The article attempts to shed light on whether the Polish clergy could to some extent agree to the practice of making pit traces on the walls of temples. Since the origin of the marks is unknown, but their number is so great that it seems unlikely that they would have been created unnoticed, some researchers believe that at least some clergymen must have – albeit tacitly – approved the practice that contributed to the formation of the holes. It seems that the lower-level clergy could be susceptible to certain practices functioning among the faithful, and although officially forbidden by the Church, and to some extent accepted them. Probably the church hierarchs would not agree to actions resulting in openings in the temple facades. The attitude of the parish clergy to these issues could be ambivalent. The text presents examples that often indicate the low level of education of parish priests and vicars in the period when the traces were created. Their superficial education resulted in a dichotomy in relation to those practices that were forbidden by official ecclesiastical authorities. On this basis, it can be assumed that there is a high degree of probability that some of the clergy agreed to practice extra-liturgical activities, and even activities contrary to the official liturgy of the Church, including the creation of traces.
PL
W artykule podjęto próbę naświetlenia kwestii, czy polskie duchowieństwo mogło w jakimś stopniu godzić się na praktykę wykonywania śladów dołkowych na murach świątyń. Ponieważ nie jest znana jednoznaczna geneza śladów, ale ich liczba jest tak wielka, iż wydaje się nieprawdopodobne, aby powstały one w sposób niezauważony, część badaczy sądzi, iż przynajmniej niektórzy duchowni musieli – chociaż milcząco – aprobować praktykę, która przyczyniła się do powstania otworów. Wydaje się, iż duchowieństwo niższego szczebla mogło być podatne na pewne praktyki funkcjonujące wśród wiernych, a oficjalnie zakazane przez Kościół i w jakimś zakresie je aprobować. Zapewne hierarchowie kościelni nie zgodziliby się na działania skutkujące powstaniem otworów w świątynnych elewacjach. Nastawienie kleru parafialnego do tych kwestii mogło być natomiast ambiwalentne. W tekście zaprezentowano przykłady wskazujące niejednokrotnie na niski poziom wykształceniu plebanów i wikariuszy w okresie, gdy ślady powstały. Ich powierzchowna edukacja skutkowała dychotomią w stosunku do tych praktyk, których zakazywały oficjalne czynniki kościelne. Na tej podstawie można przypuszczać, że istnieje duża doza prawdopodobieństwa, iż część duchownych godziła się na praktykowanie działań pozaliturgicznych, a nawet sprzecznych z oficjalną liturgią Kościoła, w tym na tworzenie śladów.
Artykuł ma na celu zweryfikowanie, czy teza niektórych badaczy o nagromadzeniu okrągłych śladów wokół portali kościołów gotyckich, ma oparcie w stanie faktycznym. Autor dokonał inwentaryzacji ponad 160 obiektów sakralnych z terenu Polski Północnej, a następnie zestawił zebrane dane w tabelach. Podjął także próbę wyjaśnienia powodów, dla których portal był miejscem szczególnie pożądanym dla wykonywania czynności polegającej na tworzeniu śladów dołkowych. Odpowiednią interpretację oparto głównie na tekstach Biblii, która wielokrotnie podkreśla znaczenie miejsca prowadzącego ze świata profanum do sacrum. Całość rozważań wzbogacono szczegółowymi wykazami miejscowości, które autor odwiedził, w tabelach podano dokładne ilości śladów widocznych na elewacjach świątyń, uwzględniając ich usytu-owanie w odniesieniu do kierunków świata.
EN
The aim of the article is to verify the existing thesis about round traces around ghotic church portals. The author has catalogued over 160 religious buildings from northern Poland and tabulated the gathered data. He has also made an attempt to explain the reasons for which a portal was an especially appropriate place for making pit traces. The interpretation has been based mainly on Biblical texts, which repeatedly emphasise the significance of the place leading from the profane to the sacred world. The speculations have been complemented with a detailed list of locations visited by the author and the tables specify the exact number of traces on the church walls with consideration of their geographical orientation.