Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Prospekty i ścieżki awangardy. Przypadek Tadeusza Peipera

100%

Grądziel-Wójcik J.

|

nr 22

151-168

EN

The author presents the ways in which “Peiperism”, i.e. a model of thinking about the avant-garde as exemplified by the reception of Tadeusz Peiper’s works, is disintegrating today. Research on avant-garde poetry which privileged a theoretical perspective resulted in the distorted reception of texts, thus building a doctrinal model of the first avant-garde that marginalized or objectified literary works. However, the restoration of the superior role of poetry which was absorbed and dominated by the structural concept of poetic language compels readers to “leave the beaten track” and try to read Peiper’s works in a different way. At the same time, established opinions on the intellectual and nonphysical as well as fully expressible and complex model of the Cracow avantgarde are redefined. A closer look at the texts reveals interpretational differences and shows that avant-garde authors’ utopian projects are not necessarily congruent with their output.

2

Buzyrys, Erazm z Rotterdamu i krwiożercza buzyra. Glosa do „Dafnidy” Samuela Twardowskiego

75%

Krzywy R.

|

nr 2

185-193

PL

W artykule podjęto zagadnienie zagadkowego słowa „buzyra” występującego w „Dafnis drzewem bobkowym” (1638) Samuela Twardowskiego. Uwzględniając pominięte we wcześniejszych badaniach konteksty z twórczości barokowego poety oraz fragment „Institutio principis Christiani” Erazma z Rotterdamu, w którym mowa o tyranie Buzyrysie, autor artykułu dowodzi, że słowo to oznacza dziką bestię i stanowi składnik języka poetyckiego Twardowskiego. Z podobnym użyciem terminu można się spotkać w jednym z utworów Adriana Wieszczyckiego. Przywołując późniejszą twórczość, autor ustalił, że forma „Buzyr” stała się w polszczyźnie w drugiej połowie XVII wieku – być może pod wpływem Twardowskiego – również oboczną postacią imienia starożytnego tyrana (spotykaną jeszcze na początku XIX stulecia). Oba słowa różnią się jednak rodzajem gramatycznym: „buzyra” to rzeczownik pospolity rodzaju żeńskiego, „Buzyr” to nazwa własna rodzaju męskiego.

EN

The article takes up the issue of the enigmatic word “buzyra” present in Samuel Twardowski’s “Dafnis drzewem bobkowym” (“Daphne Transformed into a Laurel Tree”, 1638). Allowing for the contexts of the baroque poet’s output that were absent from the research to this day as well as for a fragment of “Institutio principis Christiani” (“The Education of a Christian Prince”) by Desiderius Erasmus—the piece that mentions the tyrant Busiris, the author of the paper proves that the word refers to a wild beast and is a part of Twardowski’s poetic language. A similar usage is found in a piece by Adrian Wieszczycki. Referring to late output, the author settles that the form “Buzyr” became in the second half of the 17th century Polish language, possibly influenced by Twardowski, also an alternant form of the ancient tyrant’s name (found also at the beginning of the 19th century). The two words, however, differ in grammatical gender: “buzyra” is a common feminine noun, while “Buzyr” is a masculine proper noun.

3

Czasownikowe derywaty „odzwierzęce” w polszczyźnie historycznej i ich funkcja w wierszu Juliana Tuwima Figielek

75%

Seniów A.

|

2016

|

tom 15

104-113

PL

Celem jest analiza wybranych z utworu Juliana Tuwima czasownikowych derywatów odzwierzęcych: przekomarzać się, zacietrzewić się, zasępić się, osowieć, rozindyczyć się, zbaranieć. Prześledzono ich losy w historii języka, wskazano leksemy synonimiczne, a także odwołano się do ich kulturowej motywacji. Wiersz Tuwima stanowi jedynie punkt wyjścia, źródło, z którego wyodrębniono warte analizy językoznawczej zjawiska. Ponadto omówiono, jak poeta wykorzystał grę słów, jaką funkcję pełni nagromadzenie czasownikowych derywatów odzwierzęcych w budowaniu ekspresji wypowiedzi poetyckiej.

EN

The objective of the article is an analysis of some verbal animal derivatives taken from one poem Figielek by Julian Tuwin: przekomarzać się ‘to banter with somebody’ [komar ‘mosquito’], zacietrzewić się ‘to grow/get heated over something’ [cietrzew ‘black grouse’], zasępić się ‘to be distressed’ [sęp ‘vulture’], osowieć ‘to be dejected’ [sowa ‘owl’], rozindyczyć się ‘to fly into a rage’ [indyk ‘turkey’], zbaranieć ‘to be flabbergasted’ [baran ‘ram’]. The article contains an analysis of the fate of those words in the history of language and a list of synonymous lexemes; also their cultural motivation has been referred to. Tuwim’s poem is only a starting point, a source, from which some phenomena worth exploring have been extracted. In addition, the article shows how Tuwim used a play on words and what function is played by the accumulation of verbal animal derivatives in creating his poetic expression.

4

Z badań leksyki barw w poetyckich juweniliach Jarosława Iwaszkiewicza

63%

Dyszak A. S.

|

2020

|

tom 19

97-114

EN

The article explores the linguistic lexical means that served Jarosław Iwaszkiewicz to express the selected colours of the poetic world he created in the three initial volumes of his poetry, regarded as his juvenilia (Oktostychy, Dionizje, and Kasydy zakończone siedmioma wierszami). The subject of the author’s particular interest are lexemes that refer to the colours gold (złoty) and golden (złocisty), as well as the colours similar to them (i.e. yellow, citron, and amber). Their description is formal-semantic, performed in accordance with the principles of stylistic grammar, not considering the poetic function of the used linguistic means. The exponents of the abovementioned colours make up 18% of the usage of all the words referring to colours. The primary names of the indicated colours are the simple adjectives złoty, złocisty, topazowy, żółty, bursztynowy, cytrynowy, and the compound adjectives biało-złoty, różowo-złocisty, złotolisty, złotooki, złotoskrzydły, złotowłosy, żółtooki, żółto-jedwabny, as well as the adverbs złoto and złociście. Secondary in relation to them are the nouns złoto, złocistość, żółtość, and the verbs złocić (here in the form of the participles złocąc and złocony) and żółcić (in the third person singular form żółci). In the analysed poems Iwaszkiewicz appears as a poet sensitive to colours, of which the colour gold is the most intensive and renders the best the sensuality of the world of his poetic juvenilia.

PL

Artykuł poświęcony jest językowym środkom leksykalnym, które posłużyły Jarosławowi Iwaszkiewiczowi do wyrażenia wybranych barw świata poetyckiego, jaki stworzył w trzech pierwszych tomach swych wierszy uznawanych za juwenilia (Oktostychy, Dionizje i Kasydy zakończone siedmioma wierszami). Przedmiotem szczegółowego zainteresowania są leksemy odnoszące się do barw złotej i złocistej oraz kolorów do nich zbliżonych (żółtego, cytrynowego i bursztynowego). Ich opis ma charakter formalno-semantyczny, zgodny z zasadami gramatyki stylistycznej, bez rozpatrywania funkcji poetyckiej użytych środków językowych. Wykładniki wymienionych wyżej kolorów stanowią 18% użyć wszystkich wyrazów odnoszących się do barw. Prymarnie wskazane barwy wyrażają przymiotniki proste złoty, złocisty, topazowy, żółty, bursztynowy, cytrynowy i przymiotniki złożone biało-złoty, różowo-złocisty, złotolisty, złotooki, złotoskrzydły, złotowłosy, żółtooki, żółto-jedwabny oraz przysłówki złoto i złociście. Wtórne wobec nich są rzeczowniki złoto, złocistość i żółtość oraz czasowniki złocić (zrealizowany jako imiesłowy złocąc i złocony), a także żółcić w formie trzecioosobowej żółci. Iwaszkiewicz w analizowanych wierszach jawi się jako twórca wrażliwy na kolory, spośród których barwa złota jest najintensywniejsza i najlepiej oddaje zmysłowość świata jego poetyckich juweniliów.

5

Fiołek, stary dąb i Zagłada. Język symboliczny Ihr Zuschauenden Nelly Sachs

63%

Krupa B.

Narracje o Zagładzie

|

2019

|

nr 5

98-125

EN

This text is devoted to Nelly Sachs’s “Ihr Zuschauenden,” published in a volume entitled In den Wohnungen des Todes (1947). Beginning with a comparative reading of English and Polish translations (including those by Zbigniew Herbert and Ryszard Krynicki), this article distances itself from the frequently used category of a witness, understood as a passive observer of the Holocaust, and proposes to focus on the complex figure of the spectator of the Shoah. Furthermore, the symbolic language (Fromm) of Sachs’s poem is analysed as well, as the article describes its connections with Judaism and German culture. The figures of a turtle, a well, and – more importantly – a violet and an oak seem to allude not only to romanticism, but also to Shakespearean tropes. Significantly, an oak might also symbolise the German genesis. Such links paradoxically merge the sense of childhood nostalgia (“a lullaby”) and German natural landscape (“a violet,” “an oak”) with irretrievable loss caused by the Shoah. The last part of the article is dedicated to the reception of Sachs’s works, which, unnoticed at first, turned out to be the paragon of the Holocaust literature in the 1960, and then were appropriated and reduced to a school canon by the German culture she problematised so well in her works.

PL

Tekst poświęcony został analizie utworu Nelly Sachs pt. Wy, widzowie z tomu In den Wohnungen des Todes (1947). Wychodząc od analizy porównawczej dostępnych nam tłumaczeń wiersza (anglojęzycznych oraz polskich, autorstwa Zbigniewa Herberta i Ryszarda Krynickiego), autor artykułu przechodzi do węzłowej kategorii widza Zagłady, którego rozumie aktywnie, nie jak przyjmuje się najczęściej, czyli używając kategorii świadka Holokaustu – biernego obserwatora. W dalszej części badacz podejmuje próbę interpretacji języka symbolicznego (Fromm) utworu Sachs, zauważając, że posługuje się nim ona w całej twórczości, czerpiąc przy tym szeroko z judaizmu, przede wszystkim zaś z kultury niemieckiej. Czysto romantyczną lub nawet wcześniejszą, szekspirowską proweniencję mają motywy turkawki, studni, a zwłaszcza fiołka i dębu. Ten ostatni odwołuje się przy tym najprawdopodobniej do germańskiej genezy. Wszystko to tworzy paradoksalne połączenie tęsknoty za czasami dzieciństwa („kołysanki”) i niemiecką przyrodą („fiołek”, „dąb”) z nieodwracalną stratą spowodowaną Zagładą. Ostatnia część szkicu została poświęcona krótkiemu omówieniu recepcji poezji Sachs, która – początkowo niedostrzegana – w latach 60. stała się swoistą „zakładową maskotką”, by w końcu zostać zawłaszczoną i sprowadzoną do szkolnej interpretacji przez kulturę niemiecką, którą w swej poezji problematyzowała.

6

Poezja w kontekście wczesnej edukacji. Trzeba „świat przyłapać na inności” – wiersze Wisławy Szymborskiej w odbiorze pięciolatków

63%

Chęcińska U.

|

tom 2

|

nr 15

EN

Poetry stimulates the development of cognitive processes and significantly affects the emotional development of the small child. The analysis and interpretation of poetry plays an important role in mastering a language, shaping and developing memory, and developing the child’s creative imagination. Nowadays, it seems necessary to reach for highly artistic poetry with a deep poetic message. Such are the poems of Wisława Szymborska who practises a kind of poetic pedagogy and play on words. The recipients of Szymborska’s poetry were five-year-old children, for whom the poems became an object of “great fun” and aesthetic satisfaction. The author of the article has been conducting classes with children based on highly artistic literary texts by Szymborska, Miłosz, Herbert, and Kulmowa for many years. According to the author, the small child needs unconventional experiences and sensations, philosophical and libertarian impulses – such as those provided by Szymborska’s poetry. “Only poetic language can interest a young Facebook user of today” – said Caroll Ann Duffy, Poet Laureate of the United Kingdom, in 2009. This article is a contribution to the reflection on the role of poetry in the context of early education.

PL

Poezja stymuluje rozwój procesów poznawczych i w znaczący sposób wpływa na rozwój emocjonalny małego dziecka. Analiza i interpretacja utworów poetyckich odgrywa ważną rolę w opanowaniu poprawnego języka, kształtowaniu i rozwijaniu pamięci, rozwijaniu wyobraźni twórczej dziecka. W dzisiejszych czasach wydaje się konieczne sięganie do wysokoartystycznej poezji o głębokim poetyckim przesłaniu. Takie są wiersze Wisławy Szymborskiej, która uprawia swoistą pedagogię poetycką i zabawę w słowa. Odbiorcami poezji Szymborskiej były pięcioletnie dzieci, dla których wiersze stały się przedmiotem „wielkiej zabawy” i satysfakcji estetycznej. Autorka artykułu od lat prowadzi zajęcia z dziećmi oparte na wysokoartystycznych tekstach literackich Szymborskiej, Miłosza, Herberta, Kulmowej. Zdaniem autorki małe dziecko potrzebuje niekonwencjonalnych przeżyć i doznań, impulsów filozoficznych i wolnościowych – takich, jakie daje właśnie poezja Szymborskiej „Tylko język poetycki dzisiaj może zainteresować młodego użytkownika Facebooka” – mówiła w 2009 roku Caroll Ann Duffy, nadworna poetka brytyjskiej rodziny królewskiej. Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do rozważań na temat roli poezji w kontekście wczesnej edukacji.

7

Norwid polskich poetów współczesnych z „linii Przybosia”. Dwa zbliżenia

51%

Bielak A.

|

tom 41

239-251

EN

The article deals with the inspiration of Norwid’s thought in the works of the selected Polish contemporary poets. The major part is devoted to Różewicz, but Przyboś himself is also mentioned as well as Szymborska. In the case of Norwid and Różewicz, an important common element is the concept of poetic language. Paradoxically, despite the fact that the worldview starting points are in most cases different – finally, the closest link between the above mentioned poets and Norwid is the understanding of poetry as a concern for human salvation (understood in different ways).

PL

Artykuł dotyczy inspiracji myślą Norwida w twórczości wybranych polskich poetów współczesnych. Najwięcej miejsca poświęcono Różewiczowi, ale pojawia się też Przyboś i Szymborska. W przypadku Norwida i Różewicza istotnym elementem wspólnym jest koncepcja języka poetyckiego. Paradoksalnie, mimo że światopoglądowe punkty wyjścia są w większości przypadków odmienne – ostatecznie, najściślej łączy wskazanych poetów z Norwidem pojmowanie poezji jako troski o (różnie rozumiane) ocalenie człowieka.

8

Pod znakiem serca. „Ja” czujące późnej nowoczesności (Leśmian, Joyce, Derrida, Nancy)

38%

Kopkiewicz A.

Przestrzenie Teorii

|

2016

|

nr 25

41-61

EN

In this article I try to show the changing paradigm of romantic expressionism in late modernity. I concentrate on the category of text, which I describe using literature: Bolesław Leśmian’s tale The Adventures of Sindbad the Sailor and a fragment of James Joyce’s Ulysses, as well as theoretical discourses by Jacques Derrida and Jean-Luc Nancy. I am interested first and foremost in the problem of the arbitrary nature of the bond between heart and word, affect and language. I find this problem to be the core of the possibility of thinking about literary creativity, especially its inventive, poetical potention. I try to explain how affect and language meet in the category of textuality and how modern subjectivity can cope with its basic conflict, which lies in the demand of opening and closing itself to the affective experience of otherness.