Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Farewell to Organised Religion — Contemporary Dutch Prose, a Few Texts, Paratexts, and Contexts

100%

Tak-Ignaczak E.

Prace Kulturoznawcze

|

2017

|

tom 21

|

nr 1

95-114

PL

Niniejszy artykuł nakreśla zjawisko literackiego sukcesu trzech współczesnych pisarzy holenderskich: Maartena ‘t Hart, Franki Treur i Jana Siebelinka, których prozę, reprezentującą rozmaite gatunki literackie (między innymi esej, powieść i opowiadanie), łączy tematyka zmierzchu religii, w Holandii do niedawna jeszcze zorganizowanej na zasadzie tak zwanych kolumn ideologicznych, znajdujących oparcie głównie w protestantyzmie i katolicyzmie. Pisarze ci, wyrastający z ortodoksyjnej tradycji kalwińskiej, dominującej na północy Holandii, reprezentują zarówno zanikające społeczności i emancypujące się grupy społeczne, jak i jednostki wchodzące w ich skład, typowe dla społeczeństwa holenderskiego, które współcześnie cechuje wysoki stopień sekularyzacji. ‘T Hart wyszydza kalwiński literalizm biblijny, jak też, podobnie jak Franca Treur, kreśli portret zamkniętych ludowych kalwińskich nisz, podczas gdy Jana Siebelinka fascynuje tragiczna mistyka łaski. T.S. Eliot w eseju Religia i literatura zauważa, iż kultura odchodząca od źródeł religijnych rodzi literaturę, w której religia stopniowo zmienia swą pozycję — początkowo wszechobecna, z czasem staje się przedmiotem sporu, by ostatecznie być postrzegana jako anachronizm. Idąc jego śladem, zauważyć można, iż w prozie ‘t Harta kalwinizm (a właściwie cała tradycja chrześcijańska) jest nadal groźnym ideologicznym wrogiem, którego potrzeba obezwładnienia uzasadnia wszelkie chwyty, z nieszczędzącą niczego zjadliwą satyrą włącznie. Prozę Treur i Siebelinka cechuje natomiast nuta nostalgii i dwuznaczność, co lepiej predestynuje ich niż ‘t Harta do pełnienia funkcji strażników dziedzictwa kulturowego swoich środowisk.

2

Małżeństwo i rozwód w Kościele waldensów we Włoszech w perspektywie małżeństwa mieszanego

100%

Lewandowski P.

Annales Canonici

|

2015

|

tom 11

117-133

EN

The article presents the institution of marriage in the Waldensian Church, which is part of Evangelical churches. Their doctrine constitutes the basis for the inception of the theology of marriage subordinated to the norms of the Italian civil law. Despite the fact that the Waldensian Church supports the durability of marriage, it also allows it to be dissolved if mutual forgiveness and remaining in the brotherly communion within the bosom of the church are preserved. The relations between members of the Waldensian Church and Catholics have led to the development of common principles regarding mixed marriages. These principles are intended to explain the notion of marriage from the perspective of each church, identify conjoint points and discrepancies and establish pastoral guidelines for dealing with this type of marriage from the perspective of Waldensians.

PL

Artykuł przedstawia instytucję małżeństwa w Kościele waldensów przynależącym do Kościołów ewangelickich. Na ich doktrynie wypracowano teologię małżeństwa pod- porządkowaną normom włoskiego prawa cywilnego. Mimo że Kościół ten popiera trwałość małżeństwa, to jednak dopuszcza możliwość rozwodu na podstawie wzajemnego prze- baczenia i trwania w komunii braterskiej na łonie Kościoła. Związki wiernych Kościoła waldensów z katolikami doprowadziły do wypracowania wspólnych zasad w zakresie małżeństw mieszanych. Nawiązują one do wyjaśnienia pojęcia małżeństwa z perspektywy każdego z Kościołów, ustalenia punktów wspólnych i rozbieżności oraz wyznaczają wska- zówki duszpasterskie dla tego typu małżeństw ukazanych w tej publikacji z perspektywy waldensów.

3

Wiara, finanse i gospodarka. Recenzja książki „Faith, Finance and Economy. Beliefs and Economic Well-Being”

84%

Dąbrowski K.

|

tom 23

|

nr 3 (88)

98-106

PL

Książka “Faith, Finance and Economy. Beliefs and Economic Well-Being” pod redakcją Tanweera Akrama i Salima Rashida odnosi się do relacji między wiarą a ekonomią i finansami. Zdaniem redaktorów i autorów wiara ma wpływ na podejmowanie decyzji w sprawach finansowych oraz postawy ludzi wobec inwestycji. Etyka pracy – odwołująca się do teorii Mexa Webera – powinna łączyć się z etyką konsumpcji. Konsumpcjonizm jest bowiem napędzany przez władze publiczne. Autorzy szeroko cytują Biblię, której zasady bezpośrednio odnoszą do życia ekonomicznego. Gospodarka rynkowa umożliwia pomnażanie talentów i budowanie dobrego bogactwa, tj. takiego, które nie utrudnia innym dostępu do kapitału. Dlatego nierówności ekonomiczne są niesprawiedliwe i po prostu są złem. Wiara przyczynia się do rozwoju takich form inwestycji kapitału, które umożliwiają sprawiedliwy wzrost gospodarczy. Autorzy korzystają z szeregu różnych argumentów, jak o kreatywności Boga. Nie tworzy On dwóch takich samych ludzi, a każdemu przypisuje inną rolę w życiu. Klonowanie człowieka powinno być więc zakazane. Pracownicy zaś mają prawo wnosić zasady religijne do miejsc pracy i budować model przedsiębiorstwa przyjaznego wierze (faith-friendly company).

EN

The book “Faith, Finance and Economy. Beliefs and Economic Well-Being”, edited by Tanweer Akram and Salim Rashid, addresses the relationship between faith, and economics and finance. According to editors and authors, faith influences financial decision-making and people's attitudes towards investments. Work ethics – referring to Mex Weber's theory – should be combined with the ethics of consumption, for the consumerism is driven by the state. The authors cite the Bible, which principles they apply directly to economic life. The market economy enables multiplication of talents and building of good wealth, i.e. wealth that does not prevent others from accessing capital. Therefore, economic inequality is unfair, and simply evil. Faith contributes to the development of forms of capital investment that enable equitable economic growth. The authors use a number of different arguments, as the one about God's creativity. He does not make two people alike, and assigns each to a different role in life. Human cloning should therefore be prohibited. Moreover, employees have the right to bring religious principles to workplaces and build a faith-friendly company model.

4

Architektura protestancka trzech miast Królewca (Stare Miasto, Knipawa i Lipnik) w okresie nowożytnym

84%

Birecki P.

Studia Elbląskie

|

2019

|

tom 20

31-48

EN

The article discusses architecture and furnishing of the protestant churches in Królewiec/Königsberg. At the beginning, it introduces terms connected with Reformation and, later, the article familiarizes the reader with the creation of the new approach towards art in church’s interiors. At first, the attitude towards visual arts being present in the places of worship could be characterized with adjectives „prejudiced” and (rarely) „hostile”. The attitude changed abruptly when visual arts became didactic and served that purpose throughout the entire early modern period. Local medieval architecture, which still was used by Lutheran parish as the place of spiritual and parochial life, was also accepted. Furthermore, Königsberg Cathedral became the most important necropolis in Ducal Prussia. The longevity of Gothic architecture forms in Royal Prussia caused future churches in Königsberg to be heavily inspired and borrow from it, and, at the same time, allowed these churches to engage in a dialogue with German countries of Reich. For example, the castle chapel was inspired by castle chapels in Szczecin and Stuttgart. In the seventeenth century, Prussian elites came along with Calvinism and, only after that, in Königsberg and other towns around it many churches inspired by Calvinist Netherlands and (in the eighteenth century) Calvinist church in Charenton (France) were created. However, it did not have much of an impact on churcharchitecture in general – throughout the whole early modern period it remained faithful to the Gothic architecture tradition.

PL

Artykuł prezentuje wspólne korzenie sztuki protestanckiej w obu częściach Prus, szkicując proces przejmowania substancji materialnej Kościoła rzymskiego przez parafie katolickie przekształcane w parafie ewangelickie a następnie budowy nowych budynków kościelnych. Proces ten odbywał się w Prusach Królewskich pod kontrolą mieszczaństwa a w Prusach Książęcych pod kontrolą szlachty. Dominujące w pierwszych z wymienionych tu części Prus mieszczaństwo decydowało także o wyposażeniu kościołów miejskich i leżących w domenach oraz dbało o status quo luteranizmu i kalwinizmu, szczególnie podczas zdecydowanych działań kontrreformacyjnych szlachty polskiej. Jednocześnie mieszczaństwo i duchowieństwo protestanckie miało intelektualny wpływ na ikonografię sztuki obrazowej we wnętrzach kościelnych i świeckich. W drugiej części Prus przejęcie władzy nad strukturami kościelnymi przez dwór zluteranizowanego władcy Albrechta Hohenzollerna oraz przez szlachtę wykluczyły konflikty o kościoły z hierarchią katolicką. Jednocześnie pozwoliły na bezpośrednią kontrolę nad parafiami i kościołami, czyniąc z wnętrz kościelnych niemal prywatne rodzinne panteony. Wpływ szlachty ograniczył wpływ mieszczaństwa i duchowieństwa na sztukę obrazową, której przekaz we wnętrzach kościołów wiejskich został niemal ograniczony do treści dydaktycznych. Mimo dominacji treści katechetycznych w obydwu częściach Prus pojawiły się także dekoracje malarskie, emblematyczne, związane z pobożnością pietystyczną.

5

Stan badań nad reformacją na Mazowszu – zarys problematyki i postulatów badawczych

83%

Paduch K.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2020

|

tom 27

|

nr 1

249-263

EN

This article aims to present the state of research on the reformation in Mazovia after 1945 to modern times on various levels. Among the historians investigating the process of permeating Protestant religions in Mazovia, several research problems can be distinguished. The first of these may be the activities of the diocese of Płock and the cathedral chapter towards the reforming in Mazovia and the initiatives taken by the Płock bishops both during the Reformation and the Counter-Reformation period. Another research problem is the development of Protestant denominations in specific lands of Mazovia. Historians undertaking the problem of reformation in Mazovia also dealt with the book during the Reformation in Mazovia.

PL

Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie stanu badań nad reformacją na Mazowszu po 1945 roku do czasów współczesnych na różnych płaszczyznach. Wśród historyków badających proces przenikania religii protestanckich na Mazowszu można wyróżnić kilka problemów badawczych. Pierwszy z nich to działania diecezji płockiej i kapituły katedralnej wobec rozwijającej się na Mazowszu reformacji oraz inicjatywy podejmowane przez biskupów płockich zarówno w okresie reformacji, jak i w okresie kontrreformacji. Kolejny problem badawczy to rozwój wyznań protestanckich na konkretnych ziemiach Mazowsza.

6

Zawsze wierny? Sytuacja wyznaniowa w Uniwersytecie Krakowskim w XVI i XVII w.

67%

Machaj D.

|

2015

|

tom 59

PL

Celem artykułu jest ukazanie w nowym świetle sytuacji wyznaniowej Uniwersytetu Krakowskiego w wiekach XVI i XVII, dzięki wykorzystaniu pomijanych w tym kontekście źródeł (głównie albumów studentów) oraz dzięki wnikliwszej analizie tych, z których korzystali wcześniejsi badacze zagadnienia (np. akt rektorskich, konkluzji uniwersyteckich oraz diariuszy profesorów i rektorów). Uniwersytet Krakowski był katolicką instytucją, dlatego interesujące wydaje się przedstawienie stosunku władz uczelni do akatolików w okresie, gdy sprawy wyznaniowe stały się palącym problemem w Krakowie i całej Rzeczypospolitej. Założeniem było także przeanalizowanie możliwości funkcjonowania innowierców w kręgu uczelni w poszczególnych okresach oraz przedstawienie najważniejszych wydarzeń czy regulacji mających wpływ na politykę Uniwersytetu. Kolejnym zadaniem było ukazanie poszczególnych etapów administracyjnego wykluczania (na wielu poziomach) studentów akatolickich. Jednak same kontakty uczelni z mniejszościami religijnymi w Krakowie są kwestią tak złożoną, że pozostały poza granicami tego tekstu.

EN

The article aims at showing in a new light the confessional situation of the Academy of Cracow in the 16th and 17th centuries, using sources omitted in previous research into the topic and thanks to a more detailed analysis of the sources used by other scholars (e.g., Acta rectoralia, university conclusions, rectors’ and professors’ diaries). The Academy of Cracow was a Catholic institution, thus portraying the attitude of the university’s authorities to non-Catholics in a period of confessional struggle in Cracow and in the Commonwealth seemed promising. Another point was to analyse the possibilities for non-Catholics to function within the walls of the University in different periods of time, as well as to describe the most important events and regulations, which influenced the University’s policy. The author also tried to bring to light the subsequent stages of administrative exclusion (on various levels) of non-Catholic students. However, the contacts of the Academy with religious minorities in Cracow is a matter so complex, that it remained beyond the scope of the article.

7

Krakowski drukarz Stanisław Murmelius i jego księgozbiór (1571)

67%

Kowalski W.

|

2018

|

tom 62

PL

Drukarz Stanisław Murmelius, którego aktywność poświadczona jest od lat czterdziestych do siedemdziesiątych XVI w., związany był głównie z Krakowem, choć okresowo kierował typografiami w innych miastach Rzeczypospolitej, m.in. w Brześciu w latach 1558–1565. Na publikowany tu jego księgozbiór, zinwentaryzowany w Krakowie w 1571 r., składają się w większości dzieła autorów różnych nurtów luteranizmu (43,66%) oraz teologów z kręgu ewangelicko-reformowanego (22,53%), na ogół występujące w tym źródle w więcej niż jednym egzemplarzu. Inwentarz sporządzony został z nakazu krakowskiego wójta, a książki miały być przekazane lubelskiemu kupcowi Jakubowi Konopnicy jako rozliczenie długu.Printer Stanisław Murmelius, who was active from the 1540s to the 1570s, developed his professional career mainly in Cracow. Nevertheless, at times, he managed typographies in other cities of the Commonwealth, including that at Brest (Brześć) in 1558–1565. His book collection that is presented here, and which was registered in Cracow in 1571, is made up of texts by authors of various Lutheran denominations (43.66 per cent), and theologians of the Evangelical Reformed Church (22.53 per cent), present usually in more than one copy. The inventory was prepared on the order of the Cracow justice, and the books were to be handed over to the Lublin merchant Jakub Konopnica as discharge of a debt.

8

Teologiczny postkalwinizm

67%

Jaskóła P.

|

nr 7: Teologia ekumeniczna

75-83

EN

Article first depicts some theories illustrating the influence of John Calvin on contemporary theological heritage of his teaching. Four levels of visible influence were then enumerated. These in turn arc connected to the development reformed orthodoxy, Puritanism, neoorthodoxy and to liberation theology.

PL

Artykuł ukazuje kilka teorii ilustrujących wpływ Jana Kalwina na teologiczne dziedzictwo jego nauki. Wylicza cztery płaszczyzny widocznych wpływów. Związane są one z rozwojem ortodoksji reformowanej, purytanizmu, neoortodoksji oraz teologii wyzwolenia.

9

Kościół i władza cywilna w nauczaniu Jana Kalwina

67%

Leszczyński R. M.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2023

|

nr 112

11-34

EN

John Calvin’s concepts pertaining to the relationship between the Church and the State are closely linked to his ecclesiology. Prior to his arrival in Geneva in 1536 and commencing reformatory activities there, Calvin considered the Church primarily a community of people chosen for salvation, loosely related to the visible institutional Church. Little by little, the Reformer gave more value to the institutional Church, while noticing that it is within that Church that the invisible Church of the chosen ones exists. Together with raising the value of the institutional Church, a matter arose as to how the relationship between the Church and the State (the civil authorities) should be determined. Calvin was prompted to address this issue by among others the situation in Geneva, where the Reformed Church became the official state religion. Therefore, it was necessary to create ecclesiology that would correspond to the conditions at hand. Calvin started teaching that the power of the keys and the power of the sword differ in terms of the functions each of them fulfils, and consequently one should not merge them into one. The Church preaches the Gospel to people, whereas the state authority upholds the commandments of the Decalogue, justice, and peace, using the sword against wrongdoers. The Church and the State should then be separate. This concept augurs the subsequent separation of Church and State in modern Western countries. Nevertheless, since both of these authorities were brought to existence by God, they should be fulfilling the will of God, by helping people obey God’s Law. Consequently, Civil authority is not a secular authority.

PL

Koncepcje Jana Kalwina dotyczące relacji pomiędzy Kościołem a państwem są ściśle powiązane z jego eklezjologią. Przed swoim przyjazdem do Genewy w 1536 r. i rozpoczęciem w tym mieście działalności reformatorskiej Kalwin uważał Kościół przede wszystkim za wspólnotę ludzi wybranych do zbawienia, luźno powiązaną z Kościołem widzialnym, instytucjonalnym. Reformator stopniowo dowartościowywał jednak Kościół instytucjonalny, zauważając, że to właśnie w nimi istnieje niewidzialny Kościół wybranych. Wraz z dowartościowaniem Kościoła instytucjonalnego pojawiła się kwestia ustalenia relacji pomiędzy nim a państwem (władzą cywilną). Do podjęcia tej problematyki skłoniła Kalwina również sytuacja w Genewie, w której Kościół ewangelicki stał się oficjalnym wyznaniem państwowym. Należało zatem stworzyć eklezjologię, która odpowiadałaby zaistniałym warunkom. Kalwin zaczął więc nauczać, że władza kluczy i władza miecza różnią się pod względem pełnionych przez siebie funkcji, dlatego nie można mieszać ich ze sobą. Kościół zwiastuje ludziom Ewangelię, natomiast władza państwowa stoi na straży przykazań Dekalogu, sprawiedliwości i pokoju, używając miecza przeciwko złoczyńcom. Kościół i państwo trzeba więc rozdzielić. Koncepcja ta zapowiada późniejszy rozdział państwa od Kościoła w nowoczesnych państwach zachodnich. Z drugiej strony obydwie władze powołane zostały do istnienia przez Boga, dlatego powinny realizować wolę Bożą, pomagając ludziom w przestrzeganiu prawa Bożego. Władza cywilna nie jest więc władzą świecką.

10

Reformacja a geneza demokracji szlacheckiej w Polsce

67%

Kriegseisen W.

Rocznik Teologiczny

|

2018

|

tom 03

189-219

PL

Artykuł omawia stan badań oraz potrzeby badawcze w zakresie związków pomiędzy reformacją a genezą demokracji szlacheckiej w Polsce XVI wieku. Omówiono rozwój idei prawa do oporu w ujęciu Marcina Lutra i jego współpracowników. Następnie przedstawiono poglądy na ten temat Jana Kalwina i jego kontynuatorów – protestanckich monarchomachów. Wreszcie omówiono stan badań nad recepcją reformacyjnej idei prawa do oporu w Europie Środkowo-Wschodniej w drugiej połowie XVI wieku oraz jej znaczenie dla budowy i obrony podstaw ustroju demokracji szlacheckiej do początków XVII wieku. Na zakończenie scharakteryzowano odwołujące się do doktryny kalwinizmu poglądy Andrzeja Wolana i Bartłomieja Keckermanna.

EN

The article discusses the state of research and research needs in the field of relations between the Protestant Reformation and the genesis of nobility democracy in Poland in the 16th century. Th e development of the idea of the right to resistance in the approach of Martin Luther and his collaborators is discussed. Then, the views on John Calvin and his followers – the Protestant Monarchomachs – are presented. Finally, the state of research on the reception of the Protestant concept of the right to resistance in central eastern Europe in the second half of the 16th century is discussed with its significance for building and defending the foundations of the regime of noble democracy until the early 17th century. Finally, the views of Andrzej Wolan and Bartłomiej Keckermann as they refer to the doctrine of Calvinism, are characterized.

11

John Foxe's "Rerum in ecclesia gestarum [...] commentarii in Sixteenth Century Polish Translation

67%

Hanusiewicz-Lavallee M.

|

tom 60

|

nr 2 (238)

5-16

PL

This paper is devoted to the Polish translation of John Foxe’s famous Rerum in Ecclesia gestarum on Christian martyrs, authored by a Calvinist writer, printer and composer Cyprian Bazylik. His monumental Historyja o srogim prześladowaniu Kościoła Bożego (1567) was compiled from the works of John Foxe, Jean Crespin and Heinrich Pantaleon, supplemented with Jan van Utenhove’s account of the thrilling odyssey of the members of the London’s Foreign Church led by Jan Łaski. The author aimed at creation of a complete account of the persecuted Church throughout Europe, starting from John Wycliff to 1563. Historyja is the most significant witness of the impact of Foxe’s theological thought and ideas on the Polish-Lithuanian Commonwealth.

12

Dziedzictwo Jana Kalwina

67%

Jaskóła P.

Rocznik Teologiczny

|

2018

|

tom 03

329-346

PL

Artykuł najpierw ukazuje kilka teorii ilustrujących wpływ Jana Kalwina na współczesne społeczeństwo, by następnie skoncentrować się na ściśle teologicznym dziedzictwie jego nauki. Wyliczono sześć płaszczyzn widocznych wpływów. Związane są one z rozwojem kapitalistycznej gospodarki, etyką pracy, procesami demokratycznymi w polityce, purytanizmem, ortodoksją i neo-ortodoksją reformowaną oraz teologią wyzwolenia.

EN

The article depicts, firstly, several theories illustrating the influence of John Calvin on contemporary society, then focuses on the strictly theological legacy of his teaching. Six levels of visible influence are then enumerated. These in turn are connected to the development of the capitalist economy, ethics of work, democratic processes in politics, Puritanism, reformed orthodoxy and neo-orthodoxy as well as to liberation theology.

13

Zbór ewangelicko-reformowany w Oksie (ok. 1566–1679) i jego pastorzy

67%

Bem K.

|

tom 64

71-103

EN

The Reformed congregation in Oksa played an important role in the history of 17th century Calvinism in Lesser Poland. Throughout its over 100 years of existence and under the continued patronage of the Rej family the town was not only the place of numerous synods, the location an impressive church edifice, a Reformed school but also the seat of may influential pastors of the Church: Franciszek Stankar the Younger (1562–1621) and Jerzy Laetus (1609–c. 1656). The article traces the history of the congregation, the clergy who ministered there, its last 20 years and the circumstances surrounding its suppression in 1679.

PL

W siedemnastowiecznej Małopolsce wśród kalwińskich wspólnot ważną funkcję pełnił zbór w Oksie. Przez ponad sto lat (ok. 1566–1679) był nie tylko siedzibą zgromadzenia ewangelicko-reformowanego, ale także jednym z ważniejszych małopolskich ośrodków, ze szkołą, murowanym kościołem i jako miejsce obrad wielu synodów. Posługę pełniło tu kilku wybitnych pastorów, jak Franciszek Stankar Młodszy (1562–1621) i Jerzy Laetus (1609–ok. 1656), którzy sprawowali opiekę duchową nad rodziną patronów – Rejów – oraz mieszczanami ewangelikami. Artykuł systematyzuje losy tegoż zboru oraz koryguje pojawiające się na jego temat nieścisłości, w szczególności dotyczące okresu po 1660 r., przybliżając także okoliczności jego likwidacji w 1679 r.

14

Ograniczone odkupienie i skuteczne powołanie. Tezy kalwinizmu dortrechckiego w literaturze współczesnego ewangelikalizmu polskiego

59%

Karczewski Z.

|

2014

|

tom 56

|

nr 2

169-182

PL

Kalwinizm, dominujący nurt teologii reformowanej, jest głównym źródłem współczesnej teologii ewangelikalnej. Od synodu w Dortrechcie (Holandia) w 1619 r. przedstawiany bywa za pomocą twierdzeń, określanych jako „pięć punktów kalwinizmu” i prezentowany za pomocą akronimu TULIP (od pierwszych liter owych twierdzeń w języku angielskim). Autor niniejszego artykułu prezentuje obecność w polskiej literaturze ewangelikalnej po 1989 r. dwóch pojęć: limited atonement – ograniczone pojednanie oraz irresistible grace (effectual calling) – nieodparta łaska (skuteczne powołanie). Obie tezy są dyskutowane w publikacjach polskich autorów ewangelikalnych (baptyści, wolni chrześcijanie, zielonoświątkowcy). Dogmatyki autorów zachodnich (Ch. C. Ryrie, B. Milne, T.C. Hammond) wydawane przez polskie środowisko ewangelikalne także zawierają omówienie obu punktów. Analiza tekstów prowadzi do wniosku, iż poza wąską grupą autorów z Ewangelicznych Kościołów Reformowanych większość polskich ewangelikalistów jest sceptyczna wobec akceptacji obu doktryn, a zwłaszcza tezy o ograniczonym pojednaniu.

EN

Calvinism, a dominant trend in the reformed theology, is a main source of modern evangelical theology. Since synod in Dordrecht (Netherlands) in 1619 it is presented through thesis, called “five points of Calvinism” and is presented using acronym TULIP (from first letters of the thesis in English). Author of the article is describing the presence of two of the terms in Polish evangelical literature after 1989: limited atonement and irresistible grace (effectual calling). Both thesis are disputed in publications of Polish evangelicals (Baptists, Brethren, Pentecostals). Dogmatics of Western authors (Ch. C. Ryrie, B. Milne, T.C. Hammond), published by Polish evangelical circle, have included description of both terms, also. Texts analysis is leading to the conclusion, that except narrow group of authors from Evangelical Reformed Chrurches, majority of Polish evangelicals is skeptical to accept both doctrines, especially the thesis of limited atonement.

15

Tolerancja religijna i integralność społeczeństwa polskiego w Opisie obyczajów za panowania Augusta III Jędrzeja Kitowicza

42%

Magryś R.

|

tom 14

|

nr 9

277-293

EN

In the paper it is argued that the author of Description of Customs…, who was a Catholic priest, showed greater tolerance for non-Christian religions than for Lutheran and Calvinist denominations. This was linked with the fact that Protestants effectively competed with Catholic nobility in the same spheres of public life to gain social and material goods in Poland in the times of the Saxon Dynasty. Kitowicz exhibited an intense dislike for deists as he accused them of a lack of religiousness in its essential aspects involving the cultivation of sacred rituals and ceremonies, and he claimed they were sufficiently satisfied with pure ideology. Generally speaking, the author of Description of Customs… did not attack other religions for reasons related to faith; he did it for pragmatic reasons, paying attention to social interests of Catholic nobility, or in connection with morality, in the case of atheists and nonbelievers.