Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Germanizmy leksykalne w dwóch polskich gwarach wyspowych na Syberii

100%

Ewgeniewna Ananiewa N.

Gwary Dziś

|

2015

|

tom 7

169-175

EN

In Polish dialects two main laiyers of lexical Germanisms are singled out: all Polish character, that is the one peculiar to most of Polish dialects and literary language (musieć, szyber, placek and others) and local (typical of some varieties of the dialectal Polish language). The Germanisms reviewed in the article are represented in the two island Polish dialects in Siberia: in the dialect of the village of Vershina next to Irkutsk and the dialect of the villages of Aleksandrovka and Znamenka next to Abakan. The local Germanisms in the dialect of the village of Vershina include such words as buղk «natural» and fest «strongly, fast, very». The number of the local Germanisms in the dialect of the villages of Aleksandrovka and Znamenka is much greater. They represent various parts of speech. They can be nouns (gruska «a granny», gruzek«a grandpa», szurek «a boy», rebiska«a grater», rybaki «pancakes of rubbed potatoes» and others), verbs) rebować «to rub»), predicative words (brak «need»), afirmative particle (jo «yes»). Alongside with other peculiarities making the two dialects different (the dialect of the southern type, that of the village of Vershina from the dialect of the northern type, that of the villages of Aleksandrovka and Znamenka) some lo-cal Germanisms also belong to differential features making a definite type of dialect (southern or northern).

2

„Polskie gwary na wyginięciu?”, czyli obraz polszczyzny ludowej i regionalnej w wypowiedziach użytkowników forum.mlingua.pl.

100%

Ostrowska K.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

tom LXIII

101-116

PL

Artykuł traktuje o polszczyźnie ludowej i regionalnej w świetle wypowiedzi użytkowników forum. mlingua.pl. Przedstawia terminologię z zakresu dialektologii, charakterystykę użytkowników forum oraz pozytywną i negatywną postawę wobec gwary, przejawiającą się jej wartościowaniem. Autorka przywołuje opinie internautów i zestawia je z definicjami badaczy dialektologii, przedstawia różnice między polszczyzną ludową i regionalną oraz szacunek do gwar niektórych społeczności lokalnych, np. Ślązaków, Kaszubów. Użytkownicy forum.mligua.pl interesują się zagadnieniem polszczyzny regionalnej, znają językoznawcze terminy, zwracają uwagę na wartość kulturową polszczyzny mieszkańców wsi.

EN

The article is about folk and regional Polish on the basis of forum.mlingua.pl users’ opinions. It refers to terminology of dialectology, characteristic of forum.mlingua.pl users, positive and negative attitude to dialect manifested by its appraisal. The authoress compares statements with the definitions made by researchers of dialectology. Crucial for this research are distinction between folk and regional Polish and regard for local communities (e.g. Silesian, Kashubians). The users of forum.mlingua.pl are interested in regional Polish, they know linguistic terminology, draw attention to cultural value of folk and regional Polish.

3

Wieś i gwara w dobie rekonfiguracji kultury (na przykładzie Podhala)

100%

Mlekodaj A.

Gwary Dziś

|

2016

|

tom 8

17-22

EN

The article is an attempt to assess the effects on the functionality of regional dialects from both a historical and contemporary perspective. As a starting point for deliberations, the author has adopted the theory of Maryla Hopfinger who assumes that the development of technology, more specifically advances in communication from first an analog and now to a digital technology, has contributed to a complete change in the medium of commu-nication which thus, for the twentieth century, resulted, for the second time in the history of mankind, in the total reconfiguration of culture. The first major realignment of culture took place at the time when the spoken word was stripped of its’ prior high ranking by the writ-ten word. Also within the village, speech to some extent, also gave up to this reconfiguration. This first impact on regional dialects only slowly changed the first relationship, while he second, which is now taking place before our eyes, seems to more strongly influence the language and culture of the modern village.

PL

Artykuł jest próbą oceny zjawisk dotyczących warunków funkcjonowania gwary w perspektywie historycznej oraz współczesnej. Za punkt wyjścia do rozważań przyjęto teorię Maryli Hopfinger. Zakłada ona, iż rozwój technologii najpierw analogowych, a obecnie cyfrowych i związana z tym zmiana modelu komunikacji społecznej przyczyniły się do za inicjowanej w XX wieku drugiej w historii ludzkości, totalnej rekonfiguracji kultury. Pierwsza dokonała się w czasach, kiedy słowo mówione zostało pozbawione wcześniejszej rangi przez pismo. Także wieś ze swoją mową w jakimś stopniu poddała się obu rekonfiguracjom. Pierwsza z nich znacznie wolniej zmieniała jej oblicze, druga zaś, która dokonuje się na naszych oczach, zdaje się mocniej wpływać na język i kulturę współczesnej wsi.

4

Polszczyzna kresowa Wicynia przeniesiona do Nowej Wsi Głubczyckiej (na przykładzie wybranych cech fonetycznych)

100%

Banach K.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2014

|

tom LX (60)

5-14

PL

Przedmiotem rozważań językowych jest stan zachowania polszczyzny kresowej w mowie najstarszych mieszkańców Nowej Wsi Głubczyckiej, którzy wskutek przymusowej deportacji po II wojnie światowej zostali przesiedleni z Wicynia (wsi kresowej leżącej w woj. tarnopolskim) na Ziemię Głubczycką. Polszczyzna kresowa przeniesiona rozumiana jest jako zespół cech fonetyczno-fonologicznych właściwy ludności zamieszkującej teren Kresów, który rozwijał się i ewoluował we wsiach kresowych ze szczególnym uwzględnieniem interferencji ukraińskich cech językowych, a wskutek deportacji mieszkańców – przeniesiony został z obszarów kresowych na ziemie polskie. Analiza materiałów gwarowych wskazała na to, że przedstawiciele najstarszego pokolenia wicynian, którzy po wojnie osiedli w Nowej Wsi Głubczyckiej stosunkowo dobrze zachowują do dziś właściwości rodzimej mowy.

EN

This article aims at demonstrating the phonetic features of speech of the residents of Nowa Wieś Głubczycka, born before World War II in south-eastern borderlands in Wicyń village (voivodship Tarnopol) and later on relocated to Głubczyce region. This analysis will determine which borderland dialect features of the residents of Wicyń remained in spoken language to this day. Speaking about the displacement of the borderland Polish language, I mean a set of features of a spoken language characteristic of the informants, which developed and shaped in their place of birth (i.e., borderland villages), with the simultaneous impact of Russian dialectal features, and as a result of the forced repatriation of respondents moved to a foreign land. The analysis of gathered dialect features shows that the oldest respondents are quite good at using borderland Polish language. The survey conducted shows that emotional attitude and strong commitment to the homeland’s language, culture and tradition are relevant factors in cultivating local dialect features.

5

Opinia o projekcie zmiany Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw

84%

Cząstka-Szymon B.

|

2013

|

nr 1(15)

185-198

EN

The opinion on draft amendments is negative due to lack of compliance with the Polish and EU regulations (Act on the Polish Language from 1999.10.07 and the European Charter for Regional or Minority Languages). Applicants want Silesian to be recognized as a national language. However, the current classification of used (living) languages of the world contrasts the general (nationwide) language with its regional/territorial varieties, i.e. subdialects. There are no rational arguments for modification of the existing arrangements, and favouring one of Polish dialects by establishing it as a regional language. Since, however, the positions of subdialects and regional Polish have been weakened for historical reasons, it will be justified to seek to raise their prestige.

PL

Opinia o projekcie nowelizacji ustawy ma charakter negatywny ze względu na brak zgodności z przepisami polskimi (Ustawa o języku polskim z 07.10.1999) oraz unijnymi (Europejska karta języków regionalnych i mniejszościowych). Wnioskodawcy chcą doprowadzić do uznania regionalnego języka śląskiego. Tymczasem klasyfikacja obowiązująca do tej pory w stosunku do używanych (żywych) języków świata wyróżnia opozycyjnie język ogólny (ogólnonarodowy) i jego odmiany regionalne/ terytorialne – gwary. Nie ma żadnych racjonalnych powodów, by zmieniać dotychczasowe ustalenia i doprowadzić do preferowania jednego z polskich dialektów, ustanawiając go językiem regionalnym. Można jednak, ze względu na osłabioną (z powodów historycznych) pozycję gwar i polszczyzny regionalnej dążyć do podniesienia prestiżu dialektów w Polsce.

6

Dukawka, gulgot, sepioł…, czyli jak w gwarach małopolsko-mazowieckiego pogranicza językowego nazywa się człowieka, który się jąka, bełkocze czy sepleni

84%

Marciniak-Firadza R.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2017

|

tom LXIV

187-202

EN

Unless in literary language, in local dialects there are more linguistic measures which are used to form expressive names, mainly marked negatively. These expressive derivatives with the negative connotations are created at the participation of semantic and morphological means. The purpose of the article is to show some semantic elements building the expressive value (pejorative) of derivatives, included in root words and formal exponents forming these derivatives. This article revolves around the lexical bases which are etymologically different and derivational diversity. Apart from that the creation of the chosen names associated with pathology of speech stayed was discussed. Analysed material was gathered with questionnaire method during the exploration of the area of the borderland. The abundance of synonyms described in the article is proving the sensitivity of the society to the phenomena of the pathological speech, as well as great power and diversity of emotional experiences, caused by disorders of speech and the perception of speech.

PL

Gwary charakteryzują się większą różnorodnością środków językowych służących powstawaniu nazw ekspresywnych, przeważnie nacechowanych negatywnie, niż język literacki. Te ekspresywne derywaty o ujemnej konotacji powstają przy udziale środków semantycznych i słowotwórczych. Celem artykułu jest wskazanie przede wszystkim elementów znaczeniowych budujących wartość ekspresywną (pejoratywną) derywatów, zawartych w podstawach słowotwórczych i formalnych wykładników tworzących te derywaty. Zwrócono uwagę na zjawiska oboczności leksykalnej podstaw obocznych etymologicznie i wariantywności słowotwórczej. Poza tym został omówiony sposób tworzenia wybranych nazw związanych z patologią mówienia. Materiał poddany analizie został zebrany metodą kwestionariuszową w takcie eksploracji terenowej obszaru pogranicza. Obfitość synonimów przedstawionych w artykule dowodzi zarówno wyczulenia uwagi społecznej na zjawiska mowy patologicznej, jak i dużej siły i różnorodności doznań emocjonalnych, powodowanych przez zaburzenia w mówieniu i percepcji mowy.

7

Tautologia przedrostków werbalnych w gwarach

84%

Ejsmunt-Wieczorek I.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

tom LXIII

5-16

PL

Prefiksy werbalne, obok dwóch podstawowych funkcji: semantycznej i gramatycznej, mogą pełnić także funkcję tautologiczną. Proces tworzenia czasownikowych derywatów synonimicznych był żywy w polszczyźnie historycznej i przetrwał do dziś na gruncie gwarowym. Celem artykułu jest ukazanie procesów powstawania derywatów tożsamych na przykładzie materiału werbalnego pochodzącego z gwar południowomazowieckich, wskazanie ewentualnych przyczyn zjawiska tautologii oraz próba ustalenia, gdzie kończy się tautologia a zaczyna semantyka prefiksu.

EN

Verbal prefixes, apart from two basic functions i.e. semantical and grammatical, may also serve tautological functions. The process of creating verbal synonymous derivatives was alive in historical Polish language and remained alive in dialects. The purpose of this dissertation is to present the processes of creating corresponding derivatives on the example of a verbal material of southern Mazovian dialects, point possible causes of tautology phenomenon, as well as an attempt to determine where tautology ends and where prefix semantics starts.

8

Polska i Polacy w zwierciadle gwarowym

84%

Tyrpa A.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2017

|

tom LXIV

317-331

EN

The goal of this article is to present the understanding of the words: Polska, Polak, Polka, (język) polski in dialects. Local dialect quotes from the XIX and XX centuries show that not all of the inhabitants of our country called themselves Polacy (Poles). Also, not all regions were identified as parts of Poland. Concerning language itself, many utterances indicate a contradistinction of the speaker’s own dialect and the Polish language, understood as the literary variant. Local dialect proof of the persecution of Polish speakers has also been gathered, especially from areas under German rule in the interwar period. The article also presents synonyms of the ethnonym Polak (Pole), e.g. Polach, Polon, Polus, Polaczek, Polaczysko and variants of the name Polska (Poland), e.g. Polsko, Polszcza. Most examples of the word-formation family of the words Polska, Polak, polski were found in the border areas, whose presence within the borders of the Polish state was (is) changing.

PL

Artykuł przedstawia rozumienie wyrazów Polska, Polak, Polka, (język) polski w dialektach. Cytaty gwarowe z XIX i XX wieku pokazują, że nie wszyscy mieszkańcy naszego kraju nazywali sami siebie Polakami. Również nie wszystkie regiony były określane jako części Polski. Jeśli chodzi o język, to wiele wypowiedzi wskazuje na przeciwstawianie własnej gwary językowi polskiemu, rozumianemu jako literacki. Zebrano też gwarowe świadectwa prześladowania ludzi posługujących się polszczyzną, zwłaszcza na terenach podległych władzy niemieckiej w okresie międzywojennym. W artykule pokazano również synonimy etnonimu Polak, np. Polach, Polon, Polus, Polaczek, Polaczysko i warianty nazwy Polska, np. Polsko, Polszcza. Najwięcej zaświadczeń rodziny słowotwórczej wyrazów Polska, Polak, polski pochodzi z terenów pogranicznych, których przynależność do państwa polskiego była (jest) zmienna.

9

Jakiego słownika potrzebują Kujawiacy?

84%

Paluszak-Bronka A.

Prace Językoznawcze

|

2015

|

nr 17/1

69-77

EN

Mały słownik gwary kujawskiej compiled by Katarzyna Podczaska came into being "out of concern for our Cuiavian roots… in the hope of retaining them for the next generations, so that they would survive and enchant readers with their beauty". However, it contains many defects and cases of inattention, such as: a poor selection of the sources used and a laconic description of them; the lack of quotations illustrating the use of particular words in context and their source location; wrongly quoted definitions; inconsistently prepared dictionary entries. This may have resulted from the fact that the dictionary was prepared by a non-linguist. However, once completed and corrected, it certainly can to become an important and precious publication for our region

10

Polisemia werbalna w gwarach

84%

Ejsmunt-Wieczorek I.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2017

|

tom LXIV

43-57

EN

The subject presented in the article is consistent with a discussion that has been taking place among linguists for years to define the phenomenon of polysemy in the language and setting bondaries between polysemy and monosemy. Thoise issues have been discussed multiple times in relation to general and historical, whereas, the subject of polysemantic words in dialects, in particular, verbal derivates, has not been widely described so far. The reason for this condition seems to be fragremantirity of lexico-graphic data and relatively little progress of works related to dialect wordformation. The purpose of this article is to present verbal polysemy origin mechanisms in dialects based on the available dialect sources and to compare his state with historical Polish language.

PL

Podjęty w artykule temat wpisuje się w trwającą od lat dyskusję językoznawców dotyczącą problemu definiowania zjawiska wieloznaczności w języku oraz stawiania granic między polisemią a monosemią. Zagadnienia te były kilkakrotnie poruszane w odniesieniu do polszczyzny ogólnej oraz historycznej, natomiast problem wyrazów polisemantycznych w gwarach, w szczególności derywatów czasownikowych, nie był jak dotąd szeroko opisywany. Za przyczynę takiego stanu rzeczy uznaje się fragmentaryczność danych leksykograficznych oraz stosunkowo niewielkie zaawansowanie prac nad słowotwórstwem gwarowym. Celem artykułu jest pokazanie mechanizmów powstawania polisemii werbalnej w gwarach na podstawie dostępnych źródeł gwarowych oraz porównanie tego stanu z polszczyzną historyczną.

11

Dawna rzeczywistość wiejska w językowo-kulturowym obrazie współczesnej wsi

84%

Pelcowa H.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2016

|

tom LXIII

117-127

PL

Przedmiotem rozważań jest wpisanie obrazu przeszłości wiejskiej w strukturę językową, obyczajową, kulturową i społeczną współczesnej wsi. Wypowiedzi gwarowe, stanowiące podstawę materiałową artykułu, są przykładem z jednej strony wyraźnego waloryzowania przeszłości, z drugiej jej porównania ze współczesnością na zasadzie równorzędności lub przeciwstawienia. Akcentowaniu przynależności przekazu do przeszłości towarzyszą temporalne wykładniki czasu, następstwo wydarzeń i kwalifikatory wartościujące, wpisane w opowieści o charakterze agrarnym, zabawowo-symbolicznym, religijnym, religijno-pogańskim i obyczajowo-zabobonnym. Wyraźnie zaznaczona opozycja „dawno – teraz” wskazuje nie tylko na powiązanie przekazu z dawnymi czasami, ale również wzmaga poczucie czasu i pozwala dostrzec zachodzące zmiany oraz wydobyć różnice kulturowe między wsią dawną a współczesną.

EN

The aim of the paper is to establish a link between the past of the village and the linguistic, cultural and social structure of the contemporary village. The dialect utterances used in the article as the speech material point to a heavy tendency to attach value judgements to the past, on the one hand, and to compare and contrast it with the present, on the other. The link with the past is expressed by temporal indicators of time, the sequence of events and evaluative qualificators embedded in the following types of stories: agrarian, folk, symbolic, religious, religious and pagan as well as cultural and superstitious. The clear-cut opposition between “previously – now” shows the connection with the old times and intensifies the notion of time and allows to notice the ongoing changes and identify cultural differences between the old and modern village.

12

MIKROTOPONIMIA I OJKONIMIA GMINY UNIEJÓW

84%

Prugar J.

Biuletyn Uniejowski

|

2014

|

tom 3

111-134

EN

This article examines the linguistic aspect of names of places, both inhabited and uninhabited, within Uniejów commune. In total, 350 objects have been described. Information was obtained mainly through direct interviews with residents of the localities and from written sources. The article begins with explanations concerning proper names, toponyms and their classification model. It then presents a lexicon of all collected place names (oikonyms and microtoponyms) and discusses it, and provides a linguistic characterization of all the names according to the chosen classification model. The presented material can be useful in dialectological studies as many of the names have retained phonetic features specific to the local dialect. Names of geographical locations contained in this study are usually limited in range to single villages, in which they were created and transmitted from generation to generation or modified.

13

Funkcja gwary w tekście

84%

Kurek H.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2017

|

tom LXIV

137-146

EN

The article discusses the functions of a local dialect in texts understood as written or spoken linguistic utterances which are written again and which fulfil a specific cultural pattern – an all-Polish pattern or a folk pattern. Following the conclusions of M. Rak, I assume that texts written in local dialects represent three functional styles: the colloquial, artistic and literary style. In each of those styles the local dialect performs a slightly different function. A local dialect is usually introduced into texts written in general Polish with a particular purpose, and it is always related to valuing the local dialect. In all types of texts the local dialect performs both intentional functions (those related to giving information and other purposes) and unintentional functions which are strictly correlated with the awareness (or its lack) of introducing the local dialect into the text.

PL

Artykuł omawia funkcje gwary w tekstach rozumianych jako wypowiedzi językowe pisane lub mówione i potem wtórnie zapisane realizujące określony wzorzec kulturowy – ogólnopolski albo ludowy. Za Maciejem Rakiem przyjmuję, że teksty zapisane gwarą reprezentują trzy style funkcjonalne: potoczny, artystyczny i literacki. W każdym z nich gwara pełni nieco inną funkcję. Do tekstów pisanych językiem ogólnopolskim gwara zazwyczaj wprowadzana jest w określonym celu i zawsze wiąże się to z jej wartościowaniem. We wszystkich typach tekstów gwara pełni zarówno funkcje zamierzone (informacyjne i pozainformacyjne), jak i niezamierzone i pozostają one w ścisłej korelacji ze świadomością (lub jej brakiem) wprowadzania gwary do tekstu.

14

Percepcja rzeczywistości a proces nominacyjny (na przykładzie ludowych nazw roślin Podhalan)

84%

Kulak I.

Prace Językoznawcze

|

2017

|

nr XIX/3

153-168

EN

The article presents a great role of perception in creating folk botanical lexis. The analysis has been developed on the basis of the material collected in the villages located in Podhale region. All the gathered folk plant names belong to seven groups categorised on the basis of such properties as colour, form, smell, quality, sound and motion. Category membership of the examined lexical items was decided on the basis of a secondary semantic motivation of names (folk etymology). The analysis indicates that cognition through senses has a great influence on the nomination process and folk phytonyms reflect categorization, conceptualization as well as valuation of elements of the real world.

15

Śląska leksyka i frazeologia dotycząca picia alkoholu (na tle porównawczym)

84%

Przymuszała L.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2013

|

tom LIX

237-251

PL

Artykuł prezentuje i omawia śląską leksykę i frazeologię dotyczącą picia alkoholu. Analizie formalno-semantycznej poddano dwa pola tematyczne, obejmujące jednostki o ogólnym znaczeniu ‘pić alkohol’ oraz nazwania człowieka pijanego, które porównano z polszczyzną ogólną, a zwłaszcza jej odmianą potoczną. Celem artykułu było pokazanie podobieństw i różnic polszczyzny regionalnej (śląskiej) i ogólnej w obu zakresach tematycznych.

EN

The article presents and discusses the bacchanalian theme in the Silesian lexicon and phraseology. There are analyzed two lexical-semantic fields in the article. They included lexemes and idiomatic: drinking action names and the drunk men, which are compared with general Polish language, especially colloquial one. The main aim of article is showing the similarities and differences between the Silesian dialect and general language in the both fields.

16

Motywacja czasowników w gwarach

84%

Ejsmunt-Wieczorek I.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2015

|

tom LXI

5-16

PL

Artykuł wpisuje się tematycznie w krąg zagadnień związanych z motywacją derywatów w słowotwórstwie gwarowym. Kwestia wielomotywacyjności rzeczowników była już kilkakrotnie omawiana w odniesieniu do konkretnych kategorii nominalnych. Celem artykułu jest natomiast ukazanie problemów związanych z ustalaniem kierunku motywacji dla werbalnych formacji gwarowych. Punktem wyjścia jest ukazanie rozbieżności w definiowaniu istoty pojęcia motywacji oraz zaprezentowanie omawianych w literaturze językoznawczej rodzajów motywacji. Dalsza część artykułu omawia dylematy związane z określeniem rodzaju i kierunku motywacji na przykładzie konkretnych czasowników pochodzących z gwar południowomazowieckich.

EN

The article thematically places itself in a circle of issues related to motivation of derivates in a dialectword-formation. The subject of multiple motivation of nouns has been frequently discussed in relation to specific nominal categories. Whereas, the purpose of this article is to present the issues connected with establishing motivation direction for dialect verbal formations. The starting point is to show discrepancies in defining the essence of motivation itself as well as to present types of motivations in linguistics literature. The subsequent part of the article discusses dilemmas related to specifying the type and direction of motivation based on the example of specific verbs originating from the southern Mazovia dialects.

17

Mowa Ślązaków – gwara, dialekt czy język regionalny (w związku z próbą zmiany statusu prawnego)

84%

Wronicz J.

|

2013

|

nr 1(15)

173-184

EN

The paper discusses a bill submitted to the Polish Parliament on recognition of the speech of the inhabitants of Upper Silesia as a regional language, and demonstrates that the said speech is a subdialect of the Silesian dialect of Polish.

18

Zakres zmian fonetycznych we współczesnej gwarze lubawskiej

84%

Kozłowska I.

Prace Językoznawcze

|

2010

|

nr 12

115-122

EN

The article presents the changes of phonetics in the contemporary Lubawa dialect which took place over the period of fifty years in a new local dialect of the town. The lexical items included in the monograph The Vocabulary of Warmia and Mazuria were compared to a dialect lexicon collected in Lubawa and its vicinity, also in Rumian, a village that once used to belong to the demesnes of Lubawa. The lexis also stems from The Stories by Klimek from Dybzak by B. J. Standara. The informers belonged to the oldest generation. The vocabulary domains pertaining to breeding and farming have only survived to an inconsiderable extent.

19

Funkcjonowanie germanizmów leksykalnych w listach chłopa wielkopolskiego (1914–1920)

84%

Kobus J.

Gwary Dziś

|

2015

|

tom 7

239-246

PL

W artykule zostały omówione – głównie pod kątem niemieckich zapożyczeń leksykalnych – materiały rękopiśmienne z okresu I wojny światowej. Germanizmy zawarte w listach Stanisława Dudzińskiego (chłopa wielkopolskiego) wyraźnie dzielą się na dwie grupy ze względu na sposób zapożyczenia: nabytych drogą oficjalną (obcy język urzędowy), przeniesionych poprzez naturalne kontakty społeczne. Analizowane germanizmy często dostosowywane są przez autora listów do polskiego systemu językowego. Wyraźnie uwidacznia się problem interferencji językowej – w badanych materiałach mamy przykład przemieszania języka polskiego (odmiana regionalna – mówiona w formie zapisanej) z językiem niemieckim (odmiana oficjalna).

EN

The article discusses – mainly for German lexical borrowings – manuscripts from the period of the First World War. Germanisms contained in the letters Stanislaus Dudzinski (countryman from Great Poland) clearly divided into two groups because of the way borrowings: acquired through official channels (foreign language official), transferred through natural social contacts. Analyzed Germanisms often be adjusted by the author of the letters to the Polish language system. Clearly exposes the problem of linguistic interference – in the studied materials is an example of mixing Polish language (regional variation – narrated in the form of saved) with German (official variant).

20

Dawna leksyka Ciechanowca i okolicznych wsi

84%

Maryniakowa I.

|

tom 36

147-215

EN

Introduction includes: a) the synthetic approach to the history of micro‑regions – geographic location, ethnic and confessional composition, Krzysztof Kluk Museum of Agriculture, Krzysztof Kluk – a priest, an eighteenth‑century naturalist who was born and settled here; b) a description of the microtoponimy of Ciechanowiec; c) a description of the local dialect; d) a list of place names; e) a dialect dictionary in alphabetical order; f) a list of proverbs and phraseological saings. In the dictionary part there is lexical material no longer used today, or so we hear rarely, usually at home, in the family. Using it is subject to certain factors: age of the caller, the themes of conversation, particular emotional situation or the other. The entries record not only the meaning of the word, but also the diversity of phonetic, inflectional, peculiar grammatical forms. The usual entry articles are examples of the use of the word in context, and often phrases and proverbs.

RU

Вступительная часть исследования состоит из: а) синтетического подхода к истории микрорайона – географическое положение, этнический и религиозный состав, краткий очерк истории Сельскохозяйственного музея имени священника и биолога Кшиштофа Kлюка, родившегося и работавшего в Цехановце в XVIII столетии; б) описания микротопонимии города Цехановец; в) описания местного говора; г) списка географических названий; д) словаря местного диалекта; е) списка пословиц и фразеологических оборотов. В словарь включены лексемы сегодня уже не употребляемые или употребляемые редко, как правило, дома, в семейном кругу. Примнение этой лексики обусловлено некоторыми факторами: возраст собеседника, тема разговора, особое эмоциональное состояние и др. Словарная статья отражает значение лексемы, разнообразие фонетических и морфологических форм, примеры использования слов в контексте.