Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Tezy do problemu historii filozofii

100%

Noras A. J.

|

tom 68

|

nr 1

5-32

EN

The article is an attempt to systematize views on the subject of history of philosophy. Starting point of the analysis are the conceptions occurring in the post-Kantian philosophy, where significant differences in understanding the history of philosophy reveals themselves. History of philosophy may be understood as doxography, as a history of concepts, as history of idea, as a history of problems or, finally, as a philosophical history of philosophy. Author presents main assumptions of each of before mentioned approaches, pointing to the special value of history of philosophy treated as a history of problems and philosophical history of philosophy. Additionally author appeals to Polish researchers of that problem being Kazimierz Twardowski, Zbigniew Kuderowicz or Mieczysław Gogacz. Separate position in presented analysis takes hermeneutics and her characteristic criticism of the position presented by Wilhelm Dilthey.

PL

Artykuł jest próbą systematyzacji poglądów na temat historii filozofii. Punktem wyjścia analiz są koncepcje występujące w filozofii pokantowskiej, w której ujawniają się znaczące różnice w rozumieniu historii filozofii. Może ona być rozumiana jako doksografia, jako historia pojęć, jako historia idei, jako historia problemów czy wreszcie jako filozoficzna historia filozofii. Autor prezentuje główne założenia każdego z przywołanych ujęć historii filozofii, wskazując jednocześnie na szczególną wartość historii filozofii ujętej jako historia problemów oraz jako filozoficzna historia filozofii. Dodatkowo odwołuje się do polskich badaczy problemu, a mianowicie Kazimierza Twardowskiego, Zbigniewa Kuderowicza czy Mieczysława Gogacza. Osobną pozycję w zaprezentowanych analizach zajmuje hermeneutyka i charakterystyczna dla niej krytyka stanowiska zaprezentowanego przez Wilhelma Diltheya.

2

Between Barbarism and Civilization: The Image of the Inhabitants of Dalmatia under Napoleon (1806–1813) from the French Perspective in the Mediterranean Context

89%

Sajkowski W.

|

nr 12

1-16

PL

Niniejszy artykuł ma na celu analizę wizerunku ludności Dalmacji pod panowaniem francuskim w epoce napoleońskiej. Analiza ta opiera się głównie na dokumentach wytworzonych przez francuską administrację Dalmacji w latach 1806–1813, kiedy to prowincja była najpierw częścią napoleońskiego Królestwa Włoch, a od 1809 r. częścią odrębnego podmiotu Cesarstwa Francuskiego, Prowincji Iliryjskich. Niniejsze studium analizuje obraz społeczeństwa dalmatyńskiego stworzony przez Francuzów dla praktycznych celów zarządzania i zestawia go z szerszym kontekstem idei Bałkanów, Europy Wschodniej i przede wszystkim środowiskowych i historycznych uwarunkowań Śródziemnomorza. Artykuł wykazuje, że zjawiska napięć, które występowały między osiadłą ludnością wybrzeża a pół-koczowniczymi społecznościami pasterskimi wnętrza Dalmacji, co było charakterystycznym zjawiskiem świata śródziemnomorskiego, miały – przynajmniej w kontekście dalmatyńskim – ogromny wpływ na pojawienie się idei, które później stały się częścią obrazu bałkańskiego zacofania i innych koncepcji dotyczących regionu Bałkanów, które miały kształtować się głównie w epoce Oświecenia.

EN

The article analyzes the image of the population of Dalmatia in the Napoleonic era. The analysis is mainly based on documents produced by the French administration of Dalmatia between 1806 and 1813, when the province was first part of the Napoleonic Kingdom of Italy and from 1809 belonged to a separate entity of the French Empire, the Illyrian Provinces. The study analyzes the picture of Dalmatian society that the French drew for practical administrative purposes and places it in the broader context of the concepts of the Balkans and Eastern Europe and, in particular, the environmental and historical peculiarities of the Mediterranean region. The article shows that the tensions between the settled population on the coast and the semi-nomadic pastoral communities in the Dalmatian hinterland, which was a characteristic phenomenon of the Mediterranean world, had a great influence, at least in the Dalmatian context, on the formation of ideas that later became part of the image of Balkan backwardness and other ideas about the Balkan region that took shape in the Age of Enlightenment.

3

„Metodą — nauka, celem — religia”: Idee okultystycznej alternatywy religijnej w ujęciu genetycznym

89%

Stępień M. B.

|

tom 8

|

nr 4

69-91

PL

Artykuł omawia genezę okultyzmu jako nurtu ezoteryki zachodniej na podstawie najnowszych badań akademickich dotyczących gnozy i ezoterycznych tradycji w kulturze zachodniej. Badania o takim profilu są obecnie prowadzone z punktu widzenia nowego podejścia do tej interdyscyplinarnej dziedziny badań, zarysowanego w ostatniej dekadzie XX wieku. E.A. Tiryakyana socjologiczne rozumienie okultyzmu jako „praktyki tego, co ezoteryczne” jest w niniejszym artykule określone jako przestarzałe. Musi ono zostać zastąpione przez nową definicję, biorącą pod uwagę najnowsze, oparte na źródłach badania historyczne dotyczące ezoteryki zachodniej. Okultyzm był zarówno teorią, jak i praktyką, stanowiąc wyraźną, duchową (i magiczną) alternatywę dla chrześcijaństwa, stworzoną i rozwiniętą pod koniec XIX wieku na Zachodzie jako odpowiedź na mesmeryzm i spirytyzm. Początki okultyzmu wyjaśnione są w kategoriach idei, które go zrodziły (mesmeryzm, swedenborgizm, romantyzm). Następnie przedstawione są główne pojęcia okultyzmu oraz scharakteryzowane są trzy kluczowe postaci (P.B. Randolph, É. Lévi i A. Crowley), tak aby zasadnicza treść doktryn okultystycznych stała się jasna. Okultyzm był przedstawiany jako „system” i „nauka”, które zmierzają do sformułowania spójnego nauczania dotyczącego rozwijania intuicyjnych mocy jego adeptów, a jako swój cel ostateczny ustanowił otwartą szansę na osobiste i swobodne wejście w wyższe, duchowe światy i wymiary, bez hipnotycznych transów i pośrednictwa „mediów”. Okultyści podążali za obietnicą wejścia do wyższych, kosmicznych hierarchii, uważanych przez nich za opiekunów i strażników ludzkości, interweniujących w historię w celu zapewnienia postępu ludzkości i promowania coraz to nowych kandydatów (to znaczy samych okultystów) wzwyż ścieżki mającej prowadzić do osiągnięcia boskiego statusu bytowego – statusu równego temu, który przypisywano członkom owych ekskluzywnych, kosmicznych kręgów.

EN

This paper discusses the origins of occultism as a current of Western esotericism based on recent academic studies on Gnosis and esoteric traditions in Western culture. Such studies are now carried out from the standpoint of a new approach to this interdisciplinary field of research, formulated in the last decade of the 20th century. It is argued that E.A. Tiryakyan’s sociological apprehension of occultism as ‘practice’ of that which is ‘esoteric’ is outdated, and needs to be replaced with a new one, taking into account the most recent, source-based studies on western esotericism: occultism was both theory and practice, and constituted a distinct, spiritual (and magical) alternative to Christianity, conceived and developed in the late 19th century in the West as a response to mesmerism and spiritualism. The origins of occultism are explained in terms of the ideas that gave birth to it (mesmerism, Swedenborgianism, romanticism). Next, the main concepts of occultism are presented, and three of the key figures (P.B. Randolph, É. Lévi, and A. Crowley) are characterized to showcase what the essential content of occultist doctrines was. Styled as a ‘system’ and ‘a science’ occultism sought to formulate a coherent teaching regarding the training of intuitive powers of its adepts, and set as their end-purpose an open chance of entering higher, spiritual worlds and dimensions personally and freely, without hypnotic trances and mediations from the ‘mediums’ of the day. Occultists were also promised the possibility of joining higher cosmic hierarchies, believed by them to be the custodians and guardians of humankind, intervening in the history to ensure human progress and promote ever new candidates (that is, the occultists themselves) to the status of godlike entities, equal members of these cosmic, exclusive circles.

4

Warsztat pojęciowy Andrzeja Nowickiego w badaniach nad historii ateizmu i krytyki religii

71%

Płoszczyniec A.

|

nr 4

35-42

PL

W niniejszym artykule przedstawiłem idee, których Andrzej Nowicki używał w badaniach historycznych nad ate- izmem i krytyką religii. Na początku zostały pokazane marksistowskie podstawy i założenia jego religioznawstwa, nacisk został położony na jego twórcze koncepcje rozmaitych klasyfikacji krytyki religii i ateizmów oraz dystynkcję znaczeń między nimi. Zaprezentowano poszczególne dyrektywy badawcze, a osobno zostały potraktowane jego oryginalne idee badań ilościowych nad ateizmem oraz pojęć ateografii i ateoznawstwa.

EN

The this article I present ideas which Andrzej Nowicki used in historical researches on atheism and critique of religion. At the beginning, Marxist base and assumptions of his religious studies were shown, and the accent was put on his cre- ative concepts of various classiÞ cations of critique of religion and atheism and the distinction of meanings between them. Respective research directives were presented and separately dealt with his original ideas of quantitative researches on atheism and notions of atheography and atheocompetence.

5

Pedetemptim progrediensis… Lukrecjusz i Morgan

71%

Rygielska M.

|

tom 3

17-55

PL

Autorka wykorzystuje w artykule metodę porównawczą w jej wariancie filologicznym by wskazać istotne podobieństwa między myślą Lukrecjusza i Morgana w zakresie ujmowania rozwoju ludzkiej kultury jako całości. Zestawia „katalog wynalazków” oraz opisy zawarte w V księdze De rerum natura… Lukrecjusza z „epokami etnicznymi” wyróżnionymi przez Lewisa Henry’ego Morgana w Społeczeństwie pierwotnym… Oprócz kryteriów ich wyróżnienia oraz celów badawczych wskazanych przez autora Ligi... istotne są również używane przez niego pojęcia powolnego, stopniowego rozwoju (development) oraz postępu. Ważny jest także problem skali umysłu (scale of mind) i rozumu, jako czynników umożliwiających rozwój człowieka i jego kultury. Pod uwagę zostały wzięte zarówno bezpośrednie nawiązania do filozoficznego traktatu, jak i podobieństwa wymagające rekonstrukcji dokonywanej na podstawie drobiazgowej lektury obu dzieł: starożytnego i dziewiętnastowiecznego.

EN

In this article author uses a comparative method in its philological variant in order to point out significant similarities between the thoughts of Lucretius and Morgan in scope of taking human cultural development as a whole. She juxtaposes “catalog of inventions” and other descriptions included in Lucretius’ book V De rerum natura with “ethical periods” distinguished by Lewis Henry Morgan in Ancient society. Apart from the criterion of their distinction and research objectives, indicated by the author of The League of Iroquois there are important concepts of slow, gradual development and progress, as well as the problem of the scale of mind and reason, as a factor allowing for both human and cultural development. Taken under consideration here, were both direct references to the philosophical treatise as well as similarities, which required reconstruction on basis of meticulous study of both the ancient and nineteenth-century texts.

6

O ważności metahistorii idei. Szkoła Cambridge a "Begriffsgeschichte": porównania, spory, krytyki

71%

Kuligowski P.

|

2019

|

tom 49

7

Andrzej Walicki in the eyes of Russian thinkers: Fr. Georges Florovsky and others

71%

Obolevitch T. , Obolevitch T.

|

2021

|

nr 2

8

Studium jednej metafory

62%

Ronge G.

Forum Poetyki

|

2020

|

nr 22

120-125

EN

The paper reviews Barbara Kaszkowska-Wandor’s book Res publica (post) literaria. Od poetyki wspólnoty do postliteratury. The study into the etymology of the metaphor of the “literary republic” leads the author to consider fundamental questions concerning the role of literature in shaping communities and the ways in which literature impacts political reality. The author’s erudition and bold methodological solutions allow her to answer those questions – often old and considered to be unanswerable – in an original, unobvious way.

PL

Tekst jest recenzją książki Barbary Kaszowskiej-Wandor Res publica (post) litteraria. Od poetyki wspólnoty do postliteratury. Badanie etymologii metafory „republiki literackiej” prowadzi autorkę do rozważania fundamentalnych pytań dotyczących roli literatury w kształtowaniu wspólnot społecznych i pytań o sposoby wywierania przez literaturę wpływu na rzeczywistość polityczną. Rozległa erudycja badaczki i stosowane przez nią odważne rozwiązania metodologiczne pozwalają jej udzielić na te pytania – bardzo stare i często uważane za nierozstrzygalne – oryginalnych, nieoczywistych odpowiedzi.

9

Siódme: „Nie kradnij”. O średniowiecznym odkrywaniu rynku na marginesie książki Paola Prodiego

36%

Bukała M. W.

|

tom 7

177-192

EN

In the article, the topic of the medieval „discovering” of the market is discussed, with the references to the Paolo Prodis’ book Settimo non rubare. Furto e mercato nella storia dell’Occidente. The author of the book, following Harold Berman, finds the changes in the 11th and 12th century Church, as the decisive mile stones in the development of the civilization of Western Christianity. The mentioned „papal revolution” led to the historical distinction between the spiritual and the political sphere, and later, to the autonomy of economic one. Accordingly, the Italian historian rejects the thesis that Enlightenment was the new beginning in the European history. In the P. Prodi’s analysis, the Latin term forum plays the crucial role. The word signified the place, square, especially the place where court proceedings occurred. Therefore, in the later abstract sense forum signified criteria or rules of judgement: both in the juridical meaning (forum civile, f. canonico, f. consciantiae), and the economic one, in which forum meant exactly „the market”. The “discovering” of the market rules was a consequence the development of the theoretical reasoning about mercantile activity. It was essentially related to the concepts of the just price (iustum pretium) and the common estimation (communis aestimatio). According to P. Prodi the common character of the estimation was of essential importance, as well as the new version of the Roman rule Res tantum valet, quantum vendi potest, with the medevial addendum: scilicet communiter. The author criticised the view, that the process of defining of the market was mainly the result of reception of Aristotelian Ethics and Politics. He underlined that in the penitential handbooks of the 12th and 13th century the focus was significantly shifted from the vice of avarice to the commandment „You shall not steal”; moreover the significant violation of the rules of fair market exchange begun to be considered as a sin against this commandment. In the article, the significance of the application of the notion forum commune by Thomas Aquinas (in the treatise on credit sale) was underlined. The interconnection between the concept of the market and the idea of common good was expressed in the juxtaposition of terms: forum commune – bonum commune. M. W. Bukała observes that the thesis about the limited influence of Aristotelian thought on the examined issue can be additionally confirmed by the analysis of the Article on mercantile profit in Summa Theologiae by St. Thomas (II-II, q. 77, a. 4), where Aquinas distances himself from the Philosopher’s view. The P. Prodi discourses were amended by the significant distinction: not every violation of ethics of economic life was considered as the theft by the medieval moralists – e.g.: the determinatio of the casus of buying grain with the deferred delivery for an undercut price, in canon „Naviganti” (X 5.5.19, 2do), and in the related comments of the 13th century canonist, Clarus Florentinus. Moreover, the Jacques Le Goff’s critique of the Prodi’s approach was undermined.