Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

(Nie)winne rozważania o aromacie wina (na marginesie enologicznych felietonów Marka Bieńczyka)

100%

Graf M.

|

nr 18

73-88

EN

Zbigniew Herbert in the volume titled Barbarian in the garden said: “The description of the wine is more difficult than the description of the cathedral”. The subject of this article is to answer the question, if there is any objective way of describing sensations connected with wine tasting and estimation strategies used by Marek Bieńczyk in his oenological columns to talk about wine. In the first part of the article the most important features of wine discours, methods of linguistics depiction of flavour, the etymologically variety of wine vocabulary and the most important elements of tasting terminology are showed. Hereinafter of the article author’s attention is focused on Marek Bieńczyk’s columns about wine and wine culture (from volumes ‘Chronicles of wine’ and ‘New chronicles of wine’). These texts present not only how complicated is the systematic description of wine, but what is more, show the importance of subjective impressions and individual way to show this using the language.

2

„Boże… / czemu nas opuściłeś” – odwołania religijne w tomiku Z ziemi do nieba Władysława Grabana

100%

Rychter J.

|

tom 25

|

nr 1

167-179

EN

The paper discusses religious references in poems from Z ziemi do nieba, a poetry book published by Władysław Graban in 2015. These references appear at a number of language levels: lexis, orthography, phraseology (including paraphrases of Bible verses). There are direct references to the Old Testament (lexemes, phraseological units of biblical origin) and indirect references to biblical motifs and themes.

3

„Tilly” czy „Miss Slowboy”? Idiolekt jako problem translatologiczny (na przykładzie The Cricket on the Hearth Dickensa w serii polskich przekładów)

100%

Budrewicz A.

|

2017

|

tom 10

EN

The article is devoted to the problem of idiolect in literary translation on the basis of Charles Dickens’s Christmas story The Cricket on the Hearth (1845) and its six Polish translations. Special attention is given to the character of Tilly Slowboy and the individual features of the language she uses. The article emphasises stylistic and linguistic differences which can be observed in a detailed comparative analysis of Tilly’s idiolect in the Polish translation series.

4

„U nas adin prokuror czestnyj czeławiek, a i on - prawdu skazat’ - swinia” - „rossica” w felietonistyce Stanisława Michalkiewicza

100%

Dzienisiewicz D.

|

nr 7

35-52

PL

The article aims at presenting and analyzing rossica (linguistic and culturalborrowings from Russian) retrieved from the texts written by Stanisław Michalkiewicz. Stanisław Michalkiewicz is a conservative-liberal author and a former politician. Along with borrowings from Latin and French, Michalkiewicz, known for his command of Russian, incorporates various Russian and Soviet linguistic and cultural elements in his writings. Rossica come in the form of lexical and textual borrowings, e.g. quotations from politicians, literary works, popular songs and jokes. One can also distinguish indirect sources of rossica, such as quotations from Polish literary works referring to Russian reality. Moreover, Michalkiewicz creates original derivates of Russian borrowings and modifies the forms of dative case of Polish personal names according to the Russian masculine noun declension paradigm.

5

Literatura a impresjonizm. Wrażenia świetlno-barwne w języku poetyckim Wincentego Byrskiego

100%

Olma M.

|

nr 2

187-207

EN

Literature and impressionism. The linguistic world of Wincenty Byrski’s poetic imagination The article concerns the poetry (poetic language) of Wincenty Byski. The author presents the affinity of Byrski’s literary work with the ways of impressionist writing. Linguistic analysis consists in identifying lexemes and poetic tropes excerpted from selected poems and poems. The author analyzes the units that relate to the sun (partly also to the moon) and light reflections, colors and their shades.

6

Авторское этимологизирование в идиостиле Марины Цветаевой (стихотворения "Раковина", "Минута", "Расщелина")

100%

Стойкова [Stoĭkova] Т. T. i. А. A.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2019

|

tom 54

EN

Etymologisation in Marina Tsvetaeva’s Idiostyle (Poems “My Shell”, “Minute”, “The Crevasse”)This article considers etymologisation in lyrical works by Marina Tsvetaeva on the example of her three poems from 1923: “My Shell” (“Rakovina”), “Minute” (“Minuta”) and “The Crevasse” (“Rasshchelina”). In this case, etymologisation concerns first of all the words which appear as titles of these poems. The study analyses manifestations of etymologisation, namely various aspects of etymological regeneration of words and occurrences of their secondary motivation (poetic etymology) in relation to their aesthetic function in an artistic text. Etymological analysis in the stanzas under consideration is often based on reconstruction of language compliances both at the level of Proto-Slavic and Proto-Indo-European. This study of Tsvetaeva’s etymologisation reveals her exceptional potential: her profound sense of language, her mystical penetration of its essential nature, and her intuitive comprehension of its historical developments and semantics.Etymologizacja w idiostylu Mariny Cwietajewej – wiersze Раковина [Muszla], Минута [Minuta], Расщелина [Rozpadlina]Artykuł omawia etymologizację w twórczości lirycznej Mariny Cwietajewej na przykładzie trzech wierszy autorki z 1923 roku: Раковина [Muszla], Минута [Minuta], Расщелина [Rozpadlina]. Etymologizacja dotyczy w tym przypadku przede wszystkim słów, które pojawiają się jako tytuły tych utworów. Artykuł analizuje przejawy etymologizacji, czyli rozmaite aspekty reinterpretacji etymologicznej słów i występowanie motywacji wtórnych (etymologia poetycka) w relacji do ich funkcji estetycznej w tekście artystycznym. Analiza etymologiczna zawarta w strofach omawianych utworów często opiera się na rekonstrukcji zgodności języka z rzeczywistością na poziomie języka prasłowiańskiego i praindoeuropejskiego. Przedstawiona analiza etymologizacji Cwietajewej ujawnia niezwykły potencjał autorki: głębokie wyczucie języka, zdolność do mistycznego przenikania jego niezmierzonej głębi i intuicyjne zrozumienie jego semantyki i historycznego rozwoju.

7

Charakterystyka języka familijnego Joachima Lelewela dotyczącego społecznej przestrzeni rodziny (na podstawie listów do najbliższych)

88%

Jaros V.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2019

|

tom 54

EN

A Description of Joachim Lelewel’s Familial Language Concerning the Family Social Space (on the Basis of Letters to His Loved Ones)This article is a contribution to research on Joachim Lelewel’s familial language. The study is limited to a range of linguistic phenomena concerning the family social space, and considers the two-volume collection of his letters from many different places written in various periods of his life. The epistolary prose under examination reflects the language of nobility and intelligentsia circles of the first half of the nineteenth century, with its distinctly marked hierarchical structure of the family social space. Its exponents include family names (e.g. the names for kinship and family relations, maritonymics and patronymics, names used with reference to married couples), familial forms of address (with the conventional forms Pan/Pani ‘Sir/Madam’, Dobrodziej/Dobrodziejka/Dobrodziejstwo ‘Sir/ Madam/Sir and Madam’, lit. ‘benefactor/benefactress/benefactors’ in relation to the elderly), emotional colloquial vocabulary and unofficial anthroponyms. This use of familial language, characterised by infrequent use of personalised forms, belongs to marked informal register.Charakterystyka języka familijnego Joachima Lelewela dotyczącego społecznej przestrzeni rodziny (na podstawie listów do najbliższych)Niniejszy szkic stanowi przyczynek do poznania właściwości języka familijnego Joachima Lelewela. Charakterystyka ograniczona została do repertuaru zjawisk językowych dotyczących społecznej przestrzeni rodziny. Podstawę materiałową tworzy dwutomowy zbiór korespondencji pisanej z wielu miejsc pobytu w różnych okresach życia historyka. Badana proza epistolarna odzwierciedla język środowiska szlachecko-inteligenckiego pierwszej połowy XIX wieku, w którym wyraźnie zaznacza się zhierarchizowanie struktury przestrzeni społecznej rodziny, czego wykładnikami są nazwy rodzinne (m.in. nazwy pokrewieństwa i powinowactwa, marytonimika i patronimika, określenia par małżeńskich), familiarne adresatywy z konwencjonalnymi formułami Pan // Pani, Dobrodziej // Dobrodziejka // Dobrodziejstwo w stosunku do starszych, emocjonalną leksyką potoczną i nieoficjalnymi antroponimami. Realizacja języka familijnego, w którym ujawniają się nieliczne indywidualizmy, sytuuje się w obrębie rejestru nacechowanego języka potocznego.

8

ЖИЗНЬ и СМЕРТЬ в дискурсе языковой (диалектной) личности

75%

Алексеевна Нефедова Е.

|

tom 7

29-34

EN

While life and death are universal categories of human cognition and culture, the set of images associated with it is affected by ethnicity. These categories are not always identical and may vary from one ethnic culture to another. This article presents the images of linguistic personalities related to life and death as reflected in the opinions of speakers of the sub-dialects of northern Russia.

9

Konotacje semantyczne srebra w poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

75%

Rychter J.

|

tom 13

173-197

EN

The purpose of this article is to analyse the semantic connotations of silver in the poetry of Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. The research material includes 14 lexemes and their 108 occurrences in the text. In most cases, silver is used as a semantic determinant of the night; then, of the colour white, and occasionally, the colour grey. It holds numerous connotations deriving from references to metal (sparkle), moon and stars (death and night) and the colour white (innocence, holiness, virginity, and old age). In Pawlikowska-Jasnorzewska's poetry, silver represents the colour and shine of inanimate nature (it is stereotypically used to describe the Moon, stars and water, etc.); animate nature (flora and fauna); and extraterrestrial beings. Silver is also used to convey positive or negative connotations of the words it refers to.

10

Język pism Józefa Piłsudskiego – Walka rewolucyjna w zaborze rosyjskim. Fakty i wrażenia z ostatnich lat dziesięciu

75%

Dubisz S.

|

2022

|

tom 796

|

nr 7

52-66

EN

Walka rewolucyjna w zaborze rosyjskim. Fakty i wrażenia z ostatnich lat dziesięciu (Revolutionary fi ght under the Russian rule. Facts and impressions over the last ten years) is a memorial feature article by Józef Piłsudski presenting the preparation, print, and distribution of the Polish Socialist Party’s underground pamphlets that were illegal under the Russian rule. The text is written in standard general Polish of the turn of the 20th century with a minor share of north borderland regionalisms, idiolectisms, and historisms. The style of the work combines “facts and impressions”, that is a realistic narration with a fictionalised description of various events related to the distribution of underground publications. The author of the feature article presents himself to the reader as an educated person using a language characterised by familiarity with the journalistic style.

11

Bolesław Prus jako dziennikarz – stan badań i perspektywy badawcze

75%

Czachorowska M.

|

tom 16

69-80

PL

Twórczość Bolesława Prusa była przedmiotem licznych publikacji (szczególnie tych dotyczących języka, bo na nich skupia się autorka), jednak badacze koncentrowali się przede wszystkim na utworach literackich – powieściach, opowiadaniach i nowelach. Na marginesie zainteresowań pozostawał przebogaty dorobek dziennikarski Prusa. Artykuł przybliża ogrom zjawiska – wylicza lata współpracy pisarza z redakcjami, tytuły prasowe, w których zamieszczał swoje teksty i cykle wydawnicze, których był autorem. Podano w miarę pełny i aktualny wykaz prac językoznawczych, w których był opisywany idiolekt Prusa. Sformułowano też listę problemów i zadań badawczych, które należałoby podjąć, aby solidnie i kompleksowo przeanalizować język Prusa dziennikarza.

EN

The literary heritage of Bolesław Prus has been the subject of numerous publications, especially concerning the language, which remains the article author’s main focus. However, researchers have primarily concentrated on his literary fiction works – the novels, short stories, and novellas. The remarkably rich collection of the journalistic writings of Prus has been so far of marginal interest. This article introduces the reader to this great literary phenomenon – it provides the dates of the author’s collaboration with the editorial offices, press titles where he published his works, and describes his publishing cycles. It offers a current list of linguistic works devoted to the idiolect of Prus. It also addresses a set of problems and delineates the research tasks which are worth undertaking in order to perform a thorough and complex analysis of the language of Prus as a journalist.

12

Peryfrazy nazw religijnych w poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

75%

Rychter J.

|

tom 15

81-102

PL

Artykuł zawiera semantyczną i funkcjonalną charakterystykę 41 peryfraz nazw religijnych wyekscerpowanych z liryków Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Analiza funkcjonalna omówień dowiodła, iż pełnią one przede wszystkim funkcję poetycką, ponieważ wyróżniają się oryginalnością i naddaną semantyką (np. architekt snów i diamentów ‘Bóg’) oraz informacyjną, gdyż wnoszą dodatkowe wiadomości o elementach świata przedstawionego (charakteryzują istoty nieziemskiej proweniencji – Boga, Chrystusa, anioła, diabła...; jak i miejsca ich przebywania – raj/niebo, piekło). W artykule wskazano omówienia nowatorskie, będące innowacjami idiolektalnymi poetki, jak i konwencjonalne, o wielowiekowej tradycji poetyckiej (np. ciemności książę ‘Lucyfer’). Poza tym ustalono ich motywacje literackie, a także kulturowe. Większość peryfraz jest motywowanych tradycją literacką, zwłaszcza biblijną (np. pan nad pany ‘Bóg’), wydarzeniami biblijnymi (Ten, który ongi wodę w wino zmienił ‘Chrystus’) lub chrześcijańskimi wyobrażeniami (Boży cień ‘diabeł’). Podstawą niektórych stały się potoczne, ludowe wizualizacje istot pozaziemskiego pochodzenia (Osoba z rogami ‘diabeł’).

EN

The article includes a semantic and functional characteristic of 41 periphrases of religious names excerpted from the lyric poems of Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. The functional analysis has revealed that they play first of all a poetic function, as they are outstanding for their semantics, for example, architekt snów i diamentów ‘Bóg’ ‘an architect of dreams and diamonds, God’, and an informative function, because they introduce new information on the elements of the presented world (they characterise supernatural beings – God, Christ, an angel, a devil…, and the places they can be found – Paradise, Heaven, Hell). The article presents innovative circumlocutions, which are idiolectical innovations of the poetess, as well as the conventional ones of a long-standing poetic tradition (for example, ciemności książę ‘Lucyfer’ ‘prince of darkness, Lucifer’). In addition, their literary and cultural motivations have been traced. Most periphrases are motivated by a literary tradition, especially the Biblical one (for example, pan nad pany ‘Bóg’), Biblical events (Ten, który ongi wodę w wino zmienił ‘Chrystus’) or Christian images (Boży cień ‘diabeł’, ‘a divine shadow, a devil’). Popular folk visualisations of supernatural beings have become the basis for some periphrases (Osoba z rogami ‘diabeł’, ‘a person with horns, a devil’).

13

Z Łemkowskiej Księgi Rodzaju – wykładniki stylizacji biblijnej w tekście Władysława Grabana

75%

Rychter J.

Język. Religia. Tożsamość

|

2019

|

nr 1(19)2019

121-133

PL

Artykuł zawiera wieloaspektową analizę tekstów pięciu prozatorskich Władysława Grabana zatytułowanych Z Łemkowskiej Księgi Rodzaju zamieszczonych w tomiku Znaleźć równowagę duszy z 2004 r. Wykazano, iż teksty nawiązują w sferze idei i kompozycji do starotestamentowego wzorca, natomiast na płaszczyźnie językowej, w tym leksykalno‑frazeologicznej, stylizacja biblijna ma charakter niezwykle powierzchowny.

EN

The paper presents a multi‑faceted analysis of five prose texts by Władysław Graban entitled "Z Łemkowskiej Księgi Rodzaju" [From the Lemko Book of Genesis], published in his 2004 volume "Znaleźć równowagę duszy" [Finding the Balance of the Soul]. It was found that the texts follow the Old Testament model on the level of ideas and composition. At the same time, the biblical stylisation on the linguistic level, including lexis and phraseology, is extremely superficial.

14

Komplementy i pochwały jako wyraz grzeczności językowej w korespondencji prywatnej Henryka Sienkiewicza

75%

Mariak L.

|

tom 57

PL

Artykuł zawiera analizę językowo-stylistyczną i funkcjonalną blisko 200 komplementów Sienkiewicza dedykowanych najbliższym członkom rodziny. Badania pokazały, że komplementowanie, choć niezbyt częste, jest ważnym dla konwersacji listowej aktem grzeczności językowej. Podstawową funkcją komplementów było uprzyjemnianie relacji rodzinnych i chęć okazania bliskim pozytywnych uczuć. Sienkiewiczowskie komplementy najczęściej mają rozbudowaną postać i charakteryzują się zróżnicowaniem warstwy leksykalnej oraz dużymi walorami artystycznymi.

EN

This article presents a linguistic, stylistic and functional analysis of almost 200 compliments which Henryk Sienkiewicz paid to his closest family members in his letters. The study indicates that complimenting, although not very frequent, is an important act of linguistic courtesy in epistolary conversation. As discussed, the principal function of compliments was to make family relationships more enjoyable as well as to express positive emotions towards loved ones. The writer’s compliments are most often complex and characterised by variety in terms of lexis, and they have a great artistic value.

15

= Ukrainian and Russian Borrowings in Two Idiolects from Gródek Podolski

71%

Domitrak J.

|

tom LXVII

|

nr 3

16

Jak mówią postaci „Lalki” Bolesława Prusa. Analiza stylometryczna

71%

Foltman J.

|

tom 38

51-66

EN

This article investigates if there is some distinctive way in which characters of Bolesław Prus novel “The Doll” are speaking. It is well known that author endowed his characters with diff erent social backgrounds, views, ethics. Literary critics often emphasized diff erences in vocabulary and numerous language stylizations among social classes, but in most of the cases only the most characteristic words were taken into con16 Jarosław Foltman sideration and function words (prepositions, conjunctions, personal pronouns and other) were omitted in the research. The aim of this study, in contrast to the previous, is to examine individual characters’ way of speaking by measuring frequencies of using most frequent words and given parts of speech. Tests have been performed using the Delta method with a couple of data visualization techniques. The results show some signifi cant variations in individual idiolects.

17

„Korpus Czterech Wieszczów” – cyfrowy wymiar dziedzictwa narodowego. Założenia projektu

63%

Korpysz T. , Mędrzecka A. , Mirkowska E. , Troszyński M.

|

2022

|

tom 796

|

nr 7

67-78

EN

This paper presents the preliminary assumptions of the “Corpus of the Four Poets” project, carried out in cooperation between Polish philologists (IBL PAN, UKSW) and IT specialists (CLARIN-PL, Wrocław University of Technology). The aim of the project is to create a digital corpus containing all Polish-language texts by the authors of the so-called “Great Romanticism”: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, and Cyprian Norwid, as well as to develop IT tools integrated with the corpus. The fi nal result will be an online open access database with software. The texts for the corpus have been selected from the print sources that are well-known to readers, which provides the most complete and accurate form of the texts and a relative completeness of the lexical base. The set of metadata and annotations developed in the subsequent stages of the project will enable retrieval of the data on the language of individual authors and their objectivised comparison.

18

Z frazeologii Jarosława Iwaszkiewicza: jeść, aż za uszami trzeszczy i inne związki wyrazowe spowodowane interferencją

63%

Gałecki Z.

|

nr 2

213-222

PL

W artykule autor wyjaśnia genezę regionalnego, wschodniokresowego zwrotu jeść aż za uszami trzeszczy «jeść łapczywie, z apetytem», któremu w języku ogólnopolskim odpowiada forma jeść aż się uszy trzęsą. W języku osobniczym J. Iwaszkiewicza jeść aż za uszami trzeszczy tłumaczy się geografi cznym pochodzeniem autora oraz tradycją literacką. Ten, jak i inne przykłady osobliwego słownictwa i frazeologii w języku J. Iwaszkiewicza wynikają z kontaktu językowego polskiego z ukraińskim i rosyjskim.

EN

In his article the author explains the origin of the regional expression from the Eastern Borderlands ‘jeść aż za uszami trzeszczy’ «to eat greedily; have a big appetite » which has a literary equivalent ‘jeść aż się uszy trzęsą.’ In J. Iwaszkiewicz’s idiolect ‘jeść aż za uszami trzeszczy’ is attributed to the author’s geographical descent and a literary tradition. The expression in question and other examples of J. Iwaszkiewicz’s specifi c vocabulary and fraseology stem from the contact between the Polish, the Ukrainian and the Russian languages.

19

Właściwości składniowe i słowotwórcze języka familijnego Joachima Lelewela (na podstawie listów do najbliższych)

63%

Jaros V.

|

nr 34

165-182

PL

Celem artykułu jest charakterystyka zjawisk składniowych i słowotwórczych ujawniających się w języku familijnym Joachima Lelewela. Materiał językowy pochodzi z jego listów adresowanych do rodziny, które weszły do dwutomowej edycji Żupańskiego. W interpretacji zjawisk językowych łączono perspektywę socjolingwistyczną z historycznojęzykową. Ze względu na to, że idiolekt Lelewela kształtował się pod wpływem różnych odmian polszczyzny, opis właściwości obu systemów wymagał konfrontacji materiału badawczego z opracowaniami monograficznymi i leksykonami traktującymi o polszczyźnie ogólnej XVIII i XIX wieku oraz publikacjami poświęconymi odmianie północnokresowej i dialektowi mazowieckiemu. Wyróżnikiem języka badanej korespondencji jest występowanie form wariantywnych na obu charakteryzo wanych poziomach systemu gramatycznego oraz łatwość tworzenia okazjonalizmów, potwierdzono ponadto związki języka familijnego Lelewela z polszczyzną potoczną i dialektalną – mazowiecką i północnokresową, z którą łączyć należy także inną cechę języka jego listów – archaiczność.

EN

The purpose of the article is to characterize syntactic and word-formation phenomena that appear in the family language of Joachim Lelewel. The language material originates from letters addressed to his family, which were included in Żupański’s two-volume publication. The sociolinguistic and historical-linguistic perspectives were combined in the interpretation of language phenomena. Due to the fact that Lelewel’s idiolect was influenced by several varieties of Polish, the description of the properties of both systems required a confrontation of research material with monographic studies and lexicons dealing with general Polish of the 18 th and 19 th centuries as well as publications devoted to the northeast variety and the Masovian dialect. The distinguishing feature of language from the researched mail is the occurrence of variant forms at both characterized levels of the grammar system and the ease of creating occasionalisms. Additionally, the relationships of Lelewel’s family language were confirmed with colloquial and dialectal Polish – Masovian and North-Eastern Polish – with which archaic language of his letters should also be associated.

20

Słownictwo kulinarne jako element językowej kreacji świata w powieści Krewni Józefa Korzeniowskiego

63%

Żurawska-Chaszczewska J.

|

nr 1(13)

287-299

EN

The goal of the article was an attempt to illustrate vocabulary register connected to cooking or food as the elements of linguistic creation of the world in the novel by Józef Korzeniowski. The scrutiny of the text allows to notice that one of the most important components of linguistic creation of noblemen and their pastimes is the vocabulary related to food and eating habits. It adds an extra dose of realism, creates the illusion of reality and reflects the habits of both: the poor and the rich people of villages and towns exposing their hospitality. The analysed material includes the terms for food items, ingredients, and products as well as the names of dishes or beverages.