Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Zrodla wiedzy na temat polskiej fauny wykorzystane w Histoire naturelle Georges'a Buffona

100%

Daszkiewicz P.

Przegląd Zoologiczny

|

2007

|

tom 51

|

nr 1-2

57-66

2

Muzeum. Historia światowa: Krzysztofa Pomiana opowieść o świecie ludzi i przedmiotów (1)

100%

de Rosset T. F.

Muzealnictwo

|

2023

|

tom 64

86-91

PL

Wiosną tego roku w gdańskim wydawnictwie słowo/obraz terytoria ukazał się pierwszy tom książki Krzysztofa Pomiana Muzeum. Historia światowa. Jest to inauguracja polskiej edycji monumentalnego trzytomowego dzieła opublikowanego przez Éditions Gallimard w Paryżu, pierwszego opracowania powszechnej historii muzeum. To więcej niż książka, to pomnik! (Plus qu’un livre, un monument!) – napisał Fabien Simode w miesięczniku „l’OEil” (marzec 2021). Dziś tak szeroko zakrojone prace historyczne istotnie nie są częste, być może z obawy autorów przed postmodernistyczną metanarracją. W tym wypadku pod względem chronologicznym, geograficznym, a także problemowym ma ona charakter całościowej syntezy. Omawiany tu tom Od skarbca do muzeum, oddany właśnie do rąk polskiego czytelnika, dotyczy procesu krystalizacji europejskiego kolekcjonerstwa i będących jego konsekwencją pierwszych muzeów, głównie włoskich i kilku północnych, od Muzeum Kapitolińskiego w Rzymie (1471) po British Museum w Londynie (1753). W przygotowaniu są już jednak następne tomy. Drugi z tytułem L’ancrage européen, 1789–1850 omawia historię budowania się muzeum jako trwałego i ważnego elementu kultury europejskiej, bliskiego instytucjom, które znamy obecnie – historię tę rozpoczyna rewolucyjny Luwr (1793), a składa się na nią większość najgłośniejszych dziś muzeów Europy Zachodniej. Tom trzeci wreszcie, A la conquête du monde, 1850–2020, jest najobszerniejszy tak pod względem zakresu chronologicznego i terytorialnego, jak i omawianych w jego ramach instytucji i ich działalności. Rozważania autora obejmują tu ekspansję muzeum na Europę Środkową wraz z Rosją, a potem na resztę świata, Azję, Afrykę, obie Ameryki, w tym głównie obszary powiązane z Zachodem więzami kolonialnymi, a także osobno ujęte Stany Zjednoczone, gdzie uformowało się dominujące w dzisiejszym świecie centrum muzealne. W tym momencie tytuł książki – historia światowa – staje się niejako pełny, a odnosi się on tu i do lat międzywojennych w świecie demokratycznym oraz totalitarnym, i II wojny światowej, i długiej epoki współczesności.

3

Kazimierz Demel: Zwierzę i jego środowisko: Wstęp do ekologii zwierząt, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967

100%

Lomnicki A.

Wszechświat

|

1967

|

nr 10

4

Stanisław Konstanty Pietruski: Historia naturalna i hodowla ptaków zabawnych i użytecznych

84%

Szyszka M.

Ptaki Polski

|

2015

|

nr 4[40]

5

Granice adaptacjonizmu

84%

Korona R.

Kosmos

|

2009

|

tom 58

|

nr 3-4

395-402

6

Konferencja "Jean Emmanuel Gilibert (1741-1814) i jego rola w rozwoju historii naturalnej na Uniwersytecie Wileńskim" (25-26 września 2014, Warszawa)

84%

Kohler P.

Wiadomości Botaniczne

|

2014

|

tom 58

|

nr 3-4

7

Życie umysłowe w zaborze rosyjskim w latach 1848-1867 w świetle korespondencji Adama F. Adamowicza

84%

Magowska A.

Acta Medicorum Polonorum

|

2016

|

tom 6

|

nr 1

73-107

PL

W Państwowym Archiwum Historycznym Litwy w Wilnie znajduje się wiele ciekawych źródeł do dziejów nauki polskiej w XIX wieku. Należy do nich korespondencja profesora Adama Ferdynanda Adamowicza z lat 1848-1867. Listy pisane do niego i przez niego ukazują stan życia umysłowego Polaków na Wileńszczyźnie. Niniejszy artykuł przedstawia autorów tych listów i komentuje ich treść.

EN

Many interesting sources to the history of Polish science in the 19th century are kept in the State Historical Archive of Lithuania in Vilnius. Among them is a correspondence written to and by Professor Adam Ferdynand Adamowicz from 1848 to 1867. These letters present the status of intellectual life in the region of Vilnius in the Partition period. This article comments the letters and describes their authors.

8

O początkach terminu „geologia”

84%

Skoczylas J.

Przegląd Geologiczny

|

2018

|

tom Vol. 66, nr 2

102--06

EN

The article presents the way in which the term “geology” in its today’s meaning was formed. The reasons for its consolidation among the naturalists in Poland and throughout Europe are pointed out. Thanks to the scientific influence of the father of European mineralogy A.G. Werner (1749-1817), the term geology was in some cases replaced by geognosy and oryctognosy. In turn, the father of Polish geology, Stanisław Staszic (1755-1826), favoured using the term ziemiorodztwo (“terrogenesis”). Probably, for the first time the term geology was used in Polish in 1804 by Józef Wybicki (1747-1822), the creator of the national anthem “Dąbrowski Mazurka”, and by Jan Śniadecki (1756-1830), an outstanding geographer, mathematician and astronomer.

9

Historia naturalna w Liceum Krzemienieckim [1805-1832]

84%

Grebecka W.

Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki

|

1992

|

tom 01

|

nr 1

139-189

10

Z dziejów nauczania botaniki na wszechnicy wileńskiej (1781—1831)

84%

Grebecka W.

Wiadomości Botaniczne

|

1983

|

tom 27

|

nr 1

11

Jacob Theodor Klein jako kolekcjoner rysunku przyrodniczego oraz współpracownik rysowników i rytowników

67%

Jakubowski J.

Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki

|

2022

|

tom 31

|

nr 1

59-84

EN

Jacob Theodor Klein (1685–1759) was one of the most prominent collectors and naturalists operating in Gdańsk in the 18th century. Apart from natural specimens, he was gathering nature drawings, acquired from sources such as Samuel Niedenthal’s body of work or Hiob Ludolf’s legacy. In the mid-1720s, Klein commissioned David Schultz, a draughtsperson based in Gdańsk, to produce visual documentation of the Museum Kleinianum. Afterwards, the task was taken over by two of Klein’s daughters, Dorothea Juliana Gralath and Theodora Renata Klein, who made in-situ studies of selected museum exhibits with the former designing vignette illustrations for her father’s editions as well. Engravings modelled after the nature drawings from Klein’s collection often illustrated his scientific publications. Earlier ones, from the late 1720s and early 1730s, were made by Gdańsk-based Peter Böse and Johann Friedrich Mylius; later ones, from the mid-1730s to the end of the 1740s, by professional artists from Nuremberg, Leipzig and Halle on the Saale, among whom Georg Wolfgang Knorr, Johann Wilhelm Stör and Johann Michael Seligmann deserve special mention. Klein’s work consolidated the naturalist community of Gdańsk and promoted academic networking within the region.

12

Zabójcze wyziewy praoceanu

67%

Ward P. D.

Świat Nauki

|

2006

|

nr 11

13

Dawność rodu ludzkiego wobec najnowszych odkryć naukowych (Dokończenie)

67%

Berdau F.

Wszechświat

|

1882

|

tom 1

|

nr 15

14

Discussions of the origin, nature and differentiation of mankind in Biblioteka Warszawska, 1841–1864

67%

Nowak J.

Rocznik Historii Prasy Polskiej

|

2021

|

nr 1

15

Czy rafa wytrąca się z wody morskiej? Wokół książki Paula Colinvaux

67%

Ryszkiewicz M.

Kosmos

|

1987

|

tom 36

|

nr 1

16

Ksyloteki, czyli patroszenie lasu

67%

Arendt A.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2020

|

tom 8

215-229

EN

Taking as a starting point the German tradition of creating xylotheques, i.e. libraries containing wood samples disguised as books, I recall the biography of Wiktor Kozłowski (1791–1858), the first Polish creator of xylotheques, forester, collector and author of dictionaries of forest terminology against the backdrop of the history of the organisation of the governmental forest service in the Kingdom of Poland. I put forward the thesis that the reorganisation of forestry in the spirit of the Enlightenment’s project of dominating nature caused anxiety, which found expression, among other places, in Karol Kurpiński’s opera Leśniczy z Kozienickiej Puszczy [The Forester from the Kozieniecka Primeval Forest]. In the first half of the 19th century, the figure of the “young” and “old” forester was juxtaposed, already heralding the rift between the Enlightenment and romantic approaches to the natural world. Wiktor Kozłowski’s xylotheques represent the Enlightenment approach – related to the passion for cataloguing, preparing and objectifying as tools of control over the natural world.

PL

Obierając za punkt wyjścia niemiecką tradycję tworzenia ksylotek, czyli bibliotek zawierających próbki drewna ucharakteryzowane na książki, przypominam biografię Wiktora Kozłowskiego (1791–1858), pierwszego polskiego twórcy ksylotek, leśnika, kolekcjonera i autora słowników terminologii leśnej na tle historii organizacji rządowej służby leśnej w Królestwie Polskim. Opisuję, jak reorganizacja leśnictwa w duchu oświeceniowego projektu dominacji nad przyrodą wywołała niepokój, który znalazł wyraz między innymi w operze Karola Kurpińskiego Leśniczy z Kozienickiej Puszczy. W pierwszej połowie XIX wieku zestawiano postaci „młodego” i „starego” leśniczego, zapowiadające rozdźwięk między oświeceniowym i romantycznym podejściem do świata przyrody. Ksyloteki Wiktora Kozłowskiego reprezentują podejście oświeceniowe – związane z pasją katalogowania, preparowania i obiektywizowania jako narzędzi kontroli.

17

Dawność rodu ludzkiego wobec najnowszych odkryć naukowych

67%

Berdau F.

Wszechświat

|

1882

|

tom 1

|

nr 14

18

Zoologia w Rzeczypospolitej Obojga Narodów do XVIII wieku

67%

Bywalec A.

Aura

|

2017

|

nr 01

PL

W serii artykułów poświęconych historii gospodarczej Rzeczypospolitej Obojga Narodów autorka zajmuje się opisem pożytków pochodzących od zwierząt łownych, wykorzystywanych w gospodarstwie domowym do sporządzania leków i kosmetyków, a także przedstawia ich zastosowanie gospodarcze. Źródłem są staropolskie poradniki medyczne, zielniki i inne oryginalne dzieła historyczne, które zawierają wzmianki o zwierzętach i ich wykorzystaniu w Polsce od XVI do końca XVIII wieku.

EN

In a series of articles on the economic history of the Polish-Lithuanian Commonwealth, the author deals with the benefits and products from wild game applied in the household for preparation of medicines and cosmetics as well as their economic use. The literature includes Old Polish medical how-to books, herbals, and other historical references, which mention game and the use of game products between the 16th and 18th centuries.

19

Wykorzystanie energii geotermalnej w Polsce

67%

Romanski L.

Ekonatura

|

2005

|

nr 07

20

Rzeki „historyczne” w geografii mentalnej piętnastolecia pokongresowego (1815−1830)

67%

Dąbrowicz E.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2015

|

nr 5(8)

315-334

EN

The geographical names of the rivers which occur in great numbers in Śpiewy historyczne (Historical chants) by Julian Ursyn Niemcewicz, represent some kind of imagined water circulation system. The idea of such a system, the one closely mingled with the past of the nation, was considered an important element not only of mental geography but also of national identity. The making of “ourselves” became a hot topic of public debate after the Congress of Vienna (1815), promising Polish people the right to cultural autonomy at least. Border rivers play a significant role in Niemczewicz’s work and they are recognized by the author as a basic element of natural, nonhuman world. They may also assume the role of state borders but only as a result of a combat. The riverbanks in Śpiewy historyczne are therefore frequently considered to be bloody battlefields. Getting across the river was a crucial moment in the biography of national heroes. On the map of Śpiewy two shared rivers, namely the Dnieper and Dniester, are conceived of as a boundary between the Western and Eastern world on the one hand, and between the civilization and barbarian people on the other. In view of the didactic and therapeutic functions of Niemcewicz’s work, all “historical” rivers mentioned in it play the role of the rivers of memory. They are thought of as instruments in remembering the lost homeland, by analogy to the rivers of Babylon, and envisaged as bedrocks of Polish self-consciousness and identity. The water circulation system in Śpiewy historyczne is similar to the images present in other works of the period, e.g. in the works of Staszic, Surowiecki, Woronicz. This idea and image would moreover be useful as a starting point to analyse the biographically and politically important phenomenon of “domestic” river in the works of Mickiewicz and Syrokomla.