Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Rozwady redivivus

100%

Wyszomirski P. , Wyszomirski P.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi Polskiej Akademii Nauk

|

2018

2

Rozwady redivivus

100%

Wyszomirski P.

Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN

|

2018

|

tom nr 106

239--255

PL

Jurajskie iły kaolinitowo-illitowe z Rozwad (rejon opoczyński) eksploatowano dla potrzeb zbudowanej w latach 1926–1928 fabryki szamotowych wyrobów ogniotrwałych w Opocznie. W okresie międzywojennym surowiec ten był podstawowym składnikiem zestawów, z których produkowano kwarcowo-szamotowe wyroby ogniotrwałe dla kadzi stalowniczych pracujących głównie w hutach górnośląskich. W roku 1990, w związku z drastycznie małym popytem na szamotowe wyroby ogniotrwałe, zakłady w Opocznie i związaną z nimi kopal - nię Mroczków-Rozwady zamknięto. W ostatnich jednak latach nastąpił renesans wydobycia iłów opoczyńskich dla potrzeb krajowego przemysłu ceramicznego. Został on zainicjowany budową w roku 2014 kopalni odkrywko - wej w Borkowicach i – następnie – podjęciem eksploatacji iłów ze złoża Rozwady I w roku 2017. W kopalinie z Rozwad kaolinit wyraźnie przeważa nad illitem, zaś z minerałów nieilastych w zróżnicowanej ilości występuje kwarc. Ponadto – w podrzędnej ilości – stałym składnikiem jest substancja organiczna. Jej zmienny udział wpływa na barwę tej kopaliny i stanowi podstawę do wydzielenia odmiany jasno- i ciemnoszarej. Z petrograficznego punktu widzenia kopalina z Rozwad jest iłowcem, wzgl. mułowcem. Aktualnie surowiec ten znajduje zastosowanie w przemyśle płytek ceramicznych, które są wytwarzane w wielu zakładach zlokalizowanych w regionie opoczyńskim. Można przewidywać, że będzie on wykorzystywany w coraz większym stopniu, m.in. ze względu na ciągły wzrost cen surowców ilastych sprowadzanych z Ukrainy i znaczny koszt ich transportu.

EN

The Jurassic kaolinite-illite clays in Rozwady (Opoczno region) were exploited for the needs of the chamotte fireclay refractories plant in Opoczno built in the years 1926–1928. Until the World War II, these clays were a major component of ceramic sets used for manufacturing quartz-chamotte refractories applicable to steel-ma- king ladles in the Upper Silesian steel works. In the year 1990, due to a drastically low demand for chamotte refractories in Poland, both the plant in Opoczno and the Mroczków-Rozwady clay underground mine were shut down. However, recent years have brought about a renewed interest in exploiting the Opoczno clays for the domestic ceramic industry. Clay mining was initiated in 2014 in the new open pit in Borkowice and has also continued as of 2017 exploiting the Rozwady I deposit 240 In the clay raw material of Rozwady, kaolinite clearly predominates over illite, among the non-clay minerals quartz occurs in variable quantities, whereas the organic matter is a permanent but minor component. The quantity of the organic matter varies within the deposit and forms the basis to distinguish light and dark colored clays. Considering the petrographical reasons, the raw material of Rozwady represents rocks intermediate between claystones and mudstones. The Rozwady clays have been used by many plants producing tiles within the Opoczno region and it is predicted that their use will increase, as the prices of the clay raw materials imported from Ukraine is constantly growing and the cost of their transport is substantial.

3

Surowiec ilasty stosowany w dawnych manufakturach fajansu w okolicy Opola

80%

Wyszomirski P. , Gajek M. , Szydłak T. , Zawadzki T.

|

2021

|

tom T. 73, nr 1

41--56

PL

W drugiej połowie XVIII w. i w pierwszej części XIX w. w okolicy Opola działały manufaktury fajansu w Prószkowie (Proskau) i Tułowicach (Tillowitz). Dostępne źródła historyczne sugerują, że wykorzystywały one surowiec ilasty jasnoszarej barwy, który wydobywano w niedaleko znajdującej się kopalni usytuowanej na gruntach ówczesnej wsi Rutki. Na tym terenie czynny jest obecnie duży kamieniołom bazaltu Rutki. W ostatnich latach – w trakcie prac związanych z rozbudową tego kamieniołomu - stwierdzono występowanie kopaliny ilastej w przypowierzchniowej części nadkładu złoża bazaltu. Kopalina ta reprezentuje dwie odmiany: jasnoszarą i czerwonobrunatną. W pierwszym przypadku jest to mułowiec piaszczysty, w drugim zaś – zwietrzelina bazaltowa. Mułowiec ten ma skład kaolinitowo-illitowy z dużą domieszką kwarcu. Surowiec tego typu – a zwłaszcza po zmniejszeniu zawartości kwarcu na drodze prostej operacji płukania – mógł być z powodzeniem stosowany do produkcji fajansu. Wskazuje na to m.in. jasna barwa kopaliny w stanie surowym i po wypaleniu, a także wyniki oznaczenia podstawowych, ceramicznych parametrów technologicznych. Z kolei zwietrzelina bazaltowa, stanowiąca kopalinę barwy czerwono-brunatnej, zawiera przede wszystkim minerały ilaste grupy smektytu, którym towarzyszą głównie takie minerały nieilaste jak kwarc i fazy żelaziste (wodorotlenki żelaza, hematyt). Znaczna zawartość Fe2O3, przekraczająca 12% mas., jest jedną z przyczyn intensywnie czerwonej barwy tej kopaliny po wypalaniu, a także dużej jej podatności na termiczne zagęszczenie. Wydaje się zatem prawdopodobnym, że tzw. „czarna porcelana śląska” produkowana – obok fajansu – w Tułowicach w latach 1842-1857 była wytwarzana z udziałem występującej w Rutkach zwietrzeliny bazaltowej. Produkt ten – stanowiący rodzaj kamionki – charakteryzował się bowiem czerwonym czerepem, który był pokrywany czarnym szkliwem.

EN

In the second half of the 18th century and in the first half of the 19th century, faience factories had operated in the vicinity of Opole, in Prószków (previous German name: Proskau) and Tułowice (Tillowitz). The available historical sources suggest the usage of light-grey clay as ceramic raw material, which was mined in a nearby pit located on land belonging to then Rutki (Rautke) village. Currently, the large basalt quarry is operating in Rutki area. During the recent geological exploration and assessment works aiming to the expansion of the quarry, the clayey raw material was found in the subsurface part of the basalt overburden. This rock comprises two varieties: light grey, which is a sandy mudstone, and reddish-brown, which is a weathering crust of basalt. The sandy mudstone consists mainly of kaolinite and illite with a significant admixture of quartz. This type of clay raw material could be successfully used to produce the faience especially after reduction of quartz content with simple washing techniques. This is indicated, among others, by light colour of the clay in its raw state and after firing, as well as by the results of determinations of basic, ceramic technological parameters. On the other hand, the reddish-brown weathering crust of basalt contains mainly clay minerals of smectite group, which are accompanied by non-clay minerals: quartz and ferrous phases (Fe-hydroxides, hematite). Considerable Fe2O3 content, exceeding 12 wt.%, is one of the reasons for the intense red colour of this raw material after firing, as well as its high susceptibility to thermal compaction. Therefore, it seems likely that the so-called “Black Silesian Porcelain” produced – apart from faience – in the Tułowice Manufacture, in the years 1842-1857, was made of weathering crust of basalt extracted from the Rutki open pit. This “porcelain”, which is, in fact, a kind of stoneware, showed red body covered with black glaze.