Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

Ten serwis zostanie wyłączony 2025-02-11.

Nowa wersja platformy, zawierająca wyłącznie zasoby pełnotekstowe, jest już dostępna.
Przejdź na https://bibliotekanauki.pl

Ograniczanie wyników

Znaleziono wyników: 3

Liczba wyników na stronie

Wyniki wyszukiwania

Wyszukiwano:
w słowach kluczowych: gramatyka kognitywna

Sortuj według:

Ogranicz wyniki do:

Gramatyka kognitywna jako przejaw zwrotu pragmatycznego w językoznawstwie

100%

Terejko P.

tom 7

The article investigates the position of pragmatics within the theory of Cognitive Grammar. The author’s aim is to verify the hypothesis that Ronald Langacker’s theory fits into the picture of post-Chomskyian linguistics, which began after the so-called pragmatic turn. To support this idea, different examples of the key role of pragmatics for the framework are provided, including the ones pertaining to the general assumptions of the theory (its usage-based nature) as well as the account of the meaning of individual linguistic units (the encyclopedic approach to meaning).

Celem artykułu jest określenie pozycji pragmatyki w teorii gramatyki kognitywnej. Autor stara się udowodnić, że teoria Ronalda Langackera wpisuje się w obraz językoznawstwa po tzw. zwrocie pragmatycznym będącym reakcją na model Noama Chomskiego. Aby potwierdzić swoją tezę, omawia różne aspekty gramatyki kognitywnej, w których przejawia się kluczowa rola pragmatyki. Przytaczane są zarówno przykłady odnoszące się do ogólnych założeń teorii (model oparty na uzusie), jak i znaczenia pojedynczych jednostek językowych (podejście encyklopedyczne).

Tak zwana gramatyka kognitywna a problem stereotypu

84%

Kardela H.

tom 1

35–46

W artykule autor zajmuje się głównymi założeniami gramatyki kognitywnej, omawia jej przydatność w opisie zjawisk metaforyzacji oraz proponuje analizę stereotypu językowego, ściśle wiążącego się z tymi zjawiskami. Metaforyzacja jest jednym z najważniejszych problemów, jakie bada gramatyka kognitywna. Metafory stanowią podstawowy środek wyrażania myśli i komunikowania się. Autor zajmuje się jedną z grup metafor, a mianowicie porównaniami. Przedstawia mechanizmy ich powstawania oraz formułuje zasadę łączliwości składniowej wyrażeń występujących w porównaniach. Gramatyka kognitywna dzieli zdania na bardziej lub mniej prototypowe. Im dalej dane zdanie znajduje się od prototypu na skali gradacyjnej, tym bardziej będzie ono „udziwnione” i przez to mniej akceptowalne. „Odejście” zdania czy frazy na skali gradacyjnej od jego (jej) prototypu zwiększa możliwość powstawania porównań i szerzej – metafor. Metafory rodzą się na peryferiach prototypu. W dalszej analizie autor przyjmuje, że stereotyp jest rodzajem prototypu. Przedstawia analizę stereotypów funkcjonujących w literaturze ludowej, które kogą być źródłem porównań. Rozpatruje dwa takie stereotypy: zmory i konia. Na koniec wysuwa hipotezę, że im bardziej dany stereotyp odszedł od swojego prototypu we współczesnym języku polskim, tym słabsze są uwarunkowania nałożone na reguły łączenia składniowego.

The paper discusses the problem of a stereotype against the background of the so-called Cognitive Grammar as proposed and developed by R. Langacker, G. Lakoff and others. After a short presentation of the main assumptions of the Cognitive Grammar an analysis of comparisons involving stereotypes is attempted. It is claimed that the mechanism underlying comparisons and, indeed, all metaphorical uses of language, involves a departure of a word, sentence or a phrase from the centre of a prototype; it is on the periphery of the prototype that metaphors are created. A great deal of light, it seems, can be shed on metaphorization processes if a diachronic aspect of stereotype formation is taken into account. In the case at hand, three stereotypes of 'ghost', 'devil' and 'horse' functioning in Polish folk texts have been examined. A hypothesis has been put forward that the farther on the scale of the prototype a given stereotype has moved during the process of historical change, the greater should be the number of elements compared with which it can appear. In other words ,movement to the "periphery" allows a considerable relaxation of selectional restrictions and other conditions on well formedness. This is why it is possible to say in Polish: I have a devilish headache (a strong headache) but not: I have a horse-like headache (Le. a strong headache). In the former case the stereotype of the devil has undergone far greater changes in its historical development than the stereotype of the horse, or, to put it differently: the former is more peripheral on the prototype scale than the latter.

Kartofle i ziemniaki w muzyce, czyli o twórczym wykorzystaniu potencjału językowego z perspektywy semantyki encyklopedycznej

84%

Taraszka-Drożdż B.

2019

tom 99

nr 4

59-72

Przedmiotem analizy są użycia leksemów kartofel i ziemniak, a także ich derywatów, występujące w języku współczesnych polskich muzyków. Analiza ma na celu opis tych użyć z punktu widzenia semantyki encyklopedycznej postulowanej w ramach gramatyki kognitywnej. Ujmując zmiany znaczenia w terminach rozszerzenia semantycznego oraz skupiając uwagę na pojęciu wiedzy encyklopedycznej użytkowników języka, artykuł jest próbą precyzyjnego określenia, na czym polega osadzenie rozszerzenia w tego typu wiedzy. Dokonane obserwacje pozwalają na wskazanie kluczowej roli, jaką odgrywa wiedza w procesie kategoryzacji stanowiącym podstawę zmiany semantycznej, w procesie utrwalania się złożonej struktury semantycznej stanowiącej nowe znaczenie oraz w dalszych twórczych procesach wykorzystania tej struktury.

The object of analysis is the uses of lexemes kartofel i ziemniak and their derivations found in the language of contemporary Polish musicians. The analysis aims to describe these uses from the point of view of encyclopaedic semantics postulated by Cognitive Grammar. Describing the change of sense in terms of semantic extension and focusing on encyclopaedic knowledge, the paper attempts to specify what embedding extension in such knowledge is about. The analysis indicates the key role that this knowledge plays in the process of categorisation, the basis of semantic extension, in the process of entrenchment of the complex structure constituting the extended sense, and in further creative processes exploiting this structure.