historical and cultural conditions of the 21st century, as well as to identify its constitutive features. As a result of her reflections, the author considers the patriotism of Samoan youth as a well-founded concept, in the context of the universalisation of values, as well as the possibility of developing this patriotism in the context of globalisation. The Author has demonstrated that Samoan youth is not indifferent to cultural universals, despite attempting to co-create them in course of a multi-cultural dialogue and globalization processes. Thanks to electronic means of communication the young Samoan generation of the early 21st century has access to the values of global culture. At the same time, young people are avid advocates of preserving and nurturing traditional culture. The results of research conducted by means of local observations and an interview questionnaire in Samoa found clear support for the thesis that a process of universalization of cultural changes in specific areas of life has been occurring there. The type of authority was found to have been transforming from a chief-tribal one into a state-family model (law and family) with a tendency towards further democratization. The parochial political culture (clan and tribe) has been changing into a servile culture (family and school), manifesting the tendencies of political transformation towards a participatory culture. The dominance of men when it comes to the rights in public or tribal life has been also heading towards equality. The clan-tribal attitude toward a life territory has been transforming into a family-state attitude and forming as certain fatherland patriotism. The openness to the world which formerly was limited to sailing to other islands nowadays encompasses the entire globe.

PL

Głównym celem niniejszej pracy badawczej jest próba interpretacji pojęcia patriotyzmu wyrażanego przez ankietowanych Samoańczyków jako specyficznego konstruktu semantycznego i interpretacyjno-narracyjnego, osadzonego w warunkach historyczno-kulturowych XXI wieku, a także identyfikacja jego cech konstytutywnych. W wyniku przeprowadzonych rozważań Autorka uznaje patriotyzm młodzieży samoańskiej za koncepcję dobrze uzasadnioną, w kontekście uniwersalizacji wartości, a także możliwości rozwoju tego patriotyzmu w kontekście globalizacji. Autorka wykazała, że młodzież samoańska nie pozostaje obojętna na uniwersalia kulturowe, mimo prób ich współtworzenia w toku dialogu wielokulturowego i procesów globalizacyjnych. Młode pokolenie Samoańczyków początku XXI w. dzięki elektronicznym środkom komunikacji ma dostęp do wartości kultury globalnej. Jednocześnie młodzi ludzie są gorącymi orędownikami zachowania i pielęgnowania kultury tradycyjnej. Wyniki badań przeprowadzonych za pomocą obserwacji lokalnych i kwestionariusza wywiadu na Samoa znalazły wyraźne poparcie dla tezy, że zachodził tam proces uniwersalizacji zmian kultu rowych w określonych dziedzinach życia. Typ władzy przekształcał się z wodzowsko-plemiennego w model państwowo-rodzinny (prawo i rodzina) z tendencją do dalszej demokratyzacji. Zaściankowa kultura polityczna (klan i plemię) zmienia się w kulturę serwilistyczną (rodzina i szkoła), ukazując tendencje transformacji politycznej w kierunku kultury partycypacyjnej. Dominacja mężczyzn w zakresie praw w życiu publicznym czy plemiennym również zmierza w kierunku równości. Klanowo-plemienny stosunek do terytorium życiowego przekształca się w stosunek rodzinno-państwowy i kształtuje jako pewien patriotyzm ojczyźniany. Otwarcie na świat, które dawniej ograniczało się do żeglowania na inne wyspy, dziś obejmuje cały glob.

13

Mistyczne i społeczne wartości pracy przy tworzeniu chleba

38%

Kocik L.

Studia Socialia Cracoviensia

|

2013

|

nr 1(8)

9-19

PL

Artykuł ukazuje skutki załamania się tradycyjnych religijnych i magicznych wartości związanych z produkcją rolniczą, szczególnie z „tworzeniem chleba”. Praca uwzględnia zintegrowane podejście do produkcji żywności, kultury wsi i codziennego życia określonych kategorii jej mieszkańców. Na tym tle ukazuje wpływ procesów globalizacji i modernizacji jako czynnika destruktywnego w stosunku do kultury tradycyjnej. Procesy te często powodują głęboką „traumę” społeczno-kulturową, której wskaźnikiem może być ilość samobójstw wśród niektórych kategorii ludności chłopskiej.

EN

This paper is a part of author’s wider consideration problems of ties between nature, crafting and society. The work shows effects and results of collapse of traditional religious and magic values concerning agricultural products, especially the bread. The paper deals an integrated approach connecting food production of peasant farms with culture and everyday life of particular categories of country people. Today however, especially under the influence of globalization processes, there is a strong need for an integration glance and perception of the issue, mainly appropriate to the past role of traditional “strong values”. The special painful problem is a “deep trauma” of contemporary transformation of peasant communities. A strong indicator of this is number of committed suicides within some categories of peasant.

14

Mistyczne i społeczne wartości pracy przy tworzeniu chleba

38%

Kocik L.

Studia Socialia Cracoviensia

|

2013

|

tom 5

|

nr 1

EN

This paper is a part of author’s wider consideration problems of ties between nature, crafting and society. The work shows effects and results of collapse of traditional religious and magic values concerning agricultural products, especially the bread. The paper deals an integrated approach connecting food production of peasant farms with culture and everyday life of particular categories of country people. Today however, especially under the influence of globalization processes, there is a strong need for an integration glance and perception of the issue, mainly appropriate to the past role of traditional “strong values”. The special painful problem is a “deep trauma” of contemporary transformation of peasant communities. A strong indicator of this is number of committed suicides within some categories of peasant.