Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Czarny humor w prozie Michała Choromańskiego – wybrane przykłady

100%

Bandzarewicz B.

|

2022

|

tom 16

175-185

EN

The aim of this article is to show the conection between Michał Choromański's work and the grotesque. However, the actual subject of interest is peculiar kind of grotesque, namely comedy/black humor, thanks to which the fictional reality of Choromański's prose fully acquires the grotesque dimension. If while reading Zazdrość i medycyna (The Envy and Medicine) one does not take into account the revolutionary sensitivity (which was denoted by an ironic, aestheticizing and often cruel attitude towards the human suffering illustrated in the given work), it will remain incomprehensible. An anti-sentimental impulse directed the artist towards black humor, with which he stigmatized not only outdated literary conventions, but also the world of appearances, lies, artificiality, and hypocrisy.

PL

Celem niniejszego artykułu jest wykazanie związków twórczości Michała Choromańskiego z groteską. Właściwym przedmiotem zainteresowania jest jednak szczególnie jeden rodzaj groteski, a mianowicie komizm/czarny humor, dzięki któremu powieściowa rzeczywistość prozy Choromańskiego w pełni zyskuje groteskowy wymiar. Jeśli przy lekturze prozy autora Zazdrości i medycyny nie uwzględni się rewolucyjnej wrażliwości (której wyznacznikiem był ironiczny, estetyzujący i niejednokrotnie nacechowany okrucieństwem stosunek do unaocznionego w danym utworze cierpienia), pozostanie ona niezrozumiała. Impuls o charakterze antysentymentalistycznym kierował artystę w stronę czarnego humoru, dzięki któremu piętnował nie tylko w przestarzałe konwencje literackie, ale również świat pozorów, zakłamania, sztuczności i hipokryzji.

2

Nieznośna kruchość bytu – literatura Młodej Polski wobec chorób ciała i ducha

100%

Mikinka A.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2023

|

nr 46

97-112

EN

The end of the nineteenth century was marked by a strangely affirming attitude to disabilities, diseases, and bodily deformities. From the Romantics, the artists of the Young Poland movement inherited a fascination with tuberculosis amounting to the mythologization of the sick; tuberculosis, or the “white plague,” was one of the favourite themes of the modernist studies of human disability and mortality. The turn of the century was also a time of extensive research into mental diseases. The naturalists, for that matter, equipped the great prose writers of the Belle Epoque with the medical conceptual apparatus and developed a sophisticated language of “clinical literature.” This article, focusing on several literary works representative of the Young Poland movement, strives to explain how, at the turn of the century, the experience of illness influenced the texts of culture and, vice versa, how literature shaped the understanding of illness.

PL

Schyłek wieku XIX odznaczał się osobliwym, wręcz afirmującym stosunkiem do ułomności, chorób i deformacji cielesnych. Po romantykach artyści Młodej Polski odziedziczyli fascynację gruźlicą, swoistą mitologizację chorych. Tuberkuloza była jednym z ulubionych tematów modernistycznych studiów nad ludzką ułomnością i śmiertelnością. Naturaliści z kolei wyposażyli wielkich prozaików belle époque w medyczny aparat pojęciowy, rozwinęli wyrafinowany język „literatury klinicznej”. Przełom wieków to także czas intensywnych badań nad chorobami umysłowymi. W artykule pochylono nad reprezentacyjnymi utworami, starając się zbadać, jak chorobowe doświadczenia ludzi przełomu wieków wpływały na teksty kultury – i na odwrót.

3

W szklanej kuli tradycji

85%

Woźniewska-Działak M.

|

tom 38

252-264

EN

The article is a review of Agata Seweryn’s book Between the Worlds. Studies in the Literature of the Enlightenment and Romanticism. The review’s author presents the composition of the book and examines the research problems raised in it in greater detail. She comments on the studies included in the publication as interesting suggestions for interpretive supplements of selected romantic poems and works. She draws attention to those aspects that reveal the richness inherent in the works, and not yet described enough. They are introduced by references to the Baroque tradition or reflection on normative poetics and rhetorics.

PL

Artykuł jest recenzją książki Agaty Seweryn Pomiędzy światami. Studia z literatury oświecenia i romantyzmu. Autorka omawia kompozycję książki oraz szczegółowiej przygląda się problemom badawczym w niej poruszonym. Zamieszczone w publikacji studia komentuje jako interesujące propozycje uzupełnień interpretacyjnych wybranych wierszy i dzieł romantycznych. Zwraca uwagę na te aspekty, które odsłaniają tkwiące w utworach a nie wystarczająco dotąd opisane bogactwo. Wprowadzają je odniesienia do tradycji barokowej i refleksja nad poetyką normatywną i retoryką.

4

Pedagogie kabaretu – wstęp do tematu

80%

Lewartowicz U.

|

nr 1(131)

96-108

PL

Artykuł ma charakter przyczynkowy i stanowi wprowadzenie do tematu pedagogii kabaretu. Kabaret, jako ważny obszar współczesnej kultury popularnej oraz odrębny gatunek sztuki, pełni określone funkcje społeczne, estetyczne i edukacyjne. Jest nośnikiem krytyki, formą demaskowania rzeczywistości oraz budowania opartej na śmiechu wspólnotowości. Korzystając z typowych dla siebie środków, takich jak: ironia, groteska czy satyra, kabaret realizuje swoją nadrzędną funkcję, jaką jest przekraczanie tabu oraz podawanie w wątpliwość tego, co oczywiste. Osadzony w kulturze popularnej kabaret charakteryzuje się tak zwaną niepełnością semantyczną, a więc generowaniem fragmentarycznych i wyrywkowych znaczeń, inicjujących procesy myślowe. Punktem wyjścia do podjętych w tekście rozważań jest pedagogiczna teoria kabaretu opracowana w latach 70. XX wieku przez niemieckiego badacza Jürgena Henningsena, będąca impulsem do myślenia o kabarecie w kategoriach publicznej pedagogii, a konkretnie tak zwanych pedagogii przewrotnych - opozycyjnych wobec pedagogii głównego nurtu. W opracowaniu zasygnalizowano i omówiono pokrótce trzy zasadnicze tropy kabaretowych pedagogii - pedagogię ironiczną i groteskową, karnawalizującą oraz błazeńską.

EN

The article is of a contributory nature and is an introduction to the topic of cabaret pedagogy. Cabaret, as an important area of contemporary popular culture and a separate genre of art, performs specific social, aesthetic and educational functions. It is a carrier of criticism, a form of exposing reality and building a community based on laughter. By using its usual means, such as irony, grotesque or satire, cabaret performs its overriding function, which is to transgress taboos and to question the obvious. The cabaret, embedded in popular culture, is characterized by the so-called semantic incompleteness, that is, it generates fragmentary and random meanings that initiate thought processes. The starting point for the considerations undertaken in the text is the pedagogical theory of cabaret developed in the 1970s by the German researcher Jürgen Henningsen, which was an impulse to think about cabaret in terms of public pedagogy, specifically the so-called perverse pedagogy - in opposition to mainstream pedagogy. The study highlights and briefly discusses three basic traces of cabaret pedagogy - ironic and grotesque, carnival and clown pedagogy.

5

Motywy egzystencjalne w Dwóch ludziach z szafą Romana Polańskiego

80%

Błaszczyk M.

|

nr 1

65-87

PL

W artykule zarysowuję egzystencjalną interpretację etiudy Romana Polańskiego Dwaj ludzie z szafą (1958). Pomimo sporej liczby publikacji traktujących o twórczości Polańskiego nadal brakuje pracy, która wprost i pierwszorzędnie ukazałaby filozoficzno-egzystencjalny potencjał tej wczesnej krótkometrażówki. Wywód został podzielony na pięć części. W pierwszej z nich przyglądam się zagadnieniom samotności i obcości prezentowanym w filmie Polańskiego. W drugim kroku nawiązuję do rozpoznań wybranych filozofów egzystencjalnych (J. Ortega y Gasset, E. Lévinas, J.-P. Sartre, A. Camus). W trzeciej części kreślę specyfikę charakterystycznych dla filmu motywów groteski i absurdu, uwypuklając ich związek z problematyką samotności. Następnie interpretuję film w kontekście autentycznego sposobu egzystowania, odwołując się do spostrzeżeń M. Heideggera i akcentując rozziew między „byciem sobą” a przynależnością do wspólnoty (społeczeństwa). W ostatniej części proponuję psychologiczno-egzystencjalne odczytanie etiudy Polańskiego, zwracając uwagę na psychologiczne uwarunkowania ludzkiej egzystencji.

6

«Что делает дьявол на нашем диване?»: Холокост и Ленинградская блокада в прозе Сильвии Хутник, Игоря Остаховича, Андрея Тургенева

70%

Adelgejm I.

|

nr 4

103-119

EN

The article analyzes the texts of the Polish authors Igor Ostachowicz and Sylvia Chutnik and the Russian writer Andrei Turgenev (the pen name of Vyacheslav Kuritsyn), generated by post-memory perspective, sooner or later revealing and filling the «blank spots», through the feeling that an adequate discourse has not been worked out or the existing discourse «doesn’t work». The literary texts refer to the part of historical trauma that was not (at all or sufficiently) worked through, was repressed because of its shameful or, at least, non-heroic nature, which prevents the inclusion of this experience into the «big narrative». The main question that the author of the article is trying to answer concerns the psychological and artistic reasons for using grotesque, sarcasm, and black humor when referring to topics sacralized by the very scale of human tragedy – the experience of the Holocaust and the Siege of Leningrad.

PL

W artykule zaanalizowano teksty polskich autorów Igora Ostachowicza i Sylwii Chutnik oraz rosyjskiego pisarza Andrieja Turgieniewa (pseudonim Wiaczesława Kuricyna), zrodzone perspektywę postpamięci, wcześniej czy później odsłaniającej i wypełniającej „białe plamy” – przez poczucie, że adekwatny dyskurs nie został wypracowany lub też istniejący już dyskurs nie funkcjonuje. Teksty literackie odnoszą się do tej części traumy historycznej, która nie została dostatecznie przepracowana albo została wyparta ze względu na haniebny lub przynajmniej nieheroiczny charakter doświadczenia, co uniemożliwia włączenie go do wielkiej narracji. Głównym pytaniem, na które stara się odpowiedzieć autorka artykułu, jest psychologiczno-artystyczny powód posługiwania się groteską, sarkazmem, czarnym humorem w odniesieniu do tematów sakralizowanych przez samą skalę ludzkiej tragedii – doświadczenie Holokaustu i oblężenie Leningradu.

7

Ostatnia podróż – czyli polska i francuska metaforyka śmierci

70%

Krzyżanowska A.

|

tom 9-10

93–109

PL

Celem artykułu jest opis językowego sposobu wyrażania faktu śmierci, jego różnych aspektów oraz pokazanie podobieństw i różnic w sposobach ujmowania tego zdarzenia w języku polskim i francuskim. W zebranym materiale wydzielono kilka grup semantycznych: śmierć jako podróż, sen, przełomowy moment egzystencji człowieka, zmiana formy bytu, pogrążenie się w ciemności, zgaśnięcie płomienia życia, zaprzestanie funkcjonowania mechanizmu, do którego porównuje się organizm człowieka. Motywacja metaforycznych znaczeń zwrotów frazeologicznych jest na ogół czytelna i ma charakter kulturowy. Wszystkie związki zawierają w swej strukturze treści wspólny element znaczeniowy ‘koniec’ oraz mieszczą się w ramach kategorii konstytuowanej przez pojęcie zmiany. Podobieństwa w obrazowaniu śmierci w języku polskim i francuskim wynikają ze wspólnego podłoża kultury europejskiej i uniwersalności doświadczeń ludzkich, różnice – z odmiennych postaw intelektualnych wobec tego zjawiska. Wspólnym punktem odniesienia jest tu religia chrześcijańska, mitologia grecko-rzymska, dualistyczna koncepcja człowieka, wiedza o świecie naturalnym. Wspólnym dla obu języków jest obraz śmierci ujmowanej jako sen i podróż. We frazeologii francuskiej, w odróżnieniu od polskiej, bardziej widoczny jest wpływ mechanistycznej koncepcji człowieka, uwydatnienie społeczno-prawnych aspektów zakończenia życia oraz przedstawianie śmierci z perspektywy zdarzeń codziennych. Ponadto wydaje się, że język francuski śmielej i częściej korzysta z elementów groteskowych i drastycznych w budowaniu obrazów śmierci.

EN

In the paper an attempt is made to describe the various aspects of linguistic means of expressing death. Similarities and differences between Polish and French are investigated. Several semantic groupings have been discriminated in the material collected: death as a journey, falling asleep, the turning point or a change in one's mode of existence, or plunging into darkness. Death is also seen as the 'flame of life1 going out, or a mechanism symbolizing the human organism which ceases to function. The motivation behind metaphorical meanings of phraseological units is culture-based and on the whole transparent. Ali set phrases contain the common element of' ‘the end (of something)’ and belong to the category constituted by the concept of change. Similarities between Polish and French linguistic imagery of death derive from the common background of European culture and the universality of human experience. Differences stem front dissimilar intellectual attitudes towards the phenomenon. The common reference points are Christianity, Greek and Roman mythologies, a dualistic view of the human being and the knowledge about the natural world. In both languages death is portrayed as falling asleep and a journey. In French phraseology, however, one can see a more conspicuous influence of the mechanistic view of the human being, a greater stress on social and legal aspects of death as well as the presentation of death from the perspective of everyday life. It also seems that in French grotesque and drastic elements in portraying death are more frequent and pronounced.

8

Die verschiedenen Gesichter von Christian Morgenstern: Einige Bemerkungen zu seinem Schaffen und zur Rezeption seiner Werke

61%

Sośnicka D. , Nyczka-Pisarski M.

|

2018

|

nr 27

5-32

PL

Christian Morgenstern zasłynął w literaturze niemieckojęzycznej przede wszystkim jako autor humorystyczno-groteskowych ‘Pieśni szubienicznych’. Jednakże jego twórczość literacka obejmuje także poezję melancholijno-refleksyjną, subtelne wiersze o przyrodzie, mistyczną lirykę, czy też zabawne i rytmiczne wierszyki dla dzieci, które są niemal nieznane szerszemu gronu czytelników. Dlatego też artykuł omawia te różne formy twórczości Morgensterna, która niestety powoli popada w zapomnienie, aby uwypuklić jej wielobarwną różnorodność, równocześnie wskazuje w zarysie na recepcję jego utworów.

EN

Christian Morgenstern figures in literary history primarily as the author of the humorous-grotesque “Gallows Songs”. But his literary work includes melancholy poetry, subtle nature poems, mystical lyrics and amusing and rhythmic nursery rhymes, which are almost unknown to the reading public. This article therefore focusses on outlining briefly the differing forms and areas of Morgenstern’s writings in order to provide an overview of the rich diversity of a work which, unfortunately, is gradually becoming forgotten. The article also contains a short account of the reception of Morgenstern’s work.

DE

Christian Morgenstern ist in die Literaturgeschichte vor allem als Verfasser der humoristisch-grotesken „Galgenlieder“ eingegangen. Doch sein literarisches Schaffen umfasst auch melancholische Gedankenpoesie, zarte Naturgedichte, grüblerisch-mystische Lyrik sowie amüsante und rhythmische Kinderreime, die dem Lesepublikum kaum bekannt sind. Daher konzentriert sich der Beitrag darauf, die unterschiedlichen Formen und Bereiche seines Schaffens kurz zu umreißen, um das facettenreiche Werk des leider allmählich in Vergessenheit geratenden Dichters ganzheitlich zu erfassen. Der Beitrag bezieht sich auch kurz auf die Rezeption von Morgensterns Werken.

9

Chłopcy malowani (piórem Andrzeja Struga i Miroslava Krležy). Etiuda komparatystyczna

61%

Legeżyńska A.

|

nr 3

35-46

EN

The main subject of the article is a diverse image of the generation of World War I in Polish and Balkan literature. The two works which have been a subject of the comparative study are Badge of Loyal Service by Andrzej Strug and the novel Domobran Jambrek by Miroslaw Krleža (a part of Croatian God Mars). The author explains the principles and functions of pompous poetics of the description of war in the prose by Strug and in a completely different, ironic poetics of the stories by Krleža. Despite many similarities, the two works transmit different artistic and political ideologies. In the last part of the article, another point of reference to the subject of war is a novel by Serbian writer Miloš Crnjanski: Records of Czarnojevic. In the conclusion of her considerations, the author points to the diversity of contexts of tradition and draws attention to the importance of formative function of Polish Romanticism.

PL

Głównym tematem artykułu jest zróżnicowanie obrazu pokolenia I wojny światowej w literaturze polskiej i bałkańskiej. Przedmiotem przeprowadzonej analizy porównawczej stały się dwa utwory: Odznaka za wierną służbę Andrzeja Struga oraz opowiadanie Ambrożek domobrońca (Domobran Jambrek) Miroslava Krležy z tomu Chorwacki bóg Mars. Autorka objaśnia zasady i funkcję patetycznej poetyki opisu wojny w prozie Struga oraz zupełnie odmiennej, ironicznej poetyki opowiadania Krležy. Mimo wielu podobieństw, oba utwory emitują odmienne ideologie artystyczne i polityczne. W zakończeniu artykułu kolejnym odniesieniem dla tematu wojennego jest powieść serbskiego pisarza, Miloša Crnjanskiego pt. Zapiski o Czarnojeviciu. W konkluzji rozważań autorka wskazuje na odmienność kontekstów tradycji i zwraca uwagę na formacyjne znaczenie polskiego romantyzmu.