Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ojciec twój bogiem winien być dla ciebie. Ślub Gombrowicza między Freudem a Girardem (i Szekspirem)

100%

Zalewski C.

Studia Gdańskie

|

2013

|

nr 32

57-90

PL

Artykuł jest mimetyczną interpretacją Ślubu Witolda Gombrowicza. Zastosowanie teorii René Girarda w funkcji metajęzyka pozwala na zauważenie częściowej dekonstrukcji, jakiej polski pisarz dokonuje względem koncepcji mordu pierwotnego (i buntu syna przeciwko ojcu) stworzonej przez Zygmunta Freuda. „Poprawka” Gombrowicza (zapożyczona od Szekspira) polega na prezentacji przekonania, zgodnie z którym rywalizacja (oraz jej efekt – morderstwo) jest specyficznym, naśladowczym modusem międzyludzkich relacji, a jej aspekt przedmiotowy (m.in. erotyczny) pozostaje kwestią drugorzędną.

EN

The article offers a discussion and comparative analysis of two interpretive approaches to Shakespeare’s Hamlet. Namely, Phyllis Gorfain’s approach, formulated with reference to interpretive anthropology (to a large degree inspired by Victor Turner’s anthropology of experience), and René Girard’s approach, formulated with reference to his concept of mimetic anthropology. Those two different readings of Shakespeare’s play as an expressive text (that is expressing the problems of our culture), bring also the question of how Hamlet as a reflexive text can provoke anthropological self‑consciousness, both in theory and practice. According to Gorfain, the main character’s cognitive situation proves paradigmatic above all to anthropologists’ self‑knowledge concerning maintaining the balance between experiencing and interpreting another culture, between reaching for truth about a given culture and falling into interpretive illusions. For Girard, the main character’s cognitive situation becomes first and foremost the mirror of contemporary culture, particularly with regard to the unresolved problem of violence and acting in revenge, or refraining from both. The thematic frame of the article is defined by the Shakespeare’s evocation of the theatrum mundi topos and a reflection on the functionalization of the topos in the description of culture through the prism of two anthropologies: interpretive and mimetic.

2

Zdrada Judasza w dramacie Ireneusza Iredyńskiego „Żegnaj, Judaszu”

100%

Radziszewski S.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

nr 3(3)

65-90

PL

Niniejsze opracowanie stanowi oryginalny artykuł poświęcony wydanemu w 1965 r. dramatowi Żegnaj, Judaszu Ireneusza Iredyńskiego. Celem artykułu jest studium przypadku apostoła zdrajcy, którego współczesną realizację w wersji scenicznej przedstawił dramaturg-outsider, Ireneusz Iredyński. Artykuł ukazuje, że sam chwyt umieszczenia na scenie bohatera biblijnego, nie musi oznaczać eksploracji sfery sacrum. „Zdrajca” Iredyńskiego jest uniwersalnym bohaterem, który niepokoi w każdej epoce i to niezależnie od wyznawanej religii lub deklarowanego ateizmu. Niniejsze opracowanie w centrum uwagi stawia problem wierności i zdrady, bycia kozłem ofiarnym i poszukiwania zbawienia. Bohaterem dramatu Iredyńskiego jest współczesny Judasz – czterdziestoletni mężczyzna, którego kaprys ojca obdarzył fatalnym imieniem apostoła-zdrajcy. Imię „Judasza” przynosi kompleks, a nawet obsesję Judasza. To właściwie jedyny cel życia bohatera sztuki – Judasz pragnie udowodnić wszystkim wokół, że nigdy nie zdradzi. Pomimo przeciwności losu pragnie pozostać do końca wierny. W wersji Iredyńskiego Judasz, zaangażowany w działalność konspiracyjną, nie chce wydać swojego Szefa, który stoi na czele bliżej nieokreślonej organizacji opozycyjnej. Realia sztuki Iredyńskiego odzwierciedlają rzeczywistość PRL-owskiego terroru lat 60. XX w., ale dają się również odczytać jako bardziej uniwersalny obraz totalitaryzmu. Jednak fatum Judasza jest silniejsze niż jego pragnienie wierności. Judasz zdradza, będąc samotnym wobec przemocy wrogiego systemu (reprezentowanego przez Komisarza, ale także Młodziutką Bladą, która okazała się agentką) oraz sadyzmu „swoich” (Piotr). Klęska Judasza polega na nadmiernym zaufaniu słowom. Zanadto Judasz próbuje „sprawdzać” siebie, jego autoanaliza doprowadza do samobójstwa, nie potrafi wyjść z zaklętego kręgu, w którym rządzą demony dzieciństwa. Iluzja wierności doprowadza do katastrofy, a służba sprawie, która jest iluzją, kończy się klęską. Wyniki badań nad dramatem Żegnaj, Judaszu – zarówno sferą psychologiczną i polityczną dramatu, ale i ukrytą w strukturze głębokiej dzieła kwestią moralną i religijną (głód sacrum) – stanowią dobry punkt wyjścia do dalszych poszukiwań różnych przejawów sacrum w literaturze polskiej czasu PRL-u, do studiów nad całością twórczości Iredyńskiego (poezją, prozą, dramatem, scenariuszami radiowymi i telewizyjnymi), a nade wszystko nad „sprawą Judasza” we współczesnym świecie. Tematyka wierności i zdrady, prawdy i kłamstwa, to jedno z najbardziej fundamentalnych zagadnień ludzkości. Budzi zainteresowanie psychologii, socjologii i politologii (np. kwestia lustracji), dla których literatura dostarcza archetypowych wzorców oraz pozwala odszukać właściwe odpowiedzi. Zwłaszcza młodzież jest grupą, do której zagadnienie zdrady, ale i kwestia wierności młodzieńczym ideałom oraz wiara (często entuzjastyczna) w sens życia, przemawiają w sposób szczególnie dobitny. Dramat Iredyńskiego – właściwie odczytany – z jego ukrytą warstwą moralną i głodem sacrum „zdradzonego zdrajcy”, może zapoczątkować namysł nad sensem ludzkiego życia. W dotychczasowych opracowaniach podkreślano aspekt psychologiczny i polityczny dramatu Iredyńskiego (z odwołaniem do biografii autora), natomiast niniejsza praca odsłania zupełnie pominiętą kwestię autosoteryzmu Judasza, który ostatecznie ponosi klęskę. Judasz Iredyńskiego to historia zdrajcy, który został zdradzony – przegrał, ponieważ zawierzył kłamliwym i pustym ideom. Dramat Iredyńskiego jest nie tyle wiwisekcją osobowości człowieka, który pocałunkiem wydał Mistrza z Nazaretu, ale bardziej stanowi analizę zdrajcy, którym może być każdy człowiek.

EN

This study is the original article on Ireneusz Iredyński’s drama Żegnaj, Judaszu (Goodbye, Judas) published in 1965. Its aim is a case study of an apostle and traitor, whose modern theatrical shape has been moulded by an outsider playwright, Ireneusz Iredyński. The article indicates that the device alone of placing a biblical figure on stage does not necessarily mean exploring the sphere of the sacred. Iredyński’s “traitor” is a universal character that bothers conscience in every epoch, regardless of professed religion or declared atheism. This study places the issues or faithfulness and treason, of being a scapegoat and seeking redemption, in the centre of attention. The protagonist of Iredyński’s drama is a modern Judas — a forty-year-old man who on his father’s whim bears the fatal name of the apostle and traitor. The name “Judas” brings with it a complex, or even obsession of Judas. It is actually the only goal in the character’s life — Judas wants to prove to everyone around that he shall never commit treason. Despite adversities, he wants to remain faithful until the end. In Iredyński’s version, Judas, who is involved in underground activity, does not want to betray his Boss, heading an unidentified opposition organisation. The realities in Iredyński’s play reflect the times of the 1960s terror in the People’s Republic of Poland, but they can also be viewed as a more universal picture of totalitarianism. The fate of Judas, however, is stronger than his wish to be faithful. Judas betrays, standing alone against the violence of the enemy system (represented by the Commissioner, but also by the Pale Kid, who turns out to be an agent) and the sadism of “his own” men (Peter). Judas’s failure consists in his excess trust in words. (this idea was stated earlier) Judas tries too hard to “test” himself. His self-analysis leads to suicide. He cannot leave the vicious circle ruled by his childhood’s demons. His illusion of faithfulness leads to a disaster, and service to a cause, which is an illusion and ends in defeat. Results of studies on the drama Żegnaj, Judaszu — both the psychological and political sphere of the drama, and moral and religious issues (thirst for the sacred) hidden in the work’s deep structure — make a good starting point for further research on various aspects of the sacred realm in Polish literature from the communist era. In addition, it is beneficial for studies of all Iredyński’s works (poetry, prose, drama, radio and TV scripts), and above all, of the “Judas case” in the modern world. The issues of faithfulness and betrayal, truth and lies, are some of the most fundamental questions for humanity. They awoke interest of psychologists, sociologists and political scientists (e.g. the issue of vetting), whom literature provides with archetypal models and allows to find the right answers. Particularly young people are a group to which the issue of betrayal — but also that of faithfulness towards youthful ideals, and faith (often quite enthusiastic) in the sense of life — appeals with particular force. Iredyński’s drama — when read correctly — with its hidden moral layer and thirst for the sacred of the “traitor betrayed”, may start some reflections on the sense of human life. The studies made so far have stressed the psychological and political aspects of Iredyński’s drama (referring to the author’s biography), whereas this article exposes the completely unexplored issue of autosoterism of Judas, who fails in the end. Iredyński’s Judas is a story of a traitor betrayed — he loses, because he has trusted false and empty ideas. Iredyński’s drama is not so much a vivisection of the man who betrayed the Master from Nazareth with a kiss, as it is an analysis of a traitor, who might be found in each person.

3

Fenomen Girarda

80%

Niewiadomski J.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2013

|

tom 4

|

nr 2

007-021

EN

Is he one of the really great thinkers or a dilettante? René Girard’s person and work divide opinions. His approach to reach scientific insight seems too radical. He is one of the few intellectuals who not only intentionally transgress the boundaries between disciplines but also place the quest for truth at the center of the process of gaining knowledge. He talks unashamedly about the importance of conversion for the process of developing theories as well as for one’s personal biography. As a scholar of literature he does not limit his scope to texts but develops an anthropology. His theory about the dead ends of mimetically structured human desire leads to a theory of religion and culture. His fundamental thesis that the scapegoat mechanism is at the root of both archaic religion and today’s social structures bridges the divergent theories about the genesis of archaic and modern cultures. The mythological core of this mechanism hides the victims produced in order to stabilize and pacify a society. In contrast to this logic of myth, the “true God” reveals an outline for an alternative culture: it is not based on the rationality of the scapegoat mechanism but it is supported by an intentional mindset of reconciliation. This des¬cription of the relationship between myths and revelation also bridges the gap between religious and cultural studies on the one hand and theology on the other. Not only for these reasons, one can say Girard is a great thinker of the present.

4

René Girard jako interpretator Biblii

80%

Pełczyński G.

Rocznik Teologiczny

|

2017

|

tom 01

21-36

PL

René Girard francuski antropolog kulturowy, pracujący w Ameryce jest autorem koncepcji wyjaśniającej nieświadome posługiwanie się mechanizmem kozła ofiarnego w przypadku rozmaitych kryzysów społecznych. Pozbycie się kozła ofiarnego pozornie przywraca ład w społeczeństwie, ale w późniejszym okresie następuje jego sakralizacja i w ostateczności może powstać nowa religia. W dziejach opisywanych na kartach Biblii również dochodzi do wykorzystania tego mechanizmu. Lecz w nich również ten mechanizm zostaje ujawniony. Tamże pokazuje się również, że możliwe jest też rozwiązanie kryzysu bez użycia przemocy.

EN

René Girard a French anthropologist, settled in America, is the author of a concept which explains the unconscious use of a scapegoat mechanism during various social crises. Getting rid of the scapegoat only seemingly helps to restore social order, thus in the following period of time the scapegoat becomes subject of sacralisation which may finally lead to an establishment of a new religion. In the history depicted in the Bible the scapegoat mechanism is also used, and revealed. The Bible also shows that it is possible to find a solution to the crisis without violence.

5

Problematyka relacji polsko-litewskich w świetle teorii mimetycznej René Girarda

80%

Zambrzycki M.

Studia Gdańskie

|

2011

|

nr 29

275-303

PL

Polska i Litwa to dwa państwa o wspólnej wielowiekowej historii. Znacznym problemem u północnych sąsiadów Polski jest szowinizm, który miał okazję odrodzić się po upadku ZSRR. Przez lata skrywany, największego wroga znalazł w polskości i stanowi obecnie główny czynnik jednoczący. Litwini posiadają wynikły z zaszłości historycznych kompleks polskości, który wynika z utożsamiania polskości z prestiżem. Przedmiot analizy, czyli relacje polsko-litewskie, został w niniejszym artykule naświetlony z wykorzystaniem metody badawczej, której autorem jest francuski antropolog René Girard (1923-). Ową metodą jest teoria mimetyczna.

EN

Poland and Lithuania are two countries with many centuries of common history. But there is one significant problem among the northern neighbours of Poland – chauvinism, which had a chance to be reborned after the fall of the Soviet Union. Hidden over the years, its biggest enemy found in Polishness and now is the main unifying factor for Lithuanians. They have Polishness complex, which is the result of historical claims between two countries and also identifying Polishness with prestige. The subject of presented analysis; relations between Poland and Lithuania; was examined on the strength of mimetic theory of French anthropologist René Girard (1923-).

6

Homo Bioelektromimeticus. System pojęć i hipotez modelowych

70%

Zambrzycki M.

Studia Gdańskie

|

2013

|

nr 32

39-55

PL

Artykuł stawia sobie za cel odpowiedź na pytanie, od któ rego powinien zaczynać się każdy traktat z dziedziny nauk społecznych: kim jest człowiek? Droga do uzyskania odpowiedzi wiedzie dwutorowo: poprzez wykorzystanie perspektywy biofizycznej i antropologicznej. „Dramat” ludzkiego życia naświetlony został bowiem dzięki metodzie mimetycznej René Girarda, a także bioelektronicznej teorii autorstwa ks. Włodzimierza Sedlaka. Niniejszy tekst jest klasyczną rozprawą teoretyczną, której efektem jest system pojęć i hipotez modelowych, opisu jących zależności między poszczególnymi elementami. Ogólna hipoteza zawarta w artykule brzmi następująco: człowiek jest istotą bioelektromi metyczną. Hipoteza ta posłużyła autorowi jako przesłanka m.in. do roz ważań nad implikacjami dla ładu społecznego.

EN

The aim of this work is to answer the question which should begin every treaty in the social sciences: Who is a man? The author has used two perspectives: biophysical and anthropological. Because the area of research was studied by two “spotlights”: bioelectronic and mimetic. The first method was created by Włodzimierz Sedlak, a Polish scientist from Catholic University in Lublin, a physicist, an expert in research about light and its connection with human life, creator of Polish Bioelectronic School. The second method was started to exist thanks to the French anthropologist René Girard. This text is a classic theoretical treatise. Its result is a system of concepts and model hypotheses describing the relationship between the individual elements. The main hypothesis is simple: the man is bioelectromimeticus person whose life connected with spirit light and material light, and last but not least, with mimetic nature. Wrong mim‑ icking is – generally speaking – the fact which explains why human beings could use violence, how they could dispose of light and how they could walk away from God‑ Light to non‑existence (term from St. Thomas’s philosophy). The hypothesis was made as a helpful factor to consider – among other things – social order.

7

Ecce homo! – dramatyczne podejście do prawdy o człowieku. Innsbrucka teologia dramatyczna w obliczu potrzeb i wyzwań współczesności

70%

Niewiadomski J.

|

tom 1

EN

Pilate’s words “Behold the man” are a good starting point for the dramatic dispute about the truth of humankind. In no way does beholding the tortured victim elicit compassion; rather it increases the mob’s lust for persecution. Although Jesus’ persecution is akin to the persecution of countless scapegoats throughout human history, his dying is unique. He is in a radical way nonviolent in his dying and free from any wish for revenge. Thus, Christ dies in an act of solidarity with all victims of human history; still his dying is different from theirs. Therefore this death deconstructs the sacrificial order, founded by the murder of a scapegoat; his death reveals the non violent image of God and the image of a man, who is able to give up himself for others (Proexistenz/ sacricium) The founder of Innsbruck Dramatic Theology, Raymund Schwager, therefore viewed Christ’s cross both as a source of new anthropological insights and as a source of life. As a homo perfectus (GS 22) Christ unites himself with all human persons by identifying with all victims of human history and by asking the Father in their place for forgiveness for the perpetrators. These fundamental soteriological positions will be examined in this article for their anthropological consequences. In connection with René Girard’s mimetic theory, theological anthropology is being anchored in an evolutionary world-view and the classical questions about the creation of humanity by God and about original sin are interpreted in a new light. A mimetic conception of human desire stands at the center of this endeavor. The question of a normative anthropology is approached in the context of Christology and Soteriology and is analyzed in the context of the theme pro-existence/sacrifice. The article reflects the general viability of dramatic categories for present-day theological thinking in the face of an intensifying scapegoat-mentality.