Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Bernard z Clairvaux, heretycy i poganie. Próba interpretacji listu Bernarda w sprawie krucjaty słowiańskiej w 1147 roku

100%

Dygo M.

|

nr 1

PL

W 1147 r. Bernard z Clairvaux napisał list w sprawie krucjaty przeciwko pogańskim Słowianom zamieszkałym na wschód od Łaby. Wyraził w nim pogląd, że naród Słowian należy albo całkowicie unicestwić, albo nawrócić. W artykule została postawiona hipoteza, że to słynne sformułowanie Bernarda powinno być interpretowane w kontekście jego poglądów dotyczących walki z herezją. Podstawą analizy są, oprócz przedmiotowego listu, także niektóre inne pisma Bernarda.

EN

In 1147, Bernard of Clairvaux wrote a letter regarding a crusade against the pagan Slavs residing on the east side of the Elbe. In his opinion, the nation of Slavs should be either totally exterminated, or converted. The author of the article puts forward a hypothesis that this famous statement of Bernard’s statement ought to be interpreted in the context of his views and opinions on the fight against heresy. The analysis is based on, besides the mentioned letter, some other of Bernard’s writings.

2

Herezje trynitarne – wczoraj i dziś

99%

Kubacki Z.

|

nr 2

23-44

EN

The aim of the article is to show the dependence of the theology of the Holy Trinity on Christology. This is clearly seen when analysing the development of the Christian doctrine in the epoch of the New Testament. This is also true for the development of the Christian doctrine and theology in subsequent centuries. Also in modern times. Basing on the analysis of the French exegete and Dominican, Marie-Emile Boismard, the first point of the article shows that the formulas in the New Testament, inwhich the names of the Father, Son and Holy Spirit appear, can be called “Trinitarian Arianism – was the denial of the experience of apostolic faith that what God appeared to be in the economy of salvation is eternally in Himself, so the economic Trinity is immanent Trinity. The same negation can be found in some of today’s Christian theologians associated with the so called pluralistic option of theology of religions. They start with the reinterpretation of the uniqueness and salvific universality of Jesus Christ, and end with a concept of God that is different from the traditionally confessed by the Church. The third point of the article discusses the views of two of them: John Hick and Robert Haight.formulas” only when the divine filiation of Jesus Christ is understood not in an adoptionistic but real, ontological way. The second point of the article shows that the common feature of the two most important Trinitarian heresies of the past – Modalism and

PL

Celem artykułu jest wskazanie zależności teologii Trójcy Świętej od chrystologii. Widać to już, analizując rozwój doktryny chrześcijańskiej w epoce Nowego Testamentu. Prawdziwe jest to także dla rozwoju doktryny i teologii chrześcijańskiej w kolejnych wiekach. Także w czasach współczesnych. Opierając się na analizach francuskiego egzegety i dominikanina, Marie-Emile’a Boismarda, w pierwszym punkcie artykułu jest pokazane, że obecne w Nowym Testamencie formuły, w których występują imiona Ojca, Syna i Ducha Świętego, mogą być nazwane „formułami trynitarnymi” jedynie wówczas, gdy Boże synostwo Jezusa Chrystusa rozumiane jest nie na sposób adopcjonistyczny, ale rzeczywisty, ontologiczny. W punkcie drugim artykułu przedstawimy, że wspólną cechą dwóch najważniejszych herezji trynitarnych z przeszłości – modalizmu i arianizmu – było zaprzeczenie doświadczenia wiary apostolskiej, że jakim Bóg objawił się w ekonomii zbawienia, taki jest sam w sobie, czyli że Trójca ekonomiczna jest Trójcą immanentną. Tę samą negację odnajdujemy u niektórych współczesnych teologów chrześcijańskich związanych z tzw. opcją pluralistyczną teologii religii. Zaczynają oni od reinterpretacji jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa, a kończą na odmiennej od przyjętej przez Tradycję Kościoła koncepcji Boga chrześcijan jako Trójcy Świętej. W punkcie trzecim artykułu omówione są poglądy dwóch z nich: Johna Hicka i Rogera Haighta.

3

Gołębnik przejrzał na oczy. Ludowy spisek w siedemnastowiecznej Italii

80%

Ginzburg C.

|

nr 1

217-229

EN

The hero of this essay by Calro Ginzburg is XVII-th century clown and distiller Costantino Saccardino, who also was active in the field of medical art. Accused together with his companions of secretly defiling city saint painting with excrements, Saccardino preached that religion – particularly its approach towards hell – was pure fiction and that first people were not created by God but were born out of mud. Ginzburg draws attention to the affinity between Saccardino’s heretical views (marked by the awareness of crisis and the anticipation of political, religious and cultural revolution) and the diagnoses made by Galileo, Bacon, Campanella, Rosicrusarians or even Descartes. At the same time Sccardino’s sensibility is that of a professional comedian – not a great intellectual – and this is what makes his case exceptional. The case of Saccardino, who – as is demontrated by Ginzburg – had a good knowledge of libertine literature while rejecting libertine elitism, shows that in this period the relations between the high culture and the culture of the subordinated classes could include an exchange that went through a detour, mediated in various, sometimes opposing codes.

PL

Bohaterem eseju Carlo Ginzburga jest siedemnastowieczny błazen i gorzelnik Costantino Saccardino, parający się również sztuką medyczną. Oskarżony wspólnie z towarzyszami o potajemne skalanie odchodami miejskich świętych obrazów, Saccardino głosił, że religia – przede wszystkim zaś pojęcie piekła – stanowi czystą fikcję, a pierwsi ludzie nie zostali stworzeni przez Boga, lecz zrodzili się z błota. Ginzburg zwraca uwagę na pokrewieństwo łączące heretyckie poglądy Saccardina – naznaczone świadomością kryzysu oraz oczekiwaniem politycznej, religijnej i kulturowej rewolucji – z rozpoznaniami Galileusza, Bacona, Campanelli, Różokrzyżowców, nawet Kartezjusza. Zarazem jednak wrażliwość Saccardina jest wrażliwością zawodowego komedianta – nie wielkiego intelektualisty – i to właśnie czyni ten przypadek niezwykłym. Sprawa Saccardina, obeznanego, jak wykazuje Ginzburg, z literaturą libertyńską, zarazem zaś bezwzględnie odrzucającego elitaryzm libertynów, pokazuje, że w tym okresie związki między kulturą wysoką i kulturą klas podporządkowanych mogły obejmować okrężną wymianę, zapośredniczoną przez różne, niekiedy przeciwstawne kody.

4

Praesentia carnalis Christi. Incarnation Terminology in the Anti-heretical Polemic of Philastrius of Brescia

80%

Szram M.

|

tom 87

395-414

PL

Terminologia występująca w jednym z najstarszych łacińskich katalogów herezji Diversarum hereseon liber Filastriusza, biskupa Brescii (330-387/388), była dostosowana do potrzeb antyheretyckiej polemiki, a zarazem odzwierciedlała sposób mówienia o ziemskiej misji Chrystusa charakterystyczny dla łacińskiej literatury patrystycznej 2. poł. IV wieku. Szczegółowa analiza filologiczno-teologiczna traktatu Filastriusza pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków: (1) Terminologia używana przez autora na określenie wcielenia była zakorzeniona we wczesnochrześcijańskiej tradycji (caro, corpus, incarnatio, incorporatio), ale też oryginalna poprzez zastosowanie własnej formuły praesentia carnalis; (2) Stosowane słownictwo było ściśle zależne od tematyki sporu doktrynalnego. W polemice z herezjami o nastawieniu doketystycznym Filastriusz używał częściej terminu caro niż corpus, określając nim ciało, a także pośrednio całą ludzką naturę Chrystusa. Natomiast w dyskusji z herezjami nieporuszającymi wprost tematu ciała Chrystusa, a także podczas prezentowania ortodoksyjnej nauki Kościoła na temat wcielenia Syna Bożego, stosował częściej termin incorporatio niż incarnatio; (3) Ulubionym sformułowaniem używanym przez Biskupa Brescii na określenie wcielenia był zwrot praesentia carnalis Christi. Za jego pomocą Filastriusz podkreślał kilka istotnych aspektów teologii wcielenia: rzeczywistą cielesność osoby Chrystusa; obecność Syna Bożego wśród ludzi oraz jej zbawczy cel; długi proces objawiania się Boga człowiekowi, związany ze starotestamentalnymi zapowiedziami, których wypełnieniem było przyjście Zbawiciela na ziemię.

EN

The terminology found in one of the oldest Latin catalogs of heresies, Diversarum hereseon liber, written by Philastrius, bishop of Brescia (330-387/388), was adapted to the needs of anti-heretical polemics, and at the same time reflected the way of talking about Christ’s earthly mission, characteristic of the Latin patristic literature of the second half of the 4th century. A detailed philological and theological analysis of Philastrius’s treatise led to the following conclusions: (1) The terminology used by the author was rooted in the early Christian tradition (caro, corpus, incarnatio, incorporatio), but also original through the use of his own formula praesentia carnalis; (2) The vocabulary used in the catalog was strictly dependent on the subject of the doctrinal dispute. In polemics with docetistic heresies, Philastrius used the term caro more often than corpus, describing the body and, indirectly, the entire human nature of Christ. In the discussion with heresies that did not directly address the subject of the body of Christ, and also when presenting the orthodox teaching of the Church on the Incarnation of the Son of God, he used the term incorporatio more often than incarnatio; (3) The favorite phrase used by the Bishop of Brescia to describe the Incarnation was praesentia carnalis Christi. With it, Philastrius emphasized several important aspects of the theology of the Incarnation: the real corporeality of the person of Christ; the presence of the Son of God among people and its salvific purpose; a long process of revealing God to man, related to the Old Testament prophecies, the fulfillment of which was the coming of the Savior to earth.

5

Czy nauczanie o Kościele zawarte w Listach św. Hieronima wpisuje się w postulaty Soboru Watykańskiego II?

80%

Łukaszczyk M.

|

2024

|

tom 89

107-122

EN

The Second Vatican Council formulated its ecclesiological teaching on the basis of the concept of communio. It involved turning to the Bible, the teaching of the Church Fathers and the liturgy. This choice resulted in a move away from the juridical language inherent in pre-secular ecclesiology to a religious language that drew concepts from the Bible and the teaching of the Church Fathers, thus emphasising their theological teaching. One of the extremely important Church Fathers writing in the golden age of theology was Jerome of Stridon. The teaching on the Church contained in his Epistles should be considered fromtwo aspects. First, the monk from Bethlehem is particularly sensitive to the emerging heresies, which he condemns extremely strongly, drawing attention to the threats to the unity of the Church. In the article, the heresy of Pelagianism is presented as an example. The second particularly valuable aspect of Jerome’s ecclesiology is his teaching on the Church based on the proper interpretation of Scripture. Exegesis is the main source of teaching about the Church. This teaching is deeply connected to Christ and to personal experience of faith. Stridonian gives his ecclesiology a Christological meaning, which bears the hallmarks of an eschatological Christology. An ecclesiology understood in this way, based on a correct interpretation of Scripture and pastoral care manifested in warning against the pernicious influence of heresy, is in line with the teaching of Vatican II.

PL

Sobór Watykański II sformułował swoją naukę eklezjologiczną w oparciu o pojęcie communnio. Polegała ona na zwróceniu się w kierunku Biblii, nauczania Ojców Kościoła oraz liturgii. Wybór ten spowodował odejście od języka prawniczego właściwego dla eklezjologii przedsoborowej na rzecz języka religijnego, który czerpał pojęcia z Biblii oraz nauczania Ojców Kościoła, w ten sposób podkreślając ich nauczanie teologiczne. Jednym z niezwykle ważnych Ojców Kościoła tworzącym w złotym okresie teologii był Hieronim ze Strydonu. Naukę o Kościele zawartą w jego Listach należy rozpatrywać w dwóch aspektach. Po pierwsze, mnich z Betlejem jest szczególnie wrażliwy na powstające herezje, które niezwykle mocno piętnuje, zwracając uwagę na zagrożenia dla jedności Kościoła. W artykule, jako przykład została przedstawiona herezja pelagianizmu. Drugim, szczególnie cennym aspektem eklezjologii Hieronima jest nauczenie na temat Kościoła w oparciu o właściwą interpretację Pisma Świętego. Egzegeza jest głównym źródłem nauczania o Kościele. To nauczanie jest głęboko powiązane z Chrystusem oraz z osobistym doświadczeniem wiary. Strydończyk nadaje swojej eklezjologii znaczenie chrystologiczne, która nosi znamiona chrystologii eschatologicznej. Tak rozumiana eklezjologia, opierająca się na prawidłowym interpretowaniu Pisma Świętego oraz trosce duszpasterskiej przejawiającej się w przestrzeganiu przed zgubnym wpływem herezji wpisuje się w nauczanie Soboru Watykańskiego II.

6

Walka Hieronima z herezjami chrystologicznymi w świetle nauczania o Chrystusie zawartym w jego Listach

80%

Łukaszczyk M.

|

2024

|

tom 90

145-164

EN

This article describes the Christological heresies found in the Epistles of St Jerome. These are Arianism, Apolinarianism, the heresies preached by the Ebionites and Nazarenes, the heresies professing Docetism and Pelagianism. In the heresies described, the Author of the Vulgate demonstrates not only doctrinal errors, but also defends the orthodoxy of the Christian faith in his writings. The article furthermore points out the important issues in Christology highlighted by the Monk of Bethlehem. It is mainly concerned with the confusion of concepts in Greek and Latin concerning the terms οὐσία and ὑπόστασις, the attempt to restore their proper meaning, the formation of the correct meaning and understanding of the term persona, the pointing out of the dangers of Pelagianism and the linking of it to earlier heresies in order to draw attention to its pernicious effects.

PL

Artykuł opisuje herezje chrystologiczne występujące w Listach św. Hieronima. Są to arianizm, apolinaryzm, herezje, które głoszą ebionici i nazaretanie, herezje wyznające doketyzm oraz pelagianizm. Autor Wulgaty w opisywanych herezjach wykazuje nie tylko na błędy doktrynalne, ale również broni w swoich pismach ortodoksji wiary chrześcijańskiej. Artykuł wskazuje ponadto na istotne zagadnienia w chrystologii, na które zwrócił uwagę Mnich z Betlejem. Chodzi głównie o pomieszanie pojęć w grece i łacinie dotyczących terminów οὐσία i ὐπόστασις (spiritus asper), próba przywrócenia im właściwego znaczenia, formowanie właściwego znaczenia i rozumienia pojęcia persona, wskazywanie na niebezpieczeństwa pelagianizmu oraz powiązanie go z wcześniejszymi herezjami w celu zwrócenia uwagi na jego zgubne działanie.