Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Travel reports as contemporary documents: travels into Polish territories during WWI

100%

Dahl I. A. , Dahl I. A.

Historie. Jahrbuch des Zentrums für Historische Forschung Berlin der Polnischen Akademie der Wissenschaften

|

2020

2

Filozofia tomistyczna w metodologii historii Feliksa Konecznego

84%

Nowik A.

|

tom 2

155-167

EN

Feliks Karol Koneczny was born in Cracow in 1862. He studied history at the Jagiellonian University and worked in various Cracow science institutions focusing mainly on specific studies about Poland and neighboring countries. Between 1919 and 1929 he worked at the Vilnius University, later returning to Cracow. In this time period he focused on the philosophy of history, publishing his most important works from this area: "Polskie Logos i Ethos", "O wielości cywilizacyj" and "Rozwój moralności". Koneczny died in Cracow in 1949. In his historical studies he was careful to correctly state individual events sticking to the positive traditions of the Cracow school. When creating historical syntheses he considered connecting to Thomism with his philosophical concept of necessary people. He considered historical philosophy, upon which the laws of history are formed from, a final step to historical studies. He used this as a base for his famous theory of civilization as a method of living community. Building historical methodology based on thomistic philosophy lead to Koneczny’s civilization theory differing from other well known ideas of Oswald Spengler and Arnold Toynbee or Erazm Majewski. Without the concepts of people as beings with a body, soul, knowledge, and freedom, Koneczny couldn’t have used the basic categories that comprise the “Quincunx” concepts of truth, goodness, beauty, health and well-being He considered his biggest scientific discovery claiming that there can not be synthesis between civilizations. It is the main similarity between his theory of modern civilization, and the most popular modern theory of Samuel Huntington.

3

Historia w archiwach i archiwa w historii. Udział archiwów państwowych w rozwoju historiografii polskiej

67%

Chorążyczewski W. , Gut P.

Archeion

|

2019

|

tom 120

50-88

EN

The objective of this study is to capture the deepest methodological relations between archives and study of history, on one hand constituting archives as scientific institutions and on the other, guaranteeing history’s status as a discipline of science. Polish state archives are, for us, the space in which it is easiest to observe phenomena and trends we are interested in, and at the same time an opportunity for broader consideration, as in probably every country the state archives determine general direction for the development of the entire archival field. We treat Polish historiography in the same way, understanding that no discipline, even humanist or social, is ever national; it is only being practised in one or other country. Source base for such study are of course first and foremost texts, published traditionally or on the Internet, expressing the positions and views of persons particularly active in scope of reflection over the past, present and future of the archival field. The mutual discovery of history and archives took place during the Enlightenment and Romanticism eras, and resulted in reinforcement of history’s position as a discipline of science, pursued predominantly at the universities, and emergence of new type of archival institutions, increasingly linked with administration and the judiciary (although these links have never disappeared), but first and foremost with study of history. The professional ethos of archivists has emerged, no longer as lawyers and clerks, but university-educated historians. On occasion, a university professor, who at the same time was the director of archives, would deliberately employ his students in the archives so they could obtain a scholarly polish. Archives became the training ground for academic scholars, and at the same time they were happy to employ historians with appropriate recommendations from University professors. History faculties at universities educated either archivists as such, or skilful archive users, who understood well the specificity of archival work. Next to scientific libraries, archives have become a natural working environment for historians. Archival fonds were used for scientific research at the same time, or frequently even jointly, by historians employed at universities and historians employed as curators of archival materials. Archives, and in particular the research facilities, have become places of meetings: of historians with people from the past, speaking through archival materials, with archivists and with other historians. Professional ethos of an archivist emerged, as that of a person scientifically competent to find desired archival materials, read them verbatim and interpret them, i.e. conduct complete critique of the source. 20thcentury brought on one more area of activity for the archives, which is pivotal for the study of history, namely shaping the archival fonds, including determination of what would constitute historical sources available in archives and allowing construction of learned structures of the past. Many controversial decisions are made in this field. Theory of selection born within the modernist, processual history, is not satisfactory to current historians of everydayness, mentality and microhistory. State archives are trying to somehow keep up with the transformations of the study of history, not entirely successfully though. Social archives, geared specifically to document the life of small social groups, are of assistance here. In the era of postulated broad availability of archives to everyone, including the unskilled users, many methods and principles of archival work are subject to revision. It will not lead to disappearance of educated historians from archives. Their very background will always put them in a privileged position in archives. The archives will be able to use their knowledge and experience in work with archival materials to fulfil their mission in the information society of the future, especially if not all archivists are going to be historians, which seems a probable turn of events.

PL

Celem tego studium jest uchwycenie najgłębszych związków metodologicznych pomiędzy archiwami i nauką historyczną, konstytuujących z jednej strony archiwa jako instytucje naukowe, a z drugiej gwarantujących historii status dyscypliny naukowej. Polskie archiwa państwowe są dla nas przestrzenią poddającą się w dziedzinie archiwalnej najłatwiej obserwacji interesujących nas zjawisk i trendów, a jednocześnie pretekstem do rozważań szerszych, dzięki wytyczaniu przez archiwa państwowe w każdym chyba kraju generalnych kierunków rozwojowych całej dziedziny archiwalnej. Podobnie traktujemy historiografię polską, rozumiejąc, że żadna dyscyplina, nawet humanistyczna lub społeczna, nie jest narodowa, a tylko w tym czy innym kraju uprawiana. Podstawą źródłową przy tego typu badaniach są oczywiście w pierwszym rzędzie publikowane tradycyjnie lub w Internecie teksty wyrażające stanowiska i poglądy osób szczególnie aktywnych w zakresie refleksji nad przeszłością, teraźniejszością i przyszłością dziedziny archiwalnej. Wzajemne odkrywanie się przez historię i archiwa miało miejsce w dobie oświecenia i romantyzmu, co zakończyło się okrzepnięciem historii jako dyscypliny naukowej uprawianej zasadniczo na uniwersytetach, a także ukształtowaniem się instytucji archiwalnych nowego typu, coraz silniej powiązanych nie z administracją i sądownictwem (choć te związki nigdy nie znikły), ale na pierwszym miejscu z nauką historyczną. Wykształcił się etos zawodu archiwisty już nie jako prawnika i urzędnika, lecz historyka wyedukowanego uniwersytecko. Zdarzały się sytuacje, gdy profesor uniwersytetu, a jednocześnie dyrektor archiwum, specjalnie zatrudniał w archiwum swych seminarzystów, by zdobyli naukową ogładę. Archiwa stawały się kuźnią kadr naukowych, a jednocześnie chętnie zatrudniały historyków wyposażonych w odpowiednie rekomendacje profesorów uniwersyteckich. Fakultety historyczne uniwersytetów kształciły albo wprost archiwistów, albo uczonych użytkowników, dobrze rozumiejących specyfikę pracy archiwów. Archiwa stały się jakby naturalnym warsztatem pracy historyków, obok bibliotek naukowych. Zasób archiwalny do badań naukowych wykorzystywali równolegle lub często wspólnie zarówno historycy zatrudnieni na uniwersytetach, jak i historycy zatrudnieni w roli kustoszy archiwaliów. Archiwa, a szczególnie pracownie naukowe, stały się miejscami spotkań: historyka z ludźmi z przeszłości przemawiającymi poprzez archiwalia, z archiwistami i innymi historykami. Wytworzył się etos zawodu archiwisty jako osoby naukowo kompetentnej, by pożądane archiwalia odszukać, odczytać literalnie i zinterpretować, czyli przeprowadzić pełną krytykę źródła. Wiek XX przyniósł jeden jeszcze obszar działań archiwów, który jest newralgiczny dla nauki historycznej, mianowicie kształtowanie zasobu archiwalnego, w tym decydowanie o tym, co będzie stanowiło źródła historyczne dostępne w archiwach i pozwalające tworzyć uczone konstrukcje przeszłości. Na polu tym podejmowanych jest wiele decyzji kontrowersyjnych. Teoria selekcji zrodzona w łonie historii modernistycznej, procesualnej, nie zadowala obecnych historyków codzienności, mentalności i mikrohistorii. Archiwa państwowe starają się w jakiś sposób sprostać przemianom nauki historycznej, co nie w pełni się udaje. W sukurs przychodzą historii archiwa społeczne, nastawione właśnie na dokumentowanie życia małych grup społecznych. W dobie postulowanej szerokiej dostępności archiwów dla każdego, w tym nieuczonego użytkownika, wiele metod i zasad pracy archiwów podlega rewizji. Nie spowoduje to zniknięcia uczonych historyków z archiwów. Samo ich przygotowanie będzie zawsze ich uprzywilejowywało w archiwach. Z ich wiedzy i doświadczenia w pracy z archiwaliami archiwa będą mogły korzystać w realizacji swojej misji w informacyjnym społeczeństwie przyszłości, zwłaszcza jeśli nie wszyscy archiwiści będą historykami, na co się zanosi.

4

Digitální historie: teoretická a metodologická východiska pro výzkum soudobých dějin 2.0

59%

Hlaváček J.

Soudobé dějiny (Contemporary History)

|

2024

|

tom 31

|

nr 2

355-390

EN

Contemporary history research in the digital age is increasingly dominated by digital sources. The study of these data requires not only different critical approaches for their examination, but also new competences on the part of historians of contemporary history, especially in terms of advanced user skills in the field of information technology. Since the end of the 1990s, this issue has been intensively addressed by the so-called digital history, which focuses on working with digitized or exclusively digital sources in hybrid research of the (not only recent) past. In his overview study, Hlaváček introduces digital history as a relatively young (sub)- discipline of historiography, summarizes its development to date, and outlines its basic theoretical and methodological background and concepts, including current trends, the rapid development of artificial intelligence tools, and possible future implications for historians. He concludes by highlighting the transformation of historical research methods in the context of the twenty-first century and the need to combine classical and digital approaches to achieve more comprehensive results. He notes that while in some Western countries the issue has already received relatively systematic institutional and research attention, in Czech historiography the reflection on issues related to digital history as well as the acquisition of relevant professional competences is still at the very early stages.

5

Michel Foucault versus socialistický člověk: Interdisciplinarita jako mainstream humanitních věd?

51%

Andreas P.

Soudobé dějiny (Contemporary History)

|

2024

|

tom 31

|

nr 1

245-254

EN

The author of this review article focuses primarily on the monograph by cultural historian Denisa Nečasová titled Nový socialistický člověk: Československo 1948–1956 [New Socialist Man: Czechoslovakia 1948–1956]. While paying particular attention to the methodological aspects of Nečasová’s research approach, based on discourse analysis and inspired by Michel Foucault, he draws more general conclusions about the problematic adoption of fashionable trends in Czech academic mainstream. In his view, Nečasová presents extensive heuristics, drawn from non-fiction texts, which offer a solid picture of the construction of the ideal of the new socialist man in Stalinist Czechoslovakia (although she limits her sources and conclusions to the Czech lands). She differentiates the object of her research into three categories, defined by the concepts of the worker, the new woman, and the Soviet man, analysing herself their characteristics. In doing so, she quotes a number of inspiring domestic and foreign authors and incorporates a number of historical excursuses. In the reviewer‘s opinion, Nečasová is less convincing in her methodological grasp of the topic, the shortcomings of which did not allow her to fulfil the potential of an otherwise rich work and to arrive at generally valid theses on which further research could be based. Thus, despite its undeniable strengths, the book may also illustrate the dangers of the popular interdisciplinarity, when the artificial linking of methods and superficial use of concepts obscures more traditional ways of treating the topic.

CS

Autor tohoto recenzního článku se věnuje primárně monografii kulturní historičky Denisy Nečasové Nový socialistický člověk: Československo 1948–1956 (Brno, Host 2018). Soustředí se hlavně na metodologické aspekty jejího badatelského přístupu, založeného na diskurzivní analýze a inspirovaného Michelem Foucaultem, a vyvozuje z toho obecnější závěry o problematickém přejímání módních trendů v českém akademickém mainstreamu. Autorka podle něj předkládá rozsáhlou heuristiku, načerpanou z textů nebeletristické povahy, která umožňuje udělat si solidní představu o konstrukci ideálu nového socialistického člověka ve stalinském období Československa (své prameny a závěry však omezuje na české země). Předmět svého výzkumu typologicky diferencuje do tří kategorií, definovaných pojmy dělníka, nové ženy a sovětského člověka, jejichž charakteristikám věnuje vlastní analýzu. Cituje přitom množství podnětných tuzemských i zahraničních autorů, přidává řadu historických exkurzů. Méně přesvědčivá je podle recenzenta v metodologickém uchopení tématu, jehož nedostatky jí nedovolily naplnit potenciál jinak vydatné práce a dospět k obecně platným tezím, o které by bylo možné opřít další výzkum. Kniha tak může přes své nesporné přednosti ilustrovat i rizika všeobecně preferované interdisciplinarity, když neorganické propojování metod a povrchní používání pojmů zakrývá spíše tradiční způsoby zpracování tématu.

6

Chápavý soudce, jenž nevynáší rozsudek

51%

Bartlová M.

Soudobé dějiny (Contemporary History)

|

2024

|

tom 31

|

nr 2

522-526

EN

Československý komunistický politik a lékař František Kriegel (1908–1979), jemuž Martin Groman věnoval objemnou biografii Kriegel: Voják a lékař komunismu (Praha, Paseka – Ústav pro studium totalitních režimů 2023), prožil nevšední kariéru. Narodil se do židovské rodiny ve městě Stanislavov v rakouské části Haliče (dnešním Ivano-Frankivsku na Ukrajině). V Praze vystudoval medicínu a vstoupil do komunistické strany. Ve španělské občanské válce vedl mezinárodní lékařský tým a v podobné pozici působil za druhé světové války v Číně a Barmě. Po návratu do vlasti se ve stranickém aparátu zapojil do komunistického převratu a poté se stal náměstkem ministra zdravotnictví. V padesátých letech se vyhnul politickým procesům, byl ale sesazen z funkcí a pracoval jako řadový lékař. Počátkem šedesátých let plnil misi zdravotnického poradce kubánské vlády. Poté opět stoupala jeho kariéra, až se během pražského jara stal členem nejužšího stranického vedení jako člen předsednictva Ústředního výboru KSČ a předseda Ústředního výboru Národní fronty. Jeho „hvězdná chvíle“ nastala v srpnu 1968, když jako jediný z unesených československých politiků odmítl podepsat takzvaný Moskevský protokol, legalizující podmínky sovětské okupace. Poté byl postupně zbaven funkcí, vyřazen z veřejného života a jako disident patřil k prvním signatářům Charty 77. Recenzentka porovnává Gromanovu práci s několika nedávnými českými biografiemi komunistických politiků a přiznává jí kromě historické erudice zručné zacházení s jazykem, schopnost vystavět soudržný textový celek i zatím nestandardní kritické využití dokumentů Státní bezpečnosti ve snaze o porozumění a kontextualizaci myšlení a jednání muže, který se dnes jeví jako sympatický hrdina i ideologický nepřítel. Gromanův implicitní metodologický přístup označuje jako kritickou transformaci historického vypravěčství a jeho autorskou pozici jako „chápavého soudce“. Za důležitý přínos biografie považuje autorovu práci s konceptem životních rolí, mezi nimiž jí však vedle „vojáka“ a „lékaře“ schází role funkcionáře, kterou překrývá Gromanův důraz na Krieglův idealismus jako celoživotní étos.