Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Wróg publiczny – wrogiem społeczeństwa, czy państwa?Józefa Koryckiego wojna z PRL-em

100%

Szum E.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2013

|

tom 11

127-141

PL

Artykuł prezentuje sylwetkę Józefa Koryckiego oraz jego działalność w latach 70. i 80. XX w. na południowym Podlasiu, gdzie był znany jako „Janosik z Podlasia”. Zdarzenia z jego biografii przedstawiono w ujęciu historycznym na tle wydarzeń społeczno-politycznych omawianego okresu; a także w kontekście funkcjonowania ówczesnych instytucji państwowych, które na różnych płaszczyznach podejmowały wobec niego adekwatne dla swoich kompetencji działania. Zaakcentowano funkcjonowanie peerelowskiej propagandy, w tym przede wszystkim reżimowych mediów. Temat został ujęty również w wymiarze psychologiczno-socjologicznym. Dokonano analizy osobowości J. Koryckiego w aspekcie jego postaw i zachowań w relacjach interpersonalnych oraz w stycznościach i stosunkach społecznych. Analizie poddano także jego rolę przywódcy grupy nieformalnej oraz lidera lokalnej społeczności. Dokonano również weryfikacji jego postaw nonkonformistycznych i zachowań w sytuacjach ekstremalnych. Całość dostępnego materiału źródłowego, dotyczącego tej barwnej i nieszablonowej postaci, opracowano i poddano krytycznej ocenie. Wykazano niejednoznaczność aksjologiczną działalności J. Koryckiego, a także rozbieżność ocen prawnych i moralnych, dokonywanych zarówno w czasie jego aktywności, jak i później – z pozycji historycznej. Wskazano również zależność sądów wartościujących od perspektywy postrzegania osoby Koryckiego oraz jego czynów – jako przestępcy i działalności kryminalnej (w optyce prawnonormatywnej) lub opozycjonisty i działalności prospołecznej (w optyce moralnonormatywnej).

EN

The article presents Józef Korycki's profile and activity in the 1970s and 1980s in the South of Podlasie Region, where he was known as 'Jánošík of the Podlasie Region'. The events from his biography have been presented from the historical perspective, on the background of the socio-political events in the discussed period; also in the context of the functioning of the public institutions of the time, which on various levels, took measures appropriate to their authority. The article emphasises the functioning of propaganda in the People's Republic of Poland, especially the regime’s media. This subject has also been shown from a psycho-logical and sociological perspective. Józef Korycki's personality has been analysed in terms of his attitudes and behaviour in interpersonal relations as well as in social interactions and relations. The analysis also covered his role as the leader of a loosely-organised group, and the leader of a local community. The article includes also the verification of his nonconformist attitude, and behaviour in extreme situations. All available source materials pertaining to this vivid and unique personality have been processed and analysed critically. It revealed the axiological ambiguity of Józef Korycki's activity, as well as the discrepancies in the legal and moral assessments made during his activeness as well as, later, from the historical perspective. What was also indicated was the dependence of evaluative judgements on the perspective of the perception of Józef Korycki himself and his actions - that of a lawbreaker guilty of criminal activity (from the legal perspective) and of an oppositionist, together with his pro-community activity (from the moral perspective).

2

Działalność zbrojna „żołnierzy wyklętych” przeciwko władzy komunistycznej na terenie Gminy Zbuczyn w latach 1944-1956

80%

Charczuk W.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2013

|

tom 11

107-126

PL

Wyparcie wojsk hitlerowskich przez ACz w lipcu 1944 r. z terenu gm. Zbuczyn nie zakończyło działalności podziemia i konspiracji. Zbrojny opór przeciwko narzuconej siłą społeczeństwu komunistycznej władzy trwał tutaj do połowy lat 50 XX wieku, a więc jeszcze przez kilka lat po zakończeniu II wojny światowej. Po pierwszym otrząśnięciu się z wrażania jakie wywołały aresztowania i represje ze strony NKWD i UB, przystąpiono do odtwarzania konspiracyjnych struktur w terenie, m.in. funkcję komendanta Komendy Obwodu AK Siedlce po aresztowaniu oficerów w dniu 4 listopada 1944 r. miał pełnić por. Bolesław Prochenka „Lot” (komendant ośrodka V Zbuczyn) i akcji o charakterze propagandowym, samoobronnym, m.in. 16 września 1944 r. na rynku w Zbuczynie patrol NSZ wykonał wyrok śmierci na Julianie Tomaszewskim-aktywiście PPR, który utrzymywał ścisłe kontakty z Armią Czerwoną. W terenie tworzono oddziały partyzanckie, m.in. Narodowych Sił Zbrojnych. W kwietniu 1945 r. por. Jerzy Wojtkowski „Drzazga” ze Zbuczyna zorganizował oddział „lotny”, nad którym komendę przekazał Tadeuszowi Ługowskiemu „Krogulec” z Chromnej, zaś zastępcą został sierż. Czesław Ługowski „Kobus”, m.in. w skład oddziału NSZ wchodzili: Kazimierz Peryt, Edward Żurawski vel Żórawski, Czesław Charczuk, Jan Chromiński (Ługi Wielkie), Jastrzębski, Eugeniusz Chromiński, Stefan Zdanowski, Władysław Nowosielski. W ramach akcji samoobronnych i przyhamowania represji ze strony aparatu bezpieczeństwa uderzono na posterunki MO instytucje administracji władzy komunistycznej, m.in. oddział sierż. Czesława Ługowskiego „Kobus” 19 maja 1945 r. uderzył na posterunek MO w Zbuczynie. Amnestia z sierpnia 1945 r. nie przerwała ciągłości pracy konspiracyjnej struktur poakowskich na terenie gm. Zbuczyn, np. we wrześniu 1945 r. ujawnił się st. sierż. Jan Zdanowski „Żółw”-dowódca plutonu NSZ, strukturalnie podlegał kompanii 204 –Zbuczyn por. Jerzemu Wojtkowskiemu „Drzazga”, ale nadal utrzymywał związki z podziemiem. Ustawa amnestyjna z 1947 r. nie zakończyła działalności konspiracyjnej na terenie gm. Zbuczyn, m.in. w nocy z 25 na 26 czerwca 1947 r. patrol podziemia dokonał likwidacji w Zbuczynie funkcjonariusza MO Czesława Książka-członka PPR. Po odwilży październikowej 1956 r. siedlecka „bezpieka” nie była bezczynna. Opracowany w 1956 r. przez funkcjonariuszy KdsBP w Siedlcach raport w postaci Charakterystyki terenu jest cennym źródłem wiedzy dla badacza dziejów najnowszych. Z jego zawartości wynika, że w dalszym ciągu konspiratorzy wywodzący się z AK, BCh, NSZ i innych organizacji zbrojnych określane w nomenklaturze języka władzy komunistycznej „jako wrogi element kontrrewolucyjny” byli poddani ścisłej obserwacji przez sieć informatorów, będących na usługach aparatu bezpieczeństwa. Na interesującym nas terenie inwigilacją było objętych 145 osób, których inwigilowało 17 informatorów, w rozbiciu na gminy przedstawiało się w sposób następujący: Zbuczyn określano liczbę „wrogich elementów” na 65 osób, Krzesk na 30 osób i Czuryły na 50 osób. Informacje zbierało będących na usługach Kds.BP w Siedlcach na terenie gm. Zbuczyn-6 informatorów, gm. Krzesk-Królowa Niwa-7 i gm. Czuryły-4 informatorów.

EN

The expulsion of German troops by the Red Army from the Zbuczyn Commune in July 1944 did not put an end to the activity of the underground and conspiracy. The armed resistance against the Communist rule forced upon the Polish community persisted until the mid-1950s, that is even several years after the end of World War II. After the first effects of the captures and repressions by the NKVD and the Office of Public Security were shaken off, conspiratorial structures started to be recreated in the field, i.a., the function of the commander of the 'Siedlce' Home Army Sub-district after the officers were arrested on 4th November 1944, was to be taken over by Lt. Bolesław Prochenka "Lot" (commander of Zbuczyn 5th Station). Also the activities of propaganda and self-defensive character, e.g. on 16 September 1944 on the market square in Zbuczyn, the patrol of the National Armed Forces inflicted the death penalty on Julian Tomaszewski, the Polish Workers' Party activist, who had close connections with the Red Army. Partisan fighters were organised in the field, i.a. of the National Armed Forces. In April 1945, Lt. Jerzy Wojtkowski "Drzazga" from Zbuczyn organised a volatile unit, the command of which he entrusted to Tadeusz Ługowski "Krogules" from Chromna, and the role of deputy was delegated to Sgt. Czesław Ługowski "Kobus". Other members of the division of National Armed Forces were Kazimierz Peryt, Edward Żurawski vel Żórawski, Czesław Charczuk, Jan Chromiński (Ługi Wielkie), Jastrzębski, Eugeniusz Chromiński, Stefan Zdanowski, Władysław Nowosielski. Within the actions aimed at self-defence and lifting the repression from the security apparatus, were attacked the Citizens Militia station, the administra-tive institutions of Communist authority, i.a. the division of Sgt. Czesław Ługowski "Kobus" attacked the Citizens Militia station in Zbuczyn on 19th May 1945. The amnesty of August 1945 did not put an end to the continuation of the conspiratorial work of the post-Home Army structures in the Zbuczyn Commune. For instance, in September 1945, Sgt Maj Jan Zdanowski - "Żółw" ,- commander of the platoon of National Armed Forces came out. He was structurally subordinate to the 204-Zbuczyn company, Lt. Jerzy Wojtkowski "Drzazga", but he still had relations with the underground. The granting of an amnesty of 1947 did not bring the conspiratorial activity in the Zbuczyn Commune to an end. For instance, on the night of June 25th 1947, the under-ground patrol executed Czesław Książek, who was a Citizens Militia officer and a member of the Polish Workers Party. After the Polish October in 1956, the security services in Siedlce were far from idle. The report delivered in 1956 by the Public Security Committee officers in Siedlce entitled "Charakterystyka terenu" (The characteristics of the area) is an invaluable source of information for the researchers of contemporary history. Its content indicates that the conspirators coming from the Home Army, the Peasants' Battalions (Bataliony Chłopskie), the National Armed Forces, and other military organisations, defined in the Communists' terminology as "a hostile counter-revolutionary element", were observed closely by the network of informers reporting to the security-services apparatus. On the territory concerned, the invigilation covered 145 people, monitored by 17 informers. When taking into account the number of "hostile elements" per commune, the distribution was Zbuczyn 65 people, Krzesk 30 people, and Czuryły 50 people. The facts were gathered by informers subordinate to the Public Security Committees in Siedlce, to be precise 6 informers in Zbuczyn, 7 in Krzesk-Królowa Niwa, and 4 in the Czuryły Commune.

3

Instituti i Studimeve për krimet dhe pasojat e komunizmit, Fjalor enciklopedik i viktimave të terrorit komunist, red. Azem Qazimi i in., Tirana 2012–2016, t. 1–5.

80%

Czekalski T.

Balcanica Posnaniensia Acta et studia

|

2016

|

tom 23

207-209

4

„The heart is beating to the cha-cha rhythm”. Exoticism in Polish songs of the 1950s and 60s.

80%

Skotarczak D.

Our Europe. Ethnography – Ethnology – Anthropology of Culture

|

2017

|

nr Vol. 6

67-76

PL

Artykuł dotyczy motywów latynoamerykańskich w polskiej muzyce rozrywkowej drugiej połowy lat pięćdziesiątych i pierwszej sześćdziesiątych XX w. Autorka wykazuje, że moda na tego rodzaju egzotykę była nie tylko importem z Zachodu. Wynikała bowiem także ze względów politycznych, będąc swoistą ucieczką od wzorów narzucanych przez władze komunistyczne

5

Od Konkursu Piosenkarzy Amatorów po Festiwal Piosenki Radzieckiej. Rozwój imprezy w latach 1962 -1965

80%

Marczak A.

Studia Zachodnie

|

2016

|

tom 18

213-224

PL

Artykuł pt. „Od Konkursu Piosenkarzy Amatorów po Festiwal Piosenki Radzieckiej. Rozwój imprezy w latach 1962 -1965.” przedstawia początki Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze – jednej z największych i najbardziej promowanych imprez muzycznych w PRL. Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, skąd wziął się pomysł na zorganizowanie tego przedsięwzięcia akurat w pierwszej połowie lat 60. W tym celu zostają omówione realia polityczno-kulturalne tamtych czasów. Poruszona zostaje również kwestia Zielonej Góry jako miasta-gospodarza. Autorka pokazuje, że wybór miejsca miał znaczenie ze względu na wydźwięk propagandowy. W dalszej części autorka stara się zrekonstruować, jak wyglądał konkurs od strony organizacyjnej, kto mógł wystartować, jaka była droga eliminacyjna, według jakich kryteriów oceniano i co można było wygrać. Omawia około konkursową propagandę i stara się wyjaśnić jakie czynniki decydowały o tym, że ludzie chętnie przystępowali do rywalizacji. W końcu przedstawiony zostaje przebieg trzech pierwszych edycji konkursu poznany na podstawie relacji prasowych i informatorów festiwalowych.

6

Zgubna propaganda. Reakcja nuncjusza w Warszawie na zabójstwo ks. Stanisława Streicha

80%

Szczepaniak M.

Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski

|

2017

|

nr 12

133-143

EN

In 1938, a pastor priest of the parish of St. Jan Bosco, Stanisław Streich, was shot in Lubon. The murder was carried out during a service in which about two hundred children participated. The killer communist gave a few shots to the priest, then called from the pulpit: "Long live Communism!". The funeral of the priest became an opportunity for many patriotic manifestations. The events in Luboń were seen in the perspective of martyrdom, due to the fact that the crime was commited for ideological reasons. They immediately interested the Apostolic Nuncio in Poland, Archbishop Filippo Cortesi, who learned about the details of the murder of the priest from the press. He expressed his regret in writing to Cardinal August Hlond, Primate of Poland and the Ordinary of the priest. The Nuncio also reported the crime to the Secretariat of State of the Holy See. It seems that the letters of the nuncio Cortesi constitute an interesting contribution to the source research concerning the crime in Luboń and Fr. Streich. The author of the article undertakes their analysis based on archival materials collected in Archivio Segreto Vaticano.

PL

W 1938 roku w podpoznańskim Luboniu zastrzelono księdza Stanisława Streicha – proboszcza parafii pw. św. Jana Bosko. Zabójstwa dokonano podczas nabożeństwa, w którym brało udział około dwustu dzieci. Zabójca, komunista oddał do księdza kilka strzałów, po czym z ambony zawołał: „Niech żyje komunizm!”. Pogrzeb kapłana stał się okazją do wielu patriotycznych manifestacji. Wydarzenia w Luboniu postrzegano w perspektywie męczeństwa, z uwagi na fakt, że zbrodni dokonano z pobudek ideologicznych. Natychmiast zainteresowały one ówczesnego nuncjusza apostolskiego w Polsce abp. Filippo Cortesiego, który dowiedział się o szczegółach zabójstwa księdza z prasy. Swoje ubolewanie wyraził on w piśmie do kard. Augusta Hlonda, prymasa Polski i ordynariusza kapłana. Nuncjusz poinformował o zbrodni także Sekretariat Stanu Stolicy Apostolskiej. Wydaje się, że listy nuncjusza Cortesiego stanowią ciekawy przyczynek do badań źródłowych dotyczących lubońskiej zbrodni i ks. Streicha. Autor artykułu podejmuje się ich analizy w oparciu o materiały archiwalne zgromadzone w Archivio Segreto Vaticano.

7

Początki resortu sprawiedliwości PKWN. W 70 rocznicę

80%

Lityński A. , Ćwikowska M.

Roczniki Administracji i Prawa

|

2014

|

tom 14/1

85-99

PL

W 1944 roku Armia Czerwona Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich wkroczyła na ziemie polskie. Wówczas (lipiec 1944) w Moskwie, na Kremlu, pod dyktando Stalina [na rozkaz Stalina] grupa „polskich” komunistów powołała Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN). PKWN faktycznie uzurpował sobie rolę rządu polskiego. Legalny rząd polski znajdował się przez całą wojnę na uchodźstwie [na obczyźnie] w Londynie. PKWN między innymi organizował sądy. Komunistom w Polsce po II wojnie światowej zależało, by dokonane przez nich zmiany nie nosiły zewnętrznych cech rewolucji. Dla kamuflażu zdobycie przez nich władzy miało mieć pozory legalizmu. Dlatego też formalnie zachowali większość aktów prawnych z okresu przedwojennego. Cechą charakterystyczną zmian w prawie w najwcześniejszym okresie Polski Ludowej było to, że ukierunkowane one były na represjonowanie opozycji politycznej rzeczywistej lub wyimaginowanej, ewentualnie ukierunkowane były na dokonanie odwetu na żołnierzach podziemnej Armii Krajowej, na działaczach Polskiego Państwa Podziemnego z II wojny światowej, także na funkcjonariuszach państwowych okresu przedwojennego. Podstawowe akty prawa w tym zakresie wydawane były od 1944.

EN

In 1944, Red Army of the Soviet Union entered the Polish territory. At that time (July 1944) in Moscow, on Stalin’s order, a group of “Polish” communists established Polish Committee of National Liberation or PKWN. PKWN pretended to have a role of the Polish government. Legal Polish government was in exile in London during the whole Second World War. PKWN established, among others, the courts. After the Second World War it was important for the „Polish” Communists that the changes which they had introduced were not perceived as revolutionary. For camouflage the process of their entering into power was supposed to appear legal. That was they formally retained most of the pre-war legal acts. It was characteristic of the changes made in the law in the early years of the People’s Republic that their purpose was to persecute the political opposition, be it real or imaginary, and to take revenge on the soldiers of the Polish Home Army - a military resistance organisation, on the activists of the Second World War Polish Underground Sate and also on the state officials of pre-war Poland. The basics acts which substantively shaped the law in this respect were issued from 1944.

8

Kadra kierownicza Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Białej Podlaskiej w pierwszym roku jej funkcjonowania (sierpień 1944 – sierpień 1945)

80%

Romanek J.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2013

|

tom 11

85-105

PL

Tworzenie w lipcu 1944 r. struktur Milicji Obywatelskiej w poszczególnych powiatach Lubelszczyzny było jednym z elementów instalacji władzy komunistycznej na terenie Polski. Od pierwszych dni tego procesu najistotniejszą kwestią pozostawała sprawa właściwego doboru – z punktu interesów PPR – kadry tej formacji. Analizując kwestie personalne bialskiej komendy w pierwszym roku jej funkcjonowania, widać wyraźnie, iż jednym z najistotniejszych wyznaczników jej działania był problem należytego przygotowania fachowego oraz właściwej weryfikacji kandydatów pod względem ich zapatrywań politycznych. Konsekwencją odbiegającego od pożądanego przez komunistów składu personalnego MO, była duża fluktuacja kadr zarówno w obrębie samej komendy powiatowej, jak i poza nią, wynikająca bezpośrednio z założeń przyjętych przez KC PPR. Należy zauważyć, iż tylko w tym okresie komenda miała 4 komendantów, z których żaden nie dysponował odpowiednim doświadczeniem i przygotowaniem do wykonywanych obowiązków. Ta sama kwestia odnosiła się do całości kadry, co przy braku jasno sprecyzowanych podstaw prawnych funkcjonowania MO oraz skali i intensywności działań podziemia niepodległościowego miała zasadniczy wpływ na funkcjonowanie bialskiej Komendy Powiatowej w analizowanym okresie.

EN

The establishment of the structures of the Citizens Militia in July 1944 in par-ticular the districts of the Lublin Region constituted one of the elements in the process of establishing Communist authority in Poland. From the first days of this process, the most significant issue was the appropriate selection - from the perspective of the Polish Workers Party's interests – of the staff of this formation. When analysing the personal issues of the Headquarters in Biała Podlaska in the first year of its functioning, one may clearly see that one of the most significant determinants of its activities was the problem of appropriate professional training and verification of candidates' political views. The con-sequence of the Citizens Militia personnel being far from desirable was the high staff fluctuation, both within and beyond the district headquarters, which was due to the assumptions made by the Central Committee of the Polish Workers' Party. It is worth mentioning that only during this period the Headquarters had four commanders, none of whom was sufficiently experienced or trained to perform the required duties. The same issue involved the entire staff, which together with the lack of a clearly-specified the legal basis for the Citizens Mili-tia’s functioning, and the volume and intensity of the activity of the underground resistance had a profound bearing on the functioning of the district Headquarters in the studied period.

9

Świątynia nowej wiary. Filmowe obrazy budowy Pałacu Kultury 1952-1955

80%

Marek H.

Kwartalnik Filmowy

|

2015

|

nr 92 Kino polskie i polityka

87-99

PL

Artykuł Marka Hendrykowskiego analizujący zbiór materiałów dokumentalnych z lat 1952-1955 jest pierwszym tego rodzaju studium poświęconym filmowym obrazom budowy warszawskiego Pałacu Kultury i Nauki w kontekście ideologii stalinizmu. Autor konkluduje: „Z prowokacyjnego daru Pałac Kultury i Nauki stał się reliktem czasów stalinowskich – coraz bardziej odległym przypomnieniem kilkudziesięciu lat zniewolenia Polski przez sowiecki i rodzimy komunizm. Dzisiaj obrazy filmowe nakręcone w trakcie wznoszenia tej budowli stanowią niezastąpione świadectwo pychy przedwcześnie zapowiadającego swój triumf, narzuconego siłą ustroju. Monstrualny w swym ogromie Pałac stał się jeszcze jednym zabytkiem dziejów Warszawy, wpisanym w pejzaż miasta i służącym jego mieszkańcom. Uwodzicielskie zło, z jakim na zawsze będzie kojarzony, przestało wywierać swój złowieszczy wpływ”.

EN

In his article Marek Hendrykowski analyses archive materials from the period of 1952-1955 dealing with the images of building of the Warsaw Palace of Culture and Science in the context of Stalinism. The author concludes that from a controversial gift, the Palace of Culture became a relict of bygone Stalinist era, a reminder of increasingly distant decades of enslavement by the Soviet and Polish communists. Today, films filmed during erection of the building are an indispensable witness to the conceit of the system imposed by force that led to the premature announcement of its triumph. The Palace, monstrous in its vastness, is yet another monument of the history of Warsaw, a part of its landscape and is useful to its inhabitants. The seductive evil with which it will forever be associated ceased to exert its sinister influence.

10

Z działalności Jana Kruczka ps. „Nurt” (1898–1965), funkcjonariusza przedwojennej Policji Państwowej, szefa Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa i Straży Samorządowej w powiecie rzeszowskim, działacza Stronnictwa Narodowego

70%

Krzysztofiński M.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2018

|

tom 6

216-233

PL

Article presents life path of Jan Kruczek – during the Second Polish Republic – police officer battling common banditism and actions of communist groups, during the World War II Kriminalpolizei officer and also a co-worker of the Government Delegation to the country, commander of the State Security Corps in the Rzeszów district. After Red Army invaded Rzeszów district, Kruczek was engaged in the structure of the National Party, providing distribution ofthe illegal press and performing intelligence activities. For his exemplary service to the Polish State during the Second Republic of Poland, as well as his underground activities during the German occupation and the Lublin Committee he faced undeserved repressions during Polish People’s Republic. After the fall of communism, Jan Kruczek “Nurt” should be a model tothe current officers protecting the nation’s safety. Undertaking underground activities at the expense of the personal happiness places him in the pantheon of people who for the sovereignty and independence of the Republic of Poland. Based on the acts created by the communist security apparatus, this article brings closer the realities of the functioning of the independence conspiracy in the period of the People’s Republic of Poland, taking into account – so difficult to grasp – personal relations.

11

Okres Października '56 w relacji Stefana Jędrychowskiego złożonej w roku 1983

70%

Żukowski M.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2013

|

tom 11

143-156

PL

Prezentowany dokument stanowi jedno ze świadectw opisujących przełomowe miesiące 1956 r. Stefan Jędrychowski – co ważne - skoncentrował się na sprawach gospodarczych. Jako były przewodniczący PKPG doskonale znał rzeczywistą sytuację gospodarczą w jakiej znalazł się kraj w połowie lat pięćdziesiątych. Patrząc z perspektywy czasu mówił wprost, że źródłami niepokojów, napięć i buntu społecznego w tamtych latach była bieda ludzi pracy. W dokumencie odnajduje czytelnik zarys mechanizmów rządzących polską polityką gospodarczą. Niejako na marginesie poruszona została kwestia frakcji partyjnych i personalnych tarć w PZPR. Co ciekawe Jędrychowski stwierdza, że o istnieniu nazw obu grup („tendencji”) dowiedział się dopiero z zachodnich mediów w 1957 r. Stefan Jędrychowski jako członek najwyższych władz państwowych (przed i po Październiku '56) zaprezentował katalog sukcesów Gomułki. Sukcesów, które udało się osiągnąć jeszcze u progu 1957 r. Nie ulega wątpliwości, że prawne uregulowanie relacji z ZSRR wzmacniało pozycję „Wiesława”. Niestety w przytaczanej relacji nie ma informacji o tajnikach niechlubnych decyzji jakie podejmował Gomułka w późniejszym okresie swoich rządów. Dokument pozwala także na odtworzenie (mocno fragmentarycznie) stanu świadomości politycznej w latach późniejszych (1983 r.) byłego partyjno – politycznego prominenta. Czytając dokument warto pamiętać, że Jędrychowski był jednym ze współtwórców polskiego stalinizmu i przez długie lata afirmował przyjmowane wówczas (a bardzo niekorzystne dla Polski) rozwiąznia polityczno – gospodarcze.

EN

The presented document constitutes one of the testimonies describing the critical months of 1956. However, what is important is that Stefan Jędrychowski focused mainly on economic issues. As a former head of the State Planning Committee, he knew the actual economic situation of the state in 1950s. Looking from the time perspective, he stated outright that the source of unrest, tension, and defiance at that time was the poor economic conditions of the working people. In the document the reader can find the outline of the mechanisms governing Polish economic politics. As marginal issues he also mentions party factions and personal conflicts in the Polish United Workers' Party. Interestingly, Jędrychowski states that he learned about the existence of the names of the two groups ("tendencies") from the Western media as late as in 1957. Stefan Jędrychowski as a member of the highest state authorities (prior to and after October '56), presented the catalogue of Władysław Gomułka's successes achieved at the beginning of 1957. There is no doubt that the legal regulation of relations with the USSR strengthened "Wiesław's" position. Unfortunately, in this account there is no information concerning the secrets of the infamous decisions Gomułka took in the latter period of his governance. The document also enables the (only partial) recreation by the state of political awareness in the following years (1983) of the former party-political personage. When going through the document, it is worth bearing in mind that Jędrychowski was one of the co-founders of Stalinism in Poland, and for many years he affirmed many political and economic solutions which were adopted at the time, although they were very detrimental to Poland.

12

Dezercje młodzieży z brygad i oddziałów Powszechnej Organizacji „Służba Polsce” na przykładzie województwa lubelskiego

70%

Bednarski M. D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2018

|

tom 16

|

nr 2

495-527

EN

Organizing Polish society within the framework of the communist state demanded paying special attention to young people. Young people from Lublin province subject to the same rigor as her peers from other parts of the country. Similarly, a large part rejected the communist idea to build a state after World War II. Expression of disapproval became among other things, numerous escapes of youth brigades of the Lublin region with the formation of the SP whose members were largely forced incarnated. Desertions were a serious problem for the Communists, since questioned the success of the youth policy of the Communist Party. Those escapes confirmed the existing social resistance against communist rule in Poland. Repression used against the refugees have not been able to change the position of a significant proportion of youth brigades to the reality in which they lived, and it was clearly reluctant position as implemented Soviet patterns of education of the young.

13

Kadra kierownicza radzyńskiej Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w latach 1944-1946

70%

Romanek J.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2012

|

tom 10

67-91

PL

Celem artykułu jest odtworzenie kadry kierowniczej radzyńskiej Komendy Powiatowej MO w pierwszym okresie jej organizacji i funkcjonowania. Analiza tego zagadnienia, jako jednego z elementów składowych procesu przejmowania przez komunistów władzy, ma w ocenie autora podstawowe znaczenie w zrozumieniu mechanizmów jej tworzenia na terenie omawianego powiatu. Tworzenie w lipcu 1944 r. MO przez członków lokalnych struktur komunistycznych (AL / PPR) oraz osób z nimi sympatyzujących nie było oparte na gotowej koncepcji jej znaczenia i roli w komunistycznych założeniach ustrojowych państwa. W takiej sytuacji nowa formacja była traktowana jako organ porządkowy powstający równolegle do rad narodowych. Przyjęte w artykule ramy chronologiczne stanowią jeden z najbardziej dynamicznych okresów tworzenia się radzyńskiej komendy MO. Datę początkową stanowi moment opuszczenia powiatu przez administrację niemiecką. Cenzurę kończącą jest rok 1946 r., kiedy to grudniowe raporty Komendy Powiatowej informują, iż na skutek podejmowanych reorganizacji usunięto z szeregów MO zdecydowaną większość funkcjonariuszy politycznie i moralnie nieodpowiadających przyjętym wymaganiom, formując jej skład zgodnie z założeniami pożądanym przez nową władzę.

EN

Reproducing of the managing staff of the Command of District Civil Militia in Radzyń (the MO) in the first period its organizing and functioning. Analysis of this issue, as one of the component elements of process taking over the authority by communist, has in the author’s opinion the basic meaning in understanding of mechanisms on terrain of discussed administrative district. Creating the MO by members of local communist structures (the AL, the PPR) and persons who sympathized with them was not lent on finished conception of its meaning and the part in communist foundations of structural state. In such situation new formation was treated as authority order coming into being to town council called national council simultaneously. The received in article chronological frames make up one of the most dynamic periods of creating the of the command the MO in Radzyń. Initial date is moment of the abandonment administrative district by german administration. The finishing caesura is 1946 yr, when the december reports of District Command inform that in consequence of reorganization was removed the most of officers who were nappropriate politically and morally. The MO was formed according to foundations of new authority.

14

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza na ziemi mrągowskiej 1948-1989

70%

Korejwo M.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2018

|

nr 1(299)

101-129

EN

he Poviat Committee of the Polish Workers ‘Party in Mrągowo was established on July 13, 1945. In December 1948, after joining the local organization of the Polish Socialist Party, it transformed into a Poviat Committee of the Polish United Workers’ Party in Mragowo. This structure functioned until mid-1975, when it was dissolved. After the liquidation of the district committee, all party organizations from the area of the abolished Poviat were subordinated to the Provincial Committee of the PZPR in Olsztyn. The total number of party members in the Poviat was systematically increasing from less than 1500 at the time of the establishment of the PZPR, to over 2600 at the time of the Poviat’s liquidation. The last reliable data from 1988 regarding the number of PZPR members was 1800. The largest party organization had the PZPR Municipal Committee in Mrągowo, gathering 40–50% of all party members in the aforementioned area. The PZPR organization in Mrągowo experienced two major organizational crises: in 1956 and in the years 1980–1982. The second of them brought losses, which proved to be impossible to mitigate. Individual branches lost up to 20% of their members, there was chaos in the organization and there were no people willing to perform party functions. The disintegration of the organization was halted in 1984–1986. In the last years of the PZPR (1987–1989) only its superior structures, i.e. committees, were active. The basic branches ceased operations well before the formal dissolution of the party.

15

20 tez o obaleniu metropolii

60%

Tarì M.

Praktyka Teoretyczna

|

2011

|

tom 3

141-148

PL

Metropolia jako uogólniona forma biopolitycznej władzy i opresji ma się ku końcowi. Wielość form miejskiego oporu, heterogeniczne pojedynczości rzucające wyzwanie wertykalnym strukturom władzy przybliżają na do komunizmu, który nadchodzi. Współdzielenie przestrzeni, środków produkcji, afektów zrewolucjonizuje metropolitalny porządek. Czy miejskie bunty i formy biopolitycznego oporu przekształcą się w praktyki zmierzające do uwolnienia „potencji-nie-bycia-rządzonym”? Jak i gdzie? Odpowiedz na to pytanie jest już krokiem na tej drodze.

16

Obca interwencja w konflikcie wewnętrznym. Meandry badań nad hiszpańską wojną domową z lat 1936–1939

60%

Ciechanowski J. S.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2018

|

tom 6

246-265

PL

This article constitutes a review of a monographic volume of University of Łódź publication “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, which is dedicated to the participation of foreign volunteers and regular soldiers in the Spanish Civil War (1936–1939). In ten articles nine authors present the fight on the both sides of the war – rightist and leftist – of the representatives of following nationalities: French, Soviets, Poles, Americans, British, Swiss, Germans, Portuguese, Italians, and Moroccans. The alien intervention (German – Condor Legion, Italian – Corpo Truppe Volontarie, and Soviet – International Brigades) in that war is explained as well as most important circumstances related to the participation of foreigners in that conflict, among other, mechanisms of the intervention and methods to hide it, recruitment, motivations, initiatives, numbers, social position, ideology, internal conflicts, oppression, etc. A review is completed by remarks on research dedicated to the Spanish Civil War.

17

Dekret z dnia 22 stycznia 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego a proces karny generała Stanisława Małka w latach 1948–1950

60%

Zdrójkowski D.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2020

|

tom 72

|

nr 2

263-280

EN

In the article presents the trial of General Stanislaw Małek as a model trial which took place on the basis of the provisions of the decree concerning the responsibility for the September defeat and the fascistization of state life. It uses archival materials found in the Archives of the Institute of National Remembrance in Warsaw. A critical analysis of these archival materials and of other sources as well as of the literature on the subject made it possible to reconstruct the trial. The archival work showed that General Małek's trial was a model repressive trial aimed at a separation from the legacy of the pre-war Polish state as well as breaking the erstwhile heroic soldier who was charged with false accusations. It is significant that General Małek’s rehabilitation still took place in the Polish People's Republic in 1984.

PL

W artykule przedstawiono proces generała Stanisława Małka jako modelowy proces odbywający się na podstawie dekretu o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego. Wykorzystano w nim materiały archiwalne z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie. Krytyczna analiza tych materiałów oraz innych źródeł i literatury pozwoliła na odtworzenie przebiegu procesu oraz umiejscowienie go w ówczesnych realiach historycznoprawnych. W efekcie wykazano, że proces generała Małka był modelowym procesem represyjnym, którego celem było zakwestionowanie dorobku przedwojennego państwa polskiego oraz złamanie dawnego bohaterskiego żołnierza przez obciążenie go fałszywymi zarzutami. Znamienne jednak, że generał Małek został zrehabilitowany jeszcze w PRL w 1984 r.

18

The Contribution of Bishops from the Communist States to the Doctrine of the Second Vatican Council in Respect of Church–State Relations

60%

Słowikowska A.

Roczniki Nauk Prawnych

|

2019

|

tom 29

|

nr 4

173-199

PL

Problematyka relacji Kościół–Państwo zawsze należała do delikatnych i skomplikowanych grup zagadnień. Na ich rangę i złożoność wskazuje chociażby fakt, że podczas pogłębiania i rozwijania współczesnej doktryny o społeczności kościelnej i wspólnocie politycznej przez Sobór Watykański II, pierwotnie nie przewidywano oddzielnego dokumentu regulującego to zagadnienie. Jednakże w efekcie umiejscowiono je w dwóch: deklaracji o wolności religijnej Dignitatis humanae i w konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes. W artykule przedstawiony został wkład biskupów bloku państw komunistycznych w nauczanie Vaticanum II na temat relacji Kościół–Państwo. Ograniczenie wypracowywania zasad tych relacji przez Sobór Watykański II do wystąpień i pisemnych uwag (animadversiones) jedynie biskupów-przedstawicieli z bloku Państw komunistycznych jest dla badanego zagadnienia celowe i istotne. W Państwach, w których panował ustrój oparty na reżimie totalitarnym, eliminowano jakiekolwiek pierwiastki religijne z życia społecznego, a walka z Kościołem stanowiła program władz państwowych. Dlatego biskupi na co dzień pełniący posługę kościelną w Państwach komunistycznych, dzięki własnemu doświadczeniu, mieli obowiązek unaocznić pozostałym biskupom świata rzeczywiste problemy, z jakimi Kościół powinien się zmierzyć. Swoim zaangażowaniem i głosem wpisali się w założenia Soboru realizowane pod hasłem aggiornamento, wskazując na uwspółcześnienie, odnowienie i dostosowanie działalności Kościoła do zmian, jakie dokonały się we współczesnym świecie. Efektem pracy biskupów z bloku Państw komunistycznych stało się m.in.: wyakcentowanie godności osoby ludzkiej, jako źródła wolności religijnej i przysługiwania wolności religijnej każdemu człowiekowi; określenie, że wolność ta oznacza również wolność człowieka od przymusu do działań sprzecznych z jego sumieniem; podkreślenie prawa rodziców do wychowywania dzieci w wierze; dostrzeżenie pluralizmu światopoglądowego i społeczności pluralistycznej, dla której należy stworzyć model relacji z Kościołem; uwzględnienie wzajemnej niezależności Kościoła i wspólnoty politycznej oraz konieczności ich współdziałania; wskazanie, że chrześcijanie mają swoje obowiązki jako członkowie Kościoła i obywatele Państwa.

EN

The relations between the Church and the State have always been a delicate and complex issue. Its importance and complexity is reflected by the fact that while the Vatican II was improving and developing its modern doctrine on the ecclesiastical and the political community, no separate document to address this issue was being projected. However, ultimately two such documents were created: the Declaration on Religious Freedom Dignitatis Humanae and the Pastoral Constitution on the Church in the Modern World Gaudium et spes. The article presents the contribution of bishops from the Communist Bloc states to the teaching of Vatican II regarding Church–State relations. When addressing these relations, the Council limited itself to having speeches and written remarks (animadversiones) delivered only by the bishopsrepresentatives of the Communist Bloc, and this perspective has relevance for the presented study. In those states where a system based on a totalitarian regime was in use, any traces of religious life would be eliminated from social life, and combating the Church was a priory for the state authorities. For this reason, the bishops who exercised their daily ministry in communist countries, were supposed to show to make other bishops aware of the real problems facing the Church, using their own experience. Their involvement and voice were consistent with the assumptions of the Council, which were realised as part of aggiornamento, highlighting the modernisation, revival and adjustment of the Church’s activity to changes taking place in the modern world. The outcomes of these bishops’ efforts were, among others: the affirmation of human dignity as the source of religious freedom, which was reserved to every human being, the observation that this freedom is our freedom from coercion to do things contrary with our conscience, the highlighting of parents’ right to educate their children in the faith, the recognition of the pluralism of world views as well as pluralistic society, which requires a model of its relations with the Church, the consideration of mutual independence of the Church and the political community and the need for cooperation, and the observation that Christians have duties both as Church members and citizens of the State.

19

Zwycięzcy polskiej „leniniady ” - o zapominaniu komunizmu

60%

Jakimczyk J.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2022

|

tom 40

|

nr 2

43-67

PL

Jeśli rodzima historiografia artystyczna dotyka tematu Włodzimierza Lenina, to jedynie w kontekście socrealizmu. Zupełnie tak, jakby Październik ’56 doprowadził do zniknięcia przedstawień przywódcy rewolucji bolszewickiej z przestrzeni publicznej PRL. Kłam temu obrazowi historii Polski lat 1956–1989 zadają zachowane dzieła sztuki i dokumentacja konkursów artystycznych o tematyce leninowskiej. Założeniem metodologicznym tego artykułu było przyjęcie cezur symbolicznych, które wynikają z dynamiki wydarzeń politycznych, a nie artystycznych, bo to polityka wpływała na zmiany w życiu artystycznym i sztuce, a nie na odwrót. Wybór Października ’56 i daty przywrócenia nazwy Rzeczpospolita Polska wraz z Orłem Białym w koronie z końcem 1989 r. jako terminu post quem i terminu antę quem wynika z dwóch porządków: we wcześniejszym okresie punktem odniesienia dla wszelkich wizerunków Lenina i jego przedstawień w sztuce polskiej był socrealizm; Lenin pojawiał się wtedy rzadko w porównaniu ze Stalinem, który był traktowany jako główny sprawca sowieckich sukcesów. Skupienie się w badaniach nad latami 1956–1989 to także odpowiedź na widoczną w literaturze przedmiotu postawę wyparcia wobec obecności „leniniana” w sztuce PRL tego okresu. Autor publikacji analizuje przyczyny zastanawiającego zjawiska, dotykając problemu pamięci uczestnictwa twórców w komunistycznej machinie propagandy wizualnej.

20

Pasolini: faszyzm – konsumpcjonizm – katolicyzm. I poszukiwanie życia

60%

Seeßlen G.

Studia Litteraria et Historica

|

2021

|

nr 10

PL

Nie da się pisać o twórczości Piera Paola Pasoliniego, nie artykułując przy tym subiektywnego i politycznego stanowiska. Punktem wyjścia autora jest obecność poety i filmowca we Włoszech, gdzie nazwisko Pasolini znaczy o wiele więcej niż nazwisko jakiegokolwiek innego autora. Pasolini reprezentuje ducha buntu w schyłkowym okresie włoskiego cudu gospodarczego, w którym nastąpiła wielka contaminazione (Pasolini), wzajemne „skażenie” tego, co wulgarne, i tego, co wzniosłe, kultury biednych przedmieść i dyskursu intelektualistów, starych mitów i nowych omamień. W tej sytuacji teksty i filmy Pasoliniego szukają sposobu, by dzięki „sile przeszłości” przeciwstawić się grozie nowego faszyzmu w postaci „konsumpcyjnych” rządów rosnącego w siłę drobnomieszczaństwa. Punktami odniesienia są tu radykalny katolicyzm oraz komunizm, który poprzez marksistowską analizę społeczną zmierza do archaicznego komunizmu pierwotnego. Sam Pasolini zawsze postrzegał siebie jako „obcego”, a niemal wszystkie jego filmy (może z wyjątkiem witalistycznej Trylogii życia, od której zdystansował się swoim ostatnim i najbardziej radykalnym filmem Salò) są próbami wytropienia obcości w tym, co znajome, i swojskości w tym, co obce. Przy tym pisarz i filmowiec nigdy nie oszczędzał siebie, jego filmy to magiczna autobiografia. Inaczej rzecz ujmując, biografia Pasoliniego czyni jego filmy „czytelnymi”, a filmy Pasoliniego czynią „czytelną” wewnętrzną historię Włoch (i do pewnego stopnia całej Europy) lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, tak jak w jego filmach ciała pozwalają czytać idee, a idee – ciała. Teksty o Pierze Paolo Pasolinim mogą dostarczyć wskazówek dla tych procesów lektury, nigdy jednak nie zastąpią własnej drogi, meandrowania pomiędzy cielesnością (która „zanieczyszcza” rzeczywistość ulicy historią sztuki) i światem idei (który „zanieczyszcza” mit i religię marksizmem i psychoanalizą).

DE

Über das Werk von Pier Paolo Pasolini kann wohl niemand ohne eine subjektive und politische Position schreiben. Der Autor geht von der Gegenwärtigkeit des Poeten und Filmemachers in seinem Gastland Italien aus, in dem der Name Pasolini viel mehr bedeutet als der Name eines Autors. Pasolini steht für den rebellischen Geist in der Zeit des ausgehenden italienischen Wirtschaftswunders, in dem sich eine große „contaminazione“ (Pasolini), eine wechselseitige „Ansteckung“ zwischen dem Vulgären und dem Erhabenen, der Kultur der armen Vorstädte und den Diskursen der Intellektuellen, zwischen alten Mythen und neuen Verführungen ereignete. In dieser Situation suchen Pasolinis Texte und Filme nach einem Weg, dem Schrecken eines neuen Faschismus in Form der „konsumistischen“ Herrschaft des wachsenden Kleinbürgertums eine „Kraft der Vergangenheit“ entgegen zu setzen. Die Bezugspunkte dafür sind ein radikaler Katholizismus und ein Kommunismus, der sich über eine marxistische Gesellschaftsanalyse zu einem archaischen Ur-Kommunismus bewegt. Pasolini selbst hat sich dabei immer als „Fremder“ gesehen, und nahezu alle seine Filme (vielleicht von der vitalistischen Trilogie des Lebens abgesehen, von der er sich mit seinem letzten und radikalsten Film, Salò distanzierte) sind Versuche, der Fremdheit im Vertrauten und der Vertrautheit im Fremden nachzuspüren. Dabei hat sich der Autor und Filmemacher selber nie geschont; seine Filme sind eine magische Autobiographie. Anders gesagt: Pasolinis Biographie macht seine Filme „lesbar“, und Pasolinis Filme machen die innere Geschichte Italiens (und bis zu einem gewissen Grad ganz Europas) in den sechziger und siebziger Jahren „lesbar“, so wie in seinen Filmen die Körper die Ideen und die Ideen die Körper lesbar machen. Texte zu Pier Paolo Pasolini können Markierungen für diese Vorgänge des Lesens geben, aber nie den eigenen Weg ersetzen, der zwischen beidem hin- und herführt: der Körperlichkeit (die Straßenwirklichkeit mit Kunstgeschichte „kontaminiert“) und die Ideenwelt (die Mythos und Religion mit Marxismus und Psychoanalyse „kontaminiert“).

EN

When it comes to writing about Pier Paolo Pasolini’s oeuvre, nobody can approach it without a subjective and political position. The author of this text takes as his point of departure the presence of the poet and filmmaker in his host country Italy, where the name Pasolini means much more than merely the name of an author. Pasolini stands for the rebellious spirit at a time when the Italian economic miracle was coming to an end, during which a great “contaminazione” (Pasolini), a mutual “infectiousness” took place between the vulgar and the sublime, the culture of the poor suburbs and the discourses of the intellectuals, between old myths and new seductions. In this situation, Pasolini’s texts and films are searching for a way to counter the horror of a new fascism in the form of the petit bourgeois “consumistic” rule with a “force of the past”. Points of reference for this are a radical Catholicism and communism, the latter moving via a Marxist analysis of society to an archaic Ur-communism. Pasolini always saw himself as a stranger. Almost all of his films (leaving aside the vital “Trilogy of Life”, from which he distanced himself in his last and most radical film “Salò”) are attempts to look into the strangeness of the familiar and the familiarity of the strange. In doing so, the author and filmmaker never spared himself; his films are a magic autobiography. To put it another way, Pasolini’s biography makes his films “readable” and his films make the inner history of Italy (and to a certain extent that of Europe as a whole) in the sixties and seventies “readable”, just as in his films bodies make “readable” ideas and ideas make “readable” bodies. Texts on Pier Paolo Pasolini can be markings for these processes of reading. However, they can never be a substitute for following one’s own way which leads back and forth between both the physicality (the reality of the streets, “contaminated” by art history) and the world of ideas (the myth and religion, “contaminated” with Marxism and psychoanalysis).