Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Mitteilung oder Manipulation? – 7 Thesen zu einem Koncept internationaler Kommunikation

100%

Wirt P.

|

nr 16

145-156

PL

W artykule podjęto istotne problemy komunikacji między narodami i kulturami. Autor zwraca uwagę na niebezpieczeństwo ewentualnej globalizacji kultur, a tym samym sposobów ich wyrażania i porozumiewania się – w ramach tych kultur i pomiędzy nimi. Manipulacja językiem może się przejawiać na płaszczyźnie niektórych pojęć, takich jak tolerancja, powszechnie używanych w publicznym dyskursie, jednak nie zawsze w sposób racjonalnie motywowanych i różnie interpretowanych. Sformułowane przez autora siedem tez staje się przyczynkiem do dyskusji o języku i jego zmieniającej się roli w komunikacji.

2

KONTAKTY JĘZYKOWE W FINLANDII

100%

Wojan K.

|

tom 75

211-230

PL

Artykuł w ogólnym zarysie opisuje kontakty językowe mające miejsce w Finlandii w różnych okresach, począwszy od prehistorii po współczesność obejmującą obecną dekadę stulecia. Podkreśla się usankcjonowaną historycznie wielojęzyczność i wielokulturowość kraju. Postawiono tezę o silnych wpływach odmiennych języków na fińszczyznę będącą w różnym stadium rozwoju (tj. na prehistoryczne odmiany mówione prafińszczyzny, średniowieczny ludowy język Finów, nowofiński doby nowożytnej, jak też na współcześnie rozwarstwiony język, który cechuje dyglosja i tryglosja). Scharakteryzowano najnowsze zjawisko socjojęzykowe – interferencję języków migrantów w rozczłonkowanej odmianie mówionej języka fińskiego oraz rozwijających się żargonach miejskich. Obiektem analizy lingwistycznej objęto języki krajowe Finlandii oraz języki mniejszości etnicznych, w tym języki migowe (aspekt socjolingwistyczny). W artykule zawarto wzmiankę na temat najnowszych osiągnięć genetyki lingwistycznej.

EN

The article outlines linguistic contacts in Finland in different periods of time, from prehistory to the present day. It emphasizes the historically validated multilingualism and multiculturalism of the country. A thesis has been formulated concerning the strong influences of various languages on Finnish at various stages of its development (i.e. on prehistoric spoken Proto-Finnish, the medieval folk language of the Finns, Finnish of the modern era, as well as on the contemporary stratified language characterized by diglossia and triglossia). The author describes the latest sociolinguistic phenomena such as the interference of migrant languages with the stratified Finnish language and with its urban jargons. The analysis includes the national languages of Finland and languages of ethnic minorities, including sign languages (and their sociolinguistic aspect). The article refers to the latest developments in genetic linguistics.

3

Rachatłukum w słowiańskich ustach

84%

Stachowski M.

|

nr 67

103-113

EN

Two types of names for ‘Turkish delight’ are known in the Slavic languages: rahat-lokum ~ ratluk, and lokum. Even though most etymological dictionaries derive them from the same Arabo-Turkish etymon, their different structures are not discussed and the phonetic differences not explained. The aim of this paper is to establish the relative chronology of changes made to the original phrase, as well as to point out some problems which still remain more or less obscure.

4

„Bakłażan” i „oberżyna” – pierwotne wspólne pochodzenie nazw psianki podłużnej

84%

Dębowiak P. , Waniakowa J.

|

nr 3

80-89

PL

Artykuł traktuje o pochodzeniu dwóch powszechnie używanych we współczesnej polszczyźnie nazw psianki podłużnej (Solanum melongena): „bakłażan” i „oberżyna”. Szczegółowe zbadanie historii obydwu określeń w szeroko zarysowanym kontekście innych języków europejskich pozwala wyjaśnić, dlaczego są one synonimiczne.

EN

The article deals with the origin of two names of the eggplant (Solanum melongena), commonly used in contemporary Polish: "bakłażan" and "oberżyna". A detailed study of the history of both terms in the wider context of other European languages allows for the explanation as to why they are synonymous.

5

Leksyka na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim jako świadectwo wielojęzycznej przeszłości

84%

Rembiszewska D. K. , Siatkowski J.

|

tom 55

PL

W wielu publikacjach badaczy z różnych dziedzin rozpatrywano znaczenie pogranicza zarówno w studiach teoretycznych, jak i w pracach empirycznych. W tekście pogranicze jest traktowane jako określenie geograficzne, obszar na terenie Polski znajdujący się w bezpośredniej bliskości granicy państwowej na wschodzie. Jednocześnie to przestrzenne rozumienie pogranicza wyznacza trudne do precyzyjnego wytyczenia granice kultur, języków i etnosów. W artykule zajęto się problemem trudności w jednoznacznym rozstrzygnięciu pochodzenia wyrazu, które wynikają ze skomplikowanej, wspólnej przeszłości kulturowej, etnicznej oraz językowej ziem położonych na styku zachodniej i wschodniej Słowiańszczyzny. Wykazano to na przykładzie dwóch wyrazów – czugun ‘żeliwo’, ‘garnek żeliwny’ i opołonik ‘warząchew, łyżka wazowa’ – które z jednej strony pokazują uwikłanie wynikające z wielojęzycznej przeszłości terenów, gdzie występują, a z drugiej strony stanowią świadectwo dawnych realiów wiejskich.

EN

The importance of borderlands has been considered in many studies in various fields, both theoretical and empirical. In this study, the borderland is approached as a geographical term, an area in Poland which is located in close proximity to the eastern border. At the same time, this spatial understanding of the border area determines cultural, linguistic and ethnic borders, which are difficult to define precisely. This article deals with the issue of difficulties in unambiguously defining the origin of certain lexemes, a fact stemming from the complicated cultural, ethnic and linguistic past of the borderlands between the West and the East Slavic regions. This has been demonstrated drawing on the example of two words: czugun ‘cast iron’, ‘cast-iron pot’ and opołonik ‘large spoon, ladle’. On the one hand, they show the complexity of the multilingual past of the areas where they can be found; on the other hand, they are a testimony to old rural realities.

6

Jak liczyć nazwiska?

83%

Wolnicz-Pawłowska E.

|

tom 59

389-399

EN

The article contains reflections on several methodological and terminological issues. It is inspired by the recently published book by Feliks Czyżewski “Antroponimia pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w świetle inskrypcji nagrobnych”, cz. 1 “Słownik nazwisk” (Anthroponymy of the Polish-East Slavic Borderland in the Light of Funerary Incriptions, Part I: Dictionary of Last Names). The article points out some insufficiencies of information in the dictionary articles, discusses the method of working out female last names, and raises questions about the status of variants of the same name in different languages.

7

Janusz Siatkowski, Studia nad słowiańsko-niemieckimi kontaktami językowymi. – Warszawa : Uniwersytet Warszawski ; Wydział Polonistyki ; Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej, 2015. – 503 s.

67%

Czopek-Kopciuch B.

|

tom 65

117-119

8

Considerations of the origin of the Armenian term gom ‘stable, stall, pigsty’

67%

Witczak K. T.

|

nr XXII/4

237–252

PL

Autor dowodzi, że silne argumenty fonologiczne i semantyczne nie pozwalają zestawić ormiańskiego wyrazu gom ‘obora, stajnia, chlew’ ze staronordyckim leksemem gammi ‘lapońska chata, ziemianka’. Pierwszy z powyższych terminów reprezentuje bowiem prastare zapożyczenie ze źródła anatolijskiego, por. het. ḫūmmaš c. ‘obora, stajnia, chlew’, luw. ḫūmmaš c. ‘chlew’ (< anat. *ḫaumaš < pie. *h2óu̯mos), drugi natomiast jest oczywistą kopią lapońskiego apelatywu gammi ‘ziemianka zbudowana z torfu’, który sprowadza się ostatecznie do fińskopermskiej praformy *kȣmɜ ‘spichlerz, spiżarnia’. W językach kaukaskich spotykamy dwie wiązki leksykalne wykazujące odmienne, możliwe do oddzielenia znaczenia ‘obora, stajnia, owczarnia, chlew’ vs. ‘spichlerz, spiżarnia’. Pierwsza wiązka, zapożyczona z leksyki anatolijskiej (za pośrednictwem ormiańskim), została udokumentowana przez gruz. gomi ‘chlew’ i orm. gom ‘obora, stajnia, chlew’. Niektórzy lingwiści błędnie kojarzyli z nią inną grupę wyrazów, poświadczoną m.in. w języku swańskim, kabardyńskim, adygejskim, inguskim i czeczeńskim (por. sw. gwem ‘spiżarnia’; kabard. gwän ‘skrzynia na ziarno, skład zboża’, adyg. kon ‘rozszerzający się ku górze pleciony spichlerz, oblepiony z zewnątrz gliną i pokryty słomą’; ing. ḳe, obl. ḳeno ‘spichlerz’; czecz. č̣ȫ, obl. č̣ȫna- ‘skład ziarna, spichlerz’). Moim zdaniem, powyższe wyrazy kaukaskie są ugrofińskimi zapożyczeniami, dokonanymi za pośrednictwem osetyńskiego gom, gon, gondan ‘skrzynia na zboże, spichlerz, spichrz’, por. ostiackie kȯ̆m ‘spichlerz, spiżarnia’ < fińskoperm. *kȣmɜ ‘ts.’).

EN

The author pursues an argument that the Armenian word gom (‘stable, stall, pigsty’) cannot be related to Old Norse gammi (‘Saami hut, dug-out’) for both phonological and semantic reasons. Rather, the former noun represents an ancient borrowing from an Anatolian source (cf. Hittite ḫūmmaš c. ‘stable, stall, sty’, Luwian ḫūmmaš c. ‘pigsty’ < PIE. *h2óu̯mos), whereas the latter one seems to be a Finno-Ugric loanword (via the Northern Saami appellative gammi, which derives from the Finno-Permic archetype *kȣmɜ ‘granary, pantry’). Furthermore, the modern Caucasian languages attest lexical data with two different (and easily separable) meanings: ‘stable, stall, sty’ vs. ‘granary, pantry’. The former group, documented e.g. by Georgian gomi ‘pigsty’, is evidently of Anatolian origin (via Armenian gom). On the other hand, the Caucasian terms for ‘granary, pantry’ (e.g. Svan gwem ‘cupboard, pantry, larder’, Kabardian gwän ‘chest for corn, grain-store’, Ad. kon ‘upward widening woven granary, covered on the outside with clay and covered with straw’, Ingush ḳe, obl. ḳeno ‘granary’, Chechen čọ̈̄ , obl. čọ̈̄ na- ‘store for grain, granary’ etc.), wrongly linked to the aforementioned words for ‘stable, stall, pigsty’ by some linguists, should be treated as borrowings of Finno-Ugric origin (via Ossetic gom, gon, gondan ‘box for grain, granary’ ← Ostyak kȯ̆m ‘granary, pantry’ vel sim. < Finno-Permic *kȣmɜ ‘id.’).

9

Czy rówieśnik jest wyrazem rodzimym?

67%

Janczulewicz P.

Polonica

|

2017

|

tom 37

105-113

EN

The aim of this paper is to present the history and geographical distribution of Polish rówieśnik ‘peer’ on the background of other Northern Slavic languages. Author tries to show problems with previous etymology establishing Proto-Slavic *orvesьnikъ which, according to common opinion, goes back to an s-stem.