Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Przymiotniki barwny, bezbarwny, kolorowy w historii języka polskiego

100%

Seniów A.

|

tom 13

199-209

EN

The aim of the article is to show the development of adjectives barwny (colourful), bezbarwny (colourless), kolorowy (high-coloured) in the history of Polish language as well as to conduct the analysis of the changes that has occurred in the meaning of these words throughout the years. The scrutiny shows that the meaning of the first lexeme is stable in Polish language, with literal meaning prevailing. The original meanings of remaining adjectives in question referred to sensual impressions, therefore to occurrence of colour or its lack, with time in parallel to them transited meanings were preserved and these dominate in the contemporary Polish language. Barwny (colourful) today means the same as wyrazisty (sharp), ciekawy (intriguing), interesujący (interesting) and bezbarwny (colourless) is niewidoczny (invisible), mdły (bland), nieciekawy (uninteresting), niewarty uwagi (not noteworthy).

2

Kontakty językowe w świetle Nowych Aten Benedykta Chmielowskiego

100%

Szczaus A.

|

tom 19

325-339

EN

The article analyses remarks on the language contacts contained in an 18th-century encyclopedia Nowe Ateny authored by Benedykt Chmielowski. It has been proven that Chmielowski pointed to: 1. Extralinguistic causes of the language contacts, such as: a) the rank of languages that get into interaction and their position in the world, b) linguistic fashion, c) development of science and technology, d) military conflicts, e) economic contacts, f) migration of people. 2. Intralinguistic causes of interference, such as: a) language insufficiency, b) stylistic value of loan words. 3. Effects of linguistic contacts: a) negative: degradation of some ethnic languages, b) positive: enrichment of the lexical stock of the recipient language.

PL

W artykule poddano analizie uwagi na temat kontaktów językowych zamieszczone w encyklopedii z połowy XVIII wieku, tj. w Nowych Atenach Benedykta Chmielowskiego. Wykazano, że Chmielowski wskazał: 1. Zewnątrzjęzykowe przyczyny kontaktów językowych, takie jak: a) ranga języków wchodzących ze sobą we wzajemne relacje i ich pozycja na świecie, b) moda językowa, c) rozwój nauki i techniki, d) konflikty militarne, e) kontakty gospodarcze, f) migracja ludności. 2. Wewnątrzjęzykowe przyczyny interferencji, takie jak: a) niewystarczalność języka, b) stylistyczna wartość wyrazów zapożyczanych. 3. Efekty kontaktów językowych: a) negatywne: degradacja niektórych języków etnicznych lub ich całkowity zanik, b) pozytywne: bogacenie leksykalnych zasobów języka-biorcy.

3

O czym nie napisał Marcin Bielski, czyli o pewnym rodzaju uwag metatekstowych w Kronice, to jest historyi świata (1564)

84%

Kozaryn D.

|

nr 15

145-153

EN

The article discusses a selected group of metatextual comments made in the 3rd edition of Marcin Bielski’s Kronika published in 1564. The analysis focuses on those referring to the contents of his Chronicle, i.e. the comments informing about what Bielski has already written and where he has written it, what he is about to mention, what and for what reason has been omitted or added by the author when compared to his sources, and what he has only treated superficially. A review of the variety of the linguistic methods used for constructing these metatextual comments allows for disclosing the possible motivations behind the writer’s choices: his wish to direct the reading process and to lead the reader into assuming that the presented content is credible and accurate, combined with an educational and moralistic drive.

4

Profesor Tadeusz Szymański jako badacz leksyki prasłowiańskiej

84%

Ostrowski B.

|

nr 18

261-279

EN

The preliminary part of the study presents a scientific profile of Professor Tadeusz Szymański in the initial (over twenty years) period of his research activity at the Institute of Slavic Studies (Slavistics) of the Polish Academy of Sciences. In the article the particular attention was paid to the participation and researcher’s contribution to the Proto‑Slavic lexicon which is archival these days. The initial versions of the PSL vocabulary words *medvědь, *mešьka (*mečьka) and *mekati developed by Tadeusz Szymański became the starting point to present them in a broader research perspective (not only etymological, but also ethno‑ and geolinguistics), more than 50 years after being developed. It is worth emphasizing that, despite the significant progress on the work on PSL lexicology, these unique dictionary materials can still serve as a starting point for further detailed research and verification of existing findings.

5

„Zawżdy usty śpiewali”, czyli o muzyce wokalnej w Kronice, to jest historyi świata Marcina Bielskiego (1564)

84%

Kozaryn D.

|

2022

|

nr 17

132-144

EN

The article describes how to present vocal music in the most complete edition of Kronika of Marcin Bielski (1564). The view of the linguistic formation of this fragment of reality in an idiolectic approach from the 16th century confirms the use of several groups of words to describe this part of music that Bielski considers singing: the names of the melodic process of producing sound (śpiewać, odśpiewawać, przyśpiewawać, śpiewanie), what is sung (antyfona, cantica, gradał, hymn/hymna, kantyki, pienie, pieśń, proza, psalm, psałterz, responsyja, śpiewanie, żołtarz) and singers (psalterzysta, śpiewaczka, śpiewak). The conducted analyzes showed some features of Bielski’s lexical and research workshop and confirmed that his work is the beginning of perfecting the Polish language in many areas of its functioning.

6

"Buchnąć z futrówy", "odpypić z ponsy", czyli o słownictwie dotyczącym ściągania w gwarze uczniowskiej z przełomu XIX i XX wieku

84%

Pacuła J.

|

nr 2

213-224

EN

The article presents the history of the student jargon. The author describes the vocabulary used in the period: second-half the 19th century – first half the 20th century; the lexis belongs to the thematic category „cheating”. In the text the reader gets to know theses: 1) the lexis discussed is the root cause of one of the most extensive lexical-semantic categories of the student jargon in the post-partition period (after the period of the Partitions of Poland); 2) in former student language a shared store of the vocabulary exists – this group is independent of the administrative dependence of schools; 3) we notice much former vocabulary in the contemporary jargon; 4) we will notice jargon words in the general Polish in the 19th century; 7) we can see the participation of criminal jargon from the 19th century.

PL

Artykuł przedstawia historię żargonu studenckiego. Autor opisuje słownictwo używane w okresie: II poł. XIX w. – I poł. XX w. Leksyka należy do kategorii tematycznej „oszustwo”. W tekście czytelnik zapoznaje się z tezami: 1) omawiana leksyka jest źródłem jednej z najobszerniejszych kategorii leksykalno-semantycznych żargonu studenckiego w okresie porozbiorowym (po okresie rozbiorów); 2) w dawnym języku ucznia istnieje wspólny zasób słownictwa – grupa ta jest niezależna od administracyjnej zależności szkół; 3) we współczesnym żargonie zauważamy dużo dawnego słownictwa; 4) w XIX w. zauważamy obecność wyrazów żargonowych w polszczyźnie ogólnej; 7) w XX-wiecznym żargonie studenckim daje się zaobserwować udział żargonu kryminalnego z XIX wieku.