Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Water ecosystems affected by human impact within the protected area of the Tatra National Park (Poland)

100%

Kurzyca I. , Choiński A. , Kaniecki A. , Siepak J.

|

2009

|

tom Vol. 38, No.3

77-86

EN

The subjects of the study were two high-mountain lakes, Morskie Oko and Czarny Staw pod Rysami, in the Tatra range of the Carpathian Mountains located within the protected area of the Tatra National Park. This paper presents results of the analytical study of the lake water composition and compares this with relevant data from earlier years. The impact of the following factors was distinguished and discussed: atmospheric deposition (dry and wet), migration of pollutants with runoff water supplying both reservoirs, tourism (hiking, climbing), and the influence of mountain hostels. The resistance and sensitivity of the lakes to human impact is described in terms of water quality changes and characteristics of the catchments and the region.

2

Natural and anthropogenic transformations of water and marsh vegetation in Lake Zbęchy (Wielkopolska Region)

100%

Gołdyn H. , Arczyńska-Chudy E. , Pińskwar P. , Jezierska-Madziar M.

|

2008

|

tom Vol. 37, No.2

77-87

EN

Lake Zbęchy is situated in the General Chłapowski Landscape Park, which is the model of a rural area that has been subjected to agricultural pressure for many years. Over a thirty-year period (1976-2006) serious changes in the plant associations of Lake Zbęchy have occurred. The maximal depth of plant occurrence decreased from 3.6 m in 1976 to 2 m at present. The area overgrown by submerged macrophytes decreased from 13 to 0.2 ha. The community of Nitellopsidetum obtusae that dominated the belt of submerged plants during the 1970s has entirely disappeared from the lake. The decreasing phytolittoral area in the lake is the result of progressive lake eutrophication and water pollution. The transformations of reed and sedge communities are of a partially natural and partially anthropogenic character. The ecological status of the lake has deteriorated significantly. The ecological state of the lake in 1976 was good according to the Water Framework Directive. Currently, it is sufficient, but the ESMI value of 0.21 only slightly exceeds that of a bad ecological state (0.20-0.00). The level of lake development in the succession process was between mature and aged in 1976; now it is classified as definitely aged.

3

Environmental changes and human impact on Holocene evolution of the Horodyska River valley (Lublin Upland, East Poland)

88%

Dobrowolski R. , Pidek I. A. , Gołub S. , Dzieńkowski T.

|

2010

|

tom Vol. 35

35-47

EN

Interdisciplinary palaeoenvironmental studies, conducted near the multi-cultural archaeological sites in the Horodyska River valley (Lublin Upland, East Poland), enable to reconstruct natural and anthropogenic changes of fluvial landscape in the Holocene. The changes are evidenced by the results of archaeological, geological, sedimentological and palynological investigations, as well as radiocarbon and thermoluminescence dating. The Horodyska fluvial system started functioning at the turn of the Late Vistulian and Preboreal. From the beginning of the Subatlantic the record of environmental changes in valley deposits bears the mark of human impact. Main phases of settlement on the river valley bottom (higher terrace) correspond to rather dry periods (Neolithic, Bronze Age, Halstadt period, period of Roman influence, early Middle Ages). Moistening of climate and its associated rise of groundwater level forced people to move settlement on the loess plateau and found a stronghold at the turn of the 11th and 12th centuries.

4

The valley-fill deposits of the Kłodnica River (Southern Poland) : environmental drivers of facies changes from the Late Vistulian through the Holocene

75%

Wójcicki K. J.

|

2010

|

tom Vol. 35

49-66

EN

Lithological analyses and radiocarbon dating were used to elucidate the patterns and controls of Late Quaternary valley floor development of the Kłodnica River, the Upper Odra Basin. The research results were discussed with data obtained from valleys of rivers draining piedmont basins and highlands of southern Poland. In consequence, five stages of morpho-sedimentary evolution of the Kłodnica valley were distinguished. In the Late Vistulian a large-scale deposition of channel alluvium took place in the conditions of high river discharges. This sedimentary style probably still existed in the Early Pre-Boreal as long as open grass communities survived in the Kłodnica catchment. The next phase, in the Late Pre-Boreal and Boreal, is characterized by a significant increase in accumulation rate of biochemical facies.. The considerable restriction of minerogenic deposition was connected with widespread of forest and gradual limitation of the river discharges. The third stage began at the decline of the Boreal and was defined by decrease of accumulation rate or even biogenic accumulation break. Synchronously, periodic increases of fluvial activity were noticed in the form of cutoffs of meander loops and overbank deposition in oxbows. The beginning of the fourth period took place not earlier than in the Early Sub-Boreal. This stage was distinguished by renewed peat growth/increase in biochemical accumulation rate and periodic increase in alluviation, generally taking place in the conditions of low channel-forming flows. The latest phase (from the Middle Sub- Atlantic till now) is characterized by common initiation of slope deposition and a rapid increase in fluvial sedimentation, especially overbank and tributary fan facies. An increase in minerogenic deposition occurred in response to human impact, which became more significant from the Roman Period and occurred on a large scale from the early Middle Ages. Older settlement phases, including intense settlement from the Hallstatt Period, were not clearly recorded in the Kłodnica valley fill.

5

Wpływ działalności człowieka na występowanie roślin naczyniowych prawnie chronionych w Polsce

75%

Urbisz A.

|

2008

|

tom R. 12, nr 3

145-152

PL

Niniejsze opracowanie poświęcone jest roślinom naczyniowym prawnie chronionym w Polsce. Jego celem jest porównanie gatunków ze względu na stopień przekształcenia siedlisk, na których mogą one występować oraz wpływ działalności człowieka na liczebność ich stanowisk. Z 395 gatunków roślin naczyniowych objętych ochroną w Polsce (table 1), 374 znajduje się pod ochroną ścisłą a 21 pod ochroną częściową. Większość z nich spotykamy na siedliskach naturalnych lub pomaturalnych, jedynie 31 gatunków występuje spontanicznie na siedliskach sztucznych. Prawie 40% gatunków chronionych może być celowo nasadzanych przez człowieka jako rośliny ozdobne lub użytkowe, co niekiedy w znacznym stopniu wpływa na zwiększenie liczby ich stanowisk. Do różnych kategorii zagrożenia wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin należy 157 gatunków chronionych.

EN

The present paper is devoted to vascular plant species under legal protection in Poland. Its aim was to compare species in relation to degree of transformation of habitats, in which they can occur as well as influence of human activity on number of their localities. Of 394 vascular species being under protection in Poland (table 1), 373 are strictly protected and 21 are partially protected. Majority of them are to be found in natural or semi-natural habitats, only 35 oceur spontaneously in man-made habitats. Almost 40% of protected species may be cultivated purposely as ornamentals what leads to inerease number of their localities. To various criteria of threat according to Polish Red Data Book of Plants 157 species were included.

6

Genetic-environmental controls of the tolerance of forest trees to industrial pollution

63%

Fagiewicz K. , Kozacki L. , Prus-Głowacki W. , Chudzińska E. , Wojnicka-Półtorak A.

|

2006

|

tom Vol. 32, no. 1

73-88

EN

Genetic-environmental controls of the tolerance of forest trees to industrial pollution arc discussed on the example of the Scots pine. Within the pine population under study, various responses to man-made stress were observed in individual specimens, which gave rise to the hypothesis about a genetic origin of the phenomenon. The research procedure was preceded by an assessment of the environmental conditions which focused especially on the pollution of the atmosphere and pedosphere as a background for estimating the level of variation and examining the genetic structure of specimens sensitive to, or tolerant of, the pollution. The analysis covered a pine population coming from natural forest regeneration growing in the zone of direct impact of pollution from the Miasteczko Śląskie Zinc Works. Two groups of trees were distinguished: S (sensitive) and T (tolerant), characterized by different genetic parameters. The observed tendencies (slower cell division rates, lower values of the mitotic index than in the control group, a high level of chromosomal aberrations) indicate a direct effect of the pollution on the genetic material of the trees.

PL

Opracowanie porusza problematykę genetyczno-środowiskowych uwarunkowań tolerancji drzew leśnych (na przykładzie sosny zwyczajnej) na zanieczyszczenia przemysłowe. Na poziomie badanej populacji sosny zaobserwowano zróżnicowaną odpowiedź poszczególnych osobników na stres antropogenny, co stanowiło podstawę hipotezy o genetycznym podłożu zjawiska. Procedurę badawczą poprzedzono diagnozą warunków środowiskowych uwzględniającą szczególnie stan zanieczyszczeń atmosfery i pedosfery, jako tła dla oszacowania poziomu zmienności i zbadania struktury genetycznej grup osobników podatnych, bądź odpornych na zanieczyszczenia. Analizie poddano populację sosny pochodzącej z naturalnego odnowienia, pozostającą w strefie bezpośredniego oddziaływania zanieczyszczeń z Huty Cynku "Miasteczko Śląskie". W jej obrębie wyróżniono dwie grupy drzew: S (sensitive) i T (tolerant) charakteryzujące się odmiennymi parametrami genetycznymi. Zaobserwowane prawidłowości (zmniejszenie się tempa podziałów komórkowych, obniżenie wartości indeksu miotycznego w stosunku do drzew grupy kontrolnej, wysoki poziom aberracji chromosomowych) wskazują na bezpośredni wpływ zanieczyszczeń na materiał genetyczny drzew

7

Zapis holoceńskich procesów eolicznych w osadach wybranych jezior kopalnych i torfowisk centralnej Polski

63%

Twardy J. , Forysiak J.

Acta Geographica Lodziensia

|

2016

|

tom 105

125-140

PL

Artykuł przedstawia związki przestrzenne wydm i obszarów mokradłowych w centralnej Polsce oraz zapis aktywności eolicznej w osadach biogenicznych. Interakcję wydm i sąsiadujących z nimi torfowisk rozpatrzono dla holocenu, nawiązując do chronologii archeologicznej. Przedstawione stanowiska z środkowej Polski dobrze ilustrują zapis wzbudzanych antropogenicznie zmian, jak też reakcję na te zmiany w geosystemach mokradłowych. Osady eoliczne składane były w postaci miąższych warstw w osadach biogenicznych w strefie styku wydm i mokradeł lub cieńszych wkładek i domieszek – w innych częściach badanych torfowisk. Dla młodszej części holocenu okresy zintensyfikowanych procesów eolicznych odniesiono do etapów tzw. antropogenicznej fazy wydmotwórczej.

EN

The article is focused on considerations on spatial relationships between dunes and wetlands in Central Poland and also on aeolian record in organic deposits. The interactions between dunes and neighboring peatlands have been analysed for the Holocene, according to the archaeological chronology. The presented sites illustrate well the record of human inducted processes as well as the reaction of wetland ecosystems. Aeolian deposits were deposited as thick layers within biogenic sediments at the contact zone of dunes and wetlands and as thinner interlaminations or admixtures in other parts of the studied peatlands. For the Late Holocene, periods of intensified interaction between aeolian processes and peatland have been related to stages of the so-called human-inducted dune forming phase.

8

Holoceńska ewolucja niecek i dolin denudacyjnych w okolicach Łodzi w świetle dotychczasowych badań

63%

Twardy J.

Acta Geographica Lodziensia

|

2017

|

tom 106

17-30

PL

Nawiązując do wyników badań peryglacjalnych niecek i dolin denudacyjnych, prowadzonych w okolicach Łodzi przez prof. H. Klatkową w latach 50. i 60. ubiegłego stulecia, w artykule przedstawiono holoceńską ewolucję wyżej wymienionych form denudacyjnych. Wyróżniono trzy najważniejsze etapy tej ewolucji: 1) wypełnianie niecek i dolin denudacyjnych deluwiami antropogenicznymi, 2) rozcinanie form vistuliańskich przez wąwozy, 3) przemiany rzeźby wąwozów oraz niecek i dolin denudacyjnych pod wpływem denudacji agrotechnicznej. Poruszono zagadnienie czynników warunkujących neoholoceńskie zmiany rzeźby suchych niecek i dolin, podkreślając rolę narastającej antropopresji i fluktuacji klimatu. W pracy określono bliżej wiek poszczególnych etapów przemian ukształtowania niecek i dolin denudacyjnych. Ich ewolucja rozpoczęła się u schyłku subboreału i trwała przez niemalże cały subatlantyk aż do współczesności, ze szczególnym nasileniem w średniowieczu. Przedstawiono także litologiczną charakterystykę neoholoceńskich osadów wypełniających niecki i doliny denudacyjne.

EN

Referring to the results of the research on periglacial dells and valleys conducted in the vicinity of Łódź by Professor H. Klatkowa in the 50s and 60s of the last century, the paper presents the Holocene evolution of the aforementioned denudation forms. Three main stages of this evolution have been identified: 1) filling of periglacial dells and valleys with anthropogenic delluvium, 2) fragmentation of Vistulian forms through gullies, 3) relief transformation of gullies and periglacial dells and valleys by tillage erosion. The issue of factors influencing the Neoholocene changes in the relief of dry dells and valleys has been addressed, emphasizing the role of increasing human impact and climate fluctuations. In this paper the age of the individual stages of the transformations of the periglacial dells and valleys have been identified. Their evolution began at the end of the Subboreal period and lasted almost entire Subatlantic period until the present time, with a particular intensity in the Middle Ages. Lithological characteristics of Neoholocene deposits filling the periglacial dells and valleys is also presented.

9

Wyniki analizy pyłkowej osadów organicznych z doliny Rawki

63%

Milecka K.

Acta Geographica Lodziensia

|

2013

|

tom 101

81-88

PL

Opracowanie dostarcza informacji dotyczących tła środowiskowego osadnictwa ostatnich około trzech tysięcy lat w dolinie Rawki w środkowej Polsce. Analizy archeologiczne osadów w dolinie rzeki wykonano w ramach prac ratowniczych przed realizowaną inwestycją budowy obwodnicy Rawy Mazowieckiej. Osady organiczne pobrane z profilu wykopu archeologicz-nego wykorzystano do badań metodą analizy pyłkowej. Pozwoliły one na odtworzenie roślinności w otoczeniu stanowiska badań oraz wyznaczenie faz aktywności człowieka.

EN

This article gives environmental background of settlement within the last ca 3000 years in Rawka valley, central Poland. Archeological, investigations were initiated before an expressway and ring road for the town Rawa Mazowiecka construction. Samples of organic sediments were taken from the archeological profile and used for pollen analysis. Palinological diagram shows vegetation development and revealed three phases of human impact.

10

Ocena zasobów gatunkowych flory naczyniowej obszarów rekreacyjno-wypoczynkowych „Rów Murckowski” – Katowice-Murcki, „Stawy Błotne” – Tychy-Czułów i „Jezioro Łysina” – Bieruń, ze szczególnym uwzględnieniem udziału roślin leczniczych

51%

Jędrzejko K. , Kmiecik M.

Annales Academiae Medicae Silesiensis

|

2009

|

tom 63

|

nr 4

53-66

EN

INTRODUCTION The study areas: three recreation centres – Jezioro Łysina, Stare Błotne and Rów Murckowski have undergone extensive change as a result of intense long-term activity of the mining (mainly coal mining) industry. The paper presents an overview of the three recreation centres mentioned, including their geographical location, administrative data, historical information, environmental characteristics and up-to-date plant distribution and the characteristics of the vegetation of the study areas situated in the centre of Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP – Upper Silesian Industry Area) MATERIAL AND METHODS The paper includes a list of species based on studies of vegetation carried out in vegetation seasons 2005 and 2006 in the study areas and on literature studies concerning environmental characteristics of the study area and the studies of vascular flora to date. A multi-aspect statistical analysis concerning the vascular fl ora has been carried out and the results have been presented in the form of histograms. RESULTS In the study areas the occurrence of 406 vascular plant species Tracheophyta has been confi rmed, among which 338 species have medicinal properties and 142 are used in homeopathy. 11 species are protected by law (4 strictly and 7 partly protected). CONCLUSIONS The vegetation of the study areas abounds in various species, with a considerable percentage of medicinal plants. Semi-natural habitats modifi ed by industrial activity within the studied recreation centres in the centre of Górnośląski Okręg Przemysłowy are also crucial for the protection of the precious species (gene resources), including a numerous group of medicinal plants and plants protected by law.

PL

WSTĘP Badane tereny: trzech ośrodków rekreacyjno-wypoczynkowych - „Jezioro Łysina”, „Stawy Błotne” i „Rów Murckowski” uległy znacznemu przekształceniu w efekcie wieloletniej, intensywnej działalności przemysłu wydobywczego, zwłaszcza górnictwa węglowego. W artykule przedstawiono ogólną charakterystykę trzech badanych ośrodków rekreacyjnowypoczynkowych, która obejmuje ich lokalizację fizyczno-geograficzną i administracyjną, rys historyczny, walory ogólnoprzyrodnicze oraz obraz aktualnych stosunków florystycznych i charakterystykę specyfiki szaty roślinnej na badanych stanowiskach, położonych w centralnych rejonach Górnośląskiego Okregu Przemysłowego(GOP). MATERIAŁ I METODY Praca zawiera wykaz gatunków roślin, który jest wynikiem badań florystycznych przeprowadzonych w sezonach wegetacyjnych w 2005 i 2006 roku na omawianych terenach rekreacyjnych oraz studiów literaturowych, dotyczących ogólnoprzyrodniczej charakterystyki tych terenów oraz dotychczasowego stanu zbadania gatunków flory naczyniowej. Przeprowadzono wieloaspektową analizę statystyczną danych, które dotyczą opisanej flory naczyniowej oraz uzyskanych wyników liczbowych, które przedstawiono w postaci histogramów. WYNIKI Na badanych obszarach stwierdzono występowanie 406 gatunków roślin naczyniowych Tracheophyta, w tym 338 gatunków wykazujących właściwości lecznicze i 142 stosowane w homeopatii. Wśród nich jest 11 gatunków objętych ochroną prawną, z czego 4 podlegają ochronie ścisłej, a 7 - częściowej. WNIOSKI Flora badanych terenów odznacza się znacznym bogactwem gatunkowym oraz licznym udziałem liczbowym roślin leczniczych. Tereny półnaturalne wchodzące w skład badanych obszarów rekreacyjno-wypoczynkowych, w rejonach centralnych Górnośląskiego Okregu Przemysłowego -zmienione przez działalność gospodarczą, stanowią również ważną ostoję dla ochrony cennych zasobów gatunkowych /genowych / roślin, w tym bardzo licznej grupy leczniczych oraz chronionych.

11

Stoki sudeckie piętra leśnego w holocenie

51%

Migoń P.

Acta Geographica Lodziensia

|

2017

|

tom 106

37-52

PL

Przez długi czas zalesione stoki sudeckie uważane były za stabilne środowisko geomorfologiczne z zakonserwowanymi formami i utworami pokrywowymi odziedziczonymi po plejstoceńskim środowisku peryglacjalnym. Badania, w szczególności te z ostatniej dekady, częściowo zmieniły ten pogląd. Stoki piętra leśnego kształtowane są przez współwystępujące procesy denudacyjne (ruchy masowe, spłukiwanie, spływ śródpokrywowy, pełzanie gruntu) i biogeomorfologiczne (przewracanie drzew i wyrywanie brył korzeniowych). Część z nich działa stale, inne mają charakter epizodyczny i są wywoływane wyjątkowymi zdarzeniami meteorologicznymi – nawalnymi opadami i huraganowym wiatrem. Różna jest także skala przestrzenna ich występowania. Pełzanie, spływ śródpokrywowy i saltacja wykrotowa obejmują duże połacie stoków, podczas gdy odpadanie i spływy gruzowe mają lokalny charakter. Nowymi elementami rzeźby są przede wszystkim pary form: jama – kopiec, będące efektem przewracania drzew i degradacji brył korzeniowych. Ponadto powstały nowe generacje utworów pokrywowych, a struktura osadów plejstoceńskich jest przekształcana na drodze bio- i pedoturbacji. Dużą rolę odgrywa czynnik antropogeniczny, zwłaszcza erozja liniowa na obnażonych powierzchniach dróg leśnych i szlaków zrywkowych.

EN

Forested hillslopes in the Sudetes have been long considered as a stable geomorphic environment, typified by landforms and cover deposits inherited from the periglacial environment. The results of recent research show that such an extreme view is no longer tenable. Slopes under forest are continuously shaped by coexisting denudational (mass movements, surface wash, throughflow, soil creep) and biogeomorphological processes (treethrow and detachment of root plates). Some processes operate on a permanent basis, others are episodic and are triggered by extreme weather events such as heavy rains and strong wind. They also differ in terms of the spatial scale of occurrence. Creep, throughflow and treethrow affect large parts of hillslopes whereas particle fall and debris flow have highly localized nature. New landforms due to Holocene processes are mainly pit-and-mound associations, resultant from tree fall and decay of root plates. New generations of cover deposits have come into being, whereas the structure of Pleistocene deposits is subject to alteration due to bio- and pedoturbations. An important role is played by human interference, with linear erosion on bare surfaces of roads and logging tracks being particularly significant.

12

Wykorzystanie analizy ameb skorupkowych do rekonstrukcji ekstremalnych zmian w hydrologii stanowiska Płotycze koło Sobiboru

51%

Jarosz J. , Suchora M. , Piróg A.

|

nr 2

EN

The study focused on reconstruction of the extreme hydrological changes within the bog surrounding the lake Płotycze near Sobibór over the past 200 years. The site has been located within the reserve „Three Lakes”, in the Sobibór Landscape Park. The main aim was to determine the intensity of these changes and to determine the extent to which allogeneic and indigenous factors resulted in the functioning of peat bog. Analysis consisted of 0.60 m peat core extracted from the northwestern part of the bog, including the youngest periods in the history of the bog. This section, as follows directly from historical data, is also a carrier of data on intensive human impact on the area. As a research method testate amoebae analysis was used. These organisms belong to the dominant group of peat microorganisms. The results obtained enabled to determine two main paleohydrology phases in the last 200 years of the peat bog history. These phases have been correlated with historical data and with the results of previous studies carried out in the peat bog, i.e. reconstruction of water level changes based on data mapping using GIS tools and the study of plant communities.

13

Fine-resolution pollen-based evidences of farming and forest development, South-Eastern Estonia

51%

Niinemets E. , Saarse L.

|

2007

|

tom Vol. 55, nr 2

283-296

EN

The pollen stratigraphical and lithological data obtained from Lake Lasva, southern Estonia, are summarized. The land-use and vegetation history during the last 6300 years in an agricultural area with dense prehistoric setting is discussed. A high sedimentation rate and laminated structure of lake deposits enabled high-resolution palaeobotanical study of a 985 cm long core. Accelerator mass spectrometry [^14]C dates show good linearity and fit well with varve counts. Up to ca 2900 years BP, birch, pine, spruce and broad-leaved species, later mostly birch, pine and alder, grew in that area. The first weak signs of human impact were traced at 6300 years BP. Human activities were more pronounced be.tween 5400-5100 and 3800-3500 years ago, due to the foundation of Neolithic settlements not far from the lake. The first attempt of small-scale tillage, detected from the first finds of Triticum pollen, followed by a long-term gap, dates back to 5100 years BP. Crop cultivation (Cannabis, Hordeum, Triticum and Secale) became the main means of subsistence not until the Iron Age at about 1600-1400 years ago, but extensive arable farming started to develop 800 years ago, after the German crusaders invaded the area. Pollen dia.grams display several setbacks in arable farming, mostly caused by crop failure due to climate de-terioration and decrease in the population caused by famines, wars and epidemics.